A Greek Reader's Apostolic Fathers [Annotated] 1498284825, 9781498284820

Citation preview

A Greek Reader’s Apostolic Fathers

A Greek Reader’s A P O S T O L I C FAT H E R S

•

Compiled and Edited by

Alan S. Bandy

A GREEK READER’S APOSTOLIC FATHERS Copyright © 2018 Alan S. Bandy. All rights reserved. Except for brief quotations in critical publications or reviews, no part of this book may be reproduced in any manner without prior written permission from the publisher. Write: Permissions, Wipf and Stock Publishers, 199 W. 8th Ave., Suite 3, Eugene, OR 97401. Cascade Books An Imprint of Wipf and Stock Publishers 199 W. 8th Ave., Suite 3 Eugene, OR 97401 www.wipfandstock.com paperback isbn: 978-1-62564-863-1 hardcover isbn: 978-1-4982-8482-0

Cataloguing-in-Publication data: Names: Bandy, Alan S., editor. Title: A Greek reader’s apostolic fathers / compiled and edited by Alan S. Bandy. Description: Eugene, OR : Cascade Books, 2018 | Includes bibliographical references and index. Identifiers: ISBN 978-1-62564-863-1 (paperback) | ISBN 978-1-4982-8482-0 (hardcover) Subjects: LCSH: Christian literature, Early. Classification: LCC BR60.A62 G68 2018 (print) | BR60 (ebook) Manufactured in the U.S.A.

September 6, 2018

The Greek text of the Apostolic Fathers used for this reader is Public Domain: Lake, Kirsopp, trans. The Apostolic Fathers. 2 vols. Loeb Classical Library 24–25. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1912–13.  

Dedication This book is dedicated to Dr. Charles L. Quarles who is a mentor, friend, and the one who first taught me to read Greek. The student is not above the teacher, but everyone who is fully trained will be like their teacher. (Luke 6:40) And the things you have heard me say in the presence of many witnesses entrust to reliable people who will also be qualified to teach others. (2 Tim 2:2)

Table of Contents

Preface Acknowledgments  xi Introduction xiii 2 Clement  1 The Epistles of Ignatius  14   To the Ephesians  16   To the Magnesians  25   To the Trallians  30   To the Romans  35   To the Philadelphians  40   To the Smyrneans  45   To Polycarp  50 The Shepherd of Hermas  55  Visions  57  Commandments  82  Parables  108 The Didache  167 The Epistle of Polycarp to the Philippians  178 The Martyrdom of Polycarp  187 The Epistle of Barnabas  203 1 Clement  234 The Epistle to Diognetus  286

Preface

The idea for this Greek Reader’s Apostolic Fathers is the by-product of teaching Greek for several years at Oklahoma Baptist University. We teach five semesters of Greek for our Biblical Languages majors. After a year of beginning Greek, we advocate a heavy reading oriented approach for our more advanced classes. By the end of the second year, students have read through significant portions of the Greek New Testament (including all of 1 Thessalonians, 1 Peter, James, as well as large swaths of the gospels and other epistles). Rather than working systematically through a grammar textbook, we focus on advanced syntax as we encounter various forms, constructions, and usages within the context of reading through the Greek text of the NT. The fifth semester comprises a rather rigorous Hellenistic Greek readings course of texts outside the NT, including material from the LXX, Pseudepigrapha, Apostolic Fathers, Greco–Roman letters, and transcriptions of Magical Papyri. One summer, to continue in my own personal development and fluency in reading Greek, I decided to read through the Apostolic Fathers. The result was personally transformative as I fell in love with the Apostolic Fathers. The Greek text was challenging, but also invigorating and inspiring. It seemed, however, that the Greek–English Diglot editions became a bit of a hindrance because it was too easy to refer to the English translation. Since I had already benefited immensely from the Greek Reader’s editions of the Greek New Testament, I thought it would be equally beneficial to do the same for the Apostolic Fathers. This reader is primarily designed to be used as a textbook for an advanced Greek readings course in a university or seminary, but it is certainly not limited as just a textbook. It also is my hope that Greek readers will rediscover the value of these writings. The process of developing this reader has been one of intellectual and spiritual growth. In terms of intellectual growth, I have acquired a much broader and more sophisticated Greek vocabulary. By grappling with the text, I improved my reading speed and comprehension as well. Spiritually, the writings, especially of Ignatius, drew me deeper into theology and inspired me to live a more godly and gentle life.

ix

Acknowledgments

I would like to thank a few people who helped me along the way. Two former students assisted me invaluably at various stages. Jeremy Johnson helped me early in the process by formatting the Greek texts and assisted me with how I might approach this task. Robert Walker, another former student, worked diligently to proofread all of the notes to check for accuracy. I could not think of a more capable young Greek scholar than Robert to do what very few could do. I also want to acknowledge Rick Brannan who provided some helpful counsel at a few key points. What is more, I am extremely grateful to the president of Oklahoma Baptist University, Dr. David Whitlock. and my provost, Dr. Stan Norman, who approved a semester sabbatical during the Fall of 2016. I was able to complete about 90% of this reader during that sabbatical. I would also like to thank the staff of the Shawnee Starbucks where I spent countless hours sipping on Americanos and London Fog Lattes while creating this reader. Last, but not least, I want to thank Cascade Books and their incredible team of editors who not only agreed to publish this reader, but made it into a beautiful final product.

xi

Introduction

The writings from the postapostolic period of the early church (ca. 70–150 CE), known as the Apostolic Fathers, comprise the earliest extant Christian writings outside of the New Testament. Scholars have long recognized the value of these documents as significant primary sources for the study of early Christianity. The Apostolic Fathers furnish us with an invaluable repository of insights related to the issues, theology, and exegetical practices during this period in church history. Due to the frequent allusions and quotations of the Gospels and Epistles, the Apostolic Fathers are also an important witness to the text of the New Testament. What is more, the Apostolic Fathers are frequently cited in Greek lexicons, grammars, and technical commentaries when discussing the lexical meaning and usage of certain terms. While several Greek-English diglot editions exist offering excellent English translations of the Greek text, there are no complete annotated versions for readers of the Greek text that provide a contextual English gloss only for rare and difficult vocabulary. The Greek Reader’s Apostolic Fathers is very similar to the reader’s editions of the Greek New Testament. The popularity and success of these reader’s editions has demonstrated that acquiring familiarity and fluency in Greek is best achieved through consistent and continuous reading of the text with a minimal use of “tools.”1 In order to equip the next generation of scholars and translators to read the Greek text proficiently, Philip Towner contends, “there must be a renewed emphasis today on reading the Greek text and developing resources that genuinely facilitate the acquisition of this skill.”2 While many universities and seminaries prepare students to exegete the biblical text by offering a year or two in Greek, many of these students never develop the skill to read Greek with fluency. Reading fluency is much more than simply parsing and finding a corresponding gloss to piece together a translation.3 The Greek Reader’s Apostolic Fathers will help one develop the necessary skills for advanced familiarity and fluency in the Greek texts of early Christianity. Therefore, due to the value in studying the writings of the Apostolic Fathers and to the benefits of reading the Greek text, this reader’s edition should appeal to both scholars and students. This reader is primarily intended for students, scholars, and translators with at least one year of biblical Greek. In order to improve, enhance, and sharpen their skills in Greek, biblical scholars and translators should read more than the New Testament text. The sustained immersion in the Greek text of the Apostolic Fathers will help to build an extensive vocabulary 1.  The UBS Greek New Testament: Reader’s Edition, 2010; A Reader’s Greek New Testament, 2003. 2.  Towner, “Preface,” in The UBS Greek New Testament: Reader’s Edition, 7. 3.  See the magisterial work on the characteristics of fluency by Grabe, Reading in a Second Language, 13–16.

xiii

xiv

introduction and aid with observing complex patterns of syntax. This edition challenges readers to engage Greek texts which may be unfamiliar to them and enables them to develop their own translations. This volume could also be used as a textbook for a college and seminary course on intermediate Greek syntax or advanced Greek readings. For example, I teach two semesters of Greek reading in which students read from selected portions of the New Testament, the Septuagint, and the Apostolic Fathers. I also teach an advanced Hellenistic Greek reading course which includes selections from classical Greek to the Ante–Nicene Fathers. I would use this Greek reader’s edition for one or more of these semesters. Our undergraduate students who take these courses develop a very high level of Greek skills that propel them into graduate work and scholarship.

Sources Consulted The Greek Reader’s Apostolic Fathers is unique in that it is a complete text of the Apostolic Fathers with contextually sensitive English glosses provided in the footnotes for infrequent vocabulary (all words that occur 30 times or less in the Greek New Testament). There are several editions and translations of the Greek Text of the Apostolic Fathers, but since the Greek Reader’s Apostolic Fathers is not a translation, it is unlike the available diglots. The text comes from Lake since it is in the public domain. Also, I used other English diglots to adjudicate the most appropriate contextual glosses and translation choices. Ehrman, Bart. D., trans. The Apostolic Fathers. 2 vols. Loeb Classical Library 24–25. Cambridge: Harvard University Press, 2003. Holmes, Michael W., trans. and ed. The Apostolic Fathers: Greek Texts and English Translations. 3rd ed. Grand Rapids: Baker, 2007. Lake, Kirsopp, trans. The Apostolic Fathers. 2 vols. Loeb Classical Library 24–25. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1912–13. Lightfoot, J. B., trans. The Apostolic Fathers: Revised Texts with Short Introductions and English Translations. Edited and completed by J. R. Harmer. London: Macmillan, 1891.

I utilized Logos to analyze the text to determine word frequency and gather lexical data primarily from BDAG and LSJ. Arndt, William, Frederick W. Danker, and Walter Bauer. A Greek–English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature. Chicago: University of Chicago Press, 2000. Liddell, H. G., R. Scott, and H. S. Jones. A Greek–English Lexicon. 9th ed. with revised supplement. Oxford: Clarendon Press, 1996.

I consistently relied on the Greek–English interlinear created by Rick Brannan for Logos Bible Software: Brannan, Rick, trans. and ed. Apostolic Fathers Greek–English Interlinear. Bellingham, WA: Logos Bible Software, 2011.

introduction This interlinear is morphologically tagged, keyed to the Louw and Nida lexicon of semantic domains, and provides a fresh English translation. Brannan’s work is a genuine contribution and an extremely useful reference work. The Logos edition lends itself to research for an analytical study of the text, but it still provides more information than what is desirable when using Greek reading for pedagogical purposes. The Greek reader’s edition is intentionally minimal when it comes to supplying lexical data. The purpose of the reader is to encourage the necessary skills for advanced familiarity and fluency in the Greek texts of early Christianity with as little English help as possible. There are, however, a few Greek readers that are somewhat comparable to this Greek Reader’s Apostolic Fathers. The major difference is that these readers only offer selections of texts instead of the full text of the Apostolic Fathers. Decker, Rodney J. Koine Greek Reader: Selections from the New Testament, Septuagint, and Early Christian Writers. Grand Rapids: Kregel, 2007. Whitacre, Rodney A. A Patristic Greek Reader. Grand Rapids: Baker, 2007.

Another resource similar to this reader’s edition is a reader’s lexicon edited by Daniel B. Wallace. It was published around the time I started to compile this reader. While it is a tremendously helpful reader’s lexicon, it does not include the Greek text; therefore, one still needs to use it alongside one of the other available diglot editions. Wallace, Daniel B., Brittany C. Burnettte, and Terri Darby Moore, eds. A Readers Lexicon of the Apostolic Fathers. Grand Rapids: Kregel, 2013.

Features of the Greek Reader’s Apostolic Fathers An English gloss or glosses is provided in the footnotes for all Greek words that occur thirty times or less in the Greek New Testament (NA28). This would include all words that never occur in the New Testament. The notes will also provide translations of idioms or give expanded definitions when relevant. • Footnotes include lexical form, parsing of verbs, gender (masc., fem., neut.) provided for nouns, parts of speech listed for conjunctions (conj.), prepositions (prep.), adjectives (adj.), adverbs (adv.), and particles (part.). The parsing of finite verbs will follow the fixed order of person, number, tense form, voice, mood. Infinitives will list tense form, voice, and mood. Participles will list tense form, voice, mood, case, number, and gender. • The parsing abbreviations will follow the single letter format from GRAMCORD: »» Person: 1 2 3 (First, Second, Third Person) »» Number: S P (Singular, Plural) »» Tense Form: A P I R L F (Aorist, Present, Imperfect, peRfect, pLuperfect, Future) »» Voice: A M P (Active, Middle, Passive) »» Mood: I M S O N P (Indicative, iMperative, Subjunctive, Optative, iNfinitive, Participle) »» Case: N G D A V (Nominative, Genitive, Dative, Accusative, Vocative) »» Gender: M F N (Masculine, Feminine, Neuter)

xv

xvi

introduction • The English glosses provided are chosen based on the most appropriate context specific usage. Additional glosses are given in instances where the sense and range of meanings may be more flexible or difficult to determine based on context. The English gloss comes from glosses provided in the standard lexicons (BDAG, Louw and Nida, Liddel–Scott), as well as the way a word is translated in Holmes, Ehrman, and Lake. When a range of glosses is provided, the preferred gloss is usually located as the last one in the list. • The base Greek text is the text of Lake, but is supplemented with text of the Lightfoot, Ehrman, and Holmes. Significant variant readings of the text are marked with an asterisk (*) and are included in the footnotes. • In addition, I have included brief introductions for each writing that discusses authorship (who), date (when), important information about the content (what), the textual sources (texts), and a suggested level of difficulty for reading. While my suggestions regarding reading difficulty is somewhat subjective, it is also based on the rarity of its vocabulary and complexity of syntax. Readings are rated as either low, moderate, or high difficulty. • The books are organized according to their reading difficulty from lowest to highest as I have assigned them. The purpose of this organization is to allow for a more graded approach for readers. This enables readers to begin with slightly easier texts as they progress to more difficult ones. There are, however, more difficult sections of Greek within those designated as “low difficulty” and vice versa. Therefore, the order of this reader is merely a suggested one. Readers or instructors may choose to assign books in any order they deem most beneficial.

2 Clement

Who

What

The authorship of the so-called 2 Clement is very uncertain and will, more than likely, never be known. Although the late-fourth century Apostolic Constitutions (8.5.47) attributes it to Clement of Rome, Eusebius contested him as the author because there was no historical basis for such an attribution. What is more, the literary style is so markedly different from 1 Clement that it is very unlikely that the documents came from the same author. While it was preserved alongside 1 Clement in the extant Greek manuscripts, there is little indication that 2 Clement was written by Clement of Rome.

2 Clement is a sermon or homily and is the oldest surviving copy of an entire early Christian sermon recorded outside of the New Testament. It is an exposition of Isaiah 54:1 (see 2.1) as well as a range of other OT and NT scriptures. The message exhibits all the features of an exhortation delivered in a worship setting.

Texts Codex Alexandrinus [A] (5th c.; omits 12.5b–20.5); Codex Constantinopolitanus/ Hierosolymitanus [H] (1056 CE); Syriac translation of the New Testament with 1 and 2 Clement placed after the General Epistles [S] (ca. 1169 CE).

When The date of 2 Clement, though somewhat uncertain of authorship, is still considered somewhere in the early (98–100 CE) to mid (120–140 CE) second century. Since it has been preserved along with 1 Clement, it was possibly a sermon preached in Rome for Corinth, or perhaps even a sermon preached by one of the deposed elders who was restored due to 1 Clement. One reason it is considered to be an early document is an apparent reference to a group of elders (presbyters) as the key church leaders instead of a single monarchial bishop.

Reading Difficulty 2 Clement may have some challenges, but it is a lower difficulty reading level. It is recommended that Greek students begin with 2 Clement before moving on to the other documents.

1

2

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s

ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΟΥΣ Β´

1 Ἀδελφοί, οὕτως δεῖ ἡμᾶς φρονεῖν1 περὶ

Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὡς περὶ θεοῦ, ὡς περὶ κριτοῦ2 ζώντων καὶ νεκρῶν· καὶ οὐ δεῖ ἡμᾶς μικρὰ φρονεῖν περὶ τῆς σωτηρίας ἡμῶν. 2 ἐν τῷ γὰρ φρονεῖν ἡμᾶς μικρὰ περὶ αὐτοῦ, μικρὰ καὶ ἐλπίζομεν λαβεῖν· καὶ οἱ ἀκούοντες ὡς περὶ μικρῶν ἁμαρτάνουσιν, καὶ ἡμεῖς ἁμαρτάνομεν οὐκ εἰδότες, πόθεν3 ἐκλήθημεν καὶ ὑπὸ τίνος καὶ εἰς ὃν τόπον, καὶ ὅσα ὑπέμεινεν4 Ἰησοῦς Χριστὸς παθεῖν ἕνεκα5 ἡμῶν. 3 τίνα οὖν ἡμεῖς αὐτῷ δώσομεν ἀντιμισθίαν,6 ἢ τίνα καρπὸν ἄξιον οὗ ἡμῖν αὐτὸς ἔδωκεν; πόσα7 δὲ αὐτῷ ὀφείλομεν ὅσια;8 4 τὸ φῶς γὰρ ἡμῖν ἐχαρίσατο,9 ὡς πατὴρ υἱοὺς ἡμᾶς προσηγόρευσεν,10 ἀπολλυμένους ἡμᾶς ἔσωσεν. 5 ποῖον11 οὖν αἶνον12 αὐτῷ δώσομεν ἢ μισθὸν13 ἀντιμισθίας14 ὧν ἐλάβομεν; 6 πηροὶ15 ὄντες τῇ διανοίᾳ,16 προσκυνοῦντες λίθους καὶ ξύλα17 καὶ χρυσὸν18 καὶ ἄργυρον19 καὶ χαλκόν,20 ἔργα ἀνθρώπων· καὶ ὁ βίος21 ἡμῶν ὅλος ἄλλο οὐδὲν ἦν εἰ μὴ 1.  φρονέω, PAN, think 2.  κριτής, masc., judge 3.  πόθεν, adv., from where 4. ὑπομένω, 3SAAI, endure 5.  ἕνεκα, adv., on account of, because of, for the sake of 6.  ἀντιμισθία, fem., exchange, in return 7.  πόσος, pron., how great, how much 8.  ὅσιος, adj., pious, pleasing to God, holy 9. χαρίζομαι, 3SAMI, forgive, show kindness, give graciously 10. προσαγορεύω, 3SAAI, name, call 11.  ποῖος, pron., which, what, what kind of 12.  αἶνος, masc., praise 13.  μισθός, masc., reward, wages, pay 14.  ἀντιμισθία, fem., exchange, in return 15.  πηρός, adj., weakened, disabled, maimed 16.  διάνοια, fem., mind, understanding 17.  ξύλον, neut., tree, wood 18.  χρυσός, masc., gold 19.  ἄργυρος, masc., silver 20.  χαλκός, masc., brass, bronze 21.  βίος, masc., life

θάνατος. ἀμαύρωσιν22 οὖν περικείμενοι23 καὶ τοιαύτης ἀχλύος24 γέμοντες25 ἐν τῇ ὁράσει,26 ἀνεβλέψαμεν27 ἀποθέμενοι28 ἐκεῖνο ὃ περικείμεθα29 νέφος30 τῇ αὐτοῦ θελήσει.31 7 ἠλέησεν32 γὰρ ἡμᾶς καὶ σπλαγχνισθεὶς33 ἔσωσεν, θεασάμενος34 ἐν ἡμῖν πολλὴν πλάνην35 καὶ ἀπώλειαν,36 καὶ μηδεμίαν ἐλπίδα ἔχοντας σωτηρίας, εἰ μὴ τὴν παρʼ αὐτοῦ. 8 ἐκάλεσεν γὰρ ἡμᾶς οὐκ ὄντας καὶ ἠθέλησεν ἐκ μὴ ὄντος εἶναι ἡμᾶς.

2 Εὐφράνθητι,37 στεῖρα38 ἡ οὐ τίκτουσα,39

ῥῆξον40 καὶ βόησον,41 ἡ οὐκ ὠδίνουσα,42 ὅτι πολλὰ τὰ τέκνα τῆς ἐρήμου μᾶλλον ἢ τῆς ἐχούσης τὸν ἄνδρα. ὃ εἶπεν· Εὐφράνθητι, στεῖρα ἡ οὐ τίκτουσα, ἡμᾶς εἶπεν στεῖρα γὰρ ἦν ἡ ἐκκλησία ἡμῶν πρὸ τοῦ δοθῆναι αὐτῇ τέκνα. 2 ὃ δὲ εἶπεν· Βόησον, ἡ οὐκ ὠδίνουσα, τοῦτο λέγει· τὰς προσευχὰς

22.  ἀμαύρωσις, fem., darkness 23.  περίκειμαι, PPPNPM, be around, surround 24.  ἀχλύς, fem., foggy mist, mist 25.  γέμω, PAPNPM, be full 26.  ὅρασις, fem., vision, sight 27. ἀναβλέπω, 1PAAI, receive sight, regain sight 28.  ἀποτίθημι, AMPNPM, cast off, put away, lay aside, set aside 29.  περίκειμαι, IPPMI, be around, surround, envelop, wrap around 30.  νέφος, neut., cloud 31.  θέλησις, fem., delight in, willing, will 32. ἐλεέω, 3SAAI, have compassion, have mercy 33.  σπλαγχνίζομαι, APPNSM, feel compassion 34.  θεάομαι, AMPNSM, gaze at, look upon, see 35.  πλάνη, fem., error, deceit 36.  ἀπώλεια, fem., destruction 37. εὐφραίνω, 2SAPM, cheer up, gladden, rejoice 38.  στεῖρα, fem., sterile, infertile, barren 39.  τίκτω, PAPNSF, give birth 40. ῥήγνυμι, 2SAAM, let loose, burst forth 41. βοάω, 2SAAM, cry out, shout 42.  ὠδίνω, PAPNSF, be in labor, have birth pains

2 clement ἡμῶν ἁπλῶς1 ἀναφέρειν2 πρὸς τὸν θεόν, μὴ ὡς αἱ ὠδίνουσαι3 ἐγκακῶμεν,4 3 ὃ δὲ εἶπεν· Ὅτι πολλὰ τὰ τέκνα τῆς ἐρήμου μᾶλλον ἢ τῆς ἐχούσης τὸν ἄνδρα· ἐπεὶ ἔρήμος ἐδόκει εἶναι ἀπὸ τοῦ θεοῦ ὁ λαὸς ἡμῶν, νυνὶ δὲ πιστεύσαντες πλείονες ἐγενόμεθα τῶν δοκούντων ἔχειν θεόν. 4 καὶ ἑτέρα δὲ γραφὴ λέγει, ὅτι οὐκ ἦλθον καλέσαι δικαίους, ἀλλὰ ἁμαρτωλούς. 5 τοῦτο λέγει, ὅτι δεῖ τοὺς ἀπολλυμένους σώζειν. 6 ἐκεῖνο γάρ ἐστιν μέγα καὶ θαυμαστὸν5 οὐ τὰ ἑστῶτα στηρίζειν6, ἀλλὰ τὰ πίπτοντα. 7 οὕτως καὶ ὁ Χριστὸς ἠθέλησεν σῶσαι τὰ ἀπολλύμενα, καὶ ἔσωσεν πολλούς, ἐλθὼν καὶ καλέσας ἡμᾶς ἤδη ἀπολλυμένους.

3 Τοσοῦτον7 οὖν ἔλεος8 ποιήσαντος

αὐτοῦ εἰς ἡμᾶς, πρῶτον μέν, ὅτι ἡμεῖς οἱ ζῶντες τοῖς νεκροῖς θεοῖς οὐ θύομεν9 καὶ οὐ προσκυνοῦμεν αὐτοῖς, ἀλλὰ ἔγνωμεν διʼ αὐτοῦ τὸν πατέρα τῆς ἀληθείας· τίς ἡ γνῶσις10 ἡ πρὸς αὐτόν, ἢ τὸ μὴ ἀρνεῖσθαι διʼ οὗ ἔγνωμεν αὐτόν; 2 λέγει δὲ καὶ αὐτός· Τὸν ὁμολογήσαντά11 με ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων, ὁμολογήσω12 αὐτὸν ἐνώπιον τοῦ πατρός μου. 3 οὗτος οὖν ἐστὶν ὁ μισθὸς13 ἡμῶν, ἐὰν οὖν ὁμολογήσωμεν14 διʼ οὗ ἐσώθημεν. 4 ἐν τίνι δὲ αὐτὸν ὁμολογοῦμεν;15 ἐν τῷ 1.  ἁπλῶς, adv., singly, generously, simply, sincerely 2.  ἀναφέρω, PAN, bring up, offer 3.  ὠδίνω, PAPNPF, be in labor, have birth pains 4. ἐγκακέω, 1PPAS, be discouraged, grow weary 5.  θαυμαστός, adj., wondrous, marvelous, wonderful 6.  στηρίζω, PAN, establish, support, strengthen 7.  τοσοῦτος, adj., so great, so much 8.  ἔλεος, neut., compassion, mercy 9. θύω, 1PPAI, offer, sacrifice 10.  γνῶσις, fem., knowledge 11.  ὁμολογέω, AAPASM, acknowledge, admit, confess 12. ὁμολογέω, 1SFAI, acknowledge, admit, confess 13.  μισθός, masc., wages, pay, reward 14. ὁμολογέω, 1PAAS, acknowledge, admit, confess 15. ὁμολογέω, 1PPAI, acknowledge, admit, confess

ποιεῖν ἃ λέγει καὶ μὴ παρακούειν16 αὐτοῦ τῶν ἐντολῶν, καὶ μὴ μόνον χείλεσιν17 αὐτὸν τιμᾶν,18 ἀλλὰ ἐξ ὅλης καρδίας καὶ ἐξ ὅλης τῆς διανοίας.19 5 λέγει δὲ καὶ ἐν τῷ Ἠσαΐα·20 Ὁ λαὸς οὗτος τοῖς χείλεσίν21 με τιμᾷ,22 ἡ δὲ καρδία αὐτῶν πόρρω23 ἄπεστιν24 ἀπʼ ἐμοῦ.

4 Μὴ μόνον οὖν αὐτὸν καλῶμεν κύριον·

οὐ γὰρ τοῦτο σώσει ἡμᾶς. 2 λέγει γάρ· Οὐ πᾶς ὁ λέγων μοι· Κύριε, κύριε, σωθήσεται, ἀλλʼ ὁ ποιῶν τὴν δικαιοσύνην. 3 ὥστε οὖν, ἀδελφοί, ἐν τοῖς ἔργοις αὐτὸν ὁμολογῶμεν,25 ἐν τῷ ἀγαπᾶν ἑαυτούς, ἐν τῷ μὴ μοιχᾶσθαι26 μηδὲ καταλαλεῖν27 ἀλλήλων μηδὲ ζηλοῦν,28 ἀλλʼ ἐγκρατεῖς29 εἶναι, ἐλεήμονας,30 ἀγαθούς· καὶ συμπάσχειν31 ἀλλήλοις ὀφείλομεν, καὶ μὴ φιλαργυρεῖν.32 ἐν τούτοις τοῖς ἔργοις ὁμολογῶμεν αὐτὸν καὶ μὴ ἐν τοῖς ἐναντίοις·33 4 καὶ οὐ δεῖ ἡμᾶς φοβεῖσθαι τοὺς ἀνθρώπους μᾶλλον, ἀλλὰ τὸν θεόν. 5 διὰ τοῦτο, ταῦτα ὑμῶν πρασσόντων, εἶπεν ὁ κύριος· Ἐὰν ἦτε μετʼ ἐμοῦ συνηγμένοι ἐν τῷ κόλπῳ34 μου καὶ μὴ ποιῆτε τὰς ἐντολάς μου, ἀποβαλῶ35 ὑμᾶς καὶ ἐρῶ ὑμῖν· Ὑπάγετε ἀπʼ

16.  παρακούω, PAN, refuse to listen, disobey 17.  χεῖλος, neut., speech, lip 18.  τιμάω, PAN, honor 19.  διάνοια, fem., mind 20.  Ἠσαΐας, masc., Isaiah 21.  χεῖλος, neut., speech, lip 22. τιμάω, 3PAI, honor 23.  πόρρω, adv., far, far away 24. ἄπειμι, 3SPAI, be absent, be far away form 25. ὁμολογέω, 1PPAS, acknowledge, admit, confess 26.  μοιχάω, PMN, commit adultery 27.  καταλαλέω, PAN, speak against, slander 28.  ζηλόω, PAN, be jealous, envy 29.  ἐγκρατής, adj., self–controlled 30.  ἐλεήμων, adj., compassionate, merciful 31.  συμπάσχω, PAN, suffer with, have sympathy for 32.  φιλαργυρέω, PAN, love money 33  ἐναντίος, neut., contrary, opposite 34.  κόλπος, masc., fold, chest, bosom 35. ἀποβάλλω, 1SFAI, cast off, throw away

3

4

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐμοῦ, οὐκ οἶδα ὑμᾶς, πόθεν1 ἐστέ, ἐργάται2 ἀνομίας.3

5 Ὅθεν,4 ἀδελφοί, καταλείψαντες5 τὴν

παροικίαν6 τοῦ κόσμου τούτου ποιήσωμεν τὸ θέλημα τοῦ καλέσαντος ἡμᾶς, καὶ μὴ φοβηθῶμεν ἐξελθεῖν ἐκ τοῦ κόσμου τούτου. 2 λέγει γὰρ ὁ κύριος Ἔσεσθε ὡς ἀρνία7 ἐν μέσῳ λύκων.8 3 ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Πέτρος αὐτῷ λέγει· Ἐὰν οὖν διασπαράξωσιν9 οἱ λύκοι τὰ ἀρνία; 4 εἶπεν ὁ Ἰησοῦς τῷ Πέτρῳ· Μὴ φοβείσθωσαν τὰ ἀρνία τοὺς λύκους μετὰ τὸ ἀποθανεῖν αὐτά· καὶ ὑμεῖς μὴ φοβεῖσθε τοὺς ἀποκτέννοντας ὑμᾶς καὶ μηδὲν ὑμῖν δυναμένους ποιεῖν, ἀλλὰ φοβεῖσθε τὸν μετὰ τὸ ἀποθανεῖν ὑμᾶς ἔχοντα ἐξουσίαν ψυχῆς καὶ σώματος τοῦ βαλεῖν εἰς γέενναν10 πυρός. 5 καὶ γινώσκετε, ἀδελφοί, ὅτι ἡ ἐπιδημία11 ἡ ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ τῆς σαρκὸς ταύτης μικρά ἐστιν καὶ ὀλιγοχρόνιος,12 ἡ δὲ ἐπαγγελία τοῦ Χριστοῦ μεγάλη καὶ θαυμαστή13 ἐστιν, καὶ ἀνάπαυσις14 τῆς μελλούσης βασιλείας καὶ ζωῆς αἰωνίου. 6 τί οὖν ἐστὶν ποιήσαντας ἐπιτυχεῖν15 αὐτῶν, εἰ μὴ τὸ ὁσίως16 καὶ

1.  πόθεν, adv., from where 2.  ἐργάτης, masc., worker, doer 3.  ἀνομία, fem., transgression, lawlessness 4.  ὅθεν, adv., for which reason, therefore 5.  καταλείπω, AAPNPM, leave behind 6.  παροικία, fem., sojourn, stay in a foreign country, temporary residence 7.  ἀρνίον, neut., lamb, sheep 8.  λύκος, masc., wolf 9. διασπαράσσω, 3PAAS, tear in pieces 10.  γέεννα, fem., hell, Gehenna 11.  ἐπιδημία, fem., stay, sojourn 12.  ὀλιγοχρόνιος, fem., of short duration, short–lived 13.  θαυμαστός, adj., wondrous, marvelous, wonderful 14.  ἀνάπαυσις, fem., cessation, relief, rest 15.  ἐπιτυγχάνω, AAN, reach, attain to, obtain 16.  ὁσίως, adv., holily, in holiness

δικαίως17 ἀναστρέφεσθαι18 καὶ τὰ κοσμικὰ19 ταῦτα ὡς ἀλλότρια20 ἡγεῖσθαι21 καὶ μὴ ἐπιθυμεῖν22 αὐτῶν; 7 ἐν γὰρ τῷ ἐπιθυμεῖν ἡμᾶς κτήσασθαι23 ταῦτα ἀποπίπτομεν24 τῆς ὁδοῦ τῆς δικαίας.

6 Λέγει δὲ ὁ κύριος· Οὐδεὶς οἰκέτης25

δύναται δυσὶ κυρίοις δουλεύειν. ἐὰν ἡμεῖς θέλωμεν καὶ θεῷ δουλεύειν καὶ μαμωνᾷ,26 ἀσύμφορον27 ἡμῖν ἐστίν. 2 τί γὰρ τὸ ὄφελος,28 ἐάν τις τὸν κόσμον ὅλον κερδήσῃ,29 τὴν δὲ ψυχὴν ζημιωθῇ;30 3 ἔστιν δὲ οὗτος ὁ αἰὼν καὶ ὁ μέλλων δύο ἐχθροί. 4 οὗτος λέγει μοιχείαν31 καὶ φθορὰν32 καὶ φιλαργυρίαν33 καὶ ἀπάτην,34 ἐκεῖνος δὲ τούτοις ἀποτάσσεται.35 5 οὐ δυνάμεθα οὖν τῶν δύο φίλοι36 εἶναι· δεῖ δὲ ἡμᾶς τούτῳ ἀποταξαμένους37 ἐκείνῳ χρᾶσθαι.38 6 οἰόμεθα,39 ὅτι βέλτιόν40 ἐστιν τὰ

17.  δικαίως, adv., justly, rightly, in an upright manner 18.  ἀναστρέφω, PPN, behave, conduct oneself, live 19.  κοσμικός, adj., earthly, worldly 20.  ἀλλότριος, adj., alien, foreign, strange 21.  ἡγέομαι, PMN, lead, regard, consider 22.  ἐπιθυμέω, PAN, long for, desire 23.  κτάομαι, AMN, get, gain, acquire 24. ἀποπίπτω, 1PPAI, fall away 25.  οἰκέτης, masc., domestic, house slave, slave 26.  μαμωνᾶς, masc., wealth, riches, money 27.  ἀσύμφορος, adj., disadvantageous, harmful, no gain 28.  ὄφελος, neut., advantage, benefit, help, use 29. κερδαίνω, 3SAAS, gain 30. ζημιόω, 3SAPS, suffer loss, forfeit 31.  μοιχεία, fem., adultery 32.  φθορά, fem., destruction, ruin, corruption 33.  φιλαργυρία, fem., love of money 34.  ἀπάτη, fem., trickery, deceitfulness, deceit 35. ἀποτάσσω, 3SPMI, say farewell to, give up, renounce 36.  φίλος, masc., friend 37.  ἀποτάσσω, AMPAPM, say farewell to, give up, renounce 38.  χράομαι, PMN, make use of, use, experience 39. οἴομαι, 1PPMI, imagine, think, suppose 40.  βελτίων, adj., better

2 clement ἐνθάδε1 μισῆσαι, ὅτι μικρὰ καὶ ὀλιγοχρόνια2 καὶ φθαρτά,3 ἐκεῖνα δὲ ἀγαπῆσαι, τὰ ἀγαθὰ τὰ ἄφθαρτα.4 7 ποιοῦντες γὰρ τὸ θέλημα τοῦ Χριστοῦ εὑρήσομεν ἀνάπαυσιν·5 εἰ δὲ μήγε,6 οὐδὲν ἡμᾶς ῥύσεται7 ἐκ τῆς αἰωνίου κολάσεως,8 ἐὰν παρακούσωμεν9 τῶν ἐντολῶν αὐτοῦ. 8 λέγει δὲ καὶ ἡ γραφὴ ἐν τῷ Ἰεζεκιήλ,10 ὅτι ἐὰν ἀναστῇ Νῶε11 καὶ Ἰὼβ12 καὶ Δανιήλ,13 οὐ ῥύσονται14 τὰ τέκνα αὐτῶν ἐν τῇ αἰχμαλωσίᾳ.15 9 εἰ δὲ καὶ οἱ τοιοῦτοι δίκαιοι οὐ δύνανται ταῖς ἑαυτῶν δικαιοσύναις ῥύσασθαι16 τὰ τέκνα αὐτῶν, ἡμεῖς, ἐὰν μὴ τηρήσωμεν τὸ βάπτισμα17 ἁγνὸν18 καὶ ἀμίαντον,19 ποίᾳ20 πεποιθήσει21 εἰσελευσόμεθα εἰς τὸ βασίλειον22 τοῦ θεοῦ; ἢ τίς ἡμῶν παράκλητος23 ἔσται, ἐὰν μὴ εὑρεθῶμεν ἔργα ἔχοντες ὅσια24 καὶ δίκαια;

1.  ἐνθάδε, adv., in this place, here 2.  ὀλιγοχρόνιος, fem., of short duration, short–lived 3.  φθαρτός, adj., perishable, corruptible 4.  ἄφθαρτος, adj., imperishable, incorruptible 5.  ἀνάπαυσις, fem., relief, repose, rest 6.  μήγε, part., otherwise 7. ῥύομαι, 3SFMI, save, deliver, rescue 8.  κόλασις, fem., punishment 9. παρακούω, 1PAAS, refuse to listen, disobey 10.  Ἰεζεκιήλ, indecl., Ezekiel 11.  Νῶε, indecl., Noah 12.  Ἰώβ, indecl., Job 13.  Δανιήλ, indecl., Daniel 14. ῥύομαι, 3PFMI, save, deliver, rescue 15.  αἰχμαλωσία, fem., captivity 16.  ῥύομαι, AMN, save, deliver, rescue 17.  βάπτισμα, neut., baptism 18.  ἁγνός, adj., holy, pure 19.  ἀμίαντος, adj., undefiled 20.  ποῖος, pron., which, what, what kind of 21.  πεποίθησις, fem., trust, boldness, kindness 22.  βασίλειος, adj., royal, palace, kingdom 23.  παράκλητος, masc., helper, mediator, advocate 24.  ὅσιος, adj., holy

7 Ὥστε οὖν, ἀδελφοί μου, ἀγωνισώμεθα25

εἰδότες, ὅτι ἐν χερσὶν ὁ ἀγὼν26 καὶ ὅτι εἰς τοὺς φθαρτοὺς27 ἀγῶνας καταπλέουσιν28 πολλοί, ἀλλʼ οὐ πάντες στεφανοῦνται,29 εἰ μὴ οἱ πολλὰ κοπιάσαντες30 καὶ καλῶς ἀγωνισάμενοι.31 2 ἡμεῖς οὖν ἀγωνισώμεθα,32 ἵνα πάντες στεφανωθῶμεν.33 3 ὥστε θέωμεν34 τὴν ὁδὸν τὴν εὐθείαν, ἀγῶνα35 τὸν ἄφθαρτον,36 καὶ πολλοὶ εἰς αὐτὸν καταπλεύσωμεν37 καὶ ἀγωνισώμεθα,38 ἵνα καὶ στεφανωθῶμεν·39 καὶ εἰ μὴ δυνάμεθα πάντες στεφανωθῆναι,40 κἂν ἐγγὺς41 τοῦ στεφάνου42 γενώμεθα. 4 εἰδέναι ἡμᾶς δεῖ, ὅτι ὁ τὸν φθαρτὸν43 ἀγῶνα44 ἀγωνιζόμενος,45 ἐὰν εὑρεθῇ φθείρων,46 μαστιγωθεὶς47 αἴρεται καὶ ἔξω βάλλεται τοῦ σταδίου.48 5 τί δοκεῖτε;

25. ἀγωνίζομαι, 1PAMS, fight, struggle, compete, strive 26.  ἀγών, masc., fight, struggle, race, contest 27.  φθαρτός, adj., corruptible, mortal, perishable 28. καταπλέω. 3PPAI, sail toward, set sail 29. στεφανόω, 3PPPI, crown 30.  κοπιάω, AAPNPM, toil, work hard 31.  ἀγωνίζομαι, AMPNPM, fight, struggle, compete, strive 32. ἀγωνίζομαι, 1PAMS, fight, struggle, compete, strive 33. στεφανόω, 1PAPS, crown 34. θέω, 1PPAS, run 35.  ἀγών, masc., fight, struggle, contest, race 36.  ἄφθαρτος, adj., incorruptible, imperishing, immortal 37. καταπλέω. 1PAAS, sail toward, set sail 38. ἀγωνίζομαι, 1PAMS, fight, struggle, compete, strive 39. στεφανόω, 1PAPS, crown 40.  στεφανόω, APN, crown 41.  ἐγγύς, adv., at hand, close, near 42.  στέφανος, masc., crown 43.  φθαρτός, adj., corruptible, mortal, perishable 44.  ἀγών, masc., fight, struggle, race, contest 45.  ἀγωνίζομαι, PPPNSM, fight, struggle, compete, strive 46.  φθείρω, PAPNSM, violating the rules, cheat 47.  μαστιγόω, APPNSM, whip, flog, punish 48.  στάδιον, neut., arena, stadium

5

6

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ὁ τὸν τῆς ἀφθαρσίας1 ἀγῶνα φθείρας2 τί παθεῖται; 6 τῶν γὰρ μὴ τηρησάντων, φησίν, τὴν σφραγῖδα3 ὁ σκώληξ4 αὐτῶν οὐ τελευτήσει5 καὶ τὸ πῦρ αὐτῶν οὐ σβεσθήσεται,6 καὶ ἔσονται εἰς ὅρασιν7 πάσῃ σαρκί.

8 Ὡς οὖν ἐσμὲν ἐπὶ γῆς, μετανοήσωμεν. 2 πηλὸς8 γάρ ἐσμεν εἰς τὴν χεῖρα τοῦ

τεχνίτου·9 ὃν τρόπον10 γὰρ ὁ κεραμεύς,11 ἐὰν ποιῇ σκεῦος12 καὶ ἐν ταῖς χερσὶν αὐτοῦ διαστραφῇ13 ἢ συντριβῇ,14 πάλιν αὐτὸ ἀναπλάσσει,15 ἐὰν δὲ προφθάσῃ16 εἰς τὴν κάμινον17 τοῦ πυρὸς αὐτὸ βαλεῖν, οὐκέτι βοηθήσει18 αὐτῷ οὕτως καὶ ἡμεῖς, ἕως ἐσμὲν ἐν τούτῳ τῷ κόσμῳ, ἐν τῇ σαρκὶ ἃ ἐπράξαμεν πονηρὰ μετανοήσωμεν ἐξ ὅλης τῆς καρδίας, ἵνα σωθῶμεν ὑπὸ τοῦ κυρίου, ἕως ἔχομεν καιρὸν μετανοίας.19 3 μετὰ γὰρ τὸ ἐξελθεῖν ἡμᾶς ἐκ τοῦ κόσμου οὐκέτι δυνάμεθα ἐκεῖ ἐξομολογήσασθαι20 ἢ μετανοεῖν ἔτι. 4 ὥστε, ἀδελφοί, ποιήσαντες τὸ θέλημα τοῦ πατρὸς καὶ τὴν σάρκα 1.  ἀφθαρσία, fem., incorruptibility, immortality 2.  φθείρω, AAPNSM, violate the rules, cheat 3.  σφραγίς, fem., seal [possibly seal of baptism] 4.  σκώληξ, masc., worm 5. τελευτάω, 3SFAI, come to an end, die 6. σβέννυμι, 3SFPI, quench, extinguish 7.  ὅρασις, fem., act of seeing, sight, spectacle 8.  πηλός, masc., clay 9.  τεχνίτης, masc., craftsman, artisan 10.  τρόπος, masc., way, manner 11.  κεραμεύς, masc., potter 12.  σκεῦος, neut., object, jar, vessel 13. διαστρέφω, 3SAPS, make crooked, deform, be warped, twist about, misshapen 14. συντρίβω, 3SAPS, break, crush, smash 15. ἀναπλάσσω, 3SPAI, remodel, form anew, reshape 16. προφθάνω, 3SAAS, anticipate, come out ahead, has already 17.  κάμινος, fem., furnace, kiln 18. βοηθέω, 3SFAI, help, fix, repair 19.  μετάνοια, fem., change of mind, repentance 20.  ἐξομολογέω, AMN, admit, acknowledge, confess

ἁγνὴν21 τηρήσαντες καὶ τὰς ἐντολὰς τοῦ κυρίου φυλάξαντες ληψόμεθα ζωὴν αἰώνιον. 5 λέγει γὰρ ὁ κύριος ἐν τῷ εὐαγγελίῳ· Εἰ τὸ μικρὸν οὐκ ἐτηρήσατε, τὸ μέγα τίς ὑμῖν δώσει; λέγω γὰρ ὑμῖν, ὅτι ὁ πιστὸς ἐν ἐλαχίστῳ22 καὶ ἐν πολλῷ πιστός ἐστιν. 6 ἆρα οὖν τοῦτο λέγει· τηρήσατε τὴν σάρκα ἁγνὴν καὶ τὴν σφραγῖδα23 ἄσπιλον,24 ἵνα τὴν αἰώνιον ζωὴν ἀπολάβωμεν.

9 Καὶ μὴ λεγέτω τις ὑμῶν, ὅτι αὕτη· ἡ σὰρξ

οὐ κρίνεται οὐδὲ ἀνίσταται. 2 γνῶτε· ἐν τίνι ἐσώθητε, ἐν τίνι ἀνεβλέψατε,25 εἰ μὴ ἐν τῇ σαρκὶ ταύτῃ ὄντες; 3 δεῖ οὖν ἡμᾶς ὡς ναὸν θεοῦ φυλάσσειν τὴν σάρκα· 4 ὃν τρόπον26 γὰρ ἐν τῇ σαρκὶ ἐκλήθητε, καὶ ἐν τῇ σαρκὶ ἐλεύσεσθε. 5 εἰ Χριστός, ὁ κύριος ὁ σώσας ἡμᾶς, ὢν μὲν τὸ πρῶτον πνεῦμα, ἐγένετο σὰρξ καὶ οὕτως ἡμᾶς ἐκάλεσεν· οὕτως καὶ ἡμεῖς ἐν ταύτῃ τῇ σαρκὶ ἀποληψόμεθα27 τὸν μισθόν.28 6 ἀγαπῶμεν οὖν ἀλλήλους, ὅπως ἔλθωμεν πάντες εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ. 7 ὡς ἔχομεν καιρὸν τοῦ ἰαθῆναι,29 ἐπιδῶμεν30 ἑαυτοὺς τῷ θεραπεύοντι θεῷ, ἀντιμισθίαν31 αὐτῷ διδόντες. 8 ποίαν; τὸ μετανοῆσαι ἐξ εἰλικρινοῦς32 καρδίας. 9 προγνώστης33 γάρ ἐστιν τῶν πάντων καὶ εἰδὼς ἡμῶν τὰ ἐν καρδίᾳ. 10 δῶμεν οὖν αὐτῷ αἶνον,34 μὴ ἀπὸ στόματος μόνον, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ καρδίας, 21.  ἁγνός, adj., holy, pure 22.  ἐλάχιστος, adj., least, insignificant, very little 23.  σφραγίς, fem., seal [possibly seal of baptism] 24.  ἄσπιλος, adj., pure, spotless, stainless, unblemished 25. ἀναβλέπω, 2PAAI, look up, regain sight 26.  τρόπος, masc., way, manner 27. ἀπολαμβάνω, 1PFMI, get back, welcome, receive 28.  μισθός, masc., reward 29.  ἰάομαι, APN, heal 30. ἐπιδίδωμι, 1PAAS, bestow, give, give over 31.  ἀντιμισθία, fem., exchange, recompense, pay what is due 32.  εἰλικρινής, adj., unmixed, pure, sincere 33.  προγνώστης, masc., one who knows beforehand 34.  αἶνος, masc., praise

2 clement ἵνα ἡμᾶς προσδέξηται1 ὡς υἱούς. 11 καὶ γὰρ εἶπεν ὁ κύριος· Ἀδελφοί μου οὗτοί εἰσιν οἱ ποιοῦντες τὸ θέλημα τοῦ πατρός μου.

10 Ὥστε, ἀδελφοί μου, ποιήσωμεν τὸ

θέλημα τοῦ πατρὸς τοῦ καλέσαντος ἡμᾶς, ἵνα ζήσωμεν, καὶ διώξωμεν μᾶλλον τὴν ἀρετήν,2 τὴν δὲ κακίαν3 καταλείψωμεν4 ὡς προοδοιπόρον5 τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν, καὶ φύγωμεν6 τὴν ἀσέβειαν,7 μὴ ἡμᾶς καταλάβῃ8 κακά. 2 ἐὰν γὰρ σπουδάσωμεν9 ἀγαθοποιεῖν,10 διώξεται ἡμᾶς εἰρήνη. 3 διὰ ταύτην γὰρ τὴν αἰτίαν11 οὐκ ἔστιν εὑρεῖν ἄνθρωπον, οἵτινες παράγουσι12 φόβους ἀνθρωπίνους,13 προῃρημένοι14 μᾶλλον τὴν ἐνθάδε15 ἀπόλαυσιν16 ἢ τὴν μέλλουσαν ἐπαγγελίαν. 4 ἀγνοοῦσιν17 γὰρ ἡλίκην18 ἔχει βάσανον19 ἡ ἐνθάδε ἀπόλαυσις, καὶ οἵαν20 τρυφὴν21 ἔχει ἡ μέλλουσα ἐπαγγελία. 5 καὶ εἰ μὲν αὐτοὶ μόνοι ταῦτα ἔπρασσον,

1. προσδέχομαι, 3SAMS, receive, accept, welcome 2.  ἀρετή, fem., excellence of character, virtue 3.  κακία, fem., malice, evil, wickedness 4. καταλείπω, 1PAAS, leave behind, abandon 5.  προοδοιπόρος, adj., go before, one who goes before, forerunner 6. φεύγω, 1PAAS, escape, run away, flee 7.  ἀσέβεια, fem., impiety, ungodliness 8. καταλαμβάνω, 3SAAS, lay hold of, seize, overtake 9. σπουδάζω, 1PAAS, hurry, make haste, be eager 10.  ἀγαθοποιέω, PAN, do what is right, do good 11.  αἰτία, fem., cause, reason 12. παράγω, 3PPAI, lead by, introduce, bring in 13.  ἀνθρώπινος, adj., human 14.  προαιρέω, RMPNPM, choose for oneself, prefer 15.  ἐνθάδε, adv., in this place, here 16.  ἀπόλαυσις, fem., enjoyment, pleasure 17. ἀγνοέω, 3PPAI, not to know, be ignorant 18.  ἡλίκος, adj., how great 19.  βάσανος, fem., torture, severe pain, torment 20.  οἷος, fem., of what sort, such as 21.  τρυφή, fem., luxury, splendor, enjoyment, delight

ἀνεκτὸν22 ἦν· νῦν δὲ ἐπιμένουσιν23 κακοδιδασκαλοῦντες24 τὰς ἀναιτίους25 ψυχάς, οὐκ εἰδότες, ὅτι δισσὴν26 ἕξουσιν τὴν κρίσιν, αὐτοί τε καὶ οἱ ἀκούοντες αὐτῶν.

11 Ἡμεῖς οὖν ἐν καθαρᾷ·27 καρδίᾳ

δουλεύσωμεν28 τῷ θεῷ, καὶ ἐσόμεθα δίκαιοι· ἐὰν δὲ μὴ δουλεύσωμεν διὰ τὸ μὴ πιστεύειν ἡμᾶς τῇ ἐπαγγελίᾳ τοῦ θεοῦ, ταλαίπωροι29 ἐσόμεθα. 2 λέγει γὰρ καὶ ὁ προφητικὸς30 λόγος· Ταλαίπωροί εἰσιν οἱ δίψυχοι,31 οἱ διστάζοντες32 τῇ καρδίᾳ, οἱ λέγοντες· Ταῦτα πάλαι33 ἠκούσαμεν καὶ ἐπὶ τῶν πατέρων ἡμῶν, ἡμεῖς δὲ ἡμέραν ἐξ ἡμέρας προσδεχόμενοι34 οὐδὲν τούτων ἑωράκαμεν. 3 ἀνόητοι,35 συμβάλετε36 ἑαυτοὺς ξύλῳ·37 λάβετε ἄμπελον·38 πρῶτον μὲν φυλλοροεῖ,39 εἶτα40 βλαστὸς41 γίνεται, μετὰ ταῦτα ὄμφαξ,42 εἶτα σταφυλὴ43 παρεστηκυῖα. 4 οὕτως καὶ ὁ λαός μου ἀκαταστασίας44 καὶ

22.  ἀνεκτός, adj., endurable, bearable, tolerable 23. ἐπιμένω, 3PPAI, remain, continue, persist 24.  κακοδιδασκαλέω, PAPNPM, teach evil 25.  ἀναίτιος, adj., guiltless, innocent 26.  δισσός, adj., two–fold, double 27.  καθαρός, adj., spotless, clean, pure 28. δουλεύω, 1PAAS, be a slave, serve 29.  ταλαίπωρος, adj., miserable, wretched 30.  προφητικός, adj., prophetic 31.  δίψυχος, adj., doubting, double–minded 32.  διστάζω, PAPNPM, waver, doubt 33.  πάλαι, adv., formerly, past, long ago 34.  προσδέχομαι, PMPNPM, look forward to, wait for 35.  ἀνόητος, adj., senseless, unintelligent, foolish 36. συμβάλλω, 2PAAM, compare 37.  ξύλον, neut., tree 38  ἄμπελος, fem., grapevine, vine 39. φυλλοροέω, 3SPAI, shed leaves 40.  εἶτα, adv., next, then 41.  βλαστός, masc., sprout, bud 42.  ὄμφαξ, fem., unripe grape 43.  σταφυλή, fem., grape, bunch of grapes 44.  ἀκαταστασία, fem., insurrection, confusion, disorder

7

8

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s θλίψεις1 ἔσχεν· ἔπειτα2 ἀπολήψεται3 τὰ ἀγαθά. 5 ὥστε, ἀδελφοί μου, μὴ διψυχῶμεν,4 ἀλλὰ ἐλπίσαντες ὑπομείνωμεν,5 ἵνα καὶ τὸν μισθὸν6 κομισώμεθα.7 6 πιστὸς γάρ ἐστιν ὁ ἐπαγγειλάμενος8 τὰς ἀντιμισθίας9 ἀποδιδόναι ἑκάστῳ τῶν ἔργων αὐτοῦ. 7 ἐὰν οὖν ποιήσωμεν τὴν δικαιοσύνην ἐναντίον10 τοῦ θεοῦ, εἰσήξομεν11 εἰς τὴν βασιλείαν αὐτοῦ καὶ ληψόμεθα τὰς ἐπαγγελίας, ἃς οὖς οὐκ ἤκουσεν οὐδὲ ὀφθαλμὸς εἶδεν, οὐδὲ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου ἀνέβη.

12 Ἐκδεχώμεθα

οὖν καθʼ ὣραν τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ ἐν ἀγάπῃ καὶ δικαιοσύνῃ, ἐπειδὴ13 οὐκ οἴδαμεν τὴν ἡμέραν τῆς ἐπιφανείας14 τοῦ θεοῦ. 2 ἐπερωτηθεὶς γὰρ αὐτὸς ὁ κύριος ὑπό τινος, πότε15 ἥξει16 αὐτοῦ ἡ βασιλεία, εἶπεν· Ὅταν ἔσται τὰ δύο ἕν, καὶ τὸ ἔξω ὡς τὸ ἔσω,17 καὶ τὸ ἄρσεν18 μετὰ τῆς θηλείας19 οὔτε ἄρσεν οὔτε θῆλυ. 3 τὰ δύο δὲ ἕν ἐστιν, ὅταν λαλῶμεν ἑαυτοῖς ἀλήθειαν καὶ ἐν δυσὶ σώμασιν ἀνυποκρίτως20 εἴη· μία ψυχή. 4 καὶ τὸ ἔξω ὡς τὸ ἔσω, τοῦτο λέγει· τὴν ψυχὴν 12

1.  θλῖψις, fem., oppression, affliction, distress, trouble 2.  ἔπειτα, adv., afterwards, then 3. ἀπολαμβάνω, 3SFMI, receive 4. διψυχέω, 1PPAS, be undecided, doubt, be double–minded 5. ὑπομένω, 1PAAS, await, endure, remain 6.  μισθός, masc., reward 7. κομίζω, 1PAMS, receive 8.  ἐπαγγέλλομαι, AMPNSM, promise 9.  ἀντιμισθία, fem., exchange, recompense, pay what is due 10.  ἐναντίον, prep., before, in the sight of 11. εἰσήκω, 1PFAI, enter 12. ἐκδέχομαι, 1PPMS, expect, wait 13.  ἐπειδή, conj., because, since 14.  ἐπιφάνεια, fem., manifestation, appearance, appearing 15.  πότε, adv., when, at what time 16. ἥκω, 3SFAI, be present, come 17.  ἔσω, adv., within, inside 18.  ἄρσην, adj., male 19.  θῆλυς, adj., female 20.  ἀνυποκρίτως, adv., with no hypocrisy, sincerely

λέγει τὸ ἔσω,21 τὸ δὲ ἔξω τὸ σώμα λέγει· ὃν τρόπον22 οὖν σου τὸ σῶμα φαίνεται, οὕτως καὶ ἡ ψυχή σου δῆλος23 ἔστω ἐν τοῖς καλοῖς ἔργοις. 5 καὶ τὸ ἄρσεν24 μετὰ τῆς θηλείας,25 οὔτε ἄρσεν οὔτε θῆλυ, τοῦτο λέγει· ἵνα ἀδελφὸς ἰδὼν ἀδελφὴν26 οὐδὲν φρονῇ27 περὶ αὐτῆς θηλυκόν,28 μηδὲ φρονῇ τι περὶ αὐτοῦ ἀρσενικόν.29 6 ταῦτα ὑμῶν ποιούντων, φησίν, ἐλεύσεται ἡ βασιλεία τοῦ πατρός μου.

13 Ἀδελφοὶ οὖν, ἤδη· ποτὲ μετανοήσωμεν,

νήψωμεν30 ἐπὶ τὸ ἀγαθόν· μεστοὶ31 γάρ ἐσμεν πολλῆς ἀνοίας32 καὶ πονηρίας.33 ἐξαλείψωμεν34 ἀφʼ ἡμῶν τὰ πρότερα35 ἁμαρτήματα36 καὶ μετανοήσαντες ἐκ ψυχῆς σωθῶμεν, καὶ μὴ γινώμεθα ἀνθρωπάρεσκοι37 μηδὲ θέλωμεν μόνον ἑαυτοῖς ἀρέσκειν,38 ἀλλὰ καὶ τοῖς ἔξω ἀνθρώποις ἐπὶ τῇ δικαιοσύνῃ, ἵνα τὸ ὄνομα διʼ ἡμᾶς μὴ βλασφημῆται. 2 λέγει γὰρ ὁ κύριος· Διὰ παντὸς τὸ ὂνομά μου βλασφημεῖται ἐν πᾶσιν τοῖς ἔθνεσιν, καὶ πάλιν· Οὐαὶ διʼ ὃν βλασφημεῖται τὸ ὀνομά μου. ἐν τίνι βλασφημεῖται; ἐν τῷ μὴ ποιεῖν ὑμᾶς ἃ βούλομαι. 3 τὰ ἔθνη γὰρ ἀκούοντα ἐκ τοῦ στόματος ἡμῶν τὰ λόγια39 τοῦ θεοῦ ὡς καλὰ καὶ μεγάλα θαυμάζει· ἔπειτα40 καταμαθόντα41 21.  ἔσω, adv., within, inside 22.  τρόπος, masc., way, manner 23.  δῆλος, adj., plain, clear, evident 24.  ἄρσην, adj., male 25.  θῆλυς, adj., female 26.  ἀδελφή, fem., sister 27. φρονέω, 3SPAS, think 28.  θηλυκός, adj., like a woman, female 29.  ἀρσενικός, adj., like a man, male 30. νήφω, 1PAAS, be sober, be self–controlled 31.  μεστός, adj., filled with, full 32.  ἄνοια, fem., stupidity, folly, foolishness 33.  πονηρία, fem., maliciousness, evil, wickedness 34. ἐξαλείφω, 1PAAS, remove, erase, wipe away 35.  πρότερος, adj., earlier, prior, former 36.  ἁμάρτημα, neut., sinful action, sin 37.  ἀνθρωπάρεσκος, adj., people pleaser 38.  ἀρέσκω, PAN, please 39.  λόγιον, neut., oracle, word, saying 40.  ἔπειτα, adv., afterwards, then 41.  καταμανθάνω, AAPNPN, notice, observe

2 clement τὰ ἒργα ἡμῶν οὐκ ἒστιν ἂξια τῶν ῥημάτων ὧν λέγομεν, ἔνθεν1 εἰς βλασφημίαν τρέπονται,2 λέγοντες εἶναι μῦθόν3 τινα καὶ πλάνην.4 4 ὅταν γὰρ ἀκούσωσιν παρʼ ἡμῶν, ὅτι λέγει ὁ θεός· Οὐ χάρις ὑμῖν, εἰ ἀγαπᾶτε τοὺς ἀγαπῶντας ὑμᾶς, ἀλλὰ χάρις ὑμῖν, εἰ ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχθροὺς καὶ τοὺς μισοῦντας ὑμᾶς· ταῦτα ὅταν ἀκούσωσιν, θαυμάζουσιν τὴν ὑπερβολὴν5 τῆς ἀγαθότητος·6 ὅταν δὲ ἴδωσιν, ὅτι οὐ μόνον τοὺς μισοῦντας οὐκ ἀγαπῶμεν, ἀλλʼ ὅτι οὐδὲ τοὺς ἀγαπῶντας, καταγελῶσιν7 ἡμῶν, καὶ βλασφημεῖται τὸ ὄνομα.

14 Ὥστε, ἀδελφοί, ποιοῦντες τὸ θέλημα

τοῦ πατρὸς ἡμῶν θεοῦ ἐσόμεθα ἐκ τῆς ἐκκλησίας τῆς πρώτης, τῆς πνευματικῆς,8 τῆς πρὸ ἡλίου καὶ σελήνης9 ἐκτισμένης.10 ἐὰν δὲ μὴ ποιήσωμεν τὸ θέλημα κυρίου, ἐσόμεθα ἐκ τῆς γραφῆς τῆς λεγούσης· Ἐγενήθη· ὁ οἶκός μου σπήλαιον11 λῃστῶν.12 ὥστε οὖν αἱρετισώμεθα13 ἀπὸ τῆς ἐκκλησίας τῆς ζωῆς εἶναι, ἵνα σωθῶμεν. 2 οὐκ οἴομαι14 δὲ ὑμᾶς ἀγνοεῖν,15 ὅτι ἐκκλησία ζῶσα σῶμά ἐστιν Χριστοῦ· λέγει γὰρ ἡ γραφή· Ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν ἄνθρωπον ἄρσεν16 καὶ θῆλυ·17 τὸ ἄρσεν ἐστὶν ὁ Χριστός, τὸ θῆλυ ἡ ἐκκλησία· καὶ ἔτι τὰ βιβλία καὶ οἱ ἀπόστολοι well, learn 1.  ἔνθεν, adv., from there, from here 2. τρέπω, 3PPMI, turn 3.  μῦθος, masc., story, legend, myth 4.  πλάνη, fem., deception 5.  ὑπερβολή, fem., beyond measure, extraordinary 6.  ἀγαθότης, fem., goodness 7. καταγελάω, 3PPAS, mock, ridicule, laugh at 8.  πνευματικός, adj., spiritual 9.  σελήνη, fem., moon 10.  κτίζω, RPPGSF, create 11.  σπήλαιον, neut., cave, den 12.  λῃστής, masc., bandit, robber 13. αἱρετίζω, 1PAMS, choose 14. οἴομαι, 1SPMI, imagine, think, suppose 15.  ἀγνοέω, PAN, not know, be ignorant 16.  ἄρσην, adj., male 17.  θῆλυς, adj., female

τὴν ἐκκλησίαν οὐ νῦν εἶναι λέγουσιν ἀλλὰ ἄνωθεν.18 ἦν γὰρ πνευματική,19 ὡς καὶ ὁ Ἰησοῦς ἡμῶν, ἐφανερώθη· δὲ ἐπʼ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν, ἵνα ἡμᾶς σώσῃ. 3 ἡ ἐκκλησία δὲ πνευματικὴ οὖσα ἐφανερώθη· ἐν τῇ σαρκὶ Χριστοῦ, δηλοῦσα20 ἡμῖν, ὅτι ἐάν τις ἡμῶν τηρήσῇ αὐτὴν ἐν τῇ σαρκὶ καὶ μὴ φθείρῃ,21 ἀπολήψεται22 αὐτὴν ἐν τῷ πνεύματι τῷ ἁγίῳ· ἡ γὰρ σὰρξ αὕτη· ἀντίτυπός23 ἐστιν τοῦ πνεύματος· οὐδεὶς οὖν τὸ ἀντίτυπον φθείρας24τὸαὐθεντικὸν25μεταλήψεται.26ἄρα27 οὖν τοῦτο λέγει, ἀδελφοί· τηρήσατε τὴν σάρκα, ἵνα τοῦ πνεύματος μεταλάβητε.28 4 εἰ δὲ λέγομεν εἶναι τὴν σάρκα τὴν ἐκκλησίαν καὶ τὸ πνεῦμα Χριστόν, ἄρα οὖν ὁ ὑβρίσας29 τὴν σάρκα ὕβρισεν30 τὴν ἐκκλησίαν. ὁ τοιοῦτος οὖν οὐ μεταλήψεται31 τοῦ πνεύματος, ὅ ἐστιν ὁ Χριστός. 5 τοσαύτην32 δύναται ἡ σὰρξ αὕτη· μεταλαβεῖν33 ζωὴν καὶ ἀφθαρσίαν34 κολληθέντος35 αὐτῇ τοῦ πνεύματος τοῦ ἁγίου, οὔτε, ἐξειπεῖν36 τις δύναται οὔτε λαλῆσαι ἃ ἡτοίμασεν ὁ κύριος τοῖς ἐκλεκτοῖς37 αὐτοῦ.

18.  ἄνωθεν, adv., from above, from the beginning 19.  πνευματικός, adj., spiritual 20.  δηλόω, PAPNSF, reveal, make clear, show 21. φθείρω, 3SAAS, destroy, ruin, corrupt 22. ἀπολαμβάνω, 3SFMI, receive 23.  ἀντίτυπος, fem., antitype, representation, copy 24.  φθείρω, AAPNSM, destroy, ruin, corrupt 25.  αὐθεντικός, neut., original 26. μεταλαμβάνω, 3SFMI, share in 27.  ἄρα, part., therefore, then 28. μεταλαμβάνω, 2PAAS, share in 29.  ὑβρίζω, AAPNSM, mistreat, abuse 30. ὑβρίζω, 3SAAI, mistreat, abuse 31. μεταλαμβάνω, 3SFMI, share in 32.  τοσοῦτος, pron., so much, so great 33.  μεταλαμβάνω, AAN, share in 34.  ἀφθαρσία, fem., incorruptibility, immortality 35.  κολλάω, APPGSN, clue, unite, join closely 36.  ἐξεῖπον, AAN, proclaim, express 37.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen

9

10

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s

15 Οὐκ οἴομαι1 δέ, ὅτι μικρὰν συμβουλίαν2

16 Ὥστε, ἀδελφοί, ἀφορμὴν21 λαβόντες οὐ

1. οἴομαι, 1SPMI, imagine, think, suppose 2.  συμβουλία fem., counsel, advice 3.  ἐγκράτεια, fem., self–control 4.  συμβουλεύω, AAPASM, counsel, advise 5.  μισθός, masc., reward 6.  ἀποστρέφω, AAN, bring back, turn back 7.  ἀντιμισθία, fem., exchange, recompense, pay what is due 8.  κτίζω, AAPDSM, create 9. ἐμμένω, 1PAAS, stay, continue, remain 10.  ὅσιος, adj., holy 11. πάρειμι, 1SPAI, be present, be here 12.  ἑτοῖμος, adv., at hand, ready 13.  τοσοῦτος, fem., so much, so great 14.  χρηστότης, fem., goodness, kindness 15.  μεταλαμβάνω, PAPNPM, share in 16. φθονέω, 1PAAS, bear a grudge, be envious 17.  τυγχάνω, AAN, experience 18.  ἡδονή, fem., delight, pleasure 19.  κατάκρισις, fem., condemnation 20.  παρακούω, AAPDPM, take no heed up, refuse to listen, disobey

21.  ἀφορμή, fem., occasion, opportunity 22.  παραδέχομαι, PAPASM, receive, accept 23.  ἡδυπάθεια, fem., physical pleasure, enjoyment 24. ἀποτάσσω, 1PAMS, say farewell to, give up, renounce 25. νικάω, 1PAAS, prevail over, conquer, overcome 26. μεταλαμβάνω, 1PFMI, share in 27.  ἔλεος, neut., compassion, mercy 28.  κλίβανος, masc., oven 29.  καίω, PPPNSM, set on fire, burn 30. τήκω, 3PFPI, melt 31.  μόλιβος, fem., lead 32  τήκω, PPPNSM, melt 33.  κρύφιος, adj., secret, concealed, hidden 34.  φανερός, adj., evident, known, visible 35.  ἐλεημοσύνη, fem., mercy, alms, charitable, giving 36.  μετάνοια, fem., change of mind, repentance 37.  κρείσσων, adj., good, preferable, better 38.  νηστεία, fem., fast 39.  ἀμφότεροι, adj., both 40. καλύπτω 3SPAI, hide, conceal, cover up 41.  πλῆθος, neut., great number, multitude 42.  συνείδησις, fem., awareness, conscience 43. ῥύομαι, 3SPMI, save, rescue, deliver

ἐποιησάμην περὶ ἐγκρατείας, ἣν ποιήσας τις οὐ μετανοήσει, ἀλλὰ καὶ ἑαυτὸν σώσει κἀμὲ τὸν συμβουλεύσαντα.4 μισθὸς5 γὰρ οὔκ ἐστιν μικρὸς πλανωμένην ψυχὴν καὶ ἀπολλυμένην ἀποστρέψαι6 εἰς τὸ σωθῆναι. 2 ταύτην γὰρ ἔχομεν τὴν ἀντιμισθίαν7 ἀποδοῦναι τῷ θεῷ τῷ κτίσαντι8 ἡμᾶς, ἐὰν ὁ λέγων καὶ ἀκούων μετὰ πίστεως καὶ ἀγάπης καὶ λέγῃ καὶ ἀκούῃ. 3 ἐμμείνωμεν9 οὖν ἐφʼ οἷς ἐπιστεύσαμεν δίκαιοι καὶ ὅσιοι,10 ἵνα μετὰ παρρησίας αἰτῶμεν τὸν θεὸν τὸν λέγοντα· Ἔτι λαλοῦντός σου ἐρῶ· ἰδοὺ πάρειμι.11 4 τοῦτο γὰρ τὸ ῥῆμα μεγάλης ἐστιν ἐπαγγελίας σημεῖον· ἑτοιμότερον12 γὰρ ἑαυτὸν λέγει ὁ κύριος εἰς τὸ διδόναι τοῦ αἰτοῦντος. 5 τοσαύτης13 οὖν χρηστότητος14 μεταλαμβάνοντες15 μὴ φθονήσωμεν16 ἑαυτοῖς τυχεῖν17 τοσούτων ἀγαθῶν. ὅσην γὰρ ἡδονὴν18 ἔχει τὰ ῥήματα ταῦτα τοῖς ποιήσασιν αὐτά, τοσαύτην κατάκρισιν19 ἔχει τοῖς παρακούσασιν.20 3

μικρὰν εἰς τὸ μετανοῆσαι, καιρὸν ἔχοντες ἐπιστρέψωμεν ἐπὶ τὸν καλέσαντα ἡμᾶς θεόν, ἕως ἔτι ἔχομεν τὸν παραδεχόμενον22 ἡμᾶς. 2 ἐὰν γὰρ ταῖς ἡδυπαθείαις23 ταύταις ἀποταξώμεθα24 καὶ τὴν ψυχὴν ἡμῶν νικήσωμεν25 ἐν τῷ μὴ ποιεῖν τὰς ἐπιθυμίας αὐτῆς τὰς πονηράς, μεταληψόμεθα26 τοῦ ἐλέους27 Ἰησοῦ. 3 γινώσκετε δέ, ὅτι ἔρχεται ἤδη· ἡ ἡμέρα τῆς κρίσεως ὡς κλίβανος28 καιόμενος,29 καὶ τακήσονταί30 τινες τῶν οὐρανῶν καὶ πᾶσα ἡ γῆ ὡς μόλιβος31 ἐπὶ πυρὶ τηκόμενος·32 καὶ τότε φανήσεται τὰ κρύφια33 καὶ φανερὰ34 ἔργα τῶν ἀνθρώπων. 4 καλὸν οὖν ἐλεημοσύνη35 ὡς μετάνοια36 ἁμαρτίας. κρείσσων37 νηστεία38 προσευχῆς, ἐλεημοσύνη δὲ ἀμφοτέρων39 ἀγάπη δὲ καλύπτει40 πλῆθος41 ἁμαρτιῶν, προσευχὴ δὲ ἐκ καλῆς συνειδήσεως42 ἐκ θανάτου ῥύεται.43 μακάριος πᾶς ὁ εὑρεθεὶς ἐν τούτοις

2 clement πλήρης,1 ἐλεημοσύνη γὰρ κούφισμα2 ἁμαρτίας γίνεται.

17 Μετανοήσωμεν οὖν ἐξ ὅλης καρδίας,

ἵνα μή τις ἡμῶν παραπόληται.3 εἰ γὰρ ἐντολὰς ἔχομεν, ἵνα καὶ τοῦτο πράσσωμεν, ἀπὸ τῶν εἰδώλων4 ἀποσπᾶν5 καὶ κατηχεῖν,6 πόσῳ7 μᾶλλον ψυχὴν ἤδη γινώσκουσαν τὸν θεὸν οὐ δεῖ ἀπόλλυσθαι; 2 συλλάβωμεν8 οὖν ἑαυτοῖς καὶ τοὺς ἀσθενοῦντας ἀνάγειν9 περὶ τὸ ἀγαθόν, ὅπως σωθῶμεν ἅπαντες καὶ ἐπιστρέψωμεν ἀλλήλους καὶ νουθετήσωμεν.10 3 καὶ μὴ μόνον ἄρτι δοκῶμεν πιστεύειν καὶ προσέχειν11 ἐν τῷ νουθετεῖσθαι12 ἡμᾶς ὑπὸ τῶν πρεσβυτέρων, ἀλλὰ καὶ ὅταν εἰς οἶκον ἀπαλλαγῶμεν,13 μνημονεύωμεν14 τῶν τοῦ κυρίου ἐνταλμάτων15 καὶ μὴ ἀντιπαρελκώμεθα16 ἀπὸ τῶν κοσμικῶν17 ἐπιθυμιῶν, ἀλλὰ πυκνότερον18 προσερχόμενοι πειρώμεθα19 προκόπτειν20 ἐν ταῖς ἐντολαῖς τοῦ κυρίου, ἵνα πάντες τὸ αὐτὸ φρονοῦντες21 συνηγμένοι ὦμεν ἐπὶ τὴν ζωήν· 4 εἶπεν γὰρ ὁ κύριος· Ἔρχομαι συναγαγεῖν πάντα 1.  πλήρης, adj., filled, full, complete 2.  κούφισμα, neut., lightening, alleviation 3. παραπόλλυμι, 3SAMS, be lost, perish 4.  εἴδωλον, neut., image, idol 5.  ἀποσπάω, PAN, detach, draw away from, withdrawal 6.  κατηχέω, PAN, instruct, teach 7.  πόσος, pron., how many, how much 8. συλλαμβάνω, 1PAAS, seize, grasp, help 9.  ἀνάγω, PAN, bring back, restore 10. νουθετέω, 1PAAS, advise, warn, admonish 11.  προσέχω, PAN, pay heed to, give attention to 12.  νουθετέω, PPN, advise, warn, admonish 13. ἀπαλλάσσω, 1PAPS, leave, depart 14. μνημονεύω, 1PPAS, call to mind, remember 15.  ἔνταλμα, neut., commandment 16. ἀντίπαρέλκω, 1PPPS, let oneself be dragged away 17.  κοσμικός, adj., earthly, worldly 18.  πυκνός, adj., incessant, as often as possible, frequent 19. πειράω, 1PPMS, endeavor, attempt, try 20.  προκόπτω, PAN, advance, make progress 21.  φρονέω, PAPNPM, think

τὰ ἔθνη, φυλὰς καὶ γλώσσας· τοῦτο δὲ λέγει τὴν ἡμέραν τῆς ἐπιφανείας22 αὐτοῦ, ὅτε ἐλθὼν λυτρώσεται23 ἡμᾶς, ἕκαστον κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ. 5 καὶ ὄψονται τὴν δόξαν αὐτοῦ καὶ τὸ κράτος24 οἱ ἄπιστοι,25 καὶ ξενισθήσονται26 ἰδόντες τὸ βασίλειον27 τοῦ κόσμου ἐν τῷ Ἰησοῦ, λέγοντες· Οὐαὶ ἡμῖν, ὅτι σὺ ἦς, καὶ οὐκ ᾔδειμεν καὶ οὐκ ἐπιστεύομεν καὶ οὐκ ἐπειθόμεθα τοῖς πρεσβυτέροις τοῖς ἀναγγέλλουσιν ἡμῖν περὶ τῆς σωτηρίας ἡμῶν. καὶ ὁ σκώληξ28 αὐτῶν οὐ τελευτήσει29 καὶ τὸ πῦρ αὐτῶν οὐ σβεσθήσεται,30 καὶ ἔσονται εἰς ὅρασιν31 πάσῃ σαρκί. 6 τὴν ἡμέραν ἐκείνην λέγει τῆς κρίσεως, ὅταν ὄψονται τοὺς ἐν ἡμῖν ἀσεβήσαντας32 καὶ παραλογισαμένους33 τὰς ἐντολὰς Ἰησοῦ Χριστοῦ. 7 οἱ δὲ δίκαιοι εὐπραγήσαντες34 καὶ ὑπομείναντες35 τὰς βασάνους36 καὶ μισήσαντες τὰς ἡδυπαθείας37 τῆς ψυχῆς, ὅταν θεάσωνται38 τοὺς ἀστοχήσαντας39 καὶ ἀρνησαμένους διὰ τῶν λόγων ἢ διὰ τῶν ἔργων τὸν Ἰησοῦν,

22.  ἐπιφάνεια, fem., manifestation, appearance, appearing 23. λυτρόω, 3SFMI, set free, rescue, redeem 24.  κράτος, neut., power, might, strength 25.  ἄπιστος, adj., unfaithful, unbelieving 26. ξενίζω, 3PFPI, entertain, receive as a guest, surprise, astonish 27.  βασίλειος, adj., palace, kingdom 28.  σκώληξ, masc., worm 29. τελευτάω, 3SFAI, come to an end, die 30. σβέννυμι, 3SFPI, quench, extinguish 31.  ὅρασις, fem., vision, sight 32.  ἀσεβέω, AAPAPM, act impiously, commit sacrilege 33.  παραλογίζομαι, AMPAPM, deceive, distort, pervert 34.  εὐπραγέω, AAPNPM, do what is right 35.  ὑπομένω, AAPNPM, remain, endure 36.  βάσανος, fem., torture, severe pain, torment 37.  ἡδυπάθεια, fem., physical pleasure, enjoyment 38. θεάομαι, 3PAMS, gaze at, look on, see 39.  ἀστοχέω, AAPAPM, fail, depart, deviate

11

12

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ὅπως κολάζονται1 δειναῖς2 βασάνοις3 πυρὶ ἀσβέστῳ,4 ἔσονται δόξαν διδόντες τῷ θεῷ αὐτῶν λέγοντες, ὅτι ἔσται ἐλπὶς τῷ δεδουλευκότι5 θεῷ ἐξ ὅλης καρδίας.

18 Καὶ ἡμεῖς οὖν γενώμεθα ἐκ τῶν

εὐχαριστούντων, δεδουλευκότων6 τῷ θεῷ, καὶ μὴ ἐκ τῶν κρινομένων ἀσεβῶν.7 2 καὶ γὰρ αὐτὸς πανθαμαρτωλὸς8 ὢν καὶ μήπω9 φυγὼν10 τὸν πειρασμόν,11 ἀλλʼ ἔτι ὢν ἐν μέσοις12 τοῖς ὀργάνοις13 τοῦ διαβόλου σπουδάζω14 τὴν δικαιοσύνην διώκειν, ὅπως ἰσχύσω15 κἂν16 ἐγγὺς17 αὐτῆς γενέσθαι, φοβούμενος τὴν κρίσιν τὴν μέλλουσαν.

19 Ὥστε, ἀδελφοὶ καὶ ἀδελφαί,18 μετὰ

τὸν θεὸν τῆς ἀληθείας ἀναγινώσκω ὑμῖν ἔντευξιν19 εἰς τὸ προσέχειν20 τοῖς γεγραμμένοις, ἵνα καὶ ἑαυτοὺς σώσητε καὶ τὸν ἀναγινώσκοντα ἐν ὑμῖν. μισθὸν21 γὰρ αἰτῶ ὑμᾶς τὸ μετανοῆσαι ἐξ ὅλης καρδίας, σωτηρίαν ἑαυτοῖς καὶ ζωὴν διδόντας. τοῦτο γὰρ ποιήσαντες σκοπὸν22 πᾶσιν τοῖς νέοις23 θήσομεν, τοῖς βουλομένοις περὶ 1. κολάζω, 3PPPI, punish 2.  δεινός, adj., fearful, terrible, severe 3.  βάσανος, fem., torture, severe pain, torment 4.  ἄσβεστος, adj., unquenchable 5.  δουλεύω, RAPDSM, serve as a slave, slave 6.  δουλεύω, RAPGPM, serve as a slave, slave 7.  ἀσεβής, adj., impious, ungodly 8.  πανθαμαρτωλός, adj., utterly sinful 9.  μήπω, adv., not yet 10.  φεύγω, AAPNSM, flee, run away, escape 11.  πειρασμός, masc., test, trial, temptation 12.  μέσος, neut., in the middle, midst, among 13.  ὄργανον, neut., organ, instrument, tool 14. σπουδάζω, 1SPAI, hurry, make haste, be eager 15. ἰσχύω, 1SAAS, be strong, have power, be able 16.  κἂν, part., and if, even if 17.  ἐγγύς, adv., at hand, close, near 18.  ἀδελφή, fem., sister 19.  τευξις, fem., request 20.  προσέχω, PAN, give heed to, pay attention to 21.  μισθός, masc., reward 22.  σκοπός, masc., mark, target, goal 23.  νέος, adj., new, young, younger one

τὴν εὐσέβειαν24 καὶ τὴν χρηστότητα25 τοῦ θεοῦ φιλοπονεῖν.26 2 καὶ μὴ ἀηδῶς27 ἔχωμεν καὶ ἀγανακτῶμεν28 οἱ ἄσοφοι,29 ὅταν τις ἡμᾶς νουθετῇ30 καὶ ἐπιστρέφῃ ἀπὸ τῆς ἀδικίας31 εἰς τὴν δικαιοσύνην. ἐνίοτε32 γὰρ πονηρὰ πράσσοντες οὐ γινώσκομεν διὰ τὴν διψυχίαν33 καὶ ἀπιστίαν34 τὴν ἐνοῦσαν35 ἐν τοῖς στήθεσιν36 ἡμῶν, καὶ ἐσκοτίσμεθα37 τὴν διάνοιαν38 ὑπὸ τῶν ἐπιθυμιῶν τῶν ματαίων.39 3 πράξωμεν οὖν τὴν δικαιοσύνην, ἵνα εἰς τέλος σωθῶμεν. μακάριοι οἱ τούτοις ὑπακούοντες40 τοῖς προστάγμασιν·41 κἂν42 ὀλίγον χρόνον κακοπαθήσωσιν43 ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ, τὸν ἀθάνατον44 τῆς ἀναστάσεως καρπὸν τρυγήσουσιν.45 4 μὴ οὖν λυπείσθω46 ὁ εὐσεβής,47 ἐὰν ἐπὶ τοῖς νῦν χρόνοις ταλαιπωρῇ·48 μακάριος αὐτὸν

24.  εὐσέβεια, fem., piety, godliness 25.  χρηστότης, fem., goodness, kindness 26.  φιλοπονέω, PAN, work hard, devote oneself 27.  ἀηδῶς, adv., unwillingly, be displeased 28. ἀγανακτέω, 1PPAS, be indignant, be angry 29.  ἄσοφος, fem., foolish, unwise 30. νουθετέω, 3SPAS, advise, warn, admonish 31.  ἀδικία, fem., injustice, wrong doing, wickedness 32.  ἐνίοτε, adv., at times, sometimes 33.  διψυχία, fem., undecided, double–minded 34.  ἀπιστία, fem., unbelief 35.  ἔνειμι, PAPASF, it is possible, be in, exists within 36.  στῆθος, neut., breast, chest 37. σκοτίζω, 1PRPI, darken 38.  διάνοια, fem., mind, understanding 39.  μάταιος, adj., fruitless, useless, empty, futile 40.  ὑπακούω, PAPNPM, listen to, obey 41.  πρόσταγμα, neut., command, commandment 42.  κἂν, part., and if, even if 43. κακοπαθέω, 3PAAS, suffer, endure hardship patiently 44.  ἀθάνατος, adj., immortal 45. τρυγάω, 3PFAI, gather in, reap, harvest 46. λυπέω, 3SPPM, be distressed, grieve 47.  εὐσεβής, adj., pious, godly 48  ταλαιπωρέω, 3SPAS, lament, suffer misery, feel miserable

2 clement ἀναμένει1 χρόνος· ἐκεῖνος ἄνω ἄνω2 μετὰ τῶν πατέρων ἀναβιώσας3 εὐφρανθήσεται4 εἰς τὸν ἀλύπητον5 αἰῶνα.

20 Ἀλλὰ μηδὲ ἐκεῖνο τὴν διάνοιαν6 ὑμῶν

ταρασσέτω,7 ὅτι βλέπομεν τοὺς ἀδίκους8 πλουτοῦντας9 καὶ στενοχωρουμένους10 τοὺς τοῦ θεοῦ δούλους. 2 πιστεύωμεν οὖν, ἀδελφοὶ καὶ ἀδελφαί·11 θεοῦ ζῶντος πεῖραν12 ἀθλοῦμεν13 καὶ γυμναζόμεθα14 τῷ νῦν βίῳ,15 ἵνα τῷ μέλλοντι στεφανωθῶμεν.16 3 οὐδεὶς τῶν δικαίων ταχὺν17 καρπὸν ἔλαβεν, ἀλλʼ ἐκδέχεται18 αὐτόν. 4 εἰ γὰρ τὸν μισθὸν19 τῶν δικαίων ὁ θεὸς συντόμως20 ἀπεδίδου, εὐθέως ἐμπορίαν21 ἠσκοῦμεν22 καὶ οὐ θεοσέβειαν·23 ἐδοκοῦμεν γὰρ εἶναι δίκαιοι, οὐ τὸ εὐσεβές,24 ἀλλὰ τὸ κερδαλέον25 διώκοντες. καὶ διὰ τοῦτο θεία26 κρίσις ἔβλαψεν27 πνεῦμα 1. ἀναμένω, 3SPAI, expect, wait for 2.  ἄνω, adv., upwards, above 3.  ἀναβιόω, AAPNSM, come to life again 4. εὐφραίνω, 3SFPI, gladden, celebrate, rejoice 5.  ἀλύπητος, adj., without sorrow 6.  διάνοια, fem., understanding, mind 7. ταράσσω, 3SPAM, be troubled, disturbed 8.  ἄδικος, adj., unjust, unrighteous 9.  πλουτέω, PAPAPM, be wealthy, become rich 10.  στενοχωρέω, PPPAPM, be distressed, experience hardships 11.  ἀδελφή, fem., sister 12.  πεῖρα, fem., experience, trial, contest 13. ἀθλέω, 1PPAI, compete as an athlete, compete 14. γυμνάζω, 1PPPI, train, undergo discipline 15.  βίος, masc., life 16. στεφανόω, 1PAPS, crown 17.  ταχύς, adj., swift, quickly 18. ἐκδέχομαι, 3SPMI, expect, wait for 19.  μισθός, masc., reward 20.  συντόμως, adv., quickly, suddenly, promptly 21.  ἐμπορία, fem., commerce, trade, business 22. ἀσκέω, 1PIAI, practice, engage in 23.  θεοσέβεια, fem., piety, godliness 24.  εὐσεβής, adj., pious, devout, godly 25.  κερδαλέος, adj., gainful, profitable 26.  θεῖος, adj., divine 27. βλάπτω, 3SAAI, harm, damage, hurt, injure

μὴ ὂν δίκαιον, καὶ ἐβάρυνεν28 δεσμοῖς.29 5 Τῷ μόνῳ θεῷ ἀοράτῳ,30 πατρὶ τῆς ἀληθείας, τῷ ἐξαποστείλαντι31 ἡμῖν τὸν σωτῆρα32 καὶ ἀρχηγὸν33 τῆς ἀφθαρσίας,34 διʼ οὗ καὶ ἐφανέρωσεν ἡμῖν τὴν ἀλήθειαν καὶ τὴν ἐπουράνιον35 ζωήν, αὐτῷ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.

28. βαρύνω, 3SIAI, burden, weigh down 29.  δεσμός, masc., bond, fetter, chain 30.  ἀόρατος, adj., invisible 31.  ἐξαποστέλλω, AAPDSM, send forth, send out 32.  σωτήρ, masc., savior 33.  ἀρχηγός, masc., founder, originator 34.  ἀφθαρσία, fem., incorruptibility, immortality 35.  ἐπουράνιος, adj., heavenly

13

The Epistles of Ignatius of Antioch

It is likely that his execution took place sometime around 105–110 CE, which would date the letters just prior to his death.

Who Ignatius was the second bishop of Antioch in Syria (Ign. Rom. 2.2; Eusebius, Hist. eccl., 3.22.36; 3.36.2). He was arrested and transported by a detachment of soldiers (Ign. Rom. 5.1) to Rome to face his martyrdom. Along the route, he wrote a series of letters to various church congregations. While staying in Smyrna, he wrote to churches along the southern coast of Asia Minor (Ephesus, Magnesia, and Tralles) while also composing a letter to the Roman church. Upon leaving Smyrna, they made a stop in Troas where he wrote letters to Philadelphia, Smyrna, and a personal letter to Polycarp, the bishop of Smyrna. His letters are some of the most studied of all of the Apostolic Fathers and they provide a wealth of insights regarding faith, theology, virtues, and the ecclesial development of the second century Church. His reputation was such that he earned the nickname “Θεοφόρος”— “God bearer.” He longed for and embraced his execution in Rome as a martyr for Christ.

What The purpose and content of each letter is fairly straight forward. He addresses a range of issues such as combatting false doctrine with orthodoxy, encouraging unity, and stressing a three–tiered hierarchical church structure with a single bishop as the primary leader in each community, who is followed by the elders and deacons.

Texts Numerous sources have preserved the full text or portions of the letters. These texts are categorized into three versions or recensions: (1) The middle recension, the majority of texts, contains the letters to Ephesus, Magnesia, Tralles, Rome, Philadelphia, Smyrna, and Polycarp. This collection is preserved in the Greek in the Codex Mediceo–Laurentianus 57,7 [G] (11th c.). Other texts in the middle recension include the Berlin papyrus, Codex 10581 [P] (5th c., Smyr. 3.3–12.1), two Latin manuscripts, three Syriac, Armenian and Arabic extractions from the Syriac, two Coptic fragments, and various quotations from Eusebius. (2) The short recension is

When The general consensus is that Ignatius of Antioch was martyred in Rome during the reign of Trajan (98–117 CE). This tradition derives mainly from the testimony of Eusebius of Caesarea (Hist. eccl., 3.33–36).

14

t h e e p i s t l e s o f i g n at i u s o f a n t i o c h preserved in Syriac with abridged versions of the letters to Polycarp, Ephesus, Rome and a segment of Tralles. (3) The long recension is preserved in several Greek and Latin versions with six additional letters (to Mary of Cassobola, Tarsus, Antioch, Philippi and bishop Heros—Ignatius’ successor at Antioch).

Reading Difficulty The Letters of Ignatius all vary in difficulty, but overall, they all exhibit a lower difficulty reading level. Some of the syntax is challenging and it includes some unfamiliar vocabulary. It is recommended that Greek students read the Letters of Ignatius near the beginning of the course.

15

16

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s

ΠΡΟΣ ΕΦΕΣΙΟΥΣ ΙΓΝΑΤΙΟΣ Ἰγνάτιος,1 ὁ καὶ Θεοφόρος,2 τῇ εὐλογημένῃ ἐν μεγέθει3 θεοῦ πατρὸς πληρώματι,4 τῇ προωρισμένῃ5 πρὸ αἰώνων εἶναι διὰ παντὸς εἰς δόξαν παράμονον6 ἄτρεπτον,7 ἡνωμένῃ8 καὶ ἐκλελεγμένῃ9 ἐν πάθει10 ἀληθινῷ,11 ἐν θελήματι τοῦ πατρὸς καὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ θεοῦ ἡμῶν, τῇ ἐκκλησίᾳ τῇ ἀξιομακαρίστῳ,12 τῇ οὔσῃ ἐν Ἐφέσῳ13 τῆς Ἀσίας,14 πλεῖστα ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ καὶ ἐν ἀμώμῳ15 χαρᾷ χαίρειν.16

1 Ἀποδεξάμενος17 ἐν θεῷ τὸ πολυαγάπητόν18 σου ὄνομα, ὃ κέκτησθε19 φύσει20 δικαίᾳ κατὰ πίστιν καὶ ἀγάπην ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, τῷ σωτῆρι21 ἡμῶν˙ μιμηταὶ22 ὄντες θεοῦ, ἀναζωπυρήσαντες23 ἐν αἵματι θεοῦ τὸ συγγενικὸν24 ἔργον τελείως25 ἀπηρτίσατε˙26 2ἀκούσαντες γὰρ δεδεμένον ἀπὸ Συρίας27

1.  Ἰγνατιος, masc., Ignatius 2.  Θεοφόρος, adj., God–bearer, Theophoros 3.  μέγεθος, neut., greatness 4.  πλήρωμα, neut., fullness 5.  προορίζω, RPPDSF, predetermine, predestine, foreordain 6.  παράμονος, adj., lasting, enduring 7.  ἄτρεπτος, adj., unchanging 8.  ἑνόω, RPPDSF, unite 9.  ἐκλέγομαι, RPPDSF, choose 10.  πάθος, neut., suffering 11.  ἀληθινός, adj., authentic, true 12.  ἀξιομακάριστος, adj., worthy of blessing 13.  Ἔφεσος, fem., Ephesus 14.  Ἀσία, fem., Asia 15.  ἄμωμος, adj., unblemished, blameless 16.  χαίρω, PAN, greetings 17.  ἀποδέχομαι, AMPNSM, accept, receive 18.  πολυαγάπητος, adj., much–loved, greatly loved 19. κτάομαι, 2PRMI, acquire, obtain 20.  φύσις, fem., nature 21.  σωτήρ, masc., savior 22.  μιμητής, masc., imitator 23.  ἀναζωπυρέω, AAPNPM, rekindle 24.  συγγενικός, adj., of the same kind, kindred 25.  τελείως, adv., completely, fully 26. ἀπαρτίζω, 2PAAI, finish, complete 27.  Συρία, fem., Syria

ὑπὲρ τοῦ κοινοῦ28 ὀνόματος καὶ ἐλπίδος ἐλπίζοντα τῇ προσευχῇ ὑμῶν ἐπιτυχεῖν29 ἐν Ῥώμῃ θηριομαχῆσαι,30 ἵνα διὰ τοῦ ἐπιτυχεῖν31 δυνηθῶ μαθητὴς εἶναι, ἰδεῖν ἐσπουδάσατε˙32 3ἐπεὶ33 οὖν τὴν πολυπλήθειαν34 ὑμῶν ἐν ὀνόματι θεοῦ ἀπείληφα35 ἐν Ὀνησίμῳ,36 τῷ ἐν ἀγάπῃ ἀδιηγήτῳ,37 ὑμῶν δὲ ἐπισκόπῳ,38 ὃν εὔχομαι39 κατὰ Ἰησοῦν Χριστὸν ὑμᾶς ἀγαπᾶν καὶ πάντας ὑμᾶς αὐτῷ ἐν ὁμοιότητι40 εἶναι. εὐλογητὸς41 γὰρ ὁ χαρισάμενος42 ὑμῖν ἀξίοις οὖσι τοιοῦτον ἐπίσκοπον43 κεκτῆσθαι.44

2 Περὶ δὲ τοῦ συνδούλου45 μου Βούρρου,46 τοῦ κατὰ θεὸν διακόνου47 ὑμῶν ἐν πᾶσιν εὐλογημένου, εὔχομαι48 παραμεῖναι49 αὐτὸν εἰς τιμὴν ὑμῶν καὶ τοῦ ἐπισκόπου˙50 καὶ Κρόκος51 δέ, ὁ θεοῦ ἄξιος καὶ ὑμῶν, ὃν ἐξεμπλάριον52 τῆς ἀφ᾽ ὑμῶν ἀγάπης

28.  κοινός, adj., shared, common 29.  ἐπιτυγχάνω, AAN, attain, be successful 30.  θηριομαχέω, AAN, fight with wild beasts 31.  ἐπιτυγχάνω, AAN, attain, be successful 32. σπουδάζω, 2PAAI, be eager, hurry 33.  ἐπεί, conj., because, since 34.  πολυπλήθεια, fem., great number, large crowd, whole congregation 35. ἀπολαμβάνω, 1SRAI, welcome, receive 36.  Ὀνήσιμος, masc., Onesimus 37.  ἀδιήγητος, adj., inexpressible, indescribable 38.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 39. εὔχομαι, 1SPMI, ask, pray 40.  ὁμοιότης, fem., likeness, resemblance [be like him] 41.  εὐλογητός, adj., praised, blessed 42.  χαρίζομαι, AMPNSM, show favor, give graciously 43.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 44.  κτάομαι, RMN, acquire, obtain, get, have 45.  σύνδουλος, masc., fellow slave/servant 46.  Βοῦρρος, masc., Burrus 47.  διάκονος, masc., servant, minister 48. εὔχομαι, 1SPMI, ask, pray 49.  παραμένω, AAN, stay, remain 50.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 51.  Κρόκος, masc., Crocus 52. ἐξεμπλάριον, neut., embodiment, example

i g n at i u s t o t h e e p h e s i a n s ἀπέλαβον1, κατὰ πάντα με ἀνέπαυσεν,2 ὡς καὶ αὐτὸν ὁ πατὴρ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀναψύξαι3, ἅμα4 Ὀνησίμῳ5 καὶ Βούρρῳ6 καὶ Εὔπλῳ7 καὶ Φρόντωνι,8 δι᾽ ὧν πάντας ὑμᾶς κατὰ ἀγάπην εἶδον. 2ὀναίμην9 ὑμῶν διὰ παντός, ἐάνπερ10 ἄξιος ὦ. πρέπον11 οὖν ἐστὶν κατὰ πάντα τρόπον12 δοξάζειν Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν δοξάσαντα ὑμᾶς, ἵνα ἐν μιᾷ ὑποταγῇ13 κατηρτισμένοι,14 ὑποτασσόμενοι τῷ ἐπισκόπῳ15 καὶ τῷ πρεσβυτερίῳ,16 κατὰ πάντα ἦτε ἡγιασμένοι.17

3 Οὐ διατάσσομαι

ὑμῖν ὡς ὤν τις. εἰ γὰρ καὶ δέδεμαι ἐν τῷ ὀνόματι, οὔπω19 ἀπήρτισμαι20 ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ νῦν γὰρ ἀρχὴν ἔχω τοῦ μαθητεύεσθαι,21 καὶ προσλαλῶ22 ὑμῖν ὡς συνδιδασκαλίταις23 μου. ἐμὲ γὰρ ἔδει ὑφ᾽ ὑμῶν ὑπαλειφθῆναι24 18

1. ἀπολαμβάνω, 1SAAI, welcome, receive 2. ἀναπαύω, 3SAAI, give rest, relive, revive, refresh 3. ἀναψύχω, 3SAAO, revive, refresh 4.  ἅμα, adv., together, at the same time 5.  Ὀνήσιμος, masc., Onesimus 6.  Βοῦρρος, masc., Burrus 7.  Εὔπλους, masc., Euplus 8.  Φρόντων, masc., Fronto 9. ὀνίνημι, 1SAMO, have the benefit of, enjoy 10.  ἐάνπερ, conj., if indeed, if that is 11.  πρέπω, PAPNSN, it is fitting, it is proper 12.  τρόπος, masc., way of life, manner, ways 13.  ὑποταγή, fem., submission 14.  καταρτίζω, RPPNPM, mend, reconcile, perfectly united 15.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 16.  πρεσβυτέριον, neut., council of elders 17.  ἁγιάζω, RPPNPM, consecrate, make holy, sanctify 18. διατάσσω, 1SPMI, give orders 19.  οὔπω, adv., not yet 20. ἀπαρτίζω, 1SRPI, finished, perfected, completed 21.  μαθητεύω, PPN, be a disciple 22. προσλαλέω, 1SPAI, talk with, speak with, address 23.  συνδιδασκαλίτης, masc., schoolmate, fellow disciple 24.  ὑπαλείφω, APN, anoint

πίστει, νουθεσίᾳ,25 ὑπομονῇ, μακροθυμίᾳ.26 2ἀλλ᾽ ἐπεὶ27 ἡ ἀγάπη˙ οὐκ ἐᾷ˙28 με σιωπᾶν29 περὶ ὑμῶν, διὰ τοῦτο προέλαβον30 παρακαλεῖν ὑμᾶς ὅπως συντρέχητε31 τῇ γνώμῃ32 τοῦ θεοῦ. καὶ γὰρ Ἰησοῦς Χριστός, τὸ ἀδιάκριτον33 ἡμῶν ζῆν, τοῦ πατρὸς ἡ γνώμη˙34, ὡς καὶ οἱ ἐπίσκοποι,35 οἱ κατὰ τὰ πέρατα36 ὁρισθέντες,37 ἐν Ἰησοῦ Χριστοῦ γνώμῃ38 εἰσίν.

4 Ὅθεν39 πρέπει40 ὑμῖν συντρέχειν41 τῇ τοῦ

ἐπισκόπου42 γνώμῃ,43 ὅπερ καὶ ποιεῖτε. τὸ γὰρ ἀξιονόμαστον44 ὑμῶν πρεσβυτέριον,45 τοῦ θεοῦ ἄξιον, οὕτως συνήρμοσται46 τῷ ἐπισκόπῳ,47 ὡς χορδαὶ48 κιθάρᾳ.49 διὰ τοῦτο ἐν τῇ ὁμονοίᾳ50 ὑμῶν καὶ συμφώνῳ51 ἀγάπῃ 25.  νουθεσία, fem., admonition, instruction 26.  μακροθυμία, fem., steadfastness, longsuffering, patience 27.  ἐπεί, conj., because, since 28. ἐάω, 3SPAI, allow, permit 29. σιωπάω, PAN, keep silent 30. προλαμβάνω, 1SAAI, take upon, undertake 31. συντρέχω, 2PPAS, agree with, join, run together 32.  γνώμη, fem., intention, purpose, mind 33.  ἀδιάκριτος, adj., inseparable 34.  γνώμη, fem., intention, purpose, mind 35.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 36.  πέρας, neut., limits, boundary 37.  ὁρίζω, APPNPM, appoint 38.  γνώμη, fem., intention, purpose, mind 39.  ὅθεν, adv., from where, for which reason 40. πρέπω, 3SPAI, it is fitting, it is proper 41.  συντρέχω, PAN, agree with, join, run together 42.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 43.  γνώμη, fem., intention, purpose, mind 44.  ἀξιονόμαστος, adj., worthy of being named, worthy of the name 45.  πρεσβυτέριον, neut., council of elders 46. συναρμόζω, 3SRPI, associated with, attuned 47.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 48.  χορδή, fem., a string on a lyre 49.  κιθάρα, fem., harp, lyre 50.  ὁμόνοια, fem., concord, unity, harmony 51.  σύμφωνος, adj., agreeing, harmonious, attuned to, symphony

17

18

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s Ἰησοῦς Χριστὸς ᾄδεται.1 2καὶ οἱ κατ᾽ ἄνδρα δὲ χορὸς2 γίνεσθε, ἵνα σύμφωνοι ὄντες ἐν ὁμονοίᾳ,3 χρῶμα4 θεοῦ λαβόντες ἐν ἑνότητι,5 ᾄδητε6 ἐν φωνῇ μιᾷ. διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ τῷ πατρί, ἵνα ὑμῶν καὶ ἀκούσῃ καὶ ἐπιγινώσκῃ, δι᾽ ὧν εὖ7 πράσσετε, μέλη˙8 ὄντας τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ. χρήσιμον9 οὖν ἐστὶν ὑμᾶς ἐν ἀμώμῳ10 ἑνότητι11 εἶναι, ἵνα καὶ θεοῦ πάντοτε μετέχητε.12

προσευχὴ τοσαύτην25 ἰσχὺν26 ἔχει, πόσῳ μᾶλλον ἥ τε τοῦ ἐπισκόπου27 καὶ πάσης τῆς ἐκκλησίας; 3ὁ οὖν μὴ ἐρχόμενος ἐπὶ τὸ αὐτὸ οὗτος ἤδη˙ ὑπερηφανεῖ28 καὶ ἑαυτὸν διέκρινεν.29 γέγραπται γάρ˙ Ὑπερηφάνοις30 ὁ θεὸς ἀντιτάσσεται,31 σπουδάσωμεν32 οὖν μὴ ἀντιτάσσεσθαι33 τῷ ἐπισκόπῳ,34 ἵνα ὦμεν θεῷ ὑποτασσόμενοι.

5 Εἰ γὰρ ἐγὼ ἐν μικρῷ χρόνῳ τοιαύτην

πλειόνως37 αὐτὸν φοβείσθω˙ πάντα γάρ, ὃν πέμπει ὁ οἰκοδεσπότης38 εἰς ἰδίαν οἰκονομίαν,39 οὕτως δεῖ ἡμᾶς αὐτὸν δέχεσθαι, ὡς αὐτὸν τὸν πέμψαντα. τὸν οὖν ἐπίσκοπον δῆλον40 ὅτι ὡς αὐτὸν κύριον δεῖ προσβλέπειν.41 2αὐτὸς μὲν οὖν Ὀνήσιμος42 ὑπερεπαινεῖ43 ὑμῶν τὴν ἐν θεῷ εὐταξίαν,44 ὅτι πάντες κατὰ ἀλήθειαν ζῆτε καὶ ὅτι ἐν ὑμῖν οὐδεμία αἵρεσις45 κατοικεῖ˙ ἀλλ᾽ οὐδὲ ἀκούετέ τινος πλέον, ἢ περὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ λαλοῦντος ἐν ἀληθείᾳ.

συνήθειαν13 ἔσχον πρὸς τὸν ἐπίσκοπον14 ὑμῶν, οὐκ ἀνθρωπίνην15 οὖσαν, ἀλλὰ πνευματικήν,16 πόσῳ17 μᾶλλον ὑμᾶς μακαρίζω18 τοὺς ἐγκεκραμένους19 οὕτως, ὡς ἡ ἐκκλησία Ἰησοῦ Χριστῷ, καὶ ὡς Ἰησοῦς Χριστὸς τῷ πατρί, ἵνα πάντα ἐν ἑνότητι20 σύμφωνα21 ᾖ 2μηδεὶς πλανάσθω˙ ἐὰν μή τις ᾖ ἐντὸς22 τοῦ θυσιαστηρίου,23 ὑστερεῖται24 τοῦ ἄρτου τοῦ θεοῦ. εἰ γὰρ ἑνὸς καὶ δευτέρου 1. ᾄδω, 3SPPI, sing 2.  χορός, masc., chorus 3.  ὁμόνοια, fem., concord, unity, harmony 4.  χρῶμα, neut., tone–color, key 5.  ἑνότης, fem., unity 6. ᾄδω, 2PPAS, sing 7.  εὖ, adv., well done, excellent 8.  μέλος, neut., limb, member 9.  χρήσιμος, adj., advantageous, beneficial, useful 10.  ἄμωμος, adj., unblemished, blameless 11.  ἑνότης, fem., unity 12. μετέχω, 2PPAS, partake of, participate, share in 13.  συνήθεια, fem., fellowship, intimacy 14.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 15.  ἀνθρώπινος, adj., of human origin, human 16.  πνευματικός, adj., corresponding to the spirit, spiritual 17.  πόσος, interr., how much? 18. μακαρίζω, 1SPAI, consider blessed 19.  ἐγκεράννυμι, RPPAPM, be united with 20.  ἑνότης, fem., unity 21.  σύμφωνος, adj., agreeing, harmonious, attuned to, symphony 22.  ἐντός, adv., within, inside 23.  θυσιαστήριον, neut., altar, sanctuary 24. ὑστερέω, 3SPPI, lack

6 Καὶ ὅσον βλέπει τις σιγῶντα35 ἐπίσκοπον,36

25.  τοσοῦτος, adj., so much, so great 26.  ἰσχύς, fem., power, strength 27.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 28. ὑπερηφανέω, 3SPAI, act arrogantly, haughty 29. διακρίνω, 3SAAI, separate, discriminate 30.  ὑπερήφανος, adj., arrogant, haughty, proud 31. ἀντιτάσσω, 3SPMI, resist, oppose 32. σπουδάζω, 1PAAS, hurry, make every effort, be eager 33.  ἀντιτάσσω, PMN, resist, oppose 34.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 35.  σιγάω, PAPASM, keep silent 36.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 37.  πλείων, adv., greater, more 38.  οἰκοδεσπότης, masc., master of the house 39.  οἰκονομία, fem., management of the household 40.  δῆλος, adj., clear, plain, evident 41.  προσβλέπω, PAN, look upon, regard 42.  Ὀνήσιμος, masc., Onesimus 43. ὑπερεπαινέω, 3SPAI, praise highly 44.  εὐταξία, fem., orderly behavior, good discipline 45.  αἵρεσις, fem., sect, faction

i g n at i u s t o t h e e p h e s i a n s

7 Εἰώθασιν1 γάρ τινες δόλῳ2 πονηρῷ τὸ

ὄνομα περιφέρειν, ἄλλα τινὰ πράσσοντες ἀνάξια4 θεοῦ˙ οὓς δεῖ ὑμᾶς ὡς θηρία ἐκκλίνειν˙5 εἰσὶν γὰρ κύνες6 λυσσῶντες,7 λαθροδῆκται˙8 οὓς δεῖ ὑμᾶς φυλάσσεσθαι ὄντας δυσθεραπεύτους.9 2εἷς ἰατρός10 ἐστιν, σαρκικός11 τε καὶ πνευματικός,12 γεννητὸς13 καὶ ἀγέννητος,14 ἐν ἀνθρώπῳ θεός, ἐν θανάτῳ ζωὴ ἀληθινή,15 καὶ ἐκ Μαρίας16 καὶ ἐκ θεοῦ, πρῶτον παθητὸς17 καὶ τότε ἀπαθής,18 Ἰησοῦς Χριστὸς ὁ κύριος ἡμῶν. 3

8 Μὴ οὖν τις ὑμᾶς ἐξαπατάτω,19 ὥσπερ

οὐδὲ ἐξαπατᾶσθε,20 ὅλοι ὄντες θεοῦ. ὅταν γὰρ μηδεμία ἔρις21 ἐνήρεισται22 ἐν ὑμῖν ἡ δυναμένη˙ ὑμᾶς βασανίσαι,23 ἄρα κατὰ θεὸν ζῆτε. περίψημα24 ὑμῶν καὶ ἁγνίζομαι25 ὑμῶν Ἐφεσίων,26 ἐκκλησίας τῆς διαβοήτου27 1. εἴωθα, 3PRAI, be accustomed 2.  δόλος, masc., deceit 3.  περιφέρω, PAN, carry about 4.  ἀνάξιος, adj., unworthy 5.  ἐκκλίνω, PAN, stay away from, steer clear of 6.  κύων, masc., dog 7.  λυσσάω, PAPNPM, raving mad 8.  λαθροδήκτης, masc., stealthy, bite secretly 9.  δυσθεραπεύτος, adj., hard to cure 10.  ἰατρός, masc., one who heals, physician 11.  σαρκικός, adj., physical, human, fleshly 12.  πνευματικός, adj., corresponding to the spirit, spiritual 13.  γεννητός, adj., born 14.  ἀγέννητος, adj., unborn 15.  ἀληθινός, adj., truthful, true 16.  Μαρία, fem., Mary 17.  παθητός, adj., subject to suffering 18.  ἀπαθής, adj., without suffering, free of suffering 19. ἐξαπατάω, 3SPAM, be deceived 20. ἐξαπατάω, 2PPPI, be deceived 21.  ἔρις, fem., strife, discord, contention 22. ἐνερείδω, 3SRPI, thrust in, firmly rooted 23.  βασανίζω, AAN, torture, harass, torment 24.  περίψημα, neut., something removed by wiping or scouring, dirt, filth 25. ἁγνίζω, 1SPMI, purify 26.  Ἐφέσιος, adj., Ephesian 27.  διαβοήτος, adj., famous, renown

τοῖς αἰῶσιν. 2οἱ σαρκικοὶ28 τὰ πνευματικὰ29 πράσσειν οὐ δύνανται, οὐδὲ οἱ πνευματικοὶ τὰ σαρκικά, ὥσπερ οὐδὲ ἡ πίστις τὰ τῆς ἀπιστίας30 οὐδὲ ἡ ἀπιστία τὰ τῆς πίστεως. ἃ δὲ καὶ κατὰ σάρκα πράσσετε, ταῦτα πνευματικά ἐστιν˙ ἐν Ἰησοῦ γὰρ Χριστῷ πάντα πράσσετε.

9 Ἔγνων δὲ παροδεύσαντάς31 τινας ἐκεῖθεν,32 ἔχοντας κακὴν διδαχήν˙33 οὓς οὐκ εἰάσατε34 σπεῖραι εἰς ὑμᾶς, βύσαντες35 τὰ ὦτα εἰς τὸ μὴ παραδέξασθαι36 τὰ σπειρόμενα ὑπ᾽ αὐτῶν˙ ὡς ὄντες λίθοι ναοῦ πατρός. ἡτοιμασμένοι εἰς οἰκοδομὴν37 θεοῦ πατρός, ἀναφερόμενοι38 εἰς τὰ ὕψη39 διὰ τῆς μηχανῆς40 Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅς ἐστιν σταυρός,41 σχοινίῳ42 χρώμενοι43 τῷ πνεύματι τῷ ἁγίῳ˙ ἡ δὲ πίστις ὑμῶν ἀναγωγεὺ44ς ὑμῶν, ἡ δὲ ἀγάπη ὁδὸς ἡ ἀναφέρουσα45 εἰς θεόν. 2ἐστὲ οὖν καὶ σύνοδοι46 πάντες, θεοφόροι47 καὶ ναοφόροι,48 χριστοφόροι, ἁγιοφόροι,49 κατὰ πάντα κεκοσμημένοι50 ἐντολαῖς Ἰησοῦ Χριστοῦ˙ οἷς 28.  σαρκικός, adj., physical, human, fleshly 29.  πνευματικός, adj., corresponding to the spirit, spiritual 30.  ἀπιστία, fem., unbelief 31.  παροδεύω, AAPAPM, pass by 32.  ἐκεῖθεν, adv., from there 33.  διδαχή, fem., teaching 34. ἐάω, 2PAAI, permit, allow 35.  βύω, AAPNPM, plug 36.  παραδέχομαι, AMN, accept, receive 37.  οἰκοδομή, fem., building 38.  ἀναφέρω, PMPNPM, offer up 39.  ὕψος, neut., height 40.  μηχανή, fem., crane 41.  σταυρός, masc., cross 42.  σχοινίον, neut., rope 43.  χράομαι, PMPNPM, employ, make use of 44.  ἀναγωγεύς, masc., one who brings upwards 45.  ἀναφέρω, PAPNSF, bring up, lead 46.  σύνοδος, masc., fellow traveler, traveling companion 47.  Θεοφόρος, adj., God–bearer 48.  ναοφόρος, adj., temple–bearer 49.  ἁγιοφόρος, adj., bearer of holy things, replete with holiness 50.  κοσμέω, RPPNPM, array, decorate, adorn

19

20

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s καὶ ἀγαλλιώμενος1 ἠξιώθην2 δι᾽ ὧν γράφω προσομιλῆσαι3 ὑμῖν καὶ συγχαρῆναι,4 ὅτι κατ᾽ ἀνθρώπων βίον5 οὐδὲν ἀγαπᾶτε εἰ μὴ μόνον τὸν θεόν.

10 Καὶ ὑπὲρ τῶν ἄλλων δὲ ἀνθρώπων

ἀδιαλείπτως6 προσεύχεσθε, ἔστιν γὰρ ἐν αὐτοῖς ἐλπὶς μετανοίας,7 ἵνα θεοῦ τύχωσιν.8 ἐπιτρέψατε9 οὖν αὐτοῖς κἂν10 ἐκ τῶν ἔργων ὑμῖν μαθητευθῆναι.11 2πρὸς τὰς ὀργὰς αὐτῶν ὑμεῖς πραεῖς,12 πρὸς τὰς μεγαλορημοσύνας13 αὐτῶν ὑμεῖς ταπεινόφρονες,14 πρὸς τὰς βλασφημίας15 αὐτῶν ὑμεῖς τὰς προσευχάς, πρὸς τὴν πλάνην16 αὐτῶν ὑμεῖς ἑδραῖοι17 τῇ πίστει, πρὸς τὸ ἄγριον18 αὐτῶν ὑμεῖς ἥμεροι,19 μὴ σπουδάζοντες20 ἀντιμιμήσασθαι21 αὐτούς. 3ἀδελφοὶ αὐτῶν εὑρεθῶμεν τῇ ἐπιεικείᾳ˙22 μιμηταὶ23 δὲ τοῦ κυρίου σπουδάζωμεν24 εἶναι, 1.  ἀγαλλιάω, PMPNSM, exult, rejoice exceedingly 2. ἀξιόω, 1SAPI, consider worthy 3.  προσομιλέω, AAN, converse with 4.  συγχαίρω, APN, rejoice with, congratulate 5.  βίος, masc., life 6.  ἀδιαλείπτως, adv., unceasingly, constantly 7.  μετάνοια, fem., change of mind, repentance 8. τυγχάνω, 3PAAS, attain to, find, experience 9. ἐπιτρέπω, 2PAAM, permit, allow 10.  κἂν., particle, and so, at least, if only 11.  μαθητεύω, APN, to be a disciple, learn 12.  πραΰς, adj., humble, gentle 13.  μεγαλορημοσύνη, fem., big talking, boastful 14.  ταπεινόφρων, adj., humble 15.  βλασφημία, fem., blasphemy, slander 16.  πλάνη, fem., error, delusion, deception 17.  ἑδραῖος adj., steadfast, firm 18.  ἄγριος, adj., uncontrolled, wild, savage 19.  ἥμερος, adj., gentle, tame, civilized 20.  σπουδάζω, PAPNPM, hurry, make every effort, be eager 21.  ἀντιμιμέομαι, AMN, follow the example of, imitate 22.  ἐπιείκεια, fem, tolerance, courtesy, equity, gentleness 23.  μιμητής, masc., imitator 24. σπουδάζω, 1PPAS, hurry, make every effort, be eager

τίς πλέον ἀδικηθῇ,25 τίς ἀποστερηθῇ,26 τίς ἀθετηθῇ˙27 ἵνα μὴ τοῦ διαβόλου βοτάνη˙28 τις εὑρεθῇ ἐν ὑμῖν, ἀλλ᾽ ἐν πάσῃ ἁγνείᾳ29 καὶ σωφροσύνῃ30 μένητε ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ σαρκικῶς31 καὶ πνευματικῶς.32

11 Ἔσχατοι καιροί. λοιπὸν αἰσχυνθῶμεν,33

φοβηθῶμεν τὴν μακροθυμίαν34 τοῦ θεοῦ, ἵνα μὴ ἡμῖν εἰς κρίμα35 γένηται. ἢ γὰρ τὴν μέλλουσαν ὀργὴν φοβηθῶμεν, ἢ τὴν ἐνεστῶσαν36 χάριν ἀγαπήσωμεν, ἓν τῶν δύο˙ μόνον ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ εὑρεθῆναι εἰς τὸ ἀληθινὸν37 ζῆν. 2χωρὶς τούτου μηδὲν ὑμῖν πρεπέτω,38 ἐν ᾧ τὰ δεσμὰ39 περιφέρω,40 τοὺς πνευματικοὺς41 μαργαρίτας,42 ἐν οἷς γένοιτό μοι ἀναστῆναι τῇ προσευχῇ ὑμῶν, ἧς γένοιτό μοι ἀεὶ43 μέτοχον44 εἶναι, ἵνα ἐν κλήρῳ45 Ἐφεσίων46 εὑρεθῶ τῶν Χριστιανῶν,47 οἳ καὶ τοῖς ἀποστόλοις πάντοτε συνῄνεσαν48 ἐν δυνάμει Ἰησοῦ Χριστοῦ.

25. ἀδικέω, 3SAPS, do injustice, do wrong 26. ἀποστερέω, 3SAPS, defraud, steal, rob 27. ἀθετέω, 3SAPS, reject 28.  βοτάνη, fem., plant, weed 29.  ἁγνεία, fem., purity 30.  σωφροσύνη, fem., reasonableness, good judgment, moderation, self–control 31.  σαρκικῶς, adv., physically 32.  πνευματικῶς, adv., spiritually 33. αἰσχύνω, 1PAPS, be disgraced, be ashamed 34.  μακροθυμία, fem., longsuffering, patience 35.  κρίμα, neut., condemnation, judgment 36.  ἐνίστημι, RAPASF, arrive, be at hand, be here 37.  ἀληθινός, adj., authentic, true 38. πρέπω, 3SPAM, proper, fitting, appropriate 39.  δεσμός, neut., fetter, bond, chain 40. περιφέρω, 1SPAI, carry around 41.  πνευματικός, adj., spiritual 42.  μαργαρίτης, masc., pearl 43.  ἀεί, adv., constantly, continually, always 44.  μέτοχος, adj., partaker of, sharing in 45.  κλῆρος, masc., lot, portion, destiny 46.  Ἐφέσιος, adj., Ephesian 47.  χριστιανός, masc., Christian 48. συναινέω, 3PAAI, agree with

i g n at i u s t o t h e e p h e s i a n s

12 Οἶδα, τίς εἰμι καὶ τίσιν γράφω. ἐγὼ

κατάκριτος, ὑμεῖς ἠλεημένοι˙ ἐγὼ ὑπὸ κίνδυνον,3 ὑμεῖς ἐστηριγμένοι,4 2πάροδός5 ἐστε τῶν εἰς θεὸν ἀναιρουμένων,6 Παύλου συμμύσται7 τοῦ ἡγιασμένου,8 τοῦ μεμαρτυρημένου, ἀξιομακαρίστου,9 οὗ γένοιτό μοι ὑπὸ τὰ ἴχνη˙10 εὑρεθῆναι, ὅταν θεοῦ ἐπιτύχω,11 ὃς ἐν πάσῃ ἐπιστολῇ12 μνημονεύει13 ὑμῶν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. 1

2

13 Σπουδάζετε14 οὖν πυκνότερον15

συνέρχεσθαι16 εἰς εὐχαριστίαν17 θεοῦ καὶ εἰς δόξαν. ὅταν γὰρ πυκνῶς18 ἐπὶ τὸ αὐτὸ γίνεσθε, καθαιροῦνται19 αἱ δυνάμεις τοῦ Σατανᾶ, καὶ λύεται ὁ ὄλεθρος20 αὐτοῦ ἐν τῇ ὁμονοίᾳ21 ὑμῶν τῆς πίστεως. 2οὐδέν ἐστιν ἄμεινον22 εἰρήνης, ἐν ᾗ πᾶς πόλεμος23 καταργεῖται24 ἐπουρανίων25 καὶ ἐπιγείων.26 1.  κατάκριτος, masc., condemned 2.  ἐλεέω, RPPNPM, have pity on, show mercy 3.  κίνδυνος, masc., risk, danger 4.  στηρίζω, RPPNPM, secure 5.  πάροδος, fem., thoroughfare, passageway 6.  ἀναιρέω, PPPGPM, put to death, executed, slain 7.  συμμύστης, masc., fellow initiate 8.  ἁγιάζω, RPPGSM, dedicated, consecrated, sanctified 9.  ἀξιομακάριστος, adj., worthy of blessing 10.  ἴχνος, neut., footprints, footsteps 11. ἐπιτυγχάνω, 1SAAS, reach 12.  ἐπιστολή, fem., epistle, letter 13. μνημονεύω, 3SPAI, call to mind, remember 14. σπουδάζω, 2PPAM, hurry, make every effort, be eager 15.  πυκνός, adj., often, frequent 16.  συνέρχομαι, PMN, come together, assemble 17.  εὐχαριστία, fem., Eucharist, thankfulness, gratitude 18.  πυκνῶς, adv., often, frequently 19. καθαιρέω, 3PPPI, take down, tear down, overthrow 20.  ὄλεθρος, masc., destruction, ruin 21.  ὁμόνοια, fem., concord, unity, harmony 22.  ἀμείνων, adj., better 23.  πόλεμος, masc., battle, war 24. καταργέω, 3SPPI, make powerless, abolish 25.  ἐπουράνιος, adj., heavenly 26.  ἐπίγειος, adj., earthly

14 Ὧν οὐδὲν λανθάνει27 ὑμᾶς, ἐὰν τελείως28 εἰς Ἰησοῦν Χριστὸν ἔχητε τὴν πίστιν καὶ τὴν ἀγάπην, ἥτις ἐστὶν ἀρχὴ ζωῆς καὶ τέλος˙ ἀρχὴ μὲν πίστις, τέλος δὲ ἀγάπη˙ τὰ δὲ δύο ἐν ἑνότητι29 γενόμενα θεός ἐστιν, τὰ δὲ ἄλλα πάντα εἰς καλοκἀγαθίαν30 ἀκόλουθά31 ἐστιν. 2οὐδεὶς πίστιν ἐπαγγελλόμενος32 ἁμαρτάνει,33 οὐδὲ ἀγάπην κεκτημένος34 μισεῖ. φανερὸν35 τὸ δένδρον36 ἀπὸ τοῦ καρποῦ αὐτοῦ. οὕτως οἱ ἐπαγγελλόμενοι37 Χριστοῦ εἶναι δι᾽ ὧν πράσσουσιν ὀφθήσονται. οὐ γὰρ νῦν ἐπαγγελίας τὸ ἔργον, ἀλλ᾽ ἐν δυνάμει πίστεως ἐάν τις εὑρεθῇ εἰς τέλος.

15 Ἄμεινόν38 ἐστιν σιωπᾶν39 καὶ εἶναι, ἢ

λαλοῦντα μὴ εἶναι. καλὸν τὸ διδάσκειν, ἐὰν ὁ λέγων ποιῇ. εἷς οὖν διδάσκαλος, ὃς εἶπεν, καὶ ἐγένετο˙ καὶ ἃ σιγῶν40 δὲ πεποίηκεν ἄξια τοῦ πατρός ἐστιν. 2ὁ λόγον Ἰησοῦ κεκτημένος41 ἀληθῶς42 δύναται καὶ τῆς ἡσυχίας43 αὐτοῦ ἀκούειν, ἵνα τέλειος44 ᾖ, ἵνα δι᾽ ὧν λαλεῖ πράσσῃ καὶ δι᾽ ὧν σιγᾷ˙45 γινώσκηται. 3οὐδὲν λανθάνει46 τὸν κύριον,

27. λανθάνω, 3SPAI, hidden, escape notice of 28.  τελείως, adv., completely, fully 29.  ἑνότης, fem., unity 30.  καλοκἀγαθία, fem., noble character, excellence 31.  ἀκόλουθος, adj., in accordance with, following 32.  ἐπαγγέλλομαι, PMPNSM, make claim to, profess 33. ἁμαρτάνω, 3SPAI, to do wrong, sin 34.  κτάομαι, RMPNSM, acquire, possess 35.  φανερός, adj., visible, evident, known 36.  δένδρον, neut., tree 37.  ἐπαγγέλλομαι, PMPNPM, make claim to, profess 38.  ἀμείνων, adj., better 39.  σιωπάω, PAN, be silent 40.  σιγάω, PAPNSM, keep silent, be silent 41.  κτάομαι, RMPNSM, acquire, possess 42.  ἀληθῶς, adv., truly, really 43.  ἡσυχία, fem., silence 44.  τέλειος, adj., perfect, mature, complete 45. σιγάω, 3SPAI, keep silent, be silent 46. λανθάνω, 3SPAI, hidden, escape notice of

21

22

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἀλλὰ καὶ τὰ κρυπτὰ1 ἡμῶν ἐγγὺς2 αὐτῷ ἐστιν. πάντα οὖν ποιῶμεν ὡς αὐτοῦ ἐν ἡμῖν κατοικοῦντος, ἵνα ὦμεν αὐτοῦ ναοὶ καὶ αὐτὸς ἐν ἡμῖν θεὸς ἡμῶν˙ ὅπερ3 καὶ ἔστιν καὶ φανήσεται πρὸ προσώπου ἡμῶν, ἐξ ὧν δικαίως ἀγαπῶμεν αὐτόν.

16 Μὴ πλανᾶσθε, ἀδελφοί μου

οἱ οἰκοφθόροι4 βασιλείαν θεοῦ οὐ κληρονομήσουσιν.5 2εἰ οὖν οἱ κατὰ σάρκα ταῦτα πράσσοντες ἀπέθανον, πόσῳ6 μᾶλλον, ἐὰν πίστιν θεοῦ ἐν κακῇ διδασκαλίᾳ7 φθείρῃ,8 ὑπὲρ ἧς Ἰησοῦς Χριστὸς ἐσταυρώθη˙ ὁ τοιοῦτος ῥυπαρὸς9 γενόμενος, εἰς τὸ πῦρ τὸ ἄσβεστον10 χωρήσει,11 ὁμοίως12 καὶ ὁ ἀκούων αὐτοῦ.

17 Διὰ τοῦτο μύρον13 ἔλαβεν ἐπὶ τῆς

κεφαλῆς αὐτοῦ ὁ κύριος, ἵνα πνέῃ14 τῇ ἐκκλησίᾳ ἀφθαρσίαν.15 μὴ ἀλείφεσθε16 δυσωδίαν17 τῆς διδασκαλίας18 τοῦ ἄρχοντος τοῦ αἰῶνος τούτου, μὴ αἰχμαλωτίσῃ19 ὑμᾶς ἐκ τοῦ προκειμένου20 ζῆν. 2διὰ τί δὲ οὐ πάντες φρόνιμοι21 γινόμεθα λαβόντες θεοῦ 1.  κρυπτός, adj., hidden, secret 2.  ἐγγύς, adv., near 3.  ὅσπερ, rel. pro., which indeed, exactly 4.  οἰκοφθόρος, adj., destroyer of families, ruins a home, homewrecker 5. κληρονομέω, 3PFAI, come into possession of, obtain, inherit 6.  πόσος, interr., how much 7.  διδασκαλία, fem., instruction, teaching 8. φθείρω, 3SAAS, destroy, corrupt, ruin 9.  ῥυπαρός, fem., dirty, filthy, defile 10.  ἄσβεστος, adj., unquenchable, inextinguishable 11. χωρέω, 3SFAI, have room for, hold, go 12.  ὁμοίως, adv., in the same way, likewise 13.  μύρον, neut., sweet oil, perfume 14. πνέω, 3SPAS, blow 15.  ἀφθαρσία, fem., immortality, incorruptibility 16. ἀλείφω, 2PPPM, anoint 17.  δυσωδία, fem., foul smelling filth 18.  διδασκαλία, fem., instruction, teaching 19. αἰχμαλωτίζω, 3SAAS, take captive 20.  πρόκειμαι, PPPGSN, lie before, set before 21.  φρόνιμος, adj., sensible, prudent, wise

γνῶσιν,22 ὅ ἐστιν Ἰησοῦς Χριστός; τί μωρῶς23 ἀπολλύμεθα, ἀγνοοῦντες24 τὸ χάρισμα,25 ὃ πέπομφεν ἀληθῶς26 ὁ κύριος;

18 Περίψημα27 τὸ ἐμὸν πνεῦμα τοῦ

σταυροῦ,28 ὅ ἐστιν σκάνδαλον29 τοῖς ἀπιστοῦσιν,30 ἡμῖν δὲ σωτηρία καὶ ζωὴ αἰώνιος. ποῦ σοφός;31 ποῦ συζητητής;32 ποῦ καύχησις33 τῶν λεγομένων συνετῶν;34 2ὁ γὰρ θεὸς ἡμῶν Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς ἐκυοφορήθη˙35 ὑπὸ Μαρίας36 κατ᾽ οἰκονομίαν37 θεοῦ ἐκ σπέρματος μὲν Δαυείδ, πνεύματος δὲ ἁγίου˙ ὃς ἐγεννήθη καὶ ἐβαπτίσθη, ἵνα τῷ πάθει38 τὸ ὕδωρ καθαρίσῃ.

19 Καὶ ἔλαθεν39 τὸν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος

τούτου ἡ παρθενία40 Μαρίας41 καὶ ὁ τοκετὸς42 αὐτῆς, ὁμοίως43 καὶ ὁ θάνατος τοῦ κυρίου˙ τρία μυστήρια44 κραυγῆς,45 ἅτινα ἐν ἡσυχίᾳ46 θεοῦ ἐπράχθη. 2πῶς οὖν ἐφανερώθη τοῖς 22.  γνῶσις, fem., knowledge 23.  μωρῶς, adv., stupidly, foolishly 24.  ἀγνοέω, PAPNPM, not knowing, ignorant 25.  χάρισμα, neut., grace, gift 26.  ἀληθῶς, adv., actually, really, truly 27.  περίψημα, neut., something removed by wiping or scouring, dirt, filth 28.  σταυρός, masc., cross 29.  σκάνδαλον, neut., offence, stumbling block 30.  ἀπιστέω, PAPDPM, refuse to believe, disbelieve 31.  σοφός, adj., skillful, wise 32.  συζητητής, masc., debater 33.  καύχησις, fem., reason for boasting, boasting 34.  συνετός, adj., learned, intelligent, wise 35. κυοφορέω, 3SAPI, conceive, be pregnant with 36.  Μαρία, fem., Mary 37.  οἰκονομία, fem., management, plan 38.  πάθος, neut., suffering 39. λανθάνω, 3SAAI, hidden, escape notice of 40.  παρθενία, fem., virginity 41.  Μαρία, fem., Mary 42.  τοκετός, masc., delivery, childbirth 43.  ὁμοίως, adv., in the same way, likewise 44.  μυστήριον, neut., mystery 45.  κραυγή, fem., shout out loud 46.  ἡσυχία, fem., silence

i g n at i u s t o t h e e p h e s i a n s αἰῶσιν; ἀστὴρ1 ἐν οὐρανῷ ἔλαμψεν2 ὑπὲρ πάντας τοὺς ἀστέρας, καὶ τὸ φῶς αὐτοῦ ἀνεκλάλητον3 ἦν καὶ ξενισμὸν4 παρεῖχεν5 ἡ καινότης6 αὐτοῦ˙ τὰ δὲ λοιπὰ πάντα ἄστρα ἅμα7 ἡλίῳ καὶ σελήνῃ8 χορὸς9 ἐγένετο τῷ ἀστέρι10 αὐτὸς δὲ ἦν ὑπερβάλλων11 τὸ φῶς αὐτοῦ ὑπὲρ πάντα˙ ταραχή12 τε ἦν πόθεν13 ἡ καινότης14 ἡ ἀνόμοιος15 αὐτοῖς. 3ὅθεν16 ἐλύετο πᾶσα μαγεία17 καὶ πᾶς δεσμὸς,18 ἠφανίζετο19 κακίας20 ἄγνοια,21 καθῃρεῖτο22 παλαιὰ23 βασιλεία, διεφθείρετο24 θεοῦ ἀνθρωπίνως φανερουμένου εἰς καινότητα25 ἀϊδίου26 ζωῆς˙ ἀρχὴν δὲ ἐλάμβανεν τὸ παρὰ θεῷ ἀπηρτισμένον.27 ἔνθεν28 τὰ πάντα

1.  ἀστήρ, masc., star 2. λάμπω, 3SAAI, shine 3.  ἀνεκλάλητος, adj., inexpressible 4.  ξενισμός, masc., astonishment 5. παρέχω, 3SIAI, cause 6.  καινότης, fem., newness 7.  ἅμα, adv., at the same time, together 8.  σελήνη, fem., moon 9.  χορός, masc., chorus, dance 10.  ἀστήρ, masc., star 11.  ὑπερβάλλω, PAPNSM, surpassing 12.  ταραχή, fem., perplexity 13.  πόθεν, adv., from where 14.  καινότης, fem., newness 15.  ἀνόμοιος, fem., dissimilar, unlike 16.  ὅθεν, adv., for which reason, consequently, from where? 17.  μαγεία, fem., magic 18.  δεσμός, neut., fetter, bond, chain 19. ἀφανίζω, 3SIPI, vanish, destroy 20.  κακία, fem., depravity, wickedness 21.  ἄγνοια, fem., ignorance 22. καθαιρέω, 3SIPI, take down, tear down, overthrow 23.  παλαιός, adj., old 24. διαφθείρω, 3SIPI, ruin, utterly destroy 25.  καινότης, fem., newness 26.  ἀΐδιος, adj., everlasting, eternal 27.  ἀπαρτίζω, RPPNSN, finish, complete 28.  ἔνθεν, adv., thereupon, from then on, as a result

συνεκινεῖτο29 διὰ τὸ μελετᾶσθαι30 θανάτου κατάλυσιν.31

20 Ἐάν με καταξιώσῃ32 Ἰησοῦς Χριστὸς ἐν

τῇ προσευχῇ ὑμῶν, καὶ θέλημα ᾖ, ἐν τῷ δευτέρῳ βιβλιδίῳ33 ὃ μέλλω γράφειν ὑμῖν, προσδηλώσω34 ὑμῖν ἧς ἠρξάμην οἰκονομίας35 εἰς τὸν καινὸν ἄνθρωπον Ἰησοῦν Χριστόν, ἐν τῇ αὐτοῦ πίστει καὶ ἐν τῇ αὐτοῦ ἀγάπῃ, ἐν πάθει36 αὐτοῦ καὶ ἀναστάσει, 2μάλιστα37 ἐὰν ὁ κύριός μοι ἀποκαλύψῃ38 ὅτι οἱ κατ᾽ ἄνδρα κοινῇ39 πάντες ἐν χάριτι ἐξ ὀνόματος συνέρχεσθε40 ἐν μιᾷ πίστει καὶ ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ, τῷ κατὰ σάρκα ἐκ γένους41 Δαυείδ, τῷ υἱῷ ἀνθρώπου καὶ υἱῷ θεοῦ, εἰς τὸ ὑπακούειν42 ὑμᾶς τῷ ἐπισκόπῳ43 καὶ τῷ πρεσβυτερίῳ44 ἀπερισπάστῳ45 διανοίᾳ,46 ἕνα ἄρτον κλῶντες,47 ὅς ἐστιν φάρμακον48 ἀθανασίας,49 ἀντίδοτος50 τοῦ μὴ ἀποθανεῖν ἀλλὰ ζῆν ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ διὰ παντός.

29. συγκινέω, 3SIPI, stir up, throw into commotion 30.  μελετάω, PPN, give thought to, endeavor 31.  κατάλυσις, fem., dissolution, abolition 32. καταξιόω, 3SAAS, consider worthy 33.  βιβλίδιον, neut., brief document, short book 34. προσδηλόω, 1SFAI, make more clear, explain further 35.  οἰκονομία, fem., management, plan 36.  πάθος, neut., suffering 37.  μάλιστα, adv., most of all, especially 38. ἀποκαλύπτω, 3SAAS, uncover, make known, reveal 39.  κοινός, adv., share in common, shared, collectively 40. συνέρχομαι, 2PPMI, come together, assemble 41.  γένος, neut., race, stock, family 42.  ὑπακούω, PAN, obey 43.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 44.  πρεσβυτέριον, neut., council of elders 45.  ἀπερίσπαστος, adj., not distracted, undistracted 46.  διάνοια, fem., mind, thought, purpose 47.  κλάω, PAPNPM, break 48.  φάρμακον, neut., drug, medicine 49.  ἀθανασία, fem., immortality 50.  ἀντίδοτος, fem., antidote

23

24

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s

21 Ἀντίψυχον1 ὑμῶν ἐγὼ καὶ ὧν ἐπέμψατε

εἰς θεοῦ τιμὴν εἰς Σμύρναν,2 ὅθεν3 καὶ γράφω ὑμῖν, εὐχαριστῶν τῷ κυρίῳ, ἀγαπῶν Πολύκαρπον4 ὡς καὶ ὑμᾶς. μνημονεύετέ5 μου, ὡς καὶ ὑμῶν Ἰησοῦς Χριστός. 2προσεύχεσθε ὑπὲρ τῆς ἐκκλησίας τῆς ἐν Συρίᾳ,6 ὃθεν7 δεδεμένος εἰς Ῥώμην ἀπάγομαι,8 ἔσχατος ὢν τῶν ἐκεῖ πιστῶν, ὥσπερ ἠξιώθην9 εἰς τιμὴν θεοῦ εὑρεθῆναι. ἔρρωσθε10 ἐν θεῷ πατρὶ καὶ ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ, τῇ κοινῇ11 ἐλπίδι ἡμῶν.

1.  ἀντίψυχον, neut., one given in exchange for another’s life, ransom 2.  Σμύρνα, fem., Smyrna 3.  ὅθεν, adv., from where, for which reason 4.  Πολύκαρπος, masc., Polycarp 5. μνημονεύω, 2PPAM, keep in mind, remember 6.  Συρία, fem., Syria 7.  ὅθεν, adv., from where, for which reason 8. ἀπάγω, 1SPPI, lead away 9. ἀξιόω, 1SAPI, consider worthy 10. ῥώννυμι, 2PRPM, farewell, goodbye 11.  κοινός, adv., share in common, shared

i g n at i u s t o t h e m a g n e s i a n s ΠΡΟΣ ΜΑΓΝΗΤΑΣ ΙΓΝΑΤΙΟΣ Ἰγνάτιος,1 ὁ καὶ Θεοφόρος,2 τῇ εὐλογημένῃ ἐν χάριτι θεοῦ πατρὸς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ σωτῆρι3 ἡμῶν, ἐν ᾧ ἀσπάζομαι τὴν ἐκκλησίαν τὴν οὖσαν ἐν Μαγνησίᾳ4 τῇ πρὸς Μαιὰνδρῳ5 καὶ εὔχομαι6 ἐν θεῷ πατρὶ καὶ ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ πλεῖστα χαίρειν.7

1 Γνοὺς ὑμῶν τὸ πολυεύτακτον8 τῆς κατὰ

θεὸν ἀγάπης, ἀγαλλιώμενος9 προειλόμην10 ἐν πίστει Ἰησοῦ Χριστοῦ προσλαλῆσαι11 ὑμῖν. 2καταξιωθεὶς12 γὰρ ὀνόματος θεοπρεπεστάτου,13 ἐν οἷς περιφέρω14 δεσμοῖς15 ᾄδω16 τὰς ἐκκλησίας, ἐν αἷς ἕνωσιν17 εὔχομαι18 σαρκὸς καὶ πνεύματος Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ διὰ παντὸς ἡμῶν ζῆν, πίστεώς τε καὶ ἀγάπης, ἧς οὐδὲν προκέκριται,19 τὸ δὲ κυριώτερον Ἰησοῦ καὶ πατρός˙ ἐν ᾧ ὑπομένοντες20 τὴν πᾶσαν ἐπήρειαν21

1.  Ἰγνατιος, masc., Ignatius 2.  Θεοφόρος, adj., God–bearer, Theophoros 3.  σωτήρ, masc., savior 4.  Μαγνησία, fem., Magnesia 5.  Μαιάνδρος, masc., Maeander 6. εὔχομαι, 1SPMI, wish, pray 7.  χαίρω, PAN, greetings 8.  πολυεύτακτος, adj., very well ordered, very disciplined 9.  ἀγαλλιάω, PMPNSM, exult, rejoice exceedingly 10. προαιρέω, 1SAMI, choose for oneself, resolve, decide 11.  προσλαλέω, AAN, talk with, speak with, address 12.  καταξιόω, APPNSM, consider worthy 13.  θεοπρεπής, adj., most godly 14. περιφέρω, 1SPAI, carry around 15.  δεσμός, neut., fetter, bond, chain 16. ᾄδω, 1SPAI, sing (in praise) 17.  ἕνωσις, fem., unity 18. εὔχομαι, 1SPMI, wish, pray 19. προκρίνω, 3SRPI, choose before others, prefer 20.  ὑπομένω, PAPNPM, persevere, endure 21.  ἐπήρεια, fem., ill treatment, abuse

τοῦ ἄρχοντος τοῦ αἰῶνος τούτου καὶ διαφυγόντες22 θεοῦ τευξόμεθα.23

2 Ἐπεὶ24 οὖν ἠξιώθην25 ἰδεῖν ὑμᾶς διὰ

Δαμᾶ26 τοῦ ἀξιοθέου27 ὑμῶν ἐπισκόπου28 καὶ πρεσβυτέρων ἀξίων Βάσσου29 καὶ Ἀπολλωνίου30 καὶ τοῦ συνδούλου31 μου διακόνου32 Ζωτίωνος,33 οὗ ἐγὼ ὀναίμην,34 ὅτι ὑποτάσσεται τῷ ἐπισκόπῳ35 ὡς χάριτι θεοῦ καὶ τῷ πρεσβυτερίῳ36 ὡς νόμῳ Ἰησοῦ Χριστοῦ.

3 Καὶ ὑμῖν δὲ πρέπει37 μὴ συγχρᾶσθαι38 τῇ

ἡλικίᾳ39 τοῦ ἐπισκόπου,40 ἀλλὰ κατὰ δύναμιν θεοῦ πατρὸς πᾶσαν ἐντροπὴν41 αὐτῷ ἀπονέμειν,42 καθὼς ἔγνων καὶ τοὺς ἁγίους πρεσβυτέρους οὐ προσειληφότας43 τὴν φαινομένην νεωτερικὴν44 τάξιν,45 ἀλλ᾽ ὡς

22.  διαφεύγω, AAPNPM, survive, get away from, escape 23. τυγχάνω, 1PFMI, find, gain, experience, attain to 24.  ἐπεί, conj., because, since 25. ἀξιόω, 1SAPI, deem worthy, consider worthy 26.  Δαμᾶς, masc., Damas 27.  ἀξιόθεος, adj., worthy of God 28.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 29.  Βάσσος, masc., Bassus 30.  Ἀπολλώνιος, masc., Apollonius 31.  σύνδουλος, masc., fellow slave 32.  διάκονος, masc., servant 33.  Ζωτίων, masc., Zotion 34. ὀνίνημι, 1SAMO, have the benefit of, enjoy 35.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 36.  πρεσβυτέριον, neut., council of elders 37. πρέπω, 3SPAI, it is fitting, it is proper 38.  συγχράομαι, PMN, take advantage 39.  ἡλικία, fem., [youthful] age 40.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 41.  ἐντροπή, fem., regard, respect 42.  ἀπονέμω, PAN, assign, pay, show 43.  προσλαμβάνω, RAPAPM, exploit, take advantage of 44.  νεωτερικός, adj., youthful 45.  τάξις, fem., order, position, appearance

25

26

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s φρονίμους1 ἐν θεῷ συγχωροῦντας2 αὐτῷ, οὐκ αὐτῷ δέ, ἀλλὰ τῷ πατρὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τῷ πάντων ἐπισκόπῳ. 2εἰς τιμὴν οὖν ἐκείνου τοῦ θελήσαντος ἡμᾶς πρέπον3 ἐστὶν ἐπακούειν4 κατὰ μηδεμίαν ὑπόκρισιν˙5 ἐπεὶ6 οὐχ ὅτι τὸν ἐπίσκοπον7 τοῦτον τὸν βλεπόμενον πλανᾷ˙ τις, ἀλλὰ τὸν ἀόρατον8 παραλογίζεται.9 τὸ δὲ τοιοῦτον οὐ πρὸς σάρκα ὁ λόγος, ἀλλὰ πρὸς θεὸν τὸν τὰ κρύφια10 εἰδότα.

4 Πρέπον11 οὖν ἐστιν μὴ μόνον καλεῖσθαι

Χριστιανούς,12 ἀλλὰ καὶ εἶναι˙ ὥσπερ καί τινες ἐπίσκοπον13 μὲν καλοῦσιν, χωρὶς δὲ αὐτοῦ πάντα πράσσουσιν. οἱ τοιοῦτοι δὲ οὐκ εὐσυνείδητοί14 μοι εἶναι φαίνονται διὰ τὸ μὴ βεβαίως15 κατ᾽ ἐντολὴν συναθροίζεσθαι.16

5 Ἐπεὶ17 οὖν τέλος τὰ πράγματα18 ἔχει καὶ

πρόκειται19 τὰ δύο ὁμοῦ,20 ὅ τε θάνατος καὶ ἡ ζωή, καὶ ἕκαστος εἰς τὸν ἴδιον τόπον μέλλει χωρεῖν.21 2ὥσπερ γάρ ἐστιν νομίσματα22 δύο, ὃ μὲν θεοῦ, ὃ δὲ κόσμου, καὶ ἕκαστον αὐτῶν 1.  φρόνιμος, adj., sensible, prudent, wise 2.  συγχωρέω, PAPAPM, grant, agree, assent 3.  πρέπω, PAPNSN, it is fitting, it is proper 4.  ἐπακούω, PAN, listen 5.  ὑπόκρισις, fem., play acting, hypocrisy 6.  ἐπεί, conj., because, since 7.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 8.  ἀόρατος, adj., unseen, invisible 9. παραλογίζομαι, 3SPMI, defraud, cheat, deal falsely 10.  κρύφιος, adj., hidden, concealed, secret 11.  πρέπω, PAPNSN, it is fitting, it is proper 12.  Χριστιανός, masc., Christian 13.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 14.  εὐσυνείδητος, adj., with a good conscience 15.  βεβαίως, adv., valid 16.  συναθροίζω, PPN, gather together, assemble 17.  ἐπεί, conj., because, since 18.  πρᾶγμα, neut., deed, act, matter, thing 19. πρόκειμαι, 3SPMI, lie before, set before 20.  ὁμοῦ, adv., at the same time, together 21.  χωρέω, PAN, depart, go 22.  νόμισμα, neut., coin

ἴδιον χαρακτῆρα23 ἐπικείμενον24 ἔχει, οἱ ἄπιστοι25 τοῦ κόσμου τούτου, οἱ δὲ πιστοὶ ἐν ἀγάπῃ χαρακτῆρα θεοῦ πατρὸς διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι᾽ οὗ ἐὰν μὴ αὐθαιρέτως26 ἔχωμεν τὸ ἀποθανεῖν εἰς τὸ αὐτοῦ πάθος,27 τὸ ζῆν αὐτοῦ οὐκ ἔστιν ἐν ἡμῖν.

6 Ἐπεί28 οὖν ἐν τοῖς προγεγραμμένοις29

προσώποις τὸ πᾶν πλῆθος30 ἐθεώρησα ἐν πίστει καὶ ἠγάπησα, παραινῶ,31 ἐν ὁμονοίᾳ32 θεοῦ σπουδάζετε33 πάντα πράσσειν, προκαθημένου34 τοῦ ἐπισκόπου35 εἰς τόπον θεοῦ καὶ τῶν πρεσβυτέρων εἰς τόπον συνεδρίου36 τῶν ἀποστόλων, καὶ τῶν διακόνων37 τῶν ἐμοὶ γλυκυτάτων38 πεπιστευμένων διακονίαν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὃς πρὸ αἰώνων παρὰ πατρὶ ἦν καὶ ἐν τέλει ἐφάνη. 2πάντες οὖν ὁμοήθειαν39 θεοῦ λαβόντες ἐντρέπεσθε40 ἀλλήλους καὶ μηδεὶς κατὰ σάρκα βλεπέτω τὸν πλησίον,41 ἀλλ᾽ ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ ἀλλήλους διὰ παντὸς ἀγαπᾶτε. μηδὲν ἔστω ἐν ὑμῖν, ὃ δυνήσεται

23.  χαρακτήρ, masc., character, engraved mark, stamp 24.  ἐπίκειμαι, PMPASN, place upon, press upon 25.  ἄπιστος, adj., unbeliever 26.  αὐθαιρέτως, adv., free choice, voluntarily 27.  πάθος, neut., suffering 28.  ἐπεί, conj., because, since 29.  προγράφω, RPPDPN, already written, mention above, aforemention 30.  πλῆθος, neut., multitude, assembly 31. παραινέω, 1SPAI, recommend, advise, urge 32.  ὁμόνοια, fem., concord, unity, harmony 33. σπουδάζω, 2PPAM, hurry, make every effort, be eager 34.  πρόκάθημαι, PMPGSM, take the lead, preside, be seated 35.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 36.  συνέδριον, neut., assembly, council 37.  διάκονος, masc., servant, deacon 38.  γλυκύς, adj., most delightful 39.  ὁμοήθεια, fem., similarity in character, same convictions 40. ἐντρέπω, 2PPPM, have respect for 41.  πλησίον, adv., neighbor

i g n at i u s t o t h e m a g n e s i a n s ὑμᾶς μερίσαι1 ἀλλ᾽ ἑνώθητε2 τῷ ἐπισκόπῳ καὶ τοῖς προκαθημένοις3 εἰς τύπον4 καὶ διδαχὴν5 ἀφθαρσίας.6

7 Ὥσπερ οὖν ὁ κύριος ἄνευ7 τοῦ πατρὸς

οὐδὲν ἐποίησεν, ἡνωμένος8 ὤν, οὔτε δι᾽ ἑαυτοῦ οὔτε διὰ τῶν ἀποστόλων˙ οὕτως μηδὲ ὑμεῖς ἄνευ9 τοῦ ἐπισκόπου10 καὶ τῶν πρεσβυτέρων μηδὲν πράσσετε˙ μηδὲ πειράσητε εὔλογόν11 τι φαίνεσθαι ἰδίᾳ ὑμῖν, ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸ αὐτὸ μία προσευχή, μία δέησις,12 εἷς νοῦς,13 μία ἐλπὶς ἐν ἀγάπῃ, ἐν τῇ χαρᾷ˙ τῇ ἀμώμῳ,14 ὅ ἐστιν Ἰησοῦς Χριστός, οὗ ἄμεινον15 οὐδέν ἐστιν. 2πάντες ὡς εἰς ἕνα ναὸν συντρέχετε16 θεοῦ, ὡς ἐπὶ ἓν θυσιαστήριον,17 ἐπὶ ἕνα Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν ἀφ᾽ ἑνὸς πατρὸς προελθόντα18 καὶ εἰς ἕνα ὄντα καὶ χωρήσαντα.19

8 Μὴ πλανᾶσθε ταῖς ἑτεροδοξίαις20 μηδὲ

μυθεύμασιν21 τοῖς παλαιοῖς22 ἀνωφελέσιν23

1.  μερίζω, AAN, divide 2. ἑνόω, 2PAPM, unite 3.  πρόκάθημαι, PMPDPM, take the lead, preside, be seated 4.  τύπος, masc., pattern, model, example 5.  διδαχή, fem., instruction, teaching 6.  ἀφθαρσία, fem., immortal, incorruptible 7.  ἄνευ, prep., without 8.  ἑνόω, RPPNSM, make one, unite 9.  ἄνευ, prep., without 10.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 11.  εὔλογος, adj., sensible, reasonable 12.  δέησις, fem., prayer, request, petition 13.  νοῦς, masc., mind 14.  ἄμωμος, adj., unblemished, blameless 15.  ἀμείνων, adj., better 16. συντρέχω, 2PPAM, join with, run together 17.  θυσιαστήριον, neut., altar 18.  προέρχομαι, AAPASM, advance, go forward 19.  χωρέω, AAPASM, withdrawal, go away, return 20.  ἑτεροδοξία, fem., heterodoxy, erroneous opinion, strange doctrine 21.  μύθευμα, neut., myth, fable 22.  παλαιός, adj., obsolete, antiquated, old 23.  ἀνωφελής, adj., useless

οὖσιν. εἰ γὰρ μέχρι24 νῦν κατὰ Ἰουδαϊσμὸν25 ζῶμεν, ὁμολογοῦμεν26 χάριν μὴ εἰληφέναι. 2οἱ γὰρ θειότατοι27 προφῆται κατὰ Χριστὸν Ἰησοῦν ἔζησαν. διὰ τοῦτο καὶ ἐδιώχθησαν, ἐμπνεόμενοι28 ὑπὸ τῆς χάριτος αὐτοῦ, εἰς τὸ πληροφορηθῆναι29 τοὺς ἀπειθοῦντας,30 ὅτι εἷς θεός ἐστιν, ὁ φανερώσας ἑαυτὸν διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ ὅς ἐστιν αὐτοῦ λόγος ἀπὸ σιγῆς31 προελθών,32 ὃς κατὰ πάντα εὐηρέστησεν33 τῷ πέμψαντι αὐτόν.

9 Εἰ οὖν οἱ ἐν παλαιοῖς34 πράγμασιν35

ἀναστραφέντες36 εἰς καινότητα37 ἐλπίδος ἦλθον, μηκέτι38 σαββατίζοντες,39 ἀλλὰ κατὰ κυριακὴν40 ζῶντες, ἐν ᾗ καὶ ἡ ζωὴ ἡμῶν ἀνέτειλεν41 δι᾽ αὐτοῦ, καὶ τοῦ θανάτου αὐτοῦ ὅν τινες ἀρνοῦνται,42 δι᾽ οὗ μυστηρίου43 ἐλάβομεν τὸ πιστεύειν, καὶ διὰ τοῦτο ὑπομένομεν,44 ἵνα εὑρεθῶμεν μαθηταὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ μόνου διδασκάλου ἡμῶν˙ 2πῶς ἡμεῖς δυνησόμεθα ζῆσαι χωρὶς αὐτοῦ, οὗ καὶ οἱ προφῆται μαθηταὶ ὄντες τῷ πνεύματι ὡς διδάσκαλον αὐτὸν προσεδόκων;45 καὶ διὰ τοῦτο, ὃν δικαίως 24.  μέχρι, prep., until 25. Ἰουδαϊσμός, masc., Judaism 26. ὁμολογέω, 1PPAI, confess, admit 27.  θεῖος, adj., divine 28.  ἐμπνέω, PPPNPM, inspire 29.  πληροφορέω, APN, convince fully 30.  ἀπειθέω, PAPAPM, be disobedient, disobey 31.  σιγή, fem., silence 32.  προέρχομαι, AAPNSM, advance, go forward 33. εὐαρεστέω, 3SAAI, take delight in, please 34.  παλαιός, adj., obsolete, antiquated, old 35.  πρᾶγμα, neut., matter, thing, deed, act, practice 36.  ἀναστρέφω, APPNPM, conduct oneself, live 37.  καινότης, fem., newness 38.  μηκέτι, adv., no longer 39.  σαββατίζω, PAPNPM, keep the Sabbath 40.  κυριακός, fem., the Lord’s day 41. ἀνατέλλω, 3SAAI, rise 42. ἀρνέομαι, 3PPMI, reject, deny 43.  μυστήριον, neut., mystery 44. ὑπομένω, 1PPAI, persevere, endure 45. προσδοκάω, 3PIAI, look for, expect

27

28

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἀνέμενον,1 παρὼν2 ἤγειρεν αὐτοὺς ἐκ νεκρῶν.

10 Μὴ οὖν ἀναισθητῶμεν3 τῆς

χρηστότητος4 αὐτοῦ. ἐὰν γὰρ ἡμᾶς μιμήσηται5 καθὰ6 πράσσομεν, οὐκέτι ἐσμέν. διὰ τοῦτο, μαθηταὶ αὐτοῦ γενόμενοι, μάθωμεν7 κατὰ Χριστιανισμὸν8 ζῆν. ὃς γὰρ ἄλλῳ ὀνόματι καλεῖται πλέον τούτου, οὐκ ἔστιν τοῦ θεοῦ. 2ὑπέρθεσθε9 οὖν τὴν κακὴν ζύμην,10 τὴν παλαιωθεῖσαν11 καὶ ἐνοξίσασαν,12 καὶ μεταβάλεσθε13 εἰς νέαν14 ζύμην,15 ὅ ἐστιν Ἰησοῦς Χριστός. ἁλίσθητε16 ἐν αὐτῷ, ἵνα μὴ διαφθαρῇ17 τις ἐν ὑμῖν, ἐπεὶ18 ἀπὸ τῆς ὀσμῆς19 ἐλεγχθήσεσθε.20 3ἄτοπόν21 ἐστιν, Ἰησοῦν Χριστὸν λαλεῖν καὶ ἰουδαΐζειν.22 ὁ γὰρ Χριστιανισμὸς23 οὐκ εἰς Ἰουδαϊσμὸν24 ἐπίστευσεν, ἀλλ᾽ Ἰουδαϊσμὸς εἰς Χριστιανισμόν,25 ᾧ πᾶσα γλῶσσα πιστεύσασα εἰς θεὸν συνήχθη. 1. ἀναμένω, 3PIAI, wait for 2.  πάρειμι, PAPNSM, be present, arrive 3. ἀναισθητέω, 1PPAS, without perception, insensible, unaware 4.  χρηστότης, fem., kindness, goodness 5. μιμέομαι, 3SAMS, mimic, copy, imitate 6.  καθά, adv., just as, so to speak 7. μανθάνω, 1PAAS, learn 8.  Χριστιανισμός, masc. Christianity 9. ὑπερτίθημι, 2PAMM, set aside, do away with 10.  ζύμη, fem., leaven, yeast 11.  παλαιόω, APPASF, make old, treat as obsolete 12.  ἐνὀξίζω, AAPASF, become sour 13. μεταβάλλω, 2PAMM, turn quickly, change 14.  νέος, adj., young, fresh, new 15.  ζύμη, fem., leaven, yeast 16. ἁλίζω, 2PAPM, salted 17. διαφθείρω, 3SAPS, destroy utterly, corrupt, ruin, spoil 18.  ἐπεί, conj., because, since 19.  ὀσμή, fem., odor, foul smell 20. ἐλέγχω, 2PFPI, reprove, convict, put to shame 21.  ἄτοπος, adj., out of place, absurd, improper 22.  ἰουδαΐζω, PAN, live like a Jew 23.  Χριστιανισμός, masc. Christianity 24. Ἰουδαϊσμός, masc., Judaism 25.  Χριστιανισμός, masc. Christianity

11 Ταῦτα δέ, ἀγαπητοί μου, οὐκ ἐπεὶ26

ἔγνων τινὰς ἐξ ὑμῶν οὕτως ἔχοντας, ἀλλ᾽ ὡς μικρότερος ὑμῶν θέλω προφυλάσσεσθαι27 ὑμᾶς, μὴ ἐμπεσεῖν28 εἰς τὰ ἄγκιστρα29 τῆς κενοδοξίας,30 ἀλλὰ πεπληροφορῆσθαι31 ἐν τῇ γεννήσει32 καὶ τῷ πάθει33 καὶ τῇ ἀναστάσει τῇ γενομένῃ ἐν καιρῷ τῆς ἡγεμονίας34 Ποντίου Πιλάτου˙ πραχθέντα ἀληθῶς35 καὶ βεβαίως36 ὑπὸ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τῆς ἐλπίδος ἡμῶν, ἧς ἐκτραπῆναι37 μηδενὶ ὑμῶν γένοιτο.

12 Ὀναίμην38 ὑμῶν κατὰ πάντα ἐάνπερ39

ἄξιος ὦ. εἰ γὰρ καὶ δέδεμαι,40 πρὸς ἕνα τῶν λελυμένων ὑμῶν οὐκ εἰμί. οἶδα ὅτι οὐ φυσιοῦσθε˙41 Ἰησοῦν γὰρ Χριστὸν ἔχετε ἐν ἑαυτοῖς˙ καὶ μᾶλλον, ὅταν ἐπαινῶ42 ὑμᾶς, οἶδα, ὅτι ἐντρέπεσθε,43 ὡς γέγραπται, ὅτι ὁ δίκαιος ἑαυτοῦ κατήγορος.44

13 Σπουδάζετε45 οὖν βεβαιωθῆναι46 ἐν τοῖς δόγμασιν47 τοῦ κυρίου καὶ τῶν ἀποστόλων, ἵνα πάντα, ὅσα ποιεῖτε, κατευοδωθῆτε48

26.  ἐπεί, conj., because, since 27.  προφυλάσσω, PMN, protect 28.  ἐμπίπτω, AAN, fall into, snag 29.  ἄγκιστρον, neut., fishhook 30.  κενοδοξία, fem., vain conceit, empty delusions, worthless thinking 31.  πληροφορέω, RPN, fully convinced 32.  γέννησις, fem., birth 33.  πάθος, neut., suffering 34.  ἡγεμονία, fem., prefecture, governorship 35.  ἀληθῶς, adv., actually, really, truly 36.  βεβαίως, adv., reliably, assuredly 37.  ἐκτρέπω, APN, turn off course, turn aside 38. ὀνίνημι, 1SAMO, have the benefit of, enjoy 39.  ἐάνπερ, conj., if indeed, if only 40. δέω, 1SRPI, bind, chain 41. φυσιόω, 2PPPI, make proud, puff up 42. ἐπαινέω, 1SPAI, praise 43. ἐντρέπω, 2PPPI, be ashamed 44.  κατήγορος, masc., accuser 45. σπουδάζω, 2PPAM, hurry, make every effort, be eager 46.  βεβαιόω, APN, establish, stand secure 47.  δόγμα, neut., decree, doctrine 48. κατευοδόω, 2PAPS, prosper

i g n at i u s t o t h e m a g n e s i a n s σαρκὶ καὶ πνεύματι, πίστει καὶ ἀγάπῃ, ἐν υἱῷ καὶ πατρὶ καὶ ἐν πνεύματι, ἐν ἀρχῇ καὶ ἐν τέλει, μετὰ τοῦ ἀξιοπρεπεστάτου1 ἐπισκόπου2 ὑμῶν καὶ ἀξιοπλόκου3 πνευματικοῦ4 στεφάνου5 τοῦ πρεσβυτερίου6 ὑμῶν καὶ τῶν κατὰ θεὸν διακόνων.7 2ὑποτάγητε τῷ ἐπισκόπῳ8 καὶ ἀλλήλοις, ὡς Ἰησοῦς Χριστὸς τῷ πατρὶ καὶ οἱ ἀπόστολοι τῷ Χριστῷ καὶ τῷ πατρὶ ἵνα ἕνωσις9 ᾖ σαρκική10 τε καὶ πνευματική.11

15 Ἀσπάζονται ὑμᾶς Ἐφέσιοι24 ἀπὸ

Σμύρνης,25 ὅθεν26 καὶ γράφω ὑμῖν, παρόντες27 εἰς δόξαν θεοῦ, ὥσπερ καὶ ὑμεῖς οἳ κατὰ πάντα με ἀνέπαυσαν28 ἅμα29 Πολυκάρπῳ30 ἐπισκόπῳ31 Σμυρναίων.32 καὶ αἱ λοιπαὶ δὲ ἐκκλησίαι ἐν τιμῇ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀσπάζονται ὑμᾶς. ἔρρωσθε33 ἐν ὁμονοίᾳ θεοῦ, κεκτημένοι34 ἀδιάκριτον35 πνεῦμα, ὅς ἐστιν Ἰησοῦς Χριστός.

14 Εἰδώς, ὅτι θεοῦ γέμετε,12 συντόμως13

παρεκέλευσα14 ὑμᾶς. μνημονεύετέ15 μου ἐν ταῖς προσευχαῖς ὑμῶν, ἵνα θεοῦ ἐπιτύχω,16 καὶ τῆς ἐν Συρίᾳ17 ἐκκλησίας, ὅθεν18 οὐκ ἄξιός εἰμι καλεῖσθαι˙ ἐπιδέομαι19 γὰρ τῆς ἡνωμένης20 ὑμῶν ἐν θεῷ προσευχῆς καὶ ἀγάπης, εἰς τὸ ἀξιωθῆναι21 τὴν ἐν Συρίᾳ22 ἐκκλησίαν διὰ τῆς ἐκκλησίας ὑμῶν δροσισθῆναι.23

1.  ἀξιοπρεπής, adj., worthy of honor 2.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 3.  ἀξιόπλοκος, adj., worthily woven 4.  πνευματικός, adj., corresponding to the spirit, spiritual 5.  στέφανος, masc., crown 6.  πρεσβυτέριον, neut., council of elders 7.  διάκονος, masc., deacon, servant 8.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 9.  ἕνωσις, fem., union, unity 10.  σαρκικός, fem., physical 11.  πνευματικός, adj., spiritual 12. γέμω, 2PPAI, be full 13.  συντόμως, adv., concisely, briefly 14. παρακελεύω, 1SAAI, encourage, exhort 15. μνημονεύω, 2PPAM, keep in mind, remember 16. ἐπιτυγχάνω, 1SAAS, reach, attain 17.  Συρία, fem., Syria 18.  ὅθεν, adv., from where, for which reason 19. ἐπιδέομαι, 1SPMI, in need of, need 20.  ἑνόω, RPPGSF, unite 21.  ἀξιόω, APN, consider worthy 22.  Συρία, fem., Syria 23.  δροσίζω, APN, sprinkle, refresh with dew

24.  Ἐφέσιος, adj., Ephesian 25.  Σμύρνα, fem., Smyrna 26.  ὅθεν, adv., from where 27.  πάρειμι, PAPNPM, present, here 28. ἀναπαύω, 3PAAI, give rest, refresh 29.  ἅμα, adv., at once, together 30.  Πολύκαρπος, masc., Polycarp 31.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 32.  Σμυρναῖος, adj., Smyrnaean 33. ῥώννυμι, 2PRPM, farewell, goodbye 34.  κτάομαι, RMPNPM, acquire, possess 35.  ἀδιάκριτος, adj., undivided

29

30

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s

ΠΡΟΣ ΤΡΑΛΛΙΑΝΟΥΣ ΙΓΝΑΤΙΟΥΣ Ἰγνάτιος,1 ὁ καὶ Θεοφόρος,2 ἠγαπημένῃ θεῷ, πατρὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἐκκλησίᾳ ἁγίᾳ τῇ οὔσῃ ἐν Τράλλεσιν3 τῆς Ἀσίας,4 ἐκλεκτῇ5 καὶ ἀξιοθέῳ,6 εἰρηνευούσῃ7 ἐν σαρκὶ καὶ πνεύματι τῷ πάθει8 Ἰησοῦ Χριστοῦ, τῆς ἐλπίδος ἡμῶν ἐν τῇ εἰς αὐτὸν ἀναστάσει˙ ἣν καὶ ἀσπάζομαι ἐν τῷ πληρώματι9 ἐν ἀποστολικῷ10 χαρακτῆρι11 καὶ εὔχομαι12 πλεῖστα χαίρειν.13

1 Ἄμωμον14 διάνοιαν15 καὶ ἀδιάκριτον16

ἐν ὑπομονῇ ἔγνων ὑμᾶς ἔχοντας, οὐ κατὰ χρῆσιν17 ἀλλὰ κατὰ φύσιν,18 καθὼς ἐδήλωσέν19 μοι Πολύβιος,20 ὁ ἐπίσκοπος21 ὑμῶν, ὃς παρεγένετο θελήματι θεοῦ καὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐν Σμύρνῃ22 καὶ οὕτως μοι συνεχάρη˙23 δεδεμένῳ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ὥστε με τὸ πᾶν πλῆθος24 ὑμῶν ἐν αὐτῷ θεωρεῖσθαι. 2ἀποδεξάμενος25 οὖν τὴν κατὰ 1.  Ἰγνατιος, masc., Ignatius 2.  Θεοφόρος, adj., God–bearer, Theophoros 3. Τράλλεις, Tralles 4.  Ἀσία, fem., Asia 5.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 6.  ἀξιόθεος, adj., worthy of God 7.  εἰρηνεύω, PAPDSF, bring to peace, reconcile 8.  πάθος, neut., suffering 9.  πλήρωμα, neut., full measure, fullness 10.  ἀποστολικός, adj., apostolic 11. χαρακτήρ, masc., character, representation, manner 12. εὔχομαι, 1SPMI, wish, pray 13.  χαίρω, PAN, greetings 14.  ἄμωμος, adj., unblemished, blameless 15.  διάνοια, fem., understanding 16.  ἀδιάκριτος, adj., undivided 17.  χρῆσις, fem., usage, habit 18.  φύσις, fem., nature 19. δηλόω, 3SAAI, show 20.  πολύβιος, masc., Polybius 21.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 22.  Σμύρνα, fem., Smyrna 23. συγχαίρω, 3SAPI, congratulate, rejoice with 24.  πλῆθος, neut., multitude, assembly, congregation 25.  ἀποδέχομαι, AMPNSM, welcome, accept,

θεὸν εὔνοιαν26 δι᾽ αὐτοῦ ἐδόξασα, εὑρῶν ὑμᾶς, ὡς ἔγνων, μιμητὰς27 ὄντας θεοῦ.

2 Ὅταν γὰρ τῷ ἐπισκόπῳ28 ὑποτάσσησθε

ὡς Ἰησοῦ Χριστῷ, φαίνεσθέ μοι οὐ κατὰ ἄνθρωπον ζῶντες, ἀλλὰ κατὰ Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν δι᾽ ἡμᾶς ἀποθανόντα, ἵνα πιστεύσαντες εἰς τὸν θάνατον αὐτοῦ τὸ ἀποθανεῖν ἐκφύγητε.29 2ἀναγκαῖον30 οὖν ἐστίν, ὥσπερ ποιεῖτε, ἄνευ31 τοῦ ἐπισκόπου μηδὲν πράσσειν ὑμᾶς, ἀλλ᾽ ὑποτάσσεσθαι καὶ τῷ πρεσβυτερίῳ32 ὡς τοῖς ἀποστόλοις Ἰησοῦ Χριστοῦ τῆς ἐλπίδος ἡμῶν, ἐν ᾧ διάγοντες33 εὑρεθησόμεθα. 3δεῖ δὲ καὶ τοὺς διακόνους34 ὄντας μυστηρίων35 Ἰησοῦ Χριστοῦ κατὰ πάντα τρόπον36 πᾶσιν ἀρέσκειν.37 οὐ γὰρ βρωμάτων38 καὶ ποτῶν39 εἰσιν διάκονοι,40 ἀλλ᾽ ἐκκλησίας θεοῦ ὑπηρέται.41 δέον οὖν αὐτοὺς φυλάσσεσθαι42 τὰ ἐγκλήματα43 ὡς πῦρ.

3 Ὁμοίως44 πάντες ἐντρεπέσθωσαν45 τοὺς

διακόνους46 ὡς Ἰησοῦν Χριστόν, ὡς καὶ τὸν receive 26.  εὔνοια, fem., goodwill, kindness, favor 27.  μιμητής, masc., imitator 28.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 29. ἐκφεύγω, 2PAAS, flee, escape 30.  ἀναγκαῖος, adj., necessary 31.  ἄνευ, prep., without 32.  πρεσβυτέριον, neut., council of elders 33.  διάγω, PAPNPM, live 34.  διάκονος, masc., deacon, servant 35.  μυστήριον, neut., mystery 36.  τρόπος, masc., manner, way 37.  ἀρέσκω, PAN, please 38.  βρῶμα, neut., meat, food 39.  ποτόν, neut., drink 40.  διάκονος, masc., deacon, servant 41.  ὑπηρέτης, masc., assistant, helper, servant 42.  φυλάσσω, PMN, protect, watch, guard 43.  ἔγκλημα, neut., charge, accusation 44.  ὁμοίως, adv., similarly, likewise 45. ἐντρέπω, 3PPPM, have regard for, respect 46.  διάκονος, masc., deacon, servant

i g n at i u s t o t h e t r a l l i a n s ἐπίσκοπον1 ὄντα τύπον2 τοῦ πατρός, τοὺς δὲ πρεσβυτέρους ὡς συνέδριον3 θεοῦ καὶ ὡς σύνδεσμον4 ἀποστόλων. χωρὶς τούτων ἐκκλησία οὐ καλεῖται. 2περὶ ὧν πέπεισμαι ὑμᾶς οὕτως ἔχειν. τὸ γὰρ ἐξεμπλάριον5 τῆς ἀγάπης ὑμῶν ἔλαβον καὶ ἔχω μεθ᾽ ἑαυτοῦ ἐν τῷ ἐπισκόπῳ ὑμῶν, οὗ αὐτὸ τὸ κατάστημα6 μεγάλη μαθητεία,7 ἡ δὲ πραότης8 αὐτοῦ δύναμις˙ ὃν λογίζομαι καὶ τοὺς ἀθέους9 ἐντρέπεσθαι.10 3ἀγαπῶν ὑμᾶς φείδομαι11 συντονώτερον12 δυνάμενος γράφειν ὑπὲρ τούτου. οὐκ εἰς τοῦτο ᾠήθην,13 ἵνα ὢν κατάκριτος14 ὡς ἀπόστολος ὑμῖν διατάσσωμαι.15

4 Πολλὰ φρονῶ16 ἐν θεῷ, ἀλλ᾽ ἐμαυτὸν

μετρῶ,17 ἵνα μὴ ἐν καυχήσει18 ἀπόλωμαι. νῦν γάρ με δεῖ πλέον φοβεῖσθαι καὶ μὴ προσέχειν19 τοῖς φυσιοῦσίν20 με. οἱ γὰρ λέγοντές μοι μαστιγοῦσίν21 με. 2ἀγαπῶ μὲν γὰρ τὸ παθεῖν, ἀλλ᾽ οὐκ οἶδα εἰ ἄξιός εἰμι. τὸ γὰρ ζῆλος22 πολλοῖς μὲν οὐ φαίνεται, ἐμὲ

1.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 2.  τύπος, masc., patter, model, example 3.  συνέδριον, neut., assembly, council 4.  σύνδεσμος, masc., bond of union, band 5.  ἐξεμπλάριον, neut., example, embodiment 6.  κατάστημα, neut., behavior, demeanor 7.  μαθητεία, fem., lesson 8.  πραΰτης, fem., gentleness, humility 9.  ἄθεος, masc., atheist, without God, Godless 10.  ἐντρέπω, PPN, have regard for, respect 11. φείδομαι, 1SPMI, refrain, spare 12.  σύντονος, adj., intense desire 13. οἴομαι, 1SAPI, think, suppose, expect 14.  κατάκριτος, masc., condemned 15. διατάσσω, 1SPMS, give orders 16. φρονέω, 1SPAI, have in mind, think 17. μετρέω, 1SPAI, measure out, measure 18.  καύχησις, fem., boasting 19.  προσέχω, PAN, be concerned about, give attention to 20.  φυσιόω, PAPDPM, make proud, puff up 21.  μαστιγόω, PAPDPM, scourge, flog, whip 22.  ζῆλος, neut., zeal, jealousy, envy

δὲ πλέον πολεμεῖ.23 χρῄζω24 οὖν πραότητος,25 ἐν ᾗ καταλύεται26 ὁ ἄρχων τοῦ αἰῶνος τούτου.

5 Μὴ οὐ δύναμαι ὑμῖν τὰ ἐπουράνια27

γράψαι; ἀλλὰ φοβοῦμια, μὴ νηπίοις28 οὖσιν ὑμῖν βλάβην29 παραθῶ˙30 καὶ συγγνωμονεῖτέ31 μοι, μήποτε32 οὐ δυνηθέντες χωρῆσαι33 στραγγαλωθῆτε.34 2καὶ γὰρ ἐγώ, οὐ καθότι35 δέδεμαι καὶ δύναμαι νοεῖν36 τὰ ἐπουράνια37 καὶ τὰς τοποθεσίας38 τὰς ἀγγελικὰς39 καὶ τὰς συστάσεις40 τὰς ἀρχοντικάς,41 ὁρατά42 τε καὶ ἀόρατα,43 παρὰ τοῦτο ἤδη καὶ μαθητής εἰμι. πολλὰ γὰρ ἡμῖν λείπει,44 ἵνα θεοῦ μὴ λειπώμεθα.45

6 Παρακαλῶ οὖν ὑμᾶς, οὐκ ἐγώ, ἀλλ᾽ ἡ

ἀγάπη Ἰησοῦ Χριστοῦ, μόνῃ τῇ χριστιανῇ46

23. πολεμέω, 3SPAI, fight again, wage war 24. χρῄζω, 1SPAI, want, need 25.  πραΰτης, fem., gentleness, humility 26. καταλύω, 3SPPI, throw down, abolish, destroy 27.  ἐπουράνιος, adj., heavenly 28.  νήπιος, adj., child, baby, infant 29.  βλάβη, fem., harm, hurt 30. παρατίθημι, 1SAAS, set before 31. συγγνωμονέω, 2PPAM, make a concession, allow, pardon 32.  μήποτε, adv., perhaps, lest 33.  χωρέω, AAN, have room for, contain, swallow 34. στραγγαλόω, 2PAPS, choke 35.  καθότι, adv., to the degree that, because 36.  νοέω, PAN, think, perceive, understand 37.  ἐπουράνιος, adj., heavenly 38.  τοποθεσία, fem., region, placement, rank 39.  ἀγγελικός, adj., angelic 40.  σύστασις, fem., structure, hierarchy 41.  ἀρχοντικός, adj., [cosmic or celestial] ruler, commander, principalities 42.  ὁρατός, adj., visible 43.  ἀόρατος, adj., invisible 44. λείπω, 3SPAI, lack 45. λείπω, 1PPMS, lack 46.  χριστιανός, adj., Christian

31

32

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s τροφῇ1 χρῆσθε,2 ἀλλοτρίας3 δὲ βοτάνης4 ἀπέχεσθε,5 ἥτις ἐστὶν αἵρεσις.6 2οἳ ἑαυτοῖς παρεμπλέκουσιν7 Ἰησοῦν Χριστὸν καταξιοπιστευόμενοι,8 ὥσπερ θανάσιμον9 φάρμακον10 διδόντες μετὰ οἰνομέλιτος,11 ὅπερ12 ὁ ἀγνοῶν13 ἡδέως14 λαμβάνει ἐν ἡδονῇ15 κακῇ τὸ ἀποθανεῖν.

7 Φυλάττεσθε οὖν τοὺς τοιούτους. τοῦτο

δὲ ἔσται ὑμῖν μὴ φυσιουμένοις16 καὶ οὖσιν ἀχωρίστοις17 θεοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ τοῦ ἐπισκόπου18 καὶ τῶν διαταγμάτων19 τῶν ἀποστόλων. 2ὁ ἐντὸς20 θυσιαστηρίου21 ὢν καθαρός22 ἐστιν˙ ὁ δὲ ἐκτὸς23 θυσιαστηρίου24 ὢν οὐ καθαρός ἐστιν τοῦτ᾽ ἔστιν, ὁ χωρὶς ἐπισκόπου καὶ πρεσβυτερίου25 καὶ διακόνων26

πράσσων τι οὗτος οὐ καθαρός ἐστιν τῇ συνειδήσει.27

8 Οὐκ ἐπεὶ28 ἔγνων τοιοῦτόν τι ἐν ὑμῖν,

ἀλλὰ προφυλάσσω29 ὑμᾶς ὄντας μου ἀγαπητούς, προορῶν30 τὰς ἐνέδρας31 τοῦ διαβόλου. ὑμεῖς οὖν τὴν πραϋπάθειαν32 ἀναλαβόντες33 ἀνακτήσασθε34 ἑαυτοὺς ἐν πίστει, ὅ ἐστιν σὰρξ τοῦ κυρίου, καὶ ἐν ἀγάπῃ, ὅ ἐστιν αἷμα Ἰησοῦ Χριστοῦ. 2μηδεὶς ὑμῶν κατὰ τοῦ πλησίον35 ἐχέτω. μὴ ἀφορμὰς36 δίδοτε τοῖς ἔθνεσιν,37 ἵνα μὴ δι᾽ ὀλίγους ἄφρονας38 τὸ ἐν θεῷ πλῆθος39 βλασφημῆται Οὐαὶ γάρ, δι᾽ οὗ ἐπὶ ματαιότητι40 τὸ ὄνομά μου ἐπί τινων βλασφημεῖται.

9 Κωφώθητε41 οὖν, ὅταν ὑμῖν χωρὶς Ἰησοῦ 1.  τροφή, fem., food 2. χράομαι, 2PPMM, make use of 3.  ἀλλότριος, adj., foreign, strange 4.  βοτάνη, fem., plant, weed 5. ἀπέχω, 2PPMM, keep away from, abstain 6.  αἵρεσις, fem., sectarian doctrine, heresy 7. παρεμπλέκω, 3PPAI, blend, mingle 8.  καταξιοπιστεύομαι, PMPNPM, while seeming trustworthy, pretend to be trustworthy 9.  θανάσιμος, adj., poisonous, deadly 10.  φάρμακον, neut., drug, poison 11.  οἰνόμελι, neut., wine mixed with honey, honeyed wine 12.  ὅσπερ, pron., what exactly, the very thing which, which 13.  ἀγνοέω, PAPNSM, be ignorant of, not to know 14.  ἡδέως, adv., gladly 15.  ἡδονή, fem., pleasure, delight, enjoyment 16.  φυσιόω, PPPDPM, make proud, puff up 17.  ἀχώριστος, adj., not parted, inseparable 18.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 19.  διάταγμα, neut., ordinance, command 20.  ἐντός, adv., within, inside 21.  θυσιαστήριον, neut., sanctuary, altar 22.  καθαρός, adj., spotless, clean, pure 23.  ἐκτός, adv., without, outside 24.  θυσιαστήριον, neut., sanctuary, altar 25.  πρεσβυτέριον, neut., council of elders 26.  διάκονος, masc., deacon, servant

Χριστοῦ λαλῇ τις, τοῦ ἐκ γένους42 Δαυείδ, τοῦ ἐκ Μαρίας,43 ὃς ἀληθῶς44 ἐγεννήθη. ἔφαγέν τε καὶ ἔπιεν. ἀληθῶς ἐδιώχθη ἐπὶ Ποντίου45 Πιλάτου,46 ἀληθῶς ἐσταυρώθη καὶ ἀπέθανεν, βλεπόντων τῶν ἐπουρανίων47 καὶ

27.  συνείδησις, fem., conscience 28.  ἐπεί, conj., because, since 29. προφυλάσσω, 1SPAI, be on guard, protect 30.  προοράω, PAPNSM, see before, foresee, anticipate 31.  ἐνέδρα, fem., ambush 32. πραϋπαθία, fem., gentleness 33.  ἀναλαμβάνω, AAPNPM, take up 34. ἀνακτάομαι, 2PAMM, regain one’s strength, recover, renew 35.  πλησίον, adv., neighbor 36.  ἀφορμή, fem., occasion, opportunity 37.  ἔθνος, neut., Gentile, Nation, pagan 38.  ἄφρων, adj., senseless, foolish 39.  πλῆθος, neut., multitude, assembly, congregation 40.  ματαιότης, fem., folly, vanity, futility 41. Κωφόω, 2PAPM, become deaf 42.  γένος, neut., race, stock, family 43.  Μαρία, fem., Mary 44.  ἀληθῶς, adv., actually, really, truly 45.  Πόντιος, masc., Pontius 46.  Πιλᾶτος, masc., Pilate 47.  ἐπουράνιος, adj., heavenly

i g n at i u s t o t h e t r a l l i a n s ἐπιγείων1 καὶ ὑποχθονίων˙2 2ὃς καὶ ἀληθῶς ἠγέρθη ἀπὸ νεκρῶν, ἐγείραντος αὐτὸν τοῦ πατρὸς αὐτοῦ, κατὰ τὸ ὁμοίωμα3 ὃς καὶ ἡμᾶς τοὺς πιστεύοντας αὐτῷ οὕτως ἐγερεῖ ὁ πατὴρ αὐτοῦ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, οὗ χωρὶς τὸ ἀληθινὸν4 ζῆν οὐκ ἔχομεν.

10 Εἰ δέ, ὥσπερ τινὲς ἄθεοι5 ὄντες,

τουτέστιν6 ἄπιστοι,7 λέγουσιν, τὸ δοκεῖν πεπονθέναι αὐτόν, αὐτοὶ ὄντες τὸ δοκεῖν, ἐγὼ τί δέδεμαι, τί δὲ καὶ εὔχομαι8 θηριομαχῆσαι;9 δωρεὰν10 οὖν ἀποθνήσκω, ἄρα11 οὖν καταψεύδομαι12 τοῦ κυρίου.

11 Φεύγετε13 οὖν τὰς κακὰς παραφυάδας14

τὰς γεννώσας καρπὸν θανατηφόρον,15 οὗ ἐὰν γεύσηταί16 τις, παρ᾽ αὐτὰ ἀποθνήσκει˙ οὗτοι γὰρ οὔκ εἰσιν φυτεία17 πατρός. 2εἰ γὰρ ἦσαν, ἐφαίνοντο ἂν κλάδοι18 τοῦ σταυροῦ,19 καὶ ἦν ἂν ὁ καρπὸς αὐτῶν ἄφθαρτος˙20 δι᾽ οὗ ἐν τῷ πάθει21 αὐτοῦ προσκαλεῖται22 ὑμᾶς ὄντας μέλη23 αὐτοῦ. οὐ δύναται οὖν κεφαλὴ

1.  ἐπίγειος, adj., earthly 2.  ὑποχθόνιος, adj., subterranean, under the earth 3.  ὁμοίωμα, neut., image, likeness 4.  ἀληθινός, adj., genuine, authentic, true 5.  ἄθεος, adj., atheist, without God, godless 6.  τουτέστιν, pron., that is 7.  ἄπιστος, adj., unbeliever 8. εὔχομαι, 1SPMI, wish, pray 9.  θηριομαχέω, AAN, fight with wild beasts 10.  δωρεάν, adv., gift, freely 11.  ἄρα, particle, then, therefore 12. καταψεύδομαι, 1SPMI, speak falsely, tell lies 13. φεύγω, 2PPAM, flee, escape 14.  παραφυάς, fem., side growth, offshoot 15.  θανατηφόρος, adj., death dealing, deadly 16. γεύομαι, 3SAMS, taste 17.  φυτεία, fem., plant 18.  κλάδος, masc., branch 19.  σταυρός, masc., cross 20.  ἄφθαρτος, adj., incorruptible, imperishable 21.  πάθος, neut., suffering 22. προσκαλέω, 3SAMI, call to oneself, call 23.  μέλος, neut., part of a body

χωρὶς γεννηθῆναι ἄνευ24 μελῶν, τοῦ θεοῦ ἕνωσιν25 ἐπαγγελλομένου.26 ὅ ἐστιν αὐτός.

­12 Ἀσπάζομαι ὑμᾶς ἀπὸ Σμύρνης27 ἅμα28

ταῖς συμπαρούσαις29 μοι ἐκκλησίαις τοῦ θεοῦ, οἳ κατὰ πάντα με ἀνέπαυσαν30 σαρκί τε καὶ πνεύματι. 2παρακαλεῖ ὑμᾶς τὰ δεσμά31 μου, ἃ ἕνεκεν32 Ἰησοῦ Χριστοῦ περιφέρω33 αἰτούμενος θεοῦ ἐπιτυχεῖν˙34 διαμένετε35 ἐν τῇ ὁμονοίᾳ36 ὑμῶν καὶ τῇ μετ᾽ ἀλλήλων προσευχῇ. πρέπει37 γὰρ ὑμῖν τοῖς καθ᾽ ἕνα, ἐξαιρέτως38 καὶ τοῖς πρεσβυτέροις, ἀναψύχειν39 τὸν ἐπίσκοπον40 εἰς τιμὴν πατρός Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ τῶν ἀποστόλων. 3εὔχομαι41 ὑμᾶς ἐν ἀγάπῃ ἀκοῦσαί μου, ἵνα μὴ εἰς μαρτύριον42 ὦ ἐν ὑμῖν γράψας, καὶ περὶ ἐμοῦ δὲ προσεύχεσθε, τῆς ἀφ᾽ ὑμῶν ἀγάπης χρῄζοντος43 ἐν τῷ ἐλέει44 τοῦ θεοῦ, εἰς τὸ καταξιωθῆναί45 με τοῦ κλήρου,46 οὗ

24.  ἄνευ, prep., without 25.  ἕνωσις, fem., union, unity 26.  ἐπαγγέλλομαι, AMPGSM, profess, promise 27.  Σμύρνα, fem., Smyrna 28.  ἅμα, adv., at once, together 29.  συμπάρειμι, PAPDPF, present with 30. ἀναπαύω, 3PAAI, rest, revive, refresh 31.  δεσμός, neut, bond, fetter, chain 32.  ἕνεκα, prep., for the sake of, on account of, because of 33. περιφέρω, 1SPAI, carry here and there, carry about 34.  ἐπιτυγχάνω, AAN, reach, attain 35. διαμένω, 2PPAM, persevere, remain 36.  ὁμόνοια, fem., concord, harmony, unity 37. πρέπω, 3SPAI, be fitting, proper 38.  ἐξαιρέτως, adv., especially 39.  ἀναψύχω, PAN, cool in water, revive, refresh 40.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 41. εὔχομαι, 1SPMI, wish, pray 42.  μαρτύριον, neut., proof, witness, testimony 43. χρῄζω, PAPGSM, lack, need 44.  ἔλεος, neut., mercy 45.  καταξιόω, APN, consider worthy 46.  κλῆρος, masc., lot, portion, destiny

33

34

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s περίκειμαι1 ἐπιτυχεῖν,2 ἵνα μὴ ἀδόκιμος3 εὑρεθῶ.

13 Ἀσπάζεται ὑμᾶς ἡ ἀγάπη Σμυρναίων4

καὶ Ἐφεσίων.5 μνημονεύετε6 ἐν ταῖς προσευχαῖς ὑμῶν τῆς ἐν Συρίᾳ7 ἐκκλησίας, ὅθεν8 καὶ οὐκ ἄξιός εἰμι λέγεσθαι, ὢν ἔσχατος ἐκείνων. 2ἔρρωσθε9 ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ, ὑποτασσόμενοι τῷ ἐπισκόπῳ10 ὡς τῇ ἐντολῇ,11 ὁμοίως12 καὶ τῷ πρεσβυτερίῳ.13 καὶ οἱ κατ᾽ ἄνδρα ἀλλήλους ἀγαπᾶτε ἐν ἀμερίστῳ14 καρδίᾳ. 3ἁγνίζεται15 ὑμῶν τὸ ἐμὸν πνεῦμα οὐ μόνον νῦν, ἀλλὰ καὶ ὅταν θεοῦ ἐπιτύχω.16 ἔτι γὰρ ὑπὸ κίνδυνόν17 εἰμι˙ ἀλλὰ πιστὸς ὁ πατὴρ ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ πληρῶσαί μου τὴν αἴτησιν18 καὶ ὑμῶν, ἐν ᾧ εὑρεθείητε ἄμωμοι.19

1. περίκειμαι, 1SPMI, bound 2.  ἐπιτυγχάνω, AAN, reach, attain, obtain 3.  ἀδόκιμος, adj., worthless, disqualified 4.  Σμυρναῖος, adj., Smyrnaean 5.  Ἐφέσιος, adj., Ephesian 6. μνημονεύω, 2PPAM, keep in mind, remember 7.  Συρία, fem., Syria 8.  ὅθεν, adv., from where, for which reason 9. ῥώννυμι, 2PAPM, farewell, goodbye 10.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 11.  ἐντολή, fem, order, command 12.  ὁμοίως, adv., in the same way, likewise 13.  πρεσβυτέριον, neut., council of elders 14.  ἀμέριστος, adj., undivided 15. ἁγνίζω, 3SPPI, cleanse, purify 16. ἐπιτυγχάνω, 1SAAS, reach, attain 17.  κίνδυνος, masc., risk, danger 18.  αἴτησις, fem., request 19.  ἄμωμος, adj., unblemished, blameless

i g n at i u s t o t h e r o m a n s

ΠΡΟΣ ΡΩΜΑΙΟΥΣ ΙΓΝΑΤΙΟΣ Ἰγνάτιος,1 ὁ καὶ Θεοφόρος,2 τῇ ἠλεημένῃ3 ἐν μεγαλειότητι4 πατρὸς ὑψίστου5 καὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ μόνου υἱοῦ αὐτοῦ ἐκκλησίᾳ ἠγαπημένῃ καὶ πεφωτισμένῃ6 ἐν θελήματι τοῦ θελήσαντος τὰ πάντα, ἃ ἔστιν, κατὰ ἀγάπην Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ θεοῦ ἡμῶν, ἥτις καὶ προκάθηται7 ἐν τόπῳ χωρίου8 Ῥωμαίων,9 ἀξιόθεος,10 ἀξιοπρεπής,11 ἀξιομακάριστος,12 ἀξιέπαινος,13 ἀξιοεπίτευκτος,14 ἀξίαγνος,15 καὶ προκαθημένη16 τῆς ἀγάπης, χριστόνομος,17 πατρώνυμος,18 ἣν καὶ ἀσπάζομαι ἐν ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ, υἱοῦ πατρός˙ κατὰ σάρκα καὶ πνεῦμα ἡνωμένοις19 πάσῃ ἐντολῇ αὐτοῦ, πεπληρωμένοις χάριτος θεοῦ ἀδιακρίτως,20 καὶ ἀποδιϋλισμένοις21 ἀπὸ παντὸς ἀλλοτρίου22 χρώματος,23 πλεῖστα ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ, τῷ θεῷ ἡμῶν, ἀμώμως24 χαίρειν.25 1.  Ἰγνατιος, masc., Ignatius 2.  Θεοφόρος, adj., God–bearer, Theophoros 3.  ἐλεέω, RPPDSF, show mercy, mercy 4.  μεγαλειότης, fem., grandeur, greatness, majesty 5.  ὕψιστος, adj., highest, most high 6.  φωτίζω, RPPDSF, give light to, shed light upon, enlighten, illuminate 7. προκάθημαι, 3SPMI, preside 8.  χωρίον, neut., place, town, field, district, land 9.  Ῥωμαίος, adj., Roman 10.  ἀξιόθεος, adj., worthy of God 11.  ἀξιοπρεπής, adj., worthy of honor 12.  ἀξιομακάριστος, adj., worthy of blessing 13.  ἀξιέπαινος, adj., worthy of praise 14.  ἀξιοεπίτευκτος, adj., worthy of success 15.  ἀξιόαγνος, adj., worthy of sanctification 16.  πρόκάθημαι, PMPNSF, preside, preeminent 17.  χριστόνoμος, adj., keeping the law of Christ 18.  πατρώνυμος, adj., bears the name of the father 19.  ἑνόω, RPPDPM, unite 20.  ἀδιακρίτως, adv., without wavering 21. ἀποδιϋλίζω, PPPDPM, strain, filter 22.  ἀλλότριος, adj., foreign, strange, unsuitable 23.  χρῶμα, neut., color 24.  ἀμώμως, adv., blamelessly 25.  χαίρω, PAN, greetings

1 Ἐπεὶ26 εὐξάμενος27 θεῷ ἐπέτυχον28 ἰδεῖν

ὑμῶν τὰ ἀξιόθεα29 πρόσωπα, ὡς καὶ πλέον ᾐτούμην λαβεῖν˙ δεδεμένος γὰρ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ ἐλπίζω ὑμᾶς ἀσπάσασθαι, ἐάνπερ30 θέλημα ᾖ τοῦ ἀξιωθῆναί31 με εἰς τέλος εἶναι. 2ἡ μὲν γὰρ ἀρχὴ εὐοικονόμητός32 ἐστιν, ἐάνπερ χάριτος ἐπιτύχω33 εἰς τὸ τὸν κλῆρόν34 μου ἀνεμποδίστως35 ἀπολαβεῖν.36 φοβοῦμαι γὰρ τὴν ὑμῶν ἀγάπην, μὴ αὐτή με ἀδικήσῃ.37 ὑμῖν γὰρ εὐχερές38 ἐστιν. ὃ θέλετε ποιῆσαι ἐμοὶ δὲ δύσκολόν39 ἐστιν τοῦ θεοῦ ἐπιτυχεῖν,40 ἐάνπερ41 ὑμεῖς μὴ φείσησθέ42 μου.

2 Οὐ γὰρ θέλω ὑμᾶς ἀνθρωπαρεσκῆσαι,43

ἀλλὰ θεῷ ἀρέσαι,44 ὥσπερ καὶ ἀρέσκετε45 οὔτε γὰρ ἐγώ ποτε46 ἕξω καιρὸν τοιοῦτον θεοῦ ἐπιτυχεῖν,47 οὔτε ὑμεῖς, ἐὰν σιωπήσητε,48 κρείττονι49 ἔργῳ ἔχετε ἐπιγραφῆναι.50 ἐὰν 26.  ἐπεί, conj., because, since 27.  εὔχομαι, AMPNSM, pray 28. ἐπιτυγχάνω, 1SAAI, reach, attain to 29.  ἀξιόθεος, adj., worthy of God 30.  ἐάνπερ, conj., if indeed, if only 31.  ἀξιόω, APN, consider worthy 32.  εὐοικονόμητος, adj., well–ordered, auspicious 33. ἐπιτυγχάνω, 1SAAS, reach, attain to 34.  κλῆρος, masc., lot, portion, destiny 35.  ἀνεμπόδιστος, adv., without impediment, unhindered 36.  ἀπολαμβάνω, AAN, receive 37. ἀδικέω, 3SAAS, do wrong, hurt, harm 38.  εὐχερής, adj., easy 39.  δύσκολος, adj., hard, difficult 40.  ἐπιτυγχάνω, AAN, reach, attain to 41.  ἐάνπερ, conj., if indeed, if only 42. φείδομαι, 2PAMS, spare 43.  ἀνθρωπαρεσκέω, AAN, seek to please people 44.  ἀρέσκω, AAN, please 45. ἀρέσκω, 2PPAI, please 46.  ποτέ, part., ever 47.  ἐπιτυγχάνω, AAN, reach, attain to 48. σιωπάω, 2PAAS, keep quiet, remain silent 49.  κρείττων, adj., greater, better 50.  ἐπιγράφω, APN, write upon, inscribe

35

36

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s γὰρ σιωπήσητε1 ἀπ᾽ ἐμοῦ, ἐγὼ λόγος θεοῦ ἐὰν δὲ ἐρασθῆτε2 τῆς σαρκός μου πάλιν ἔσομαι φωνή. 2πλέον μοι μὴ παράσχησθε3 τοῦ σπονδισθῆναι4 θεῷ, ὡς ἔτι θυσιαστήριον5 ἕτοιμόν6 ἐστιν, ἵνα ἐν ἀγάπῃ χορὸς7 γενόμενοι ᾄσητε8 τῷ πατρὶ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ὅτι τὸν ἐπίσκοπον9 Συρίας10 ὁ θεὸς κατηξίωσεν11 εὑρεθῆναι εἰς δύσιν12 ἀπὸ ἀνατολῆς13 μεταπεμψάμενος.14 καλὸν τὸ δῦναι15 ἀπὸ κόσμου πρὸς θεόν, ἵνα εἰς αὐτὸν ἀνατείλω.16

3 Οὐδέποτε17 ἐβασκάνατε18 οὐδενί, ἄλλους

ἐδιδάξατε. ἐγὼ δὲ θέλω, ἵνα κἀκεῖνα19 βέβαια20 ᾖ ἃ μαθητεύοντες21 ἐντέλλεσθε.22 2μόνον μοι δύναμιν αἰτεῖσθε ἔσωθέν,23 τε καὶ ἔξωθεν24 ἵνα μὴ μόνον λέγω ἀλλὰ καὶ θέλω, ἵνα μὴ μόνον λέγωμαι Χριστιανὸς25 ἀλλὰ καὶ εὑρεθῶ. ἐὰν γὰρ εὑρεθῶ, καὶ λέγεσθαι δύναμαι, καὶ τότε πιστὸς εἶναι, ὅταν κόσμῳ μὴ φαίνωμαι. 3οὐδὲν φαινόμενον καλόν˙ ὁ γὰρ θεὸς ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ἐν πατρὶ ὢν 1. σιωπάω, 2PAAS, keep quiet, remain silent 2. ἐράω, 2PAPS, love, long for, have desire for 3. παρέχω, 2PAMS, make happen, grant 4.  σπονδίζω, APN, pour out a drink offering 5.  θυσιαστήριον, neut., altar 6.  ἑτοῖμος, adj., ready 7.  χορός, masc., chorus 8. ᾄδω, 2PAAS, sing 9.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 10.  Συρία, fem., Syria 11. καταξιόω, 3SAAI, consider worthy 12.  δύσις, fem., west 13.  ἀνατολή, fem., east 14.  μεταπέμπω, AMPNSM, send for, summon 15.  δύω, AAN, sink, set [setting of the sun], go down, withdrawal 16. ἀνατέλλω, 1SAAS, dawn, rise 17.  οὐδέποτε, adv., never 18. βασκαίνω, 2PAAI, bewitch, be resentful, envy 19.  κἀκεῖνος, conj., and that 20.  βέβαιος, neut., firm, in force 21.  μαθητεύω, PAPNPM, teach 22. ἐντέλλω, 2PPMI, command, order, instruct 23.  ἔσωθεν, adv., inside 24.  ἔξωθεν, adv., outside 25.  χριστιανός, masc., Christian

μᾶλλον φαίνεται. οὐ πεισμονῆς26 τὸ ἔργον, ἀλλὰ μεγέθους27 ἐστὶν ὁ Χριστιανισμός,28 ὅταν μισῆται ὑπὸ κόσμου.

4 Ἐγὼ γράφω πάσαις ταῖς ἐκκλησίαις, καὶ

ἐντέλλομαι29 πᾶσιν, ὅτι ἐγὼ ἑκὼν30 ὑπὲρ θεοῦ ἀποθνήσκω,31 ἐάνπερ32 ὑμεῖς μὴ κωλύσητε.33 παρακαλῶ ὑμᾶς, μὴ εὔνοια34 ἄκαιρος35 γένησθέ μοι. ἄφετέ με θηρίων εἶναι βοράν,36 δι᾽ ὧν ἔνεστιν37 θεοῦ ἐπιτυχεῖν.38 σῖτός39 εἰμι θεοῦ καὶ δι᾽ ὀδόντων40 θηρίων ἀλήθομαι,41 ἵνα καθαρὸς42 ἄρτος43 εὑρεθῶ τοῦ Χριστοῦ. 2μᾶλλον κολακεύσατε44 τὰ θηρία, ἵνα μοι τάφος45 γένωνται καὶ μηθὲν καταλίπωσι46 τῶν τοῦ σώματός μου, ἵνα μὴ κοιμηθεὶς47 βαρύς48 τινι γένωμαι. τότε ἔσομαι μαθητὴς ἀληθῶς49 Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅτε οὐδὲ τὸ σῶμά μου ὁ κόσμος ὄψεται. λιτανεύσατε50 τὸν Χριστὸν ὑπὲρ ἐμοῦ, ἵνα διὰ τῶν ὀργάνων51 26.  πεισμονή, fem., persuasive rhetoric, persuasion 27.  μέγεθος, neut., greatness, greatest 28.  Χριστιανισμός, masc., the Christian way, Christianity 29. ἐντέλλω, 1SPMI, command, order, instruct 30.  ἑκών, adj., voluntarily, willingly 31. ἀποθνήσκω, 1SPAI, die, ready to die, face death 32.  ἐάνπερ, conj., if indeed, if only 33. κωλύω, 2PAAS, impede, prevent, hinder 34.  εὔνοια, fem., goodwill, kindness 35.  ἄκαιρος, adj., ill–timed, unseasonable 36.  βορά, fem., food, bread 37. ἔνειμι, 3SPAI, to be possible 38.  ἐπιτυγχάνω, AAN, reach, attain to 39.  σῖτος, masc., wheat, grain 40.  ὀδούς, masc., tooth 41. ἀλήθω, 1SPPI, grind 42.  καθαρός, adj., clean, pure 43.  ἄρτος, masc., bread 44. κολακεύω, 2PAAM, entice, coax 45.  τάφος, masc., tomb 46. καταλείπω, 3PAAS, leave behind 47.  κοιμάω, APPNSM, fall asleep, sleep, die 48.  βαρύς, adj., burdensome, burden 49.  ἀληθῶς, adv., actually, really, truly 50. λιτανεύω, 2PAAM, entreat, petition, pray 51.  ὄργανον, neut., organ [body parts],

i g n at i u s t o t h e r o m a n s τούτων θυσία1 εὑρεθῶ. 3οὐχ ὡς Πέτρος καὶ Παῦλος διατάσσομαι2 ὑμῖν. ἐκεῖνοι ἀπόστολοι, ἐγὼ κατάκριτος˙3 ἐκεῖνοι ἐλεύθεροι,4 ἐγὼ δὲ μέχρι5 νῦν δοῦλος. ἀλλ᾽ ἐὰν πάθω, ἀπελεύθερος6 γενήσομαι Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ ἀναστήσομαι ἐν αὐτῷ ἐλεύθερος. νῦν μανθάνω7 δεδεμένος μηδὲν ἐπιθυμεῖν.8

5 Ἀπὸ Συρίας9 μέχρι Ῥώμης10 θηριομαχῶ,11 διὰ γῆς καὶ θαλάσσης, νυκτὸς καὶ ἡμέρας, δεδεμένος δέκα12 λεοπάρδοις,13 ὅ ἐστιν στρατιωτικὸν14 τάγμα˙15 οἳ καὶ εὐεργετούμενοι16 χείρους17 γίνονται. ἐν δὲ τοῖς ἀδικήμασιν18 αὐτῶν μᾶλλον μαθητεύομαι,19 ἀλλ᾽ οὐ παρὰ τοῦτο δεδικαίωμαι.20 2ὀναίμην21 τῶν θηρίων τῶν ἐμοὶ ἡτοιμασμένων22 καὶ εὔχομαι23

instrument 1.  θυσία, fem., offering, sacrifice 2. διατάσσω, 1SPMI, order, command, instruct, give direction 3.  κατάκριτος, masc., condemned 4.  ἐλεύθερος, adj., free 5.  μέχρι, prep., until 6.  ἀπελεύθερος, masc., freedman, freed person 7. μανθάνω, 1SPAI, learn 8.  ἐπιθυμέω, PAN, long for, desire 9.  Συρία, fem., Syria 10.  Ῥώμη, fem., Rome 11. θηριομαχέω, 1SPAI, fight with wild beasts 12.  δέκα, numeral, ten 13.  λεόπαρδος, masc., leopard 14.  στρατιωτικός, adj., composed of soldiers, soldiers 15.  τάγμα, neut., group, company 16.  εὐεργετέω, PPPNPM, do good, treat well 17.  χείρων, adj., more severe, worse 18.  ἀδίκημα, neut., crime, injustice, mistreatment 19. μαθητεύω, 1SPPI, be a disciple 20. δικαιόω, 1SRPI, justify, set right, proved to be right 21. ὀνίνημι, 1SAMO, have the benefit of, enjoy, pleasure 22.  ἑτοιμάζω, RPPGPN, provide, prepare 23. εὔχομαι, 1SPMI, pray

σύντομά24 μοι εὑρεθῆναι˙ ἃ καὶ κολακεύσω,25 συντόμως26 με καταφαγεῖν,27 οὐχ ὥσπερ τινῶν δειλαινόμενα28 οὐχ ἥψαντο. κἂν29 αὐτὰ δὲ ἄκοντα30 μὴ θελήσῃ, ἐγὼ προσβιάσομαι.31 3συγγνώμην32 μοι ἔχετε˙ τί μοι συμφέρει,33 ἐγὼ γινώσκω. νῦν ἄρχομαι μαθητὴς εἶναι. μηθέν με ζηλώσαι34 τῶν ὁρατῶν35 καὶ ἀοράτων,36 ἵνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχω.37 πῦρ καὶ σταυρὸς38 θηρίων τε συστάσεις39, ἀνατομαί,40 διαιρέσεις,41 σκορπισμοὶ42 ὀστέων,43 συγκοπὴ44 μελῶν,45 ἀλεσμοὶ46 ὅλου τοῦ σώματος, κακαὶ κολάσεις47 τοῦ διαβόλου ἐπ᾽ ἐμὲ ἐρχέσθωσαν, μόνον ἵνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχω.48

6 Οὐδέν μοι ὠφελήσει49 τὰ πέρατα50 τοῦ

κόσμου οὐδὲ αἱ βασιλεῖαι τοῦ αἰῶνος τούτου. καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς Χριστὸν 24.  σύντομος, adj., close at hand, ready, prompt 25. κολακεύω, 1SFAI, entice, coax 26.  συντόμως, adv., quickly, readily, promptly 27.  κατεσθίω, AAN, eat up, consume, devour 28.  δειλαίνω, PMPNPN, to be fearful, to be a coward, timid 29.  κἂν, part., and if, if indeed 30.  ἄκων, neut., constrained, involuntary, unwilling 31. προσβιάζομαι, 1SFMI, compel, use force 32.  συγγνώμη, fem., pardon, grant a concession, make an allowance 33. συμφέρω, 3SPAI, be profitable, best 34. ζηλόω, 3SAAO, am jealous, envy 35.  ὁρατός, adj., visible 36.  ἀόρατος, adj., invisible 37. ἐπιτυγχάνω, 1SAAS, reach, attain to, obtain 38.  σταυρός, masc., cross 39.  σύστασις, fem., pack [of wild beasts] 40.  ἀνατομή, fem., cutting up, mutilation 41.  διαίρεσις, fem., dividing, torn apart 42.  σκορπισμός, masc., scattering 43.  ὀστέον, neut., bone 44.  συγκοπή, fem., cut into small pieces, mangle 45.  μέλος, neut., limb, body part 46.  ἀλεσμός, masc., grinding 47.  κόλασις, fem., punishment 48. ἐπιτυγχάνω, 1SAAS, reach, attain to, obtain 49. ὠφελέω, 3SFAI, benefit 50.  πέρας, neut., end, limit, boundary

37

38

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s Ἰησοῦν, ἢ βασιλεύειν1 τῶν περάτων2 τῆς γῆς. ἐκεῖνον ζητῶ τὸν ὑπὲρ ἡμῶν ἀποθανόντα˙ ἐκεῖνον θέλω, τὸν δι᾽ ἡμᾶς ἀναστάντα. ὁ δὲ τοκετός3 μοι ἐπίκειται.4 2σύγγνωτέ5 μοι, ἀδελφοί˙ μὴ ἐμποδίσητέ6 μοι ζῆσαι, μὴ θελήσητέ με ἀποθανεῖν, τὸν τοῦ θεοῦ θέλοντα εἶναι κόσμῳ μὴ χαρίσησθε7 μηδὲ ὕλῃ ἐξαπατήσητε.8 ἄφετέ με καθαρὸν9 φῶς λαβεῖν˙ ἐκεῖ παραγενόμενος ἄνθρωπος ἔσομαι. 3ἐπιτρέψατέ10 μοι μιμητὴν11 εἶναι τοῦ πάθους12 τοῦ θεοῦ μου. εἴ τις αὐτὸν ἐν ἑαυτῷ ἔχει, νοησάτω,13 ὃ θέλω, καὶ συμπαθείτω14 μοι, εἰδὼς τὰ συνέχοντά15 με.

μοι˙ τούτοις δὲ μᾶλλον πείσθητε, οἷς γράφω ὑμῖν. ζῶν γὰρ γράφω ὑμῖν ἐρῶν24 τοῦ ἀποθανεῖν. ὁ ἐμὸς ἔρως25 ἐσταύρωται, καὶ οὐκ ἔστιν ἐν ἐμοὶ πῦρ φιλόϋλον˙26 ὕδωρ δὲ ζῶν καὶ λαλοῦν ἐν ἐμοί, ἔσωθέν27 μοι λέγον Δεῦρο28 πρὸς τὸν πατέρα. 3οὐχ ἥδομαι29 τροφῇ30 φθορᾶς31 οὐδὲ ἡδοναῖς32 τοῦ βίου33 τούτου ἄρτον θεοῦ θέλω, ὅ ἐστιν σὰρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἐκ σπέρματος Δαυείδ, καὶ πόμα34 θέλω τὸ αἷμα αὐτοῦ, ὅ ἐστιν ἀγάπη ἄφθαρτος.35

8 Οὐκέτι θέλω κατὰ ἀνθρώπους ζῆν. τοῦτο

με βούλεται καὶ τὴν εἰς θεόν μου γνώμην17 διαφθεῖραι.18 μηδεὶς οὖν τῶν παρόντων19 ὑμῶν βοηθείτω20 αὐτῷ˙ μᾶλλον ἐμοῦ γίνεσθε, τουτέστιν τοῦ θεοῦ. μὴ λαλεῖτε Ἰησοῦν Χριστόν κόσμον δὲ ἐπιθυμεῖτε.21 2βασκανία22 ἐν ὑμῖν μὴ κατοικείτω. μηδ᾽ ἂν ἐγὼ παρὼν23 παρακαλῶ ὑμᾶς, πείσθητέ

δὲ ἔσται, ἐὰν ὑμεῖς θελήσητε. θελήσατε, ἵνα καὶ ὑμεῖς θεληθῆτε. 2δι᾽ ὀλίγων γραμμάτων36 αἰτοῦμαι ὑμᾶς˙ πιστεύσατέ μοι. Ἰησοῦς δὲ Χριστὸς ὑμῖν ταῦτα φανερώσει, ὅτι ἀληθῶς37 λέγω˙ τὸ ἀψευδὲς38 στόμα, ἐν ᾧ ὁ πατὴρ ἐλάλησεν ἀληθῶς. 3αἰτήσασθε περὶ ἐμοῦ, ἵνα ἐπιτύχω.39 οὐ κατὰ σάρκα ὑμῖν ἔγραψα, ἀλλὰ κατὰ γνώμην40 θεοῦ. ἐὰν πάθω, ἠθελήσατε˙ ἐὰν ἀποδοκιμασθῶ,41 ἐμισήσατε.

1.  βασιλεύω, PAN, rule as king, reign 2.  πέρας, neut., end, limit, boundary 3. τοκετός, masc., childbirth 4. ἐπίκειμαι, 3SPMI, press upon 5. συγγινώσκω, 2PAAM, agree 6. ἐμποδίζω, 2PAAS, hinder, hold back 7. χαρίζομαι, 2PAMS, give freely 8. ἐξαπατάω, 2PAAS, cheat, deceive 9.  καθαρός, adj., clean, pure 10. ἐπιτρέπω, 2PAAM, permit, allow 11.  μιμητής, masc., imitator 12.  πάθος, neut., suffering 13. νοέω, 3SAAM, think, perceive, understand 14. συμπαθέω, 3SAAM, sympathize 15.  συνέχω, PAPAPN, crowd around, press hard, confine, constrain 16.  διαρπάζω, AAN, plunder, tear in pieces 17.  γνώμη, fem., mind 18.  διαφθείρω, AAN, destroy utterly, ruin, corrupt 19.  πάρειμι, PAPGPM, be present 20. βοηθέω, 3SPAM, assist, aid, help 21. ἐπιθυμέω, 2PPAI, lust, long for, desire 22.  βασκανία, fem., malice, envy 23.  πάρειμι, PAPNSM, be present, arrive

24.  ἐράω, PAPNSM, love, have a long for, to be filled with passion 25.  ἔρως, masc., strong desire, passionate love 26. φιλόϋλος, adj., loving material things 27.  ἔσωθεν, adv., inside, from within 28.  δεῦρο, adv., go, come 29. ἥδομαι, 1SPMI, enjoy, delight in, take pleasure in 30.  τροφή, fem., food 31.  φθορά, fem., depravity, corruption 32.  ἡδονή, fem., pleasure 33.  βίος, masc., life 34.  πόμα, neut., drink 35.  ἄφθαρτος, adj., incorruptible, imperishable 36.  γράμμα, neut., letter, written word 37.  ἀληθῶς, adv., actually, really, truly 38.  ἀψευδής, adj., trustworthy, truthful 39. ἐπιτυγχάνω, 1SAAS, reach, attain to 40.  γνώμη, fem., mind 41. ἀποδοκιμάζω, 1SAPS, reject

7 Ὁ ἄρχων τοῦ αἰῶνος τούτου διαρπάσαι16

i g n at i u s t o t h e r o m a n s

9 Μνημονεύετε1 ἐν τῇ προσευχῇ ὑμῶν τῆς

ἐν Συρίᾳ2 ἐκκλησίας, ἥτις ἀντὶ ἐμοῦ ποιμένι3 τῷ θεῷ χρῆται.4 μόνος αὐτὴν Ἰησοῦς Χριστὸς ἐπισκοπήσει5 καὶ ἡ ὑμῶν ἀγάπη. 2ἐγὼ δὲ αἰσχύνομαι6 ἐξ αὐτῶν λέγεσθαι οὐδὲ γὰρ ἄξιός εἰμι, ὢν ἔσχατος αὐτῶν καὶ ἔκτρωμα˙7 ἀλλ᾽ ἠλέημαί8 τις εἶναι, ἐὰν θεοῦ ἐπιτύχω.9 3ἀσπάζεται ὑμᾶς τὸ ἐμὸν πνεῦμα καὶ ἡ ἀγάπη τῶν ἐκκλησιῶν τῶν δεξαμένων με εἰς ὄνομα Ἰησοῦ Χριστοῦ, οὐχ ὡς παροδεύοντα.10 καὶ γὰρ αἱ μὴ προσήκουσαί11 μοι τῇ ὁδῷ τῇ κατὰ σάρκα, κατὰ πόλιν με προῆγον.12

ἐπεγνωκέναι, οἷς καὶ δηλώσατε22 ἐγγύς23 με ὄντα. πάντες γάρ εἰσιν ἄξιοι τοῦ θεοῦ καὶ ὑμῶν˙ οὓς πρέπον24 ὑμῖν ἐστὶν κατὰ πάντα ἀναπαῦσαι.25 3ἔγραψα δὲ ὑμῖν ταῦτα τῇ πρὸ ἐννέα26 καλανδῶν27 Σεπτεμβρίων.28 ἔρρωσθε29 εἰς τέλος ἐν ὑπομονῇ Ἰησοῦ Χριστοῦ.

10 Γράφω δὲ ὑμῖν ταῦτα ἀπὸ Σμύρνης13

δι᾽ Ἐφεσίων14 τῶν ἀξιομακαρίστων.15 ἔστιν δὲ καὶ ἅμα16 ἐμοὶ σὺν ἄλλοις πολλοῖς καὶ Κρόκος,17 τὸ ποθητόν18 μοι ὄνομα. 2περὶ τῶν προελθόντων19 με ἀπὸ Συρίας20 εἰς Ῥώμην21 εἰς δόξαν τοῦ θεοῦ πιστεύω ὑμᾶς

1. μνημονεύω, 2PPAM, keep in mind, remember 2.  Συρία, fem., Syria 3.  ποιμήν, masc., shepherd 4. χράομαι, 3SPMI, employee, make use of 5. ἐπισκοπέω, 3SFAI, take care, look upon, oversee 6. αἰσχύνω, 1SPMI, put to shame, be ashamed 7.  ἔκτρωμα, neut., untimely born, abnormally born 8. ἐλεέω, 1SRPI, show mercy, mercy 9. ἐπιτυγχάνω, 1SAAS, reach, attain to 10.  παροδεύω, PAPASM, pass by 11.  προσήκω, PAPNPF, come to, be present, [αἱ μὴ προσήκουσαί μοι τῇ ὁδῷ = the churches which did not lie on the route] 12. προάγω, 3PIAI, precede, go before 13.  Σμύρνα, fem., Smyrna 14.  Ἐφέσιος, adj., Ephesian 15.  ἀξιομακάριστος, masc., worthy of blessing 16.  ἅμα, adv., at the same time, together 17.  Κρόκος, masc., Crocus 18.  ποθητός, adj., longed for, dearly beloved 19.  προέρχομαι, AMPGPM, proceed, go before 20.  Συρία, fem., Syria 21.  Ῥώμην, fem., Rome

22. δηλόω, 2PAAI, show, make known, explain 23.  ἐγγύς, adv., near 24.  πρέπω, PAPNSN, proper, be fitting 25.  ἀναπαύω, AAN, give rest, renew, refresh 26.  ἐννέα, numeral, nine 27.  καλάνδαι, fem., calend [first day of the month in the Roman calendar] 28.  Σεπτέμβρίος, masc., September [ἐννέα καλανδῶν Σεπτεμβρίων = August 24] 29. ῥώννυμι, 2PRPM, farewell, goodbye

39

40

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s

ΠΡΟΣ ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΣ ΙΓΝΑΤΙΟΣ Ἰγνάτιος,1 ὁ καὶ Θεοφόρος,2 ἐκκλησίᾳ θεοῦ πατρὸς καὶ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ τῇ οὔσῃ ἐν Φιλαδελφίᾳ3 τῆς Ἀσίας,4 ἠλεημένῃ5 καὶ ἡδρασμένῃ6 ἐν ὁμονοίᾳ7 θεοῦ καὶ ἀγαλλιωμένῃ8 ἐν τῷ πάθει9 τοῦ κυρίου ἡμῶν ἀδιακρίτως10 καὶ ἐν τῇ ἀναστάσει αὐτοῦ πεπληροφορημένῃ11 ἐν παντὶ ἐλέει,12 ἣν ἀσπάζομαι ἐν αἵματι Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἥτις ἐστὶν χαρὰ αἰώνιος καὶ παράμονος,13 μάλιστα14 ἐὰν ἐν ἑνὶ ὦσιν σὺν τῷ ἐπισκόπῳ15 καὶ τοῖς σὺν αὐτῷ πρεσβυτέροις καὶ διακόνοις16 ἀποδεδειγμένοις17 ἐν γνώμῃ18 Ἰησοῦ Χριστοῦ, οὓς κατὰ τὸ ἴδιον θέλημα ἐστήριξεν19 ἐν βεβαιωσύνῃ20 τῷ ἁγίῳ αὐτοῦ πνεύματι.

1 Ὃν ἐπίσκοπον21 ἔγνων οὐκ ἀφ᾽ ἑαυτοῦ

διακονίαν23 τὴν εἰς τὸ κοινὸν24 ἀνήκουσαν25 οὐδὲ κατὰ κενοδοξίαν,26 ἀλλ᾽ ἐν ἀγάπῃ θεοῦ πατρὸς καὶ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ˙ οὗ καταπέπληγμαι27 τὴν ἐπιείκειαν,28 ὃς σιγῶν29 πλείονα δύναται τῶν μάταια30 λαλούντων. 2συνευρύθμισται31 γὰρ ταῖς ἐντολαῖς ὡς χορδαῖς32 κιθάρα.33 διὸ μακαρίζει34 μου ἡ ψυχὴ τὴν εἰς θεὸν αὐτοῦ γνώμην,35 ἐπιγνοὺς ἐνάρετον36 καὶ τέλειον37 οὖσαν, τὸ ἀκίνητον38 αὐτοῦ καὶ τὸ ἀόργητον39 αὐτοῦ ἐν πάσῃ ἐπιεικείᾳ40 θεοῦ ζῶντος.

2 Τέκνα οὖν φωτὸς ἀληθείας, φεύγετε41

τὸν μερισμὸν42 καὶ τὰς κακοδιδασκαλίας˙43 ὅπου δὲ ὁ ποιμήν44 ἐστιν, ἐκεῖ ὡς πρόβατα ἀκολουθεῖτε. 2πολλοὶ γὰρ λύκοι45

οὐδὲ δι᾽ ἀνθρώπων κεκτῆσθαι22 τὴν

1.  Ἰγνατιος, masc., Ignatius 2.  Θεοφόρος, adj., God–bearer, Theophoros 3.  Φιλαδελφία, fem., Philadelphia 4.  Ἀσία, fem., Asia 5.  ἐλεέω, RPPDSF, have mercy, mercy 6.  ἑδράζω, RPPDSF, firmly establish 7.  ὁμόνοια, fem., concord, unity, harmony 8.  ἀγαλλιάω, PMPDSF, exult, rejoice exceedingly 9.  πάθος, neut., suffering 10.  ἀδιακρίτως, adv., without wavering 11.  πληροφορέω, RPPDSF, convince fully 12.  ἔλεος, neut, compassion, mercy 13.  παράμονος, adj., lasting, constant, enduring 14.  μάλιστα, adv., most of all, especially 15.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 16.  διάκονος, masc., servant, deacon 17.  ἀποδείκνυμι, RPPDPM, appoint 18.  γνώμη, fem., decision, mind 19. στηρίζω, 3SAAI, support, strengthen, establish 20.  βεβαιωσύνη, fem., confirming, establish [ἐστήριξεν ἐν βεβαιωσύνῃ = securely establish] 21.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 22.  κτάομαι, RMN, acquire, obtain

23.  διακονία, fem., service, ministry 24.  κοινός, adj., common, shared, community 25.  ἀνήκω, PAPASF, proper, fitting, belong 26.  κενοδοξία, fem., empty conceit, vanity 27. καταπλήσσω, 1SRPI, astound, amaze 28.  ἐπιείκεια, fem., equity, gentleness 29.  σιγάω, PAPNSM, be silent, keep silent 30.  μάταιος, adj., empty, useless, idle 31. συνευρυθμίζω, 3SRPI, bring into harmony with, attune 32.  χορδή, fem., string 33.  κιθάρα, fem., harp, lyre 34. μακαρίζω, 3SPAI, consider blessed, call blessed 35.  γνώμη, fem., decision, mind 36.  ἐνάρετος, adj., exceptional, virtuous 37.  τέλειος, adj., mature, complete, perfect 38.  ἀκίνητος, adj., steadfast, unmoved, immovable 39.  ἀόργητος, adj., free from anger 40.  ἐπιείκεια, fem., equity, gentleness 41. φεύγω, 2PPAM, escape, run away, flee 42.  μερισμός, masc., division 43.  κακοδιδασκαλία, fem., evil teaching, false doctrine 44.  ποιμήν, masc., shepherd 45.  λύκος, masc., wolf

i g n at i u s t o t h e p h i l a d e l p h i a n s ἀξιόπιστοι1 ἡδονῇ2 κακῇ αἰχμαλωτίζουσιν3 τοὺς θεοδρόμους˙4 ἀλλ᾽ ἐν τῇ ἑνότητι5 ὑμῶν οὐχ ἕξουσιν τόπον.

3 Ἀπέχεσθε6 τῶν κακῶν βοτανῶν,7 ἅστινας

οὐ γεωργεῖ8 Ἰησοῦς Χριστός, διὰ τὸ μὴ εἶναι αὐτοὺς φυτείαν9 πατρός˙ οὐχ ὅτι παρ᾽ ὑμῖν μερισμὸν10 εὗρον, ἀλλ᾽ ἀποδιϋλισμόν.11 2ὅσοι γὰρ θεοῦ εἰσιν καὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ, οὗτοι μετὰ τοῦ ἐπισκόπου12 εἰσίν. καὶ ὅσοι ἂν μετανοήσαντες ἔλθωσιν ἐπὶ τὴν ἑνότητα13 τῆς ἐκκλησίας, καὶ οὗτοι θεοῦ ἔσονται, ἵνα ὦσιν κατὰ Ἰησοῦν Χριστὸν ζῶντες. 3μὴ πλανᾶσθε, ἀδελφοί μου˙ εἴ τις σχίζοντι14 ἀκολουθεῖ, βασιλείαν θεοῦ οὐ κληρονομεῖ˙15 εἴ τις ἐν ἀλλοτρίᾳ16 γνώμῃ17 περιπατεῖ, οὗτος τῷ πάθει18 οὐ συγκατατίθεται.19

4 Σπουδάσατε20 οὖν μιᾷ εὐχαριστίᾳ21

χρῆσθαι.22 μία γὰρ σὰρξ τοῦ κυρίου ἡμῶν 1.  ἀξιόπιστος, adj., trustworthy, convincing 2.  ἡδονή, fem., pleasure 3. αἰχμαλωτίζω, 3PPAI, take prisoner, make captive, capture 4.  θεοδρόμος, masc., runner in God’s race 5.  ἑνότης, fem., unity 6. ἀπέχω, 2PPMM, be distant, abstain 7.  βοτάνη, fem., plant 8. γεωργέω, 3SPAI, cultivate 9.  φυτεία, fem., plant, planting 10.  μερισμός, masc., division 11. ἀποδιϋλισμός, masc., purification, filter 12.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 13.  ἑνότης, fem., unity 14.  σχίζω, PAPDSM, separate, split, cause a division/schism 15. κληρονομέω, 3SPAI, obtain, inherit 16.  ἀλλότριος, adj., belonging to another, strange, alien 17.  γνώμη, fem., mind, opinion, way of thinking, mindset 18.  πάθος, neut., suffering, the Passion 19. συγκατατίθημι, 3SPMI, consent to, agree with 20. σπουδάζω, 2PAAM, hurry, be eager, make every effort 21.  εὐχαριστία, fem., thanksgiving, Eucharist 22.  χράομαι, PMN, use, act, participate in

Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ ἓν ποτήριον εἰς ἕνωσιν23 τοῦ αἵματος αὐτοῦ, ἓν θυσιαστήριον,24 ὡς εἷς ἐπίσκοπος25 ἅμα26 τῷ πρεσβυτερίῳ27 καὶ διακόνοις,28 τοῖς συνδούλοις29 μου˙ ἵνα ὃ ἐὰν πράσσητε,30 κατὰ θεὸν πράσσητε.

5 Ἀδελφοί μου, λίαν31 ἐκκέχυμαι32 ἀγαπῶν

ὑμᾶς καὶ ὑπεραγαλλόμενος33 ἀσφαλίζομαι34 ὑμᾶς˙ οὐκ ἐγὼ δέ, ἀλλ᾽ Ἰησοῦς Χριστός, ἐν ᾧ δεδεμένος φοβοῦμαι μᾶλλον, ὡς ἔτι ὢν ἀναπάρτιστος˙35 ἀλλ᾽ ἡ προσευχὴ ὑμῶν εἰς θεόν με ἀπαρτίσει,36 ἵνα ἐν ᾧ κλήρῳ37 ἠλεήθην38 ἐπιτύχω,39 προσφυγὼν40 τῷ εὐαγγελίῳ ὡς σαρκὶ Ἰησοῦ καὶ τοῖς ἀποστόλοις ὡς πρεσβυτερίῳ41 ἐκκλησίας. 2καὶ τοὺς προφήτας δὲ ἀγαπῶμεν, διὰ τὸ καὶ αὐτοὺς εἰς τὸ εὐαγγέλιον κατηγγελκέναι42 καὶ εἰς αὐτὸν ἐλπίζειν καὶ αὐτὸν ἀναμένειν,43 ἐν ᾧ καὶ πιστεύσαντες ἐσώθησαν, ἐν ἑνότητι44 Ἰησοῦ Χριστοῦ ὄντες, ἀξιαγάπητοι45 καὶ ἀξιοθαύμαστοι46 ἅγιοι, ὑπὸ Ἰησοῦ Χριστοῦ μεμαρτυρημένοι

23.  ἕνωσις, fem., union, unity 24.  θυσιαστήριον, neut., altar 25.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 26.  ἅμα, adv., at the same time, together 27.  πρεσβυτέριον, neut., council of elders 28.  διάκονος, masc., servant, deacon 29.  σύνδουλος, masc., fellow slave 30. πράσσω, 2PPAS, behave, act, practice, do 31.  λίαν, adv., very much, exceedingly 32. ἐκχέω, 1SRPI, pour out, overflow 33.  ὑπεραγάλλομαι, PMPNSM, rejoice greatly 34. ἀσφαλίζω, 1SPMI, make secure, watch over 35.  ἀναπάρτιστος, adj., incomplete, imperfect 36. ἀπαρτίζω, 3SFAI, finish, complete 37.  κλῆρος, masc., lot, portion, destiny 38. ἐλεέω, 1SAPI, have mercy, mercy 39. ἐπιτυγχάνω, 1SAAS, reach, attain to 40.  προσφεύγω, AAPNSM, flee for refuge to 41.  πρεσβυτέριον, neut., council of elders 42.  καταγγέλλω, RAN, announce, proclaim 43.  ἀναμένω, PAN, wait for, await 44.  ἑνότης, fem., unity 45.  ἀξιαγάπητος, adj., worthy of love 46.  ἀξιοθαύμαστος, adj., worthy of admiration

41

42

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s καὶ συνηριθμημένοι1 ἐν τῷ εὐαγγελίῳ τῆς κοινῆς2 ἐλπίδος.

6 Ἐὰν δέ τις Ἰουδαϊσμὸν3 ἑρμηνεύῃ4 ὑμῖν,

μὴ ἀκούετε αὐτοῦ. ἄμεινον5 γάρ ἐστιν παρὰ ἀνδρὸς περιτομὴν ἔχοντος Χριστιανισμὸν6 ἀκούειν, ἢ παρὰ ἀκροβύστου7 Ἰουδαϊσμόν.8 ἐὰν δὲ ἀμφότεροι9 περὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ μὴ λαλῶσιν, οὗτοι ἐμοὶ στῆλαί10 εἰσιν καὶ τάφοι11 νεκρῶν, ἐφ᾽ οἷς γέγραπται μόνον ὀνόματα ἀνθρώπων. 2φεύγετε12 οὖν τὰς κακοτεχνίας13 καὶ ἐνέδρας14 τοῦ ἄρχοντος τοῦ αἰῶνος τούτου, μήποτε15 θλιβέντες16 τῇ γνώμῃ17 αὐτοῦ ἐξασθενήσετε18 ἐν τῇ ἀγάπῃ˙ ἀλλὰ πάντες ἐπὶ τὸ αὐτὸ γίνεσθε ἐν ἀμερίστῳ19 καρδίᾳ. 3εὐχαριστῶ δὲ τῷ θεῷ μου, ὅτι εὐσυνείδητός20 εἰμι ἐν ὑμῖν καὶ οὐκ ἔχει τις καυχήσασθαι οὔτε λάθρα21 οὔτε φανερῶς,22 ὅτι ἐβάρησά23 τινα ἐν μικρῷ ἢ ἐν μεγάλῳ. καὶ πᾶσι δέ, ἐν οἷς ἐλάλησα, εὔχομαι,24 ἵνα μὴ εἰς μαρτύριον25 αὐτὸ κτήσωνται.26 1.  συναριθμέω, RPPNPM, count together 2.  κοινός, adj., common, mutual, shared 3. Ἰουδαϊσμός, masc., Judaism 4. ἑρμηνεύω, 3SPAS, explain, interpret 5.  ἀμείνων, adj., better 6.  Χριστιανισμός, masc., the Christian way, Christianity 7.  ἀκρόβυστος, adj., foreskin, uncircumcised 8. Ἰουδαϊσμός, masc., Judaism 9.  ἀμφότεροι, adj., both 10.  στήλη, fem., pillar, tombstone 11.  τάφος, masc., tomb 12. φεύγω, 2PPAM, escape, run away, flee 13.  κακοτεχνία, fem., evil designs, evil schemes 14.  ἐνέδρα, fem., ambush 15.  μήποτε, adv., lest 16.  θλίβω, APPNPM, afflict, distress, oppress 17.  γνώμη, fem., mind 18. ἐξασθενέω, 2PFAI, be utterly weak 19.  ἀμέριστος, adj., undivided 20.  εὐσυνείδητος, masc., with a good conscience 21.  λάθρᾳ, adv., privately, secretly 22.  φανερῶς, adv., publically, openly 23. βαρέω, 1SAAI, be a burden 24. εὔχομαι, 1SPMI, wish, pray 25.  μαρτύριον, neut., testimony 26. κτάομαι, 3PAMS, acquire, obtain

7 Εἰ γὰρ καὶ κατὰ σάρκα μέ τινες

ἠθέλησαν πλανῆσαι, ἀλλὰ τὸ πνεῦμα οὐ πλανᾶται ἀπὸ θεοῦ ὄν. οἶδεν γάρ, πόθεν27 ἔρχεται καὶ ποῦ ὑπάγει, καὶ τὰ κρυπτὰ28 ἐλέγχει.29 ἐκραύγασα30 μεταξὺ31 ὤν, ἐλάλουν μεγάλῃ φωνῇ, θεοῦ φωνῇ˙ Τῷ ἐπισκόπῳ32 προσέχετε33 καὶ τῷ πρεσβυτερίῳ34 καὶ διακόνοις.35 2οἱ δὲ ὑποπτεύσαντές36 με ὡς προειδότα37 τὸν μερισμόν38 τινων λέγειν ταῦτα˙ μάρτυς δέ μοι, ἐν ᾧ δέδεμαι, ὅτι ἀπὸ σαρκὸς ἀνθρωπίνης39 οὐκ ἔγνων. τὸ δὲ πνεῦμα ἐκήρυσσεν λέγον τάδε˙40 Χωρὶς τοῦ ἐπισκόπου41 μηδὲν ποιεῖτε, τὴν σάρκα ὑμῶν ὡς ναὸν θεοῦ τηρεῖτε, τὴν ἕνωσιν42 ἀγαπᾶτε, τοὺς μερισμοὺς43 φεύγετε,44 μιμηταὶ45 γίνεσθε Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὡς καὶ αὐτὸς τοῦ πατρὸς αὐτοῦ.

8 Ἐγὼ μὲν οὖν τὸ ἴδιον ἐποίουν ὡς

ἄνθρωπος εἰς ἕνωσιν46 κατηρτισμένος.47 οὗ δὲ μερισμός48 ἐστιν καὶ ὀργή, θεὸς οὐ κατοικεῖ. πᾶσιν οὖν μετανοοῦσιν ἀφίει ὁ κύριος, ἐὰν μετανοήσωσιν εἰς ἑνότητα49 27.  πόθεν, adv., from where 28.  κρυπτός, adj., secret, hidden 29. ἐλέγχω, 3SPAI, bring to light, expose 30. κραυγάζω, 1SAAI, shout, cry out 31.  μεταξύ, adv., in the midst 32.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 33. προσέχω, 2PPAM, listen to, give attention to 34.  πρεσβυτέριον, neut., council of elders 35.  διάκονος, masc., servant, deacon 36.  ὑποπτεύω, AAPNPM, fear, to be suspicious, suspect 37.  πρόοιδα, RAPASM, foresee, know beforehand 38.  μερισμός, masc., division 39.  ἀνθρώπινος, adj., human 40.  ὅδε, pron., this is what, this 41.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 42.  ἕνωσις, fem., union, unity 43.  μερισμός, masc., division 44. φεύγω, 2PPAM, escape, run away, flee 45.  μιμητής, masc., imitator 46.  ἕνωσις, fem., union, unity 47.  καταρτίζω, RPPNSM, establish, prepare, set on 48.  μερισμός, masc., division 49.  ἑνότης, adj., unity

i g n at i u s t o t h e p h i l a d e l p h i a n s θεοῦ καὶ συνέδριον1 τοῦ ἐπισκόπου.2 πιστεύω τῇ χάριτι Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὃς λύσει ἀφ᾽ ὑμῶν πάντα δεσμόν.3 2παρακαλῶ δὲ ὑμᾶς μηδὲν κατ᾽ ἐριθείαν4 πράσσειν, ἀλλὰ κατὰ χριστομαθίαν.5 ἐπεὶ6 ἤκουσά τινων λεγόντων, ὅτι ἐὰν μὴ ἐν τοῖς ἀρχείοις7 εὕρω ἐν τῷ εὐαγγελίῳ οὐ πιστεύω˙ καὶ λέγοντός μου αὐτοῖς ὅτι γέγραπται, ἀπεκρίθησάν8 μοι ὅτι πρόκειται.9 ἐμοὶ δὲ ἀρχεῖά10 ἐστιν Ἰησοῦς Χριστός, τὰ ἄθικτα11 ἀρχεῖα12 ὁ σταυρὸς13 αὐτοῦ καὶ ὁ θάνατος καὶ ἡ ἀνάστασις αὐτοῦ καὶ ἡ πίστις ἡ δι᾽ αὐτοῦ, ἐν οἷς θέλω ἐν τῇ προσευχῇ ὑμῶν δικαιωθῆναι.14

9 Καλοὶ καὶ οἱ ἱερεῖς, κρεῖσσον15 δὲ ὁ

ἀρχιερεὺς ὁ πεπιστευμένος τὰ ἅγια τῶν ἁγίων, ὃς μόνος πεπίστευται τὰ κρυπτὰ16 τοῦ θεοῦ˙ αὐτὸς ὢν θύρα τοῦ πατρός, δι᾽ ἧς εἰσέρχονται Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ17 καὶ Ἰακὼβ18 καὶ οἱ προφῆται καὶ ἀπόστολοι καὶ ἡ ἐκκλησία. πάντα ταῦτα εἰς ἑνότητα19 θεοῦ. 2ἐξαίρετον20 δέ τι ἔχει τὸ εὐαγγέλιον, τὴν παρουσίαν21 τοῦ σωτῆρος,22 κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, τὸ πάθος23 αὐτοῦ, καὶ τὴν ἀνάστασιν. οἱ γὰρ ἀγαπητοὶ προφῆται 1.  συνέδριον, neut., assembly, council 2.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 3.  δεσμός, masc., bond, fetter, chain 4.  ἐριθεία, fem., selfishness, selfish ambition 5.  χριστομαθία, fem., teaching of Christ 6.  ἐπεί, conj., because, since 7.  ἀρχεῖον, neut., ancient records, archives 8. ἀποκρίνω, 3PAPI, answer 9. πρόκειμαι, 3SPMI, set before 10.  ἀρχεῖον, neut., ancient records, archives 11.  ἄθικτος, adj., untouched, sacred 12.  ἀρχεῖον, neut., ancient records, archives 13.  σταυρός, masc., cross 14.  δικαιόω, APN, justify, declare righteous 15.  κρείσσων, adj., better 16.  κρυπτός, adj., secret, hidden 17.  Ἰσαάκ, masc., Isaac 18.  Ἰακώβ, masc., Jacob 19.  ἑνότης, fem., unity 20.  ἐξαιρετός, adj., excellent, distinct 21.  παρουσία, fem., presence, arrival, coming 22.  σωτήρ, masc., deliverer, savior 23.  πάθος, neut., suffering

κατήγγειλαν24 εἰς αὐτόν˙ τὸ δὲ εὐαγγέλιον ἀπάρτισμά25 ἐστιν ἀφθαρσίας.26 πάντα ὁμοῦ27 καλά ἐστιν, ἐὰν ἐν ἀγάπῃ πιστεύητε.

10 Ἐπειδὴ28 κατὰ τὴν προσευχὴν ὑμῶν καὶ

κατὰ τὰ σπλάγχνα,29 ἃ ἔχετε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ἀπηγγέλη˙ μοι εἰρηνεύειν30 τὴν ἐκκλησίαν τὴν ἐν Ἀντιοχείᾳ31 τῆς Συρίας,32 πρέπον33 ἐστὶν ὑμῖν ὡς ἐκκλησίᾳ θεοῦ, χειροτονῆσαι34 διάκονον35 εἰς τὸ πρεσβεῦσαι36 ἐκεῖ θεοῦ πρεσβείαν,37 εἰς τὸ συγχαρῆναι38 αὐτοῖς ἐπὶ τὸ αὐτὸ γενομένοις καὶ δοξάσαι τὸ ὄνομα. 2μακάριος ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ, ὃς καταξιωθήσεται39 τῆς τοιαύτης διακονίας, καὶ ὑμεῖς δοξασθήσεσθε. θέλουσιν δὲ ὑμῖν οὐκ ἔστιν ἀδύνατον40 ὑπὲρ ὀνόματος θεοῦ, ὡς καὶ αἱ ἔγγιστα41 ἐκκλησίαι ἔπεμψαν ἐπισκόπους,42 αἱ δὲ πρεσβυτέρους καὶ διακόνους.43

11 Περὶ δὲ Φίλωνος44 τοῦ διακόνου45 ἀπὸ Κιλικίας,46 ἀνδρὸς μεμαρτυρημένου, ὃς

24. καταγγέλλω, 3PAAI, announce, proclaim 25.  ἀπάρτισμα, neut., completion, perfection 26.  ἀφθαρσία, fem., imperishable, incorruptible 27.  ὁμοῦ, adv., both, at the same time, together 28.  ἐπειδή, conj., because, since 29.  σπλάγχνον, neut., entrails, guts, heart, affection, compassion 30.  εἰρηνεύω, PAN, be at peace 31.  Ἀντιόχεια, fem., Antioch 32.  Συρία, fem., Syria 33.  πρέπω, PAPNSN, proper, be fitting 34.  χειροτονέω, AAN, choose, install, appoint 35.  διάκονος, masc., servant, deacon 36.  πρεσβεύω, AAN, be an ambassador 37.  πρεσβεία, fem., ambassador 38.  συγχαίρω, APN, rejoice with, congratulate 39. καταξιόω, 3SFPI, consider worthy 40.  ἀδύνατος, adj., impossible 41.  ἐγγύς, adv., at hand, near 42.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 43.  διάκονος, masc., servant, deacon 44.  Φίλων, masc., Philo 45.  διάκονος, masc., servant, deacon 46.  Κιλικία, fem., Cilicia

43

44

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s καὶ νῦν ἐν λόγῳ θεοῦ ὑπηρετεῖ1 μοι ἅμα2 Ῥέῳ3 Ἀγαθόποδι,4 ἀνδρὶ ἐκλεκτῷ,5 ὃς ἀπὸ Συρίας6 μοι ἀκολουθεῖ ἀποταξάμενος7 τῷ βίῳ,8 οἳ καὶ μαρτυροῦσιν ὑμῖν, κἀγὼ τῷ θεῷ εὐχαριστῶ ὑπὲρ ὑμῶν, ὅτι ἐδέξασθε αὐτούς, ὡς καὶ ὑμᾶς ὁ κύριος. οἱ δὲ ἀτιμάσαντες9 αὐτοὺς λυτρωθείησαν10 ἐν τῇ χάριτι τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. 2ἀσπάζεται ὑμᾶς ἡ ἀγάπη τῶν ἀδελφῶν τῶν ἐν Τρωάδι,11 ὅθεν12 καὶ γράφω ὑμῖν διὰ Βούρρου13 πεμφθέντος ἅμα14 ἐμοὶ ἀπὸ Ἐφεσίων15 καὶ Σμυρναίων16 εἰς λόγον τιμῆς. τιμήσει17 αὐτοὺς ὁ κύριος Ἰησοῦς Χριστός, εἰς ὃν ἐλπίζουσιν σαρκί, ψυχῇ. πνεύματι, πίστει, ἀγάπῃ, ὁμονοίᾳ.18 ἔρρωσθε19 ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, τῇ κοινῇ20 ἐλπίδι ἡμῶν.

1. ὑπηρετέω, 3SPAI, render service, serve 2.  ἅμα, adv., at once, together 3.  Ῥέος, masc., Rheus 4.  Ἀγαθόπους, masc., Agathopous 5.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 6.  Συρία, fem., Syria 7.  ἀποτάσσω, AMPNSM, bid farewell, say goodbye, renounce 8.  βίος, masc., life 9.  ἀτιμάζω, AAPNPM, shame, dishonor 10. λυτρόω, 3PAPO, redeem 11.  Τρῳάς, fem., Troas 12.  ὅθεν, adv., for which reason, from where 13.  Βοῦρρος, masc., Burrus 14.  ἅμα, adv., at once, together 15.  Ἐφέσιος, adj., Ephesian 16.  Σμυρναῖος, adj., Smyrnaean 17. τιμάω, 3SFAI, revere, value, honor 18.  ὁμόνοια, fem., concord, unity, harmony 19. ῥώννυμι, 2PRPM, farewell, goodbye 20.  κοινός, adj., common, mutual, shared

i g n at i u s t o t h e s m y r n e a n s

ΠΡΟΣ ΣΜΥΡΝΑΙΟΥΣ ΙΓΝΑΤΙΟΥΣ Ἰγνάτιος,1 ὁ καὶ Θεοφόρος,2 ἐκκλησίᾳ θεοῦ πατρὸς καὶ τοῦ ἠγαπημένου Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἠλεημένῃ3 ἐν παντὶ χαρίσματι,4 πεπληρωμένῃ ἐν πίστει καὶ ἀγάπῃ, ἀνυστερήτῳ5 οὔσῃ παντὸς χαρίσματος,6 θεοπρεπεστάτῃ7 καὶ ἁγιοφόρῳ,8 τῇ οὔσῃ ἐν Σμύρνῃ9 τῆς Ἀσίας,10 ἐν ἀμώμῳ11 πνεύματι καὶ λόγῳ θεοῦ πλεῖστα χαίρειν.12

ὑπ᾽ αὐτοῦ. 2ἀληθῶς ἐπὶ Ποντίου24 Πιλάτου καὶ Ἡρώδου τετράρχου25 καθηλωμένον26 ὑπὲρ ἡμῶν ἐν σαρκί, ἀφ᾽ οὗ καρποῦ ἡμεῖς ἀπὸ τοῦ θεομακαρίστου27 αὐτοῦ πάθους,28 ἵνα ἄρῃ σύσσημον29 εἰς τοὺς αἰῶνας διὰ τῆς ἀναστάσεως εἰς τοὺς ἁγίους καὶ πιστοὺς αὐτοῦ, εἴτε ἐν Ἰουδαίοις εἴτε ἐν ἔθνεσιν, ἐν ἑνὶ σώματι τῆς ἐκκλησίας αὐτοῦ.

1 Δοξάζω Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν θεὸν τὸν

2 Ταῦτα γὰρ πάντα ἔπαθεν δι᾽ ἡμᾶς, ἵνα

οὕτως ὑμᾶς σοφίσαντα˙13 ἐνόησα14 γὰρ ὑμᾶς κατηρτισμένους15 ἐν ἀκινήτῳ16 πίστει, ὥσπερ καθηλωμένους17 ἐν τῷ σταυρῷ18 τοῦ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, σαρκί τε καὶ πνεύματι καὶ ἡδρασμένους19 ἐν ἀγάπῃ ἐν τῷ αἵματι Χριστοῦ πεπληροφορημένους20 εἰς τὸν κύριον ἡμῶν ἀληθῶς21 ὄντα ἐκ γένους22 Δαυεὶδ κατὰ σάρκα, υἱὸν θεοῦ κατὰ θέλημα καὶ δύναμιν θεοῦ, γεγεννημένον ἀληθῶς ἐκ παρθένου,23 βεβαπτισμένον ὑπὸ Ἰωάννου, ἵνα πληρωθῇ πᾶσα δικαιοσύνη 1.  Ἰγνατιος, masc., Ignatius 2.  Θεοφόρος, adj., God–bearer, Theophoros 3.  ἐλεέω, RPPDSF, have mercy, mercy 4.  χάρισμα, neut., grace, gift 5.  ἀνυστερήτος, adj., not lacking 6.  χάρισμα, neut., grace, gift 7.  θεοπρεπής, adj., worthy of God 8.  ἁγιοφόρος, adj., bearing holy things 9.  Σμύρνα, fem., Smyrna 10.  Ἀσία, fem., Asia 11.  ἄμωμος, adj., blameless 12.  χαίρω, PAN, greetings 13.  σοφίζω, AAPASM, instruct, make wise 14. νοέω, 1SAAI, think, know, perceive 15.  καταρτίζω, RPPAPM, complete, establish 16.  ἀκίνητος, adj., immovable, steadfast, unwavering 17.  καθηλόω, RPPAPM, nail on, nail to 18.  σταυρός, masc., cross 19.  ἑδράζω, RPPAPM, secure, firmly establish 20.  πληροφορέω, RPPAPM, convince fully 21.  ἀληθῶς, adv., actually, really, truly 22.  γένος, neut., race, stock, family 23.  παρθένος, fem., virgin

σωθῶμεν˙ καὶ ἀληθῶς30 ἔπαθεν, ὡς καὶ ἀληθῶς ἀνέστησεν ἑαυτόν, οὐχ ὥσπερ ἄπιστοί31 τινες λέγουσιν, τὸ δοκεῖν αὐτὸν πεπονθέναι, αὐτοὶ τὸ δοκεῖν ὄντες, καὶ καθὼς φρονοῦσιν,32 καὶ συμβήσεται33 αὐτοῖς, οὖσιν ἀσωμάτοις34 καὶ δαιμονικοῖς.35

3 Ἐγὼ γὰρ καὶ μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἐν σαρκὶ αὐτὸν οἶδα καὶ πιστεύω ὄντα. 2καὶ ὅτε πρὸς τοὺς περὶ Πέτρον ἦλθεν, ἔφη αὐτοῖς˙ Λάβετε, ψηλαφήσατέ36 με καὶ ἴδετε, ὅτι οὐκ εἰμὶ δαιμόνιον ἀσώματον.37 καὶ εὐθὺς αὐτοῦ ἥψαντο καὶ ἐπίστευσαν, κραθέντες38 τῇ σαρκὶ αὐτοῦ καὶ τῷ πνεύματι. διὰ τοῦτο

24.  Πόντιος, masc., Pontius 25. τετραάρχης, masc., a ruler of the fourth part of a region, tetrarch 26.  καθηλόω, RPPASM, nail on, nail to 27.  θεομακάριστος, adj., blessed by God 28.  πάθος, neut., suffering 29.  σύσσημον, neut., standard, banner 30.  ἀληθῶς, adv., actually, really, truly 31.  ἄπιστος, adj., unbeliever 32. φρονέω, 3PPAI, think 33. συμβαίνω, 3SFMI, come about, befall, happen 34.  ἀσώματος, adj., without a body, bodiless, disembodied, incorporeal 35.  δαιμονικός, adj., phantom, ghost–like, demonic 36. ψηλαφάω, 2PAAM, reach out, touch 37.  ἀσώματος, adj., without a body, bodiless, disembodied, incorporeal 38.  κεράννυμι, APPNPM, mingle, intermix, closely unite

45

46

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s καὶ θανάτου κατεφρόνησαν,1 ηὑρέθησαν δὲ ὑπὲρ θάνατον. 3μετὰ δὲ τὴν ἀνάστασιν συνέφαγεν2 αὐτοῖς καὶ συνέπιεν3 ὡς σαρκικός,4 καίπερ5 πνευματικῶς6 ἡνωμένος7 τῷ πατρί.

4 Ταῦτα δὲ παραινῶ8 ἡμῖν, ἀγαπητοί,

εἰδὼς ὅτι καὶ ὑμεῖς οὕτως ἔχετε. προφυλάσσω9 δὲ ὑμᾶς ἀπὸ τῶν θηρίων τῶν ἀνθρωπομόρφων,10 οὓς οὐ μόνον δεῖ ὑμᾶς μὴ παραδέχεσθαι,11 ἀλλ᾽ εἰ δυνατὸν μηδὲ συναντᾶν,12 μόνον δὲ προσεύχεσθε ὑπὲρ αὐτῶν, ἐάν πως μετανοήσωσιν, ὅπερ13 δύσκολον.14 τούτου δὲ ἔχει ἐξουσίαν Ἰησοῦς Χριστός, τὸ ἀληθινὸν15 ἡμῶν ζῆν. 2εἰ γὰρ τὸ δοκεῖν ταῦτα ἐπράχθη ὑπὸ τοῦ κυρίου ἡμῶν, κἀγὼ τὸ δοκεῖν δέδεμαι. τί δὲ καὶ ἑαυτὸν ἔκδοτον16 δέδωκα τῷ θανάτῳ, πρὸς πῦρ, πρὸς μάχαιραν,17 πρὸς θηρία; ἀλλ᾽ ἐγγὺς18 μαχαίρας ἐγγὺς θεοῦ, μεταξὺ19 θηρίων μεταξὺ θεοῦ˙ μόνον ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ. εἰς τὸ συμπαθεῖν20 αὐτῷ πάντα ὑπομένω,21 αὐτοῦ με ἐνδυναμοῦντος22 τοῦ τελείου23 ἀνθρώπου. 1. καταφρονέω, 3PAAI, despise 2. σύνἐσθίω, 3SAAI, eat together, eat with 3. συμπίνω, 3SAAI, drink together, drink with 4.  σαρκικός, adj., fleshly, physical 5.  καίπερ, conj., although 6.  πνευματικῶς, adv., spiritually 7.  ἑνόω, RPPNSM, unite 8. παραινέω, 1SPAI, urge, recommend, advise 9. προφυλάσσω, 1SPAI, protect, guard 10.  ἀνθρωπόμορφος, adj., in human form 11.  παραδέχομαι, PMN, accept, receive, welcome 12.  συναντάω, PAN, meet 13.  ὅσπερ, pron., which indeed 14.  δύσκολος, adj., hard, difficult 15.  ἀληθινός, adj., authentic, genuine, true 16.  ἔκδοτος, adj., give up, hand over, surrender 17.  μάχαιρα, fem., sword 18.  ἐγγύς, adv., at hand, close, near 19.  μεταξύ, prep., between, in the midst 20.  συμπάσχω, AAN, suffer with 21. ὑπομένω, 1SPAI, persevere, endure 22.  ἐνδυναμόω, PAPGSM, empower, strengthen 23.  τέλειος, adj., mature, complete, perfect

5 Ὅν τινες ἀγνοοῦντες24 ἀρνοῦνται, μᾶλλον δὲ ἠρνήθησαν ὑπ᾽ αὐτοῦ, ὄντες συνήγοροι25 τοῦ θανάτου μᾶλλον ἢ τῆς ἀληθείας˙ οὓς οὐκ ἔπεισαν αἱ προφητεῖαι26 οὐδὲ ὁ νόμος Μωύσεως, ἀλλ᾽ οὐδὲ μέχρι27 νῦν τὸ εὐαγγέλιον οὐδὲ τὰ ἡμέτερα28 τῶν κατ᾽ ἄνδρα παθήματα.29 2καὶ γὰρ περὶ ἡμῶν τὸ αὐτὸ φρονοῦσιν.30 τί γάρ με ὠφελεῖ31 τις, εἰ ἐμὲ ἐπαινεῖ,32 τὸν δὲ κύριόν μου βλασφημεῖ, μὴ ὁμολογῶν33 αὐτὸν σαρκοφόρον;34 ὁ δὲ τοῦτο λέγων τελείως35 αὐτὸν ἀπήρνηται,36 ὢν νεκροφόρος.37 3τὰ δὲ ὀνόματα αὐτῶν, ὄντα ἄπιστα,38 οὐκ ἔδοξέν μοι ἐγγράψαι.39 ἀλλὰ μηδὲ γένοιτό μοι αὐτῶν μνημονεύειν,40 μέχρις41 οὗ μετανοήσωσιν εἰς τὸ πάθος,42 ὅ ἐστιν ἡμῶν ἀνάστασις.

6 Μηδεὶς πλανάσθω˙ καὶ τὰ ἐπουράνια43

καὶ ἡ δόξα τῶν ἀγγέλων καὶ οἱ ἄρχοντες ὁρατοί44 τε καὶ ἀόρατοι,45 ἐὰν μὴ πιστεύσωσιν εἰς τὸ αἷμα Χριστοῦ, κἀκείνοις46

24.  ἀγνοέω, PAPNPM, not to know, be ignorant 25.  συνήγορος, masc., attorney, advocate 26.  προφητεία, fem., prophecy 27.  μέχρι, prep., as far as, until 28.  ἡμέτερος, adj., our 29.  πάθημα, neut., suffering 30. φρονέω, 3PPAI, think 31. ὠφελέω, 3SPAI, help, benefit 32. ἐπαινέω, 3SPAI, commend, praise 33.  ὁμολογέω, PAPNSM, admit, confess 34.  σαρκοφόρος, adj., flesh–bearer, incarnate 35.  τελείως, adv., perfectly, completely 36. ἀπαρνέομαι, 3SRMI, deny utterly 37.  νεκροφόρος, masc., one who carries a corpse for burial, corpse–bearer 38.  ἄπιστος, adj., unbeliever 39.  ἐγγράφω, AAN, write down, engrave, inscribe 40.  μνημονεύω, PAN, remember 41.  μέχρι, prep., as far as, until 42.  πάθος, neut., suffering, the Passion 43.  ἐπουράνιος, adj., in heaven, heavenly 44.  ὁρατός, adj., visible 45.  ἀόρατος, adj., invisible 46.  κἀκείνος, pron., and that

i g n at i u s t o t h e s m y r n e a n s κρίσις ἐστίν. ὁ χωρῶν1 χωρείτω.2 τόπος μηδένα φυσιούτω˙3 τὸ γὰρ ὅλον ἐστὶν πίστις καὶ ἀγάπη, ὧν οὐδὲν προκέκριται.4 2καταμάθετε5 δὲ τοὺς ἑτεροδοξοῦντας6 εἰς τὴν χάριν Ἰησοῦ Χριστοῦ τὴν εἰς ἡμᾶς ἐλθοῦσαν, πῶς ἐναντίοι7 εἰσὶν τῇ γνώμῃ8 τοῦ θεοῦ. περὶ ἀγάπης οὐ μέλει9 αὐτοῖς, οὐ περὶ χήρας,10 οὐ περὶ ὀρφανοῦ,11 οὐ περὶ θλιβομένου,12 οὐ περὶ δεδεμένου ἢ λελυμένου, οὐ περὶ πεινῶντος13 ἢ διψῶντος.14

7 Εὐχαριστίας15 καὶ προσευχῆς ἀπέχονται,16 διὰ τὸ μὴ ὁμολογεῖν17 τὴν εὐχαριστίαν18 σάρκα εἶναι τοῦ σωτῆρος19 ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ τὴν ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν παθοῦσαν, ἣν τῇ χρηστότητι20 ὁ πατὴρ ἤγειρεν. οἱ οὖν ἀντιλέγοντες21 τῇ δωρεᾷ22 τοῦ θεοῦ συζητοῦντες23 ἀποθνήσκουσιν. συνέφερεν24 δὲ αὐτοῖς ἀγαπᾶν, ἵνα καὶ

1.  χωρέω, PAPNSM, hold, contain, accept 2. χωρέω, 3SPAM, hold, contain, accept 3. φυσιόω, 3SPAM, make proud, puff up, be haughty 4. προκρίνω, 3SRPI, choose before others, prefer 5. καταμανθάνω, 2PPAM, learn, observe well, notice 6.  ἑτεροδοξέω, PAPAPM, divisive, heterodoxy, hold erroneous opinions 7.  ἐναντίος, adj., opposite, against, contrary 8.  γνώμη, fem., mind 9. μέλω, 3SPAI, it is a concern, care 10.  χήρα, fem., widow 11.  ὀρφανός, adj., fatherless, orphan 12.  θλίβω, PPPGSM, afflict, distress, oppress 13.  πεινάω, PAPGSM, starve, hungry 14.  διψάω, PAPGSM, thirst 15.  εὐχαριστία, fem., thanksgiving, Eucharist 16. ἀπέχω, 3PPMI, keep away, abstain 17.  ὁμολογέω, PAN, admit, confess 18.  εὐχαριστία, fem., thanksgiving, Eucharist 19.  σωτήρ, masc., savior 20.  χρηστότης, fem., kindness, goodness 21.  ἀντιλέγω, PAPNPM, speak against, oppose, contradict, dispute 22.  δωρεά, fem., gift 23.  συζητέω, PAPNPM, debate, contend, argue 24. συμφέρω, 3SIAI, be profitable, advantageous, better

ἀναστῶσιν. 2πρέπον25 ἐστὶν ἀπέχεσθαι26 τῶν τοιούτων καὶ μήτε κατ᾽ ἰδίαν περὶ αὐτῶν λαλεῖν μήτε κοινῇ,27 προσέχειν28 δὲ τοῖς προφήταις, ἐξαιρέτως29 δὲ τῷ εὐαγγελίῳ, ἐν ᾧ τὸ πάθος30 ἡμῖν δεδήλωται31 καὶ ἡ ἀνάστασις τετελείωται.32 τοὺς δὲ μερισμοὺς33 φεύγετε34 ὡς ἀρχὴν κακῶν.

8 Πάντες τῷ ἐπισκόπῳ35 ἀκολουθεῖτε,

ὡς Ἰησοῦς Χριστὸς τῷ πατρί, καὶ τῷ πρεσβυτερίῳ36 ὡς τοῖς ἀποστόλοις˙ τοὺς δὲ διακόνους37 ἐντρέπεσθε38 ὡς θεοῦ ἐντολήν. μηδεὶς χωρὶς τοῦ ἐπισκόπου τι πρασσέτω τῶν ἀνηκόντων39 εἰς τὴν ἐκκλησίαν. ἐκείνη βεβαία40 εὐχαριστία41 ἡγείσθω,42 ἡ ὑπὸ ἐπίσκοπον οὖσα ἢ ᾧ ἂν αὐτὸς ἐπιτρέψῃ.43 2ὅπου ἂν φανῇ ὁ ἐπίσκοπος, ἐκεῖ τὸ πλῆθος44 ἤτω, ὥσπερ ὅπου ἂν ᾖ Ἰησοῦς Χριστός, ἐκεῖ ἡ καθολικὴ45 ἐκκλησία. οὐκ ἐξόν ἐστιν χωρὶς τοῦ ἐπισκόπου οὔτε βαπτίζειν οὔτε ἀγάπην ποιεῖν˙ ἀλλ᾽ ὃ ἂν ἐκεῖνος δοκιμάσῃ.46 τοῦτο καὶ τῷ θεῷ 25.  πρέπω, PAPNSN, be suitable, fitting, proper 26.  ἀπέχω, PMN, abstain, keep away 27.  κοινός, adv., publicly 28.  προσέχω, PAN, pay attention to 29.  ἐξαιρέτως, adv., especially 30.  πάθος, neut., suffering, the Passion 31. δηλόω, 3SRPI, show, demonstrate, make clear 32. τελειόω, 3SRPI, make perfect, accomplish, complete 33.  μερισμός, masc., division 34. φεύγω, 2PPAM, escape, run away, flee 35.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 36.  πρεσβυτέριον, neut., council of elders 37.  διάκονος, masc., servant, deacon 38. ἐντρέπω, 2PPPM, have regard for, respect 39.  ἀνήκω, PAPGPN, pertains to 40.  βέβαιος, adj., firm, in force, valid 41.  εὐχαριστία, fem., thanksgiving, Eucharist 42. ἡγέομαι, 3SPMM, consider, regard 43. ἐπιτρέπω, 3SAAS, permit, allow 44.  πλῆθος, neut., throng, multitude, congregation 45.  καθολικός, adj., catholic, universal 46. δοκιμάζω, 3SAAS, put to the test, examine, approve

47

48

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s εὐάρεστον,1 ἵνα ἀσφαλὲς2 ᾖ καὶ βέβαιον3 πᾶν ὃ πράσσετε.

9 Εὔλογόν4 ἐστιν λοιπὸν ἀνανῆψαι5 ἡμᾶς,

ὡς ἔτι καιρὸν ἔχομεν εἰς θεὸν μετανοεῖν. καλῶς ἔχει, θεὸν καὶ ἐπίσκοπον6 εἰδέναι. ὁ τιμῶν7 ἐπίσκοπον ὑπὸ θεοῦ τετίμηται˙8 ὁ λάθρα9 ἐπισκόπου τι πράσσων τῷ διαβόλῳ λατρεύει.10 2πάντα οὖν ὑμῖν ἐν χάριτι περισσευέτω˙ ἄξιοι γάρ ἐστε. κατὰ πάντα με ἀνεπαύσατε,11 καὶ ὑμᾶς Ἰησοῦς Χριστός. ἀπόντα12 με καὶ πάροντα13 ἠγαπήσατε. ἀμείβοι14 ὑμῖν ὁ θεός, δι᾽ ὃν πάντα ὑπομένοντες15 αὐτοῦ τεύξεσθε.16

10 Φίλωνα17 καὶ Ῥέον18 Ἀγαθόπουν,19 οἳ

ἐπηκολούθησάν20 μοι εἰς λόγον θεοῦ, καλῶς ἐποιήσατε ὑποδεξάμενοι21 ὡς διακόνους22 θεοῦ˙ οἳ καὶ εὐχαριστοῦσιν τῷ κυρίῳ ὑπὲρ ὑμῶν, ὅτι αὐτοὺς ἀνεπαύσατε23 κατὰ πάντα τρόπον.24 οὐδὲν ὑμῖν οὐ μὴ ἀπολεῖται.

1.  εὐάρεστος, adj., acceptable, pleasing 2.  ἀσφαλής, adj., firm, safe, secure 3.  βέβαιος, adj., firm, in force, valid 4.  εὔλογος, adj., reasonable 5.  ἀνανήφω, AAN, come to one’s senses again, return to sobriety 6.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 7.  τιμάω, PAPNSM, honor 8. τιμάω, 3SRPI, honor 9.  λάθρα, adv., without the knowledge of, secretly 10. λατρεύω, 3SPAI, worship, work for, serve 11. ἀναπαύω, 2PAAI, give rest, revive, refresh 12.  ἄπειμι, PAPASM, be far away from, be absent 13.  πάρειμι, PAPASM, be by, be present 14.  ἀμοιβή, fem., recompense, repay 15.  ὑπομένω, PAPNPM, persevere, endure 16. τυγχάνω, 2PFMI, find, experience, attain 17.  Φίλων, masc., Philo 18.  Ῥέος, masc., Rheus 19.  Ἀγαθόπους, masc., Agathopous 20. ἐπακολουθέω, 3PAAI, follow 21.  ὑποδέχομαι, AMPNPM, receive, welcome 22.  διάκονος, masc., servant, deacon 23. ἀναπαύω, 2PAAI, give rest, revive, refresh 24.  τρόπος, masc., manner, way

2ἀντίψυχον25 ὑμῶν τὸ πνεῦμά μου καὶ τὰ

δεσμά26 μου, ἃ οὐχ ὑπερηφανήσατε27 οὐδὲ ἐπῃσχύνθητε.28 οὐδὲ ὑμᾶς ἐπαισχυνθήσεται29 ἡ τελεία30 ἐλπίς, Ἰησοῦς Χριστός.

11 Ἡ προσευχὴ ὑμῶν ἀπῆλθεν ἐπὶ τὴν

ἐκκλησίαν τὴν ἐν Ἀντιοχείᾳ31 τῆς Συρίας,32 ὅθεν33 δεδεμένοςθεοπρεπεστάτοις34 δεσμοῖς35 πάντας ἀσπάζομαι, οὐκ ὢν ἄξιος ἐκεῖθεν36 εἶναι, ἔσχατος αὐτῶν ὤν˙ κατὰ θέλημα δὲ κατηξιώθην,37 οὐκ ἐκ συνειδότος38 ἀλλ᾽ ἐκ χάριτος θεοῦ, ἣν εὔχομαι39 τελείαν40 μοι δοθῆναι, ἵνα ἐν τῇ προσευχῇ ὑμῶν θεοῦ ἐπιτύχω.41 2ἵνα οὖν ὑμῶν τέλειον42 γένηται τὸ ἔργον καὶ ἐπὶ γῆς καὶ ἐν οὐρανῷ, πρέπει43 εἰς τιμὴν θεοῦ χειροτονῆσαι44 τὴν ἐκκλησίαν ὑμῶν θεοπρεσβεύτην,45 εἰς τὸ γενόμενον ἐν Συρίᾳ46 συγχαρῆναι47 αὐτοῖς, ὅτι εἰρηνεύουσιν48 καὶ ἀπέλαβον49 τὸ ἴδιον

25.  ἀντίψυχον, neut., something given in exchange, ransom 26.  δεσμός, neut., bond, fetter, chain 27. ὑπερηφανέω, 2PAAI, treat arrogantly, despise 28. ἐπαισχύνομαι, 2PAPI, be ashamed 29. ἐπαισχύνομαι, 3SFPI, be ashamed 30.  τέλειος, adj., complete, perfect 31.  Ἀντιόχεια, fem., Antioch 32.  Συρία, fem., Syria 33.  ὅθεν, adv., for which reason, from where 34.  θεοπρεπής, adj., godly, worthy of God 35.  δεσμός, masc., bond, fetter, chain 36.  ἐκεῖθεν, adv., from there 37. καταξιόω, 1SAAI, consider worthy 38.  σύνοιδα, PAPGSM, knowledge, be conscience of 39. εὔχομαι, 1SPMI, wish, pray 40.  τέλειος, adj., complete, perfect 41. ἐπιτυγχάνω, 1SAAS, reach, obtain, attain to 42.  τέλειος, adj., complete, perfect 43. πρέπω, 3SPAI, proper, be fitting 44.  χειροτονέω, AAN, choose, install, appoint 45.  θεοπρεσβευτής, masc., ambassador of God 46.  συρία, fem., Syria 47.  συγχαίρω, APN, congratulate, rejoice with 48. εἰρηνεύω, 3PPAI, be at peace 49. ἀπολαμβάνω, 3PAAI, receive, regain

i g n at i u s t o t h e s m y r n e a n s μέγεθος1 καὶ ἀπεκατεστάθη2 αὐτοῖς τὸ ἴδιον σωματεῖον.3 3ἐφάνη μοι οὖν θεοῦ ἄξιον πρᾶγμα,4 πέμψαι τινὰ τῶν ὑμετέρων5 μετ᾽ ἐπιστολῆς.6 ἵνα συνδοξάσῃ7 τὴν κατὰ θεὸν αὐτοῖς γενομένην εὐδίαν,8 καὶ ὅτι λιμένος9 ἤδη ἐτύγχανον10 τῇ προσευχῇ ὑμῶν. τέλειοι11 ὄντες τέλεια καὶ φρονεῖτε.12 θέλουσιν γὰρ ὑμῖν εὖ13 πράσσειν θεὸς ἕτοιμος14 εἰς τὸ παρέχειν.15

12 Ἀσπάζεται ὑμᾶς ἡ ἀγάπη τῶν ἀδελφῶν

τῶν ἐν Τρωάδι,16 ὅθεν17 καὶ γράφω ὑμῖν διὰ Βούρρου,18 ὃν ἀπεστείλατε μετ᾽ ἐμοῦ ἅμα19 Ἐφεσίοις,20 τοῖς ἀδελφοῖς ὑμῶν, ὃς κατὰ πάντα με ἀνέπαυσεν.21 καὶ ὄφελον22 πάντες αὐτὸν ἐμιμοῦντο,23 ὄντα ἐξεμπλάριον24 θεοῦ διακονίας. ἀμείψεται25 αὐτὸν ἡ χάρις κατὰ πάντα. 2ἀσπάζομαι τὸν ἀξιόθεον26

life

1.  μέγεθος, neut., height, greatness 2. ἀποκαθίστημι, 3SAPI, reestablish, restore 3.  σωματεῖον, neut., corporate body, corporate

4.  πρᾶγμα, neut., deed, act, matter 5.  ὑμέτερος, adj., yours 6.  ἐπιστολή, fem., epistle, letter 7. συνδοξάζω, 3SAAS, glorify together 8.  εὐδία, fem., tranquility, fair weather 9.  λιμήν, masc., harbor 10. τυγχάνω, 3PIAI, obtain, attain, reach 11.  τέλειος, adj., complete, mature 12. φρονέω, 2PPAI, set one’s mind on, think 13.  εὖ, adv., good, excellent, well done 14.  ἕτοιμος, adj., prepared, ready 15.  παρέχω, PAN, make happen, provide 16.  Τρῳάς, fem., Troas 17.  ὅθεν, adv., for which reason, from where 18.  Βοῦρρος, masc., Burrus 19.  ἅμα, adv., at the same time, together 20.  ἘΦέσιος, adj., Ephesian 21. ἀναπαύω, 3SAAI, give rest, revive, refresh 22.  ὄφελον, interj., o that, would that 23. μιμέομαι, 3PIMI, copy, emulate, imitate 24.  ἐξεμπλάριον, neut., living example, embodiment 25. ἀμείβομαι, 3SFMI, reward 26.  ἀξιόθεος, adj., worthy of God

ἐπίσκοπον27 καὶ θεοπρεπὲς28 πρεσβυτέριον29 καὶ τοὺς συνδούλους30 μου διακόνους31 καὶ τοὺς κατ᾽ ἄνδρα καὶ κοινῇ32 πάντας ἐν ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ τῇ σαρκὶ αὐτοῦ καὶ τῷ αἵματι, πάθει33 τε καὶ ἀναστάσει σαρκικῇ34 τε καὶ πνευματικῇ,35 ἐν ἑνότητι36 θεοῦ καὶ ὑμῶν. χάρις ὑμῖν, ἔλεος,37 εἰρήνη, ὑπομονὴ διὰ παντός.

13 Ἀσπάζομαι τοὺς οἴκους τῶν ἀδελφῶν

μου σὺν γυναιξὶ καὶ τέκνοις καὶ τὰς παρθένους38 τὰς λεγομένας χήρας.39 ἔρρωσθέ40 μοι ἐν δυνάμει πατρός. ἀσπάζεται ὑμᾶς Φίλων41 σὺν ἐμοὶ ὤν. 2ἀσπάζομαι τὸν οἶκον Ταουΐας,42 ἣν εὔχομαι43 ἑδρᾶσθαι44 πίστει καὶ ἀγάπῃ σαρκικῇ45 τε καὶ πνευματικῇ.46 ἀσπάζομαι Ἄλκην,47 τὸ ποθητόν48 μοι ὄνομα, καὶ Δάφνον49 τὸν ἀσύγκριτον50 καὶ Εὔτεκνον51 καὶ πάντας κατ᾽ ὄνομα. ἔρρωσθε52 ἐν χάριτι θεοῦ.

27.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 28.  θεοπρεπής, adj., godly, worthy of God 29.  πρεσβυτέριον, neut., council of elders 30.  σύνδουλος, masc., fellow slave 31.  διάκονος, masc., servant, deacon 32.  κοινός, adv., collectively 33.  πάθος, neut., suffering, the Passion 34.  σαρκικός, adj., physically 35.  πνευματικός, adj., spiritually 36.  ἑνότης, fem., unity 37.  ἔλεος, neut., mercy 38.  παρθένος, fem., girl, young woman, virgin 39.  χήρα, fem., widow 40. ῥώννυμι, 2PRPM, farewell, goodbye 41.  Φίλων, masc., Philo 42.  Ταουΐα, fem., Tavia 43. εὔχομαι, 1SPMI, wish, pray 44.  ἑδράζω, PMN, be firm, establish 45.  σαρκικός, adj., physically 46.  πνευματικός, adj., spiritually 47.  ἄλκη, fem., Alce 48.  ποθητός, adj., longed for, dearly loved 49.  Δάφνος, masc., Daphnus 50.  ἀσύγκριτος, adj., incomparable 51.  εὔτεκνος, masc., Eutecnus 52. ῥώννυμι, 2PRPM, farewell, goodbye

49

50

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s

ΠΡΟΣ ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΝ ΙΓΝΑΤΙΟΥΣ Ἰγνάτιος,1 ὁ καὶ Θεοφόρος,2 Πολυκάρπῳ3 ἐπισκόπῳ4 ἐκκλησίας Σμυρναίων,5 μᾶλλον ἐπισκοπημένῳ6 ὑπὸ θεοῦ πατρὸς καὶ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, πλεῖστα χαίρειν.7

1 Ἀποδεχόμενός8 σου τὴν ἐν θεῷ γνώμην9

ἡδρασμένην10 ὡς ἐπὶ πέτραν11 ἀκίνητον,12 ὑπερδοξάζω,13 καταξιωθεὶς14 τοῦ προσώπου σου τοῦ ἀμώμου,15 οὗ ὀναίμην16 ἐν θεῷ. 2παρακαλῶ σε ἐν χάριτι ᾗ ἐνδέδυσαι,17 προσθεῖναι18 τῷ δρόμῳ19 σου καὶ πάντας παρακαλεῖν, ἵνα σώζωνται. ἐκδίκει20 σου τὸν τόπον ἐν πάσῃ ἐπιμελείᾳ21 σαρκικῇ22 τε καὶ πνευματικῇ˙23 τῆς ἑνώσεως24 φρόντιζε,25

1.  Ἰγνατιος, masc., Ignatius 2.  Θεοφόρος, adj., God–bearer, Theophoros 3.  Πολύκαρπος, masc., Polycarp 4.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 5.  Σμυρναῖος, adj., Smyrnaean 6.  ἐπίσκοπέω, PPPDSM, bishop, care for, oversee 7.  χαίρω, PAN, greetings 8.  ἀποδέχομαι, PMPNSM, accept, recognize, welcome 9.  γνώμη, fem., mind, mind–set, way of thinking 10.  ἑδράζω, RPPASF, grounded, fixed firmly, established 11.  πέτρα, fem., rock 12.  ἀκίνητος, adj., immovable, unmoved 13. ὑπέρδοξάζω, 1SPAI, praise exceeding all bounds, praise exceedingly 14.  καταξιόω, APPNSM, consider worthy 15.  ἄμωμος, adj., blameless 16. ὀνίνημι, 1SAMO, have the benefit of, enjoy 17. ἐνδύω, 2SRMI, to put on clothes, dress, clothe 18.  προστίθημι, AAN, increase, proceed, press on 19.  δρόμος, masc., course, running, race 20. ἐκδικέω, 2SPAM, vindicate, do justice to 21.  ἐπιμέλεια, fem., attention, care 22.  σαρκικός, adj., physical 23.  πνευματικός, adj., spiritual 24.  ἕνωσις, fem., union, unity 25. φροντίζω, 2SPAM, consider, think on, be intent on, focus on

ἧς οὐδὲν ἄμεινον.26 πάντας βάσταζε,27 ὡς καὶ σὲ ὁ κύριος˙ πάντων ἀνέχου28 ἐν ἀγάπῃ, ὥσπερ καὶ ποιεῖς. 3προσευχαῖς σχόλαζε29 ἀδιαλείπτοις˙30 αἰτοῦ σύνεσιν31 πλείονα ἧς ἔχεις˙ γρηγόρει32 ἀκοίμητον33 πνεῦμα κεκτημένος.34 τοῖς κατ᾽ ἄνδρα κατὰ ὁμοήθειαν35 θεοῦ λάλει˙ πάντων τὰς νόσους36 βάσταζε37 ὡς τέλειος38 ἀθλητής.39 ὅπου πλείων40 κόπος,41 πολὺ κέρδος.42

2 Καλοὺς μαθητὰς ἐὰν φιλῇς,43 χάρις σοι

οὐκ ἔστιν˙ μᾶλλον τοὺς λοιμοτέρους44 ἐν πραότητι45 ὑπότασσε. οὐ πᾶν τραῦμα46 τῇ αὐτῇ ἐμπλάστρῳ47 θεραπεύεται. τοὺς παροξυσμοὺς48 ἐμβροχαῖς49 παῦε.50 2φρόνιμος51 γίνου ὡς ὁ ὄφις52 ἐν ἅπασιν 26.  ἀμείνων, adj., better 27. βαστάζω, 2SPAM, carry, bear 28. ἀνέχω, 2SIMM, endure, put up with, tolerate 29. σχολάζω, 2SPAM, devote oneself 30.  ἀδιάλειπτος, fem., unceasing, constant 31.  σύνεσις, fem., intelligence, understanding 32. γρηγορέω, 2SPAM, be watchful, be alert 33.  ἀκοίμητος, adj., always active, never to sleep, sleepless 34.  κτάομαι, RMPNSM, acquire, obtain 35.  ὁμοήθεια, fem., similar character 36.  νόσος, fem., disease, illness 37. βαστάζω, 2SPAM, carry, bear 38.  τέλειος, adj., complete, perfect 39.  ἀθλητής, masc., athlete 40.  πλείων, adj., many, much 41.  κόπος, masc., labor, toil, work 42.  κέρδος, neut., profit, gain 43. φιλέω, 2SPAS, love like a friend, love 44.  λοιμός, adj., pestilence, plague, troublemaker 45.  πραΰτης, fem., humility, gentleness 46.  τραῦμα, neut., hurt, wound 47.  ἔμπλαστρος, fem., plaster, salve 48.  παροξυσμός, masc., irritation, attack of fever, fever 49.  ἐμβροχή, fem., cold compress 50. παύω, 2SPAM, stop, cease, sooth, relieve 51.  φρόνιμος, adj., sensible, prudent, wise 52.  ὄφις, masc., serpent, snake

i g n at i u s t o t h e p o l y c a r p καὶ ἀκέραιος1 εἰς ἀεὶ2 ὡς ἡ περιστερά.3 διὰ τοῦτο σαρκικὸς4 εἶ καὶ πνευματικός,5 ἵνα τὰ φαινόμενά σου εἰς πρόσωπον κολακεύῃς˙6 τὰ δὲ ἀόρατα7 αἴτει ἵνα σοι φανερωθῇ, ὅπως μηδενὸς λείπῃ8 καὶ παντὸς χαρίσματος9 περισσεύῃς. 3ὁ καιρὸς ἀπαιτεῖ10 σε, ὡς κυβερνῆται11 ἀνέμους καὶ ὡς χειμαζόμενος12 λιμένα,13 εἰς τὸ θεοῦ ἐπιτυχεῖν.14 νῆφε,15 ὡς θεοῦ ἀθλητής˙16 τὸ θέμα17 ἀφθαρσία18 καὶ ζωὴ αἰώνιος, περὶ ἧς καὶ σὺ πέπεισαι. κατὰ πάντα σου ἀντίψυχον19 ἐγὼ καὶ τὰ δεσμά20 μου, ἃ ἠγάπησας.

ἀθλητοῦ27 τὸ δέρεσθαι28 καὶ νικᾶν.29 μάλιστα30 δὲ ἕνεκεν31 θεοῦ πάντα ὑπομένειν32 ἡμᾶς δεῖ, ἵνα καὶ αὐτὸς ἡμᾶς ὑπομείνῃ.33 2πλέον σπουδαῖος34 γίνου οὗ εἶ. τοὺς καιροὺς καταμάνθανε.35 τὸν ὑπὲρ καιρὸν προσδόκα,36 τὸν ἄχρονον,37 τὸν ἀόρατον,38 τὸν δι᾽ ἡμᾶς ὁρατόν,39 τὸν ἀψηλάφητον,40 τὸν ἀπαθῆ,41 τὸν δι᾽ ἡμᾶς παθητόν,42 τὸν κατὰ πάντα τρόπον43 δι᾽ ἡμᾶς ὑπομείναντα.44

4 Χῆραι45 μὴ ἀμελείσθωσαν˙46 μετὰ τὸν

3 Οἱ δοκοῦντες ἀξιόπιστοι21 εἶναι

κύριον σὺ αὐτῶν φροντιστὴς47 ἔσο. μηδὲν ἄνευ48 γνώμης49 σου γινέσθω μηδὲ σὺ ἄνευ θεοῦ τι πρᾶσσε, ὅπερ50 οὐδὲ πράσσεις˙

1.  ἀκέραιος, fem., pure, innocent 2.  ἀεί, adv., constantly, always 3.  περιστερά, fem., dove 4.  σαρκικός, adj., fleshly, physical 5.  πνευματικός, adj., spiritual 6. κολακεύω, 2SPAS, deal graciously with 7.  ἀόρατος, adj., invisible 8. λείπω, 2SPAS, be in need of, lack 9.  χάρισμα, neut., grace, gift 10. ἀπαιτέω, 3SPAI, ask for, demand 11.  κυβερνήτης, masc., captain of a ship, helmsman, pilot, 12.  χειμάζω, PPPNSM, distress, batter in a winter storm, toss in a storm 13.  λιμήν, masc., harbor 14.  ἐπιτυγχάνω, AAN, reach, attain to 15. νήφω, 2SPAM, be sober, be self–controlled 16.  ἀθλητής, masc., athlete 17.  θέμα, neut., that which is placed, prize 18.  ἀφθαρσία, fem., imperishable, incorruptible 19.  ἀντίψυχον, neut., ransom 20.  δεσμός, neut., bond, fetter, chain 21.  ἀξιόπιστος, adj., trustworthy 22.  ἑτεροδιδασκαλέω, PAPNPM, teach differently, teach false doctrines 23. καταπλήσσω, 3PPAM, astound, amaze 24.  ἑδραῖος, adj., steadfast, firm 25.  ἄκμων, masc., anvil 26.  τύπτω, PPPNSM, beat, strike

27.  ἀθλητής, masc., athlete 28.  δέρω, PPN, whip, strike, beat 29.  νικάω, PAN, be victorious, overcome, conquer, prevail, triumph 30.  μάλιστα, adv., most of all, especially 31.  ἕνεκα, prep., because of, on account of, for the sake of 32.  ὑπομένω, PAN, persevere, endure 33. ὑπομένω, 3SAAS, persevere, endure 34.  σπουδαῖος, masc., enthusiastic, diligent, eager 35. καταμανθάνω, 2SAAM, learn, observe, notice 36. προσδοκάω, 2SPAM, expect, look for, wait for 37.  ἄχρονος, adj., timeless 38.  ἀόρατος, adj., invisible 39.  ὁρατός, adj., visible 40.  ἀψηλάφητος, adj., intangible, untouchable, impalpable 41.  ἀπαθής, adj., unaffected, free of suffering, beyond suffering 42.  παθητός, adj., subject to suffering, one who has suffered 43.  τρόπος, masc., manner, way 44.  ὑπομένω, AAPASM, persevere, endure 45.  χήρα, fem., widow 46. ἀμελέω, 3PPPM, neglect 47.  φροντιστής, masc., guardian, protector 48.  ἄνευ, prep., without 49.  γνώμη, fem., decision, approval, consent 50.  ὅσπερ, pron., what exactly, which indeed

καὶ ἑτεροδιδασκαλοῦντες22 μή σε καταπλησσέτωσαν.23 στῆθι ἑδραῖος24 ὡς ἄκμων25 τυπτόμενος.26 μεγάλου ἐστιν

51

52

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s εὐστάθει.1 2πυκνότερον2 συναγωγαὶ γινέσθωσαν˙ ἐξ ὀνόματος πάντας ζήτει. 3δούλους καὶ δούλας3 μὴ ὑπερηφάνει˙4 ἀλλὰ μηδὲ αὐτοὶ φυσιούσθωσαν,5 ἀλλ᾽ εἰς δόξαν θεοῦ πλέον δουλευέτωσαν,6 ἵνα κρείττονος7 ἐλευθερίας8 ἀπὸ θεοῦ τύχωσιν.9 μὴ ἐράτωσαν10 ἀπὸ τοῦ κοινοῦ11 ἐλευθεροῦσθαι,12 ἵνα μὴ δοῦλοι εὑρεθῶσιν ἐπιθυμίας.

τις δύναται ἐν ἁγνείᾳ23 μένειν εἰς τιμὴν τῆς σαρκὸς τοῦ κυρίου, ἐν ἀκαυχησίᾳ24 μενέτω. ἐὰν καυχήσηται,25 ἀπώλετο, καὶ ἐάν γνωσθῇ πλέον τοῦ ἐπισκόπου,26 ἔφθαρται.27 πρέπει28 δὲ τοῖς γαμοῦσι29 καὶ ταῖς γαμουμέναις30 μετὰ γνώμης31 τοῦ ἐπισκόπου τὴν ἕνωσιν32 ποιεῖσθαι, ἵνα ὁ γάμος33 ᾖ κατὰ κύριον καὶ μὴ κατ᾽ ἐπιθυμίαν. πάντα εἰς τιμὴν θεοῦ γινέσθω.

5 Τὰς κακοτεχνίας13 φεῦγε,14 μᾶλλον δὲ περὶ

6 Τῷ ἐπισκόπῳ34 προσέχετε,35 ἵνα καὶ ὁ θεὸς

1. εὐσταθέω, 2SPAM, be calm, be stable, be firm, be steady 2.  πυκνός, adj., often, frequently 3.  δούλη, fem., bondservant, female slave 4. ὑπερηφανέω, 3SPAM, treat arrogantly, treat with distain, despise 5. φυσιόω, 3PPPM, make proud, puff up 6. δουλεύω, 3PPAM, be a slave, be subjected to, serve 7.  κρείττων, adj., better 8.  ἐλευθερία, fem., liberty, freedom 9. τυγχάνω, 3PAAS, reach, attain to, obtain 10. ἐράω, 3PPAM, love, be filled with passion, long for 11.  κοινός, adj., common, shared 12.  ἐλευθερόω, APN, liberate, set free [ἀπὸ τοῦ κοινοῦ ἐλευθεροῦσθαι = be set free at the church’s expense or from the shared fund] 13.  κακοτεχνία, fem., craftiness, evil arts, wicked practices 14. φεύγω, 2SPAM, escape, run away from, flee 15.  ὁμιλία, fem., homily, speech, sermon 16.  ἀδελφή, fem., sister 17. προσλαλέω, 2SPAM, address, speak with, talk to 18.  σύμβιος, masc., companion, spouse, husband 19.  ἀρκέω, PPN, be satisfied with 20.  ὁμοίως, adv., so, similarly, likewise 21. παραγγέλλω, 3SPMI, command, order, instruct 22.  σύμβιος, masc., companion, spouse, wife

23.  ἁγνεία, fem., purity 24.  ἀκαυχησία, fem., humility, free from boasting 25. καυχάομαι, 3SAMS, brag, boast 26.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 27. φθείρω, 3SRPI, destroy, spoil, ruin, corrupt 28. πρέπω, 3SPAI, proper, be fitting for 29.  γαμέω, PAPDPM, men who marry, marry 30.  γαμέω, PMPDPF, women who marry, marry 31.  γνώμη, fem., decision, approval, consent 32.  ἕνωσις, fem., unity, union 33.  γάμος, masc., wedding celebration, wedding, marriage 34.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 35. προσέχω, 2PPAM, care for, pay attention to 36.  ἀντίψυχον, neut., ransom 37.  διάκονος, masc., servant, deacon 38. συγκοπιάω, 2PPAM, share the workload, labor together 39. συναθλέω, 2PPAM, contend together, struggle along with 40. συντρέχω, 2PPAM, agree with, run together 41. συμπάσχω, 2PPAM, suffer the same thing as, suffer together 42. συγκοιμάομαι, 2PPPM, go to sleep at the same time, die together 43. συνεγείρω, 2PPPM, awaken with, rise together 44.  οἰκονόμος, masc, one who manages a household, manager, steward 45.  πάρεδρος, adj., assistant 46.  ὑπηρέτης, masc., servant, attendant, helper

τούτων ὁμιλίαν15 ποιοῦ. ταῖς ἀδελφαῖς16 μου προσλάλει,17 ἀγαπᾶν τὸν κύριον καὶ τοῖς συμβίοις18 ἀρκεῖσθαι19 σαρκὶ καὶ πνεύματι. ὁμοίως20 καὶ τοῖς ἀδελφοῖς μου παράγγελλε21 ἐν ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀγαπᾶν τὰς συμβίους22 ὡς ὁ κύριος τὴν ἐκκλησίαν. 2εἴ

ὑμῖν. ἀντίψυχον36 ἐγὼ τῶν ὑποτασσομένων τῷ ἐπισκόπῳ, πρεσβυτέροις, διακόνοις˙37 καὶ μετ᾽ αὐτῶν μοι τὸ μέρος γένοιτο σχεῖν ἐν θεῷ. συγκοπιᾶτε38 ἀλλήλοις, συναθλεῖτε,39 συντρέχετε,40 συμπάσχετε,41 συγκοιμᾶσθε,42 συνεγείρεσθε43 ὡς θεοῦ οἰκονόμοι44 καὶ πάρεδροι45 καὶ ὑπηρέται.46

i g n at i u s t o t h e p o l y c a r p 2ἀρέσκετε1 ᾧ στρατεύεσθε,2 ἀφ᾽ οὗ καὶ τὰ

ὀψώνια3 κομίζεσθε˙4 μὴ τις ὑμῶν δεσέρτωρ5 εὑρεθῇ. τὸ βάπτισμα6 ὑμῶν μενέτω ὡς ὅπλα,7 ἡ πίστις ὡς περικεφαλαία,8 ἡ ἀγάπη˙ ὡς δόρυ,9 ἡ ὑπομονὴ ὡς πανοπλία.10 τὰ δεπόσιτα11 ὑμῶν τὰ ἔργα ὑμῶν, ἵνα τὰ ἄκκεπτα12 ὑμῶν ἄξια κομίσησθε.13 μακροθυμήσατε14 οὖν μετ᾽ ἀλλήλων ἐν πραότητι,15 ὡς ὁ θεὸς μεθ᾽ ὑμῶν. ὀναίμην16 ὑμῶν διὰ παντός.

7 Ἐπειδὴ17 ἡ ἐκκλησία ἡ ἐν Ἀντιοχείᾳ18 τῆς

Συρίας19 εἰρηνεύει,20 ὡς ἐδηλώθη˙21 μοι διὰ τὴν προσευχὴν ὑμῶν, κἀγὼ εὐθυμότερος22 ἐγενόμην ἐν ἀμεριμνίᾳ23 θεοῦ, ἐάνπερ24 διὰ τοῦ παθεῖν θεοῦ ἐπιτύχω,25 εἰς τὸ εὑρεθῆναί με ἐν τῇ ἀναστάσει ὑμῶν μαθητήν.

1. ἀρέσκω, 2PPAM, please 2. στρατεύω, 2PPMI, serve as a soldier 3.  ὀψώνιον, neut., pay, wages 4. κομίζω, 2PPMI, receive 5.  δεσέρτωρ, masc., deserter 6.  βάπτισμα, neut., baptism 7.  ὅπλον, neut., weaponry, shield 8.  περικεφαλαία, fem., helmet 9. δόρυ, masc., spear 10.  πανοπλία, fem., full armor 11.  δεπόσιτα, neut., deposit 12.  ἄκκεπτα, neut. back pay, savings 13. κομίζω, 2PAMS, receive 14. μακροθυμέω, 2PPAM, be longsuffering, be patient 15.  πραΰτης, fem., gentleness, humility 16. ὀνίνημι, 1SAMO, have the benefit of, enjoy 17.  ἐπειδή, conj., because, since 18.  Ἀντιόχεια, fem., Antioch 19.  Συρία, fem., Syria 20. εἰρηνεύω, 3SPAI, be at peace 21. δηλόω, 3SAPI, reveal, show, explain, inform 22.  εὔθυμος, adj., in good spirits, cheerful, encouraged 23.  ἀμεριμνία, fem., free from care, confidence 24.  ἐάνπερ, conj., that is to say if, if only, if indeed 25. ἐπιτυγχάνω, 1SAAS, reach, obtain, attain to

2πρέπει,26 Πολύκαρπε27 θεομακαριστότατε,28

συμβούλιον29 ἀγαγεῖν θεοπρεπέστατον30 καὶ χειροτονῆσαί31 τινα, ὃν ἀγαπητὸν λίαν32 ἔχετε καὶ ἄοκνον,33 ὃς δυνήσεται θεοδρόμος34 καλεῖσθαι˙ τοῦτον καταξιῶσαι,35 ἵνα πορευθεὶς εἰς Συρίαν36 δοξάσῃ ὑμῶν τὴν ἄοκνον37 ἀγάπην εἰς δόξαν θεοῦ. 3Χριστιανὸς38 ἑαυτοῦ ἐξουσίαν οὐκ ἔχει, ἀλλὰ θεῷ σχολάζει.39 τοῦτο τὸ ἔργον θεοῦ ἐστιν καὶ ὑμῶν, ὅταν αὐτὸ ἀπαρτίσητε.40 πιστεύω γὰρ τῇ χάριτι, ὅτι ἕτοιμοί41 ἐστε εἰς εὐποιΐαν42 θεῷ ἀνήκουσαν.43 εἰδὼς ὑμῶν τὸ σύντονον44 τῆς ἀληθείας, δι᾽ ὀλίγων ὑμᾶς γραμμάτων45 παρεκάλεσα.

8 Ἐπεὶ46 πάσαις ταῖς ἐκκλησίαις οὐκ

ἠδυνήθην γράψαι διὰ τὸ ἐξαίφνης47 πλεῖν48 με ἀπὸ Τρωάδος49 εἰς Νεάπολιν,50 ὡς τὸ θέλημα προστάσσει,51 γράψεις ταῖς ἔμπροσθεν 26. πρέπω, 3SPAI, be proper, be fitting for 27.  πολύκαρπος, masc., Polycarp 28.  θεομακάριστος, adj., blessed by God 29.  συμβούλιον, neut., council 30.  θεοπρεπής, adj., godly, venerable, most pleasing to God 31.  χειροτονέω, AAN, choose, install, appoint 32.  λίαν, adv., exceedingly, very much 33.  ἄοκνος, adj., untiring, resolute 34.  θεοδρόμος, masc., runner in God’s race, God’s runner 35.  καταξιόω, AAN, consider worthy 36.  Συρία, fem., Syria 37.  ἄοκνος, adj., untiring, resolute 38.  χριστιανός, masc., Christian 39. σχολάζω, 3SPAI, devote oneself to, give one’s time to 40. ἀπαρτίζω, 2PAAS, finish, complete 41.  ἕτοιμος, adj., ready, prepared 42.  εὐποιΐα, fem., do good deeds, do good 43.  ἀνήκω, PAPASF, belonging to, proper, fitting 44.  σύντονος, neut., intense desire 45.  γράμμα, neut., letter, written word 46.  ἐπεί, conj., because, since 47.  ἐξαίφνης, adv., suddenly, unexpectedly 48.  πλέω, PAN, sail 49.  Τρῳάς, fem., Troas 50.  Νεάπολις, fem., Neapolis 51. προστάσσω, 3SPAI, order, command,

53

54

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐκκλησίαις, ὡς θεοῦ γνώμην1 κεκτημένος,2 εἰς τὸ καὶ αὐτοὺς τὸ αὐτὸ ποιῆσαι, [οἱ μὲν δυνάμενοι πεζοὺς3 πέμψαι, οἱ δὲ ἐπιστολὰς4 διὰ τῶν ὑπό σου πεμπομένων, ἵνα δοξασθῆτε αἰωνίῳ ἔργῳ] ὡς ἄξιος ὤν. 2ἀσπάζομαι πάντας ἐξ ὀνόματος καὶ τὴν τοῦ Ἐπιτρόπου5 σὺν ὅλῳ τῷ οἴκῳ αὐτῆς καὶ τῶν τέκνων. ἀσπάζομαι Ἄτταλον6 τὸν ἀγαπητόν μου. ἀσπάζομαι τὸν μέλλοντα καταξιοῦσθαι7 τοῦ εἰς Συρίαν8 πορεύεσθαι. ἔσται ἡ χάρις μετ᾽ αὐτοῦ διὰ παντὸς καὶ τοῦ πέμποντος αὐτὸν Πολυκάρπου.9 3ἐρρῶσθαι10 ὑμᾶς διὰ παντὸς ἐν θεῷ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστῷ εὔχομαι,11 ἐν ᾧ διαμείνητε12 ἐν ἑνότητι13 θεοῦ καὶ ἐπισκοπῇ.14 ἀσπάζομαι Ἄλκην,15 τὸ ποθητόν16 μοι ὄνομα. ἔρρωσθε17 ἐν κυρίῳ.

instruct 1.  γνώμη, fem., mind 2.  κτάομαι, RMPNSM, acquire, get, possess 3.  πεζός, masc., going on land, by foot 4.  ἐπιστολή, fem., epistle, letter 5.  Ἑπίτροπος, masc., Epitropus 6.  Ἄτταλος, masc., Attalus 7.  καταξιόω, PPN, consider worthy 8.  Συρία, fem., Syria 9.  πολύκαρπος, masc., Polycarp 10. ῥώννυμι, 2PRPM, farewell, goodbye 11. εὔχομαι, 1SPMI, wish, pray 12. διαμένω, 2PAAS, stand by, continue, remain 13.  ἑνότης, fem., unity 14.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 15.  ἄλκη, fem., Alce 16.  ποθητός, adj., longed–for, dearly loved 17. ῥώννυμι, 2PRPM, farewell, goodbye

The Shepherd of Hermas

of Clement (8.2) which implies a date somewhat contemporary to 1 Clement. The Muratorian Canon, if reliable, states that Hermas wrote while his brother Pius was bishop in Rome (c. 140–154 CE).

Who It is not entirely certain who the author or authors may be, but Hermas, the main character of the book, is presented as the author. Some have made the very unlikely suggestion that the author could be Paul or the Hermas mentioned in Acts 14:12. The author gives his autobiography as a slave sold to a wealthy woman in Rome named Rhoda (1.1–5). Later, after he has received his freedom, he sees Rhoda bathing and desires to have her as a wife. This moment introduces his first vision in which he sees a heavenly woman and is rebuked for the evil in his heart. It is doubtful that Hermas is the sole author of the entire work given its composite nature.

What The Shepherd of Hermas is divided into three sections: (1) Five Visions (chaps. 1–25); (2) Twelve Commandments (chaps. 26–49); and (3) Ten Parables (chaps. 50–114). The visions represent a typical Jewish–Christian apocalyptic genre with a clear pattern of receiving the message from God as a dream or vision, usually through a mediator, with a provided interpretation, and an eschatological perspective. The series of twelve commandments cover a range of topics and contains a variation of the “Two Ways” discourse as found in the Didache and the Epistle of Barnabas. The parables feature the “shepherd” and give a series of revelatory parabolic visions with accompanying explanations.

When While the developing and composite nature of Shepherd makes it difficult to assign an absolute date, it is possible that composition began within the first century and was completed by the middle of the second century. There are a couple of internal indications of this early date. It does not clearly distinguish between the terms for church leaders by alternating between elders/presbyters and bishops (13.1). Most notably, however, it does not suggest a single monarchial bishop in Rome (8.3). Coupled with this is the mention

Texts Portions of the Shepherd of Hermas are preserved in a few Greek manuscripts, but there are no Greek manuscripts containing 107.2—114.5; therefore, it is only found in the Latin translations. In

55

56

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s the Greek, 1.1—31.6 is preserved in the Codex Sinaiticus [S or ‫( ]א‬4th c.). The Codex Athous [A] (14th–15th c.) contains 1.1–107.2. The Bodmer Papyrus 38 [B] (late 4th–early 5th c; chaps. 1–21) along with several other papyrus fragments preserve a varied selection of passages. There are two key Latin translations: Vulgate [L1] (usually dated to the 2nd c.); and Palatine [L2] (usually dated to the 4th c.). Other translations include The Ethiopic [E] and Middle Persian [Pers]. The Latin sections of the Shepherd of Hermas are included, but no glosses are provided. The reader may choose to skip the Latin in chapters 107 (9.30) vv. 3, 4b, 5; 108 (9.31) vv. 1–4, 6c; 109 (9.32); 110 (9.33); 111 (10.1); 112 (10.2); 113 (10.30) vv.1–3, 5b; and 114 (10.4).

Reading Difficulty The Shepherd of Hermas has a lower difficulty level of reading. It is recommended for second or third year Greek students to begin with selected readings. The Parables, in particular, may be the most appropriate place to begin reading in order to gain new vocabulary and obtain a sense for the entirety of the Shepherd of Hermas.

ΠΟΙΜΗΝ μεγάλαι καὶ ἐκπρεπεῖς18 καὶ δυναταί εἰσιν, περιπατῶν ἀφύπνωσα.19 καὶ πνεῦμά με ἔλαβεν καὶ ἀπήνεγκέ20 με διʼ ἀνοδίας21 τινός, διʼ ἧς ἄνθρωπος οὐκ ἐδύνατο ὁδεῦσαι·22 ἦν δὲ ὁ τόπος κρημνώδης23 καὶ ἀπερρηγὼς24 ἀπὸ τῶν ὑδάτων. διαβὰς25 οὖν τὸν ποταμὸν26 ἐκεῖνον ἦλθον εἰς τὰ ὁμαλὰ27 καὶ τιθῶ τὰ γόνατα28 καὶ ἠρξάμην προσεύχεσθαι τῷ κυρίῳ καὶ ἐξομολογεῖσθαί29 μου τὰς ἁμαρτίας. 4 προσευχομένου δέ μου ἠνοίγη· ὁ οὐρανός, καὶ βλέπω τὴν γυναῖκα ἐκείνην, ἣν ἐπεθύμησα,30 ἀσπαζομένην με ἐκ τοῦ οὐρανοῦ, λέγουσαν· Ἑρμᾶ31 χαῖρε.32 5 βλέψας δὲ εἰς αὐτὴν λέγω αὐτῇ· Κυρία,33 τί σὺ ὧδε ποιεῖς; ἡ δὲ ἀπεκρίθη μοι· Ἀνελήμφθην,34 ἵνα σοῦ τὰς ἁμαρτίας ἐλέγξω35 πρὸς τὸν

῾Οράσεις ῝Ορασις α´

1 (1.1) Ὁ θρέψας1 με πέπρακέν2 με Ῥόδῃ3

τινὶ εἰς Ῥώμην.4 μετὰ πολλὰ ἔτη· ταύτην ἀνεγνωρισάμην5 καὶ ἠρξάμην αὐτὴν ἀγαπᾶν ὡς ἀδελφήν.6 2 μετὰ χρόνον τινὰ λουομένην7 εἰς τὸν ποταμὸν8 τὸν Τίβεριν9 εἶδον καὶ ἐπέδωκα10 αὐτῇ τὴν χεῖρα καὶ ἐξήγαγον11 αὐτὴν ἐκ τοῦ ποταμοῦ. ταύτης οὖν ἰδὼν τὸ κάλλος12 διελογιζόμην13 ἐν τῇ καρδίᾳ μου λέγων· Μακάριος ἤμην, εἰ τοιαύτην γυναῖκα εἶχον καὶ τῷ κάλλει καὶ τῷ τρόπῳ.14 μόνον τοῦτο ἐβουλευσάμην,15 ἕτερον δὲ οὐδὲ ἕν. 3 μετὰ χρόνον τινὰ πορευομένου μου εἰς Κώμας16 καὶ δοξάζοντος τὰς κτίσεις17 τοῦ θεοῦ, ὡς 1.  τρέφω, AAPNSM, bring up 2. πιπράσκω, 3SRAI, sell 3.  Ῥόδη, fem., Rhoda 4.  Ῥώμη, fem., Rome 5. ἀνάγνωρίζω, 1SAMI, become acquainted 6.  ἀδελφή, fem., sister 7.  λούω, PMPASF, wash, bathe 8.  ποταμός, masc., river 9.  Τίβερις, masc., Tiber 10. ἐπιδίδωμι, 1SAAI, give 11. ἐξάγω, 1SAAI, lead out, bring out 12.  κάλλος, neut., beauty 13. διαλογίζομαι, 1SIMI, reason, ponder, consider 14.  τρόπος, masc., kind of life, character, way, manner 15. βουλεύω, 1SAMI, take counsel, resolve, decided, consider 16.  κώμη, fem., village, countryside 17.  κτίσις, fem., creation

57

18.  ἐκπρεπής, adj., distinguished out of all, outstanding, remarkable 19. ἀφυπνόω, 1SAAI, fall asleep 20. ἀποφέρω, 3SAAI, carry away 21.  ἀνοδία, fem., a wayless area, a place with no roads 22.  ὁδεύω, AAN, travel 23.  κρημνώδης, adj., precipitous, steep 24.  ἀπορρήγνυμι, RAPNSM, forbidding, break up 25.  διαβαίνω, AAPNSM, go through, cross over 26.  ποταμός, masc., river 27.  ὁμαλός, adj., smooth, even, level, level ground 28.  γόνυ, neut., knee 29.  ἐξομολογέω, PMN, admit, acknowledge, confess 30. ἐπιθυμέω, 1SAAI, long for, desire, lust for 31.  Ἑρμᾶς, masc., Hermas 32. χαίρω, 2SPAM, greetings 33.  κυρία, fem., lady 34. ἀναλαμβάνω, 1SAPI, take up 35. ἐλέγχω, 1SFAI, bring to light, expose

58

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s κύριον. 6 λέγω αὐτῇ· Νῦν σύ μου ἔλεγχος1 εἶ; Οὔ, φησίν, ἀλλὰ ἄκουσον τὰ ῥήματα, ἅ σοι μέλλω λέγειν. ὁ θεὸς ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς κατοικῶν καὶ κτίσας2 ἐκ τοῦ μὴ ὄντος τὰ ὄντα καὶ πληθύνας3 καὶ αὐξήσας4 ἕνεκεν5 τῆς ἁγίας ἐκκλησίας αὐτοῦ ὀργίζεταί6 σοι, ὅτι ἥμαρτες εἰς ἐμέ. 7 ἀποκριθεὶς αὐτῇ λέγω· Εἰς σὲ ἥμαρτον; ποίῳ τόπῳ ἢ πότε7 σοι αἰσχρὸν8 ῥῆμα ἐλάλησα; οὐ πάντοτέ σε ὡς θεὰν9 ἡγησάμην;10 οὐ πάντοτέ σε ἐνετράπην11 ὡς ἀδελφήν;12 τί μου καταψεύδῃ,13 ὦ γύναι, τὰ πονηρὰ ταῦτα καὶ ἀκάθαρτα; 8 γελάσασά14 μοι λέγει· Ἐπὶ τὴν καρδίαν σου ἀνέβη· ἡ ἐπιθυμία τῆς πονηρίας.15 ἢ οὐ δοκεῖ σοι ἀνδρὶ δικαίῳ πονηρὸν πρᾶγμα16 εἶναι, ἐὰν ἀναβῇ αὐτοῦ ἐπὶ τὴν καρδίαν ἡ πονηρὰ ἐπιθυμία; ἁμαρτία γέ ἐστιν, καὶ μεγάλη, φησίν. ὁ γὰρ δίκαιος ἀνὴρ δίκαια βουλεύεται.17 ἐν τῷ οὖν δίκαια βουλεύεσθαι18 αὐτὸν κατορθοῦται19 ἡ δόξα αὐτοῦ ἐν τοῖς οὐρανοῖς καὶ εὐκατάλλακτον20 ἔχει τὸν κύριον ἐν παντὶ πράγματι21 αὐτοῦ· οἱ δὲ

1.  ἔλεγχος, masc., rebuke, proof, accusation 2.  κτίζω, AAPNSM, create 3.  πληθύνω, AAPNSM, increase, multiply 4.  αὐξάνω, AAPNSM, grow, increase 5.  ἕνεκα, prep., on account of, for the sake 6. ὀργίζω, 3SPPI, be angry 7.  πότε, adv., at what time, when 8.  αἰσχρός, adj., shameful 9.  θεά, fem., goddess 10. ἡγέομαι, 1SAMI, think, regard, consider 11. ἐντρέπω, 1SAPI, regard, respect 12.  ἀδελφή, fem., sister 13. καταψεύδομαι, 2SPMI, tell lies against, accuse falsely 14.  γελάω, AAPNSF, laugh 15.  πονηρία, fem., evil, wickedness 16.  πρᾶγμα, neut., thing, matter, deed 17. βουλεύω, 3SPMI, take counsel, consider, resolve, decided, plan 18.  βουλεύω, PAN, take counsel, consider, resolve, decided, plan 19. κατορθόω, 3SPPI, set upright, set straight 20.  εὐκατάλλακτος, adj., easily appeased, favorable 21.  πρᾶγμα, neut., thing, matter, deed

πονηρὰ βουλευόμενοι22 ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν θάνατον καὶ αἰχμαλωτισμὸν23 ἑαυτοῖς ἐπισπῶνται,24 μάλιστα25 οἱ τὸν αἰῶνα τοῦτον περιποιούμενοι26 καὶ γαυριῶντες27 ἐν τῷ πλούτῳ28 αὐτῶν καὶ μὴ ἀντεχόμενοι29 τῶν ἀγαθῶν τῶν μελλόντων. 9 μετανοήσουσιν αἱ ψυχαὶ αὐτῶν, οἵτινες οὐκ ἔχουσιν ἐλπίδα, ἀλλὰ ἑαυτοὺς ἀπεγνώκασιν30 καὶ τὴν ζωὴν αὐτῶν. ἀλλὰ σὺ προσεύχου πρὸς τὸν θεόν, καὶ ἰάσεται31 τὰ ἁμαρτήματά32 σου καὶ ὅλου τοῦ οἴκου σου καὶ πάντων τῶν ἁγίων.

2 (1.2) Μετὰ τὸ λαλῆσαι αὐτὴν τὰ ῥήματα ταῦτα ἐκλείσθησαν33 οἱ οὐρανοί· κἀγώ ὅλος ἤμην πεφρικὼς34 καὶ λυπούμενος.35 ἔλεγον δὲ ἐν ἐμαυτῷ Εἰ αὕτη· μοι ἡ ἁμαρτία ἀναγράφεται,36 πῶς δυνήσομαι σωθῆναι; ἢ πῶς ἐξιλάσομαι37 τὸν θεὸν περὶ τῶν ἁμαρτιῶν μου τῶν τελείων;38 ἢ ποίοις ῥήμασιν ἐρωτήσω τὸν κύριον, ἵνα ἱλατεύσηταί39 μοι; 2 ταῦτά μου συμβουλευομένου40 καὶ διακρίνοντος41

22.  βουλεύω, PMPNPM, take counsel, consider, resolve, decided, plan 23.  αἰχμαλωτισμός, masc., captivity 24. ἐπισπάω, 3PPMI, draw in, bring upon 25.  μάλιστα, adv., above all, most of all, especially 26.  περιποιέω, PMPNPM, acquire, obtain, gain for oneself 27.  γαυριάω, PAPNPM, exult, pride oneself on 28.  πλοῦτος, masc., riches, wealth 29.  ἀντέχω, PMPNPM, devoted to, hold fast to, cling to 30. ἀπογινώσκω, 3PRAI, despair, give up on as hopeless, abandon 31. ἰάομαι, 3SFMI, heal 32.  ἁμάρτημα, neut., failure, sin 33. κλείω, 3PAPI, close, shut 34.  φρίσσω, RAPNSM, bristle, shiver, shudder 35.  λυπέω, PPPNSM, distress, grieve 36. ἀναγράφω, 3SPPI, inscribe, write, record 37. ἐξιλάσκομαι, 1SFMI, propitiate, atone for, appease 38.  τέλειος, adj., complete [recently committed or conscious] 39. ἱλατεύομαι, 3SAMS, be gracious 40.  συμβουλεύω, PMPGSM, counsel, advise, consider 41.  διακρίνω, PAPGSM, judge, distinguish, debate, evaluate

the shepherd of hermas, visions ἐν τῇ κάρδίᾳ μου, βλέπω κατέναντί1 μου καθέδραν2 λευκὴν3 ἐξ ἐρίων4 χιονίνων5 γεγονυῖαν μεγάλην· καὶ ἦλθεν γυνὴ πρεσβῦτις6 ἐν ἱματισμῷ7 λαμπροτάτῳ,8 ἔχουσα βιβλίον εἰς τὰς χεῖρας, καὶ ἐκάθισεν μόνη· καὶ ἀσπάζεταί με· Ἑρμᾶ9 χαῖρε.10 κἀγὼ λυπούμενος11 καὶ κλαίων12 εἶπον· Κυρία,13 χαῖρε. 3 καὶ εἶπέν μοι· Τί στυγνός,14 Ἑρμᾶ;15 ὁ μακρόθυμος16 καὶ ἀστομάχητος17 ὁ πάντοτε γελῶν18 γελάω τί οὕτω κατηφὴς19 τῇ ἰδέᾳ20 καὶ οὐχ ἱλαρός;21 κἀγὼ εἶπον αὐτῇ· Ὑπὸ γυναικὸς ἀγαθωτάτης λεγούσης, ὅτι ἥμαρτον εἰς αὐτήν. 4 ἡ δὲ ἔφη· Μηδαμῶς22 ἐπὶ τὸν δοῦλον τοῦ θεοῦ τὸ πρᾶγμα23 τοῦτο. ἀλλὰ πάντως24 ἐπὶ τὴν καρδίαν σου ἀνέβη περὶ αὐτῆς. ἔστιν μὲν τοῖς δούλοις τοῦ θεοῦ ἡ τοιαύτη βουλὴ25 ἁμαρτίαν ἐπιφέρουσα·26 πονηρὰ γὰρ βουλὴ καὶ

of

1.  κατέναντι, adv., in my sight, before, in front

2.  καθέδρα, fem., chair 3.  λευκός, adj., bright, white 4.  ἔριον, neut., wool 5.  χιόνινος, adj., snowy, snow–white 6.  πρεσβῦτις, fem., older woman, elderly lady 7.  ἱματισμός, masc., apparel, clothing 8.  λαμπρός, adj., bright, shinning, brilliant, radiant 9.  Ἑρμᾶς, masc., Hermas 10. χαίρω, 2SPAM, greetings 11.  λυπέω, PPPNSM, distress, grieve 12.  κλαίω, PAPNSM, cry, weep 13.  κυρία, fem., lady 14.  στυγνός, adj., gloomy, sad 15.  Ἑρμᾶς, masc., Hermas 16.  μακρόθυμος, adj., longsuffering, patient 17.  ἀστομάχητος, adj., not easily angered 18.  γελάω, PAPNSM, laugh 19.  κατηφής, adj., sad, downcast 20.  ἰδέα, fem., appearance 21.  ἱλαρός, masc., merry, cheerful, happy 22.  μηδαμῶς, adv., certainly not, by no means 23.  πρᾶγμα, neut., thing, matter, deed 24.  πάντως, adv., certainly, by all means 25.  βουλή, fem., counsel, will, plan 26.  ἐπιφέρω, PAPNSF, inflict, bring

ἔκπληκτος27 εἰς πάνσεμνον28 πνεῦμα καὶ ἤδη δεδοκιμασμένον,29 ἐὰν ἐπιθυμήσῃ30 πονηρὸν ἔργον, καὶ μάλιστα31 Ἑρμᾶς32 ὁ ἐγκρατής,33 ὁ ἀπεχόμενος34 πάσης ἐπιθυμίας πονηρᾶς καὶ πλήρης35 πάσης ἁπλότητος36 καὶ ἀκακίας37 μεγάλης.

3 (1.3) Ἀλλʼ οὐχ ἕνεκα38 τούτου ὀργίζεταί39

σοι ὁ θεός, ἀλλʼ ἵνα τὸν οἶκόν σου τὸν ἀνομήσαντα40 εἰς τὸν κύριον καὶ εἰς ὑμᾶς τοὺς γονεῖς41 αὐτῶν ἐπιστρέψῃς. ἀλλὰ φιλότεκνος42 ὢν οὐκ ἐνουθέτεις43 σου τὸν οἶκον, ἀλλὰ ἀφῆκες αὐτὸν καταφθαρῆναι,44 διὰ τοῦτό σοι ὀργίζεται45 ὁ κύριος· ἀλλὰ ἰάσεταί46 σου πάντα τὰ προγεγονότα47 πονηρὰ ἐν τῷ οἴκῳ σου· διὰ γὰρ τὰς ἐκείνων ἁμαρτίας καὶ ἀνομήματα48 σὺ κατεφθάρης49 ἀπὸ τῶν βιωτικῶν50 πράξεων.51 2 ἀλλʼ ἡ πολυσπλαγχνία52 τοῦ κυρίου 27.  ἔκπληκτος, fem., terrifying, shocking 28.  πάνσεμνος, adj., greatly revered 29.  δοκιμάζω, RPPASN, approve, examine, test 30. ἐπιθυμέω, 3SAAS, long for, desire, lust for 31.  μάλιστα, adv., above all, most of all, especially 32.  Ἑρμᾶς, masc., Hermas 33.  ἐγκρατής, adj., self–controlled 34.  ἀπέχω, PMPNSM, be distant, keep away, refrain from, abstain 35.  πλήρης, adj., full, filled 36.  ἁπλότης, fem., simplicity, sincerity 37.  ἀκακία, fem., innocence 38.  ἕνεκα, prep., because, for the sake 39. ὀργίζω, 3SPPI, be angry 40.  ἀνομέω, AAPASM, sin, act lawlessly 41.  γονεύς, masc., parent 42.  φιλότεκνος, masc., loving one’s children, indulgent 43. νουθετέω, 2SIAI, warn, admonish, instruct 44.  καταφθείρω, APN, destroy, ruin, corrupt 45. ὀργίζω, 3SPPI, be angry 46. ἰάομαι, 3SFMI, heal 47.  προγίνομαι, RAPAPN, happen before, past 48.  ἀνόμημα, neut., iniquity, lawless act 49. καταφθείρω, 2SAPI, destroy, ruin, corrupt 50.  βιωτικός, adj., pertaining to daily life, daily life 51.  πρᾶξις, fem., doing, deed, act, thing 52.  πολυσπλαγχνία, fem., sympathy, great compassion

59

60

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἠλέησέν1 σε καὶ τὸν οἶκόν σου καὶ ἰσχυροποιήσει2 σε καὶ θεμελιώσει3 σε ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ. σὺ μόνον μὴ ῥᾳθυμήσῃς,4 ἀλλὰ εὐψύχει5 καὶ ἰσχυροποίει6 σου τὸν οἶκον. ὡς γὰρ ὁ χαλκεὺς7 σφυροκοπῶν8 τὸ ἔργον αὐτοῦ περιγίνεται9 τοῦ πράγματος10 οὗ θέλει, οὕτω καὶ ὁ λόγος ὁ καθημερινὸς11 ὁ δίκαιος περιγίνεται12 πάσης πονηρίας.13 μὴ διαλίπῃς14 οὖν νουθετῶν15 σου τὰ τέκνα. οἶδα γάρ, ὅτι, ἐὰν μετανοήσουσιν ἐξ ὅλης καρδίας αὐτῶν, ἐνγραφήσονται16 εἰς τὰς βίβλους17 τῆς ζωῆς μετὰ τῶν ἁγίων. 3 μετὰ τὸ παῆναι18 αὐτῆς τὰ ῥήματα ταῦτα λέγει μοι· Θέλεις ἀκοῦσαί μου ἀναγινωσκούσης; λέγω κἀγώ· Θέλω, κυρία.19 λέγει μοι· Γενοῦ ἀκροατὴς20 καὶ ἄκουε τὰς δόξας τοῦ θεοῦ. ἤκουσα μεγάλως21 καὶ θαυμαστῶς,22

ὃ οὐκ ἴσχυσα23 μνημονεῦσαι·24 πάντα γὰρ τὰ ῥήματα ἔκφρικτα,25 ἃ οὐ δύναται ἄνθρωπος βαστάσαι.26 τὰ οὖν ἔσχατα ῥήματα ἐμνημόνευσα·27 ἦν γὰρ ἡμῖν σύμφορα28 καὶ ἥμερα·29 4 Ἰδού, ὁ θεὸς τῶν δυνάμεων, ὃν ἀγαπῶ,30 δυνάμει κραταιᾷ·31 καὶ τῇ μεγάλῃ συνέσει32 αὐτοῦ κτίσας33 τὸν κόσμον καὶ τῇ ἐνδόξῳ34 βουλῇ35 περιθεὶς36 τὴν εὐπρέπειαν37 τῇ κτίσει38 αὐτοῦ καὶ τῷ ἰσχυρῷ39 ῥήματι πήξας40 τὸν οὐρανὸν καὶ θεμελιώσας41 τὴν γῆν ἐπὶ ὑδάτων καὶ τῇ ἰδίᾳ σοφίᾳ καὶ προνοίᾳ42 κτίσας43 τὴν ἁγίαν ἐκκλησίαν αὐτοῦ, ἣν καὶ ηὐλόγησεν, ἰδού, μεθιστάνει44 τοὺς οὐρανούς, καὶ τὰ ὄρη· καὶ τοὺς βουνοὺς45 καὶ τὰς θαλάσσας, καὶ πάντα ὁμαλὰ46 γίνεται τοῖς ἐκλεκτοῖς47 αὐτοῦ, ἵνα ἀποδῷ αὐτοῖς τὴν ἐπαγγελίαν,

1. ἐλεέω, 3SAAI, have mercy 2. ἰσχυροποιέω, 3SFAI, strengthen 3. θεμελιόω, 3SFAI, lay a foundation, establish 4. ῥᾳθυμέω, 2SAAS, be unconcerned, relax, be idle 5. εὐψυχέω, 2SPAM, be glad, have courage 6. ἰσχυροποιέω, 2SPAM, strengthen 7.  χαλκεύς, masc., blacksmith, metalworker, coppersmith 8.  σφυροκοπέω, PAPNSM, beat with a hammer 9. περιγίνομαι, 3SPMI, master, overcome, complete, achieve 10.  πρᾶγμα, neut., thing, deed, task 11.  καθημερινός, adj., day by day, daily 12. περιγίνομαι, 3SPMI, master, overcome, complete, achieve 13.  πονηρία, fem., evil, wickedness 14. διαλείπω, 2SAAS, stop, cease 15.  νουθετέω, PAPNSM, warn, admonish, instruct 16. ἐγγράφω, 3PFPI, write down, engrave, inscribe, record 17.  βίβλος, fem., book, scroll 18.  παύω, APN, cease, stop, finish 19.  κυρία, fem., lady 20.  ἀκροατής, masc., disciple, pupil, hearer 21.  μεγάλως, adv., exceedingly, greatly, great 22.  θαυμαστῶς, adv., wondrously, wonderfully, wonderful [things]

23. ἰσχύω, 1SAAI, be strong, have power, be able 24.  μνημονεύω, APN, call to mind, remember 25.  ἔκφρικτος, adj., frightening, terrifying 26.  βαστάζω, AAN, carry, bear 27. μνημονεύω, 1SAAI, call to mind, remember 28.  σύμφορος, neut., good, beneficial 29.  ἥμερος, neut., kind, gentle 30.  *The Latin [L1] has a variant reading of ἀοράτῳ, adj., immortal, invisible. The reading of ἀγαπῶ is supported by S, A, and B. 31.  κραταιός, adj., might, strong, powerful 32.  σύνεσις, fem., wisdom, intelligence, understanding 33.  κτίζω, AAPNSM, create 34.  ἔνδοξος, adj., splendid, honored, glorious 35.  βουλή, fem., plan, will, counsel 36.  περιτίθημι, AAPNSM, grant, place around, surround 37.  εὐπρέπεια, fem., beauty 38.  κτίσις, fem., creation 39.  ἰσχυρός, adj., mighty, strong, powerful 40.  πήγνυμι, AAPNSM, make firm, build, set up 41.  θεμελιόω, AAPNSM, lay a foundation, establish 42.  πρόνοια, fem., provision, foresight 43.  κτίζω, AAPNSM., create 44. μεθίστημι, 3SPAI, transfer, change, remove 45.  βουνός, masc., hill 46.  ὁμαλός, adj., smooth, even, level 47.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen

the shepherd of hermas, visions ἣν ἐπηγγείλατο1 μετὰ πολλῆς δόξης καὶ χαρᾶς, ἐὰν τηρήσωσιν τὰ νόμιμα2 τοῦ θεοῦ, ἃ παρέλαβον ἐν μεγάλῃ πίστει.

῝Ορασις β´

4 (1.4) Ὅτε οὖν ἐτέλεσεν3 ἀναγινώσκουσα

τὸν καιρόν, ὃν καὶ πέρυσι,24 περιπατῶν ἀνεμνήσθην25 τῆς περυσινῆς26 ὁράσεως,27 καὶ πάλιν με αἵρει πνεῦμα καὶ ἀποφέρει28 εἰς τὸν αὐτὸν τόπον, ὅπου καὶ πέρυσι. 2 ἐλθὼν οὖν εἰς τὸν τόπον τιθῶ τὰ γόνατα29 καὶ ἠρξάμην προσεύχεσθαι τῷ κυρίῳ καὶ δοξάζειν αὐτοῦ τὸ ὄνομα, ὅτι με ἄξιον ἡγήσατο30 καὶ ἐγνώρισέν31 μοι τὰς ἁμαρτίας μου τὰς πρότερον.32 3 μετὰ δὲ τὸ ἐγερθῆναί με ἀπὸ τῆς προσευχῆς βλέπω ἀπέναντί33 μου τὴν πρεσβυτέραν, ἣν καὶ πέρυσιν ἑωράκειν, περιπατοῦσαν καὶ ἀναγινώσκουσαν βιβλαρίδιον,34 καὶ λέγει μοι· Δύνῃ ταῦτα τοῖς ἐκλεκτοῖς35 τοῦ θεοῦ ἀναγγεῖλαι;36 λέγω αὐτῇ· Κυρία,37 τοσαῦτα38 μνημονεῦσαι39 οὐ δύναμαι· δὸς δέ μοι τὸ βιβλίδιον, ἵνα μεταγράψωμαι40 αὐτό. Λάβε, φησίν, καὶ ἀποδώσεις μοι. 4 ἔλαβον ἐγώ, καὶ εἴς τινα τόπον τοῦ ἀγροῦ ἀναχωρήσας41 μετεγραψάμην42 πάντα πρὸς γράμμα·43 οὐχ

καὶ ἠγέρθη ἀπὸ τῆς καθέδρας,4 ἦλθαν τέσσαρες5 νεανίαι6 καὶ ἦραν τὴν καθέδραν καὶ ἀπῆλθον πρὸς τὴν ἀνατολήν.7 2 προσκαλεῖται8 δέ με καὶ ἥψατο τοῦ στήθους9 μου καὶ λέγει μοι· Ἤρεσέν10 σοι ἡ ἀνάγνωσίς11 μου; καὶ λέγω αὐτῇ· Κυρία,12 ταῦτά μοι τὰ ἔσχατα ἀρέσκει,13 τὰ δὲ πρῶτα χαλεπὰ14 καὶ σκληρά.15 ἡ δὲ ἔφη· μοι λέγουσα· Ταῦτα τὰ ἔσχατα τοῖς δικαίοις, τὰ δὲ πρῶτα τοῖς ἔθνεσιν καὶ τοῖς ἀποστάταις.16 3 λαλούσης αὐτῆς μετά ἐμοῦ δύο τινὲς ἄνδρες ἐφάνησαν καὶ ἦραν αὐτὴν τῶν ἀγκώνων17 καὶ ἀπῆλθαν, ὅπου ἡ καθέδρα,18 πρὸς τὴν ἀνατολήν.19 ἱλαρὰ20 δὲ ἀπῆλθεν καὶ ὑπάγουσα λέγει μοι· Ἀνδρίζου,21 Ἑρμᾶ.22

1. ἐπαγγέλλομαι, 3SAMI, promise 2.  νόμιμος, adj., lawful ways 3. τελέω, 3SAAI, complete, finish 4.  καθέδρα, fem., chair 5.  τέσσαρες, adj., four 6.  νεανίας, masc., youth, young man 7.  ἀνατολή, fem., east 8. προσκαλέω, 3SPMI, call to oneself, call, summon 9.  στῆθος, neut., breast, chest 10. ἀρέσκω, 3SAAI, please 11.  ἀνάγνωσις, fem., reading 12.  κυρία, fem., lady 13. ἀρέσκω, 3SPAI, please 14.  χαλεπός, adj., hard, difficult 15.  σκληρός, adj., rough, unpleasant, hard, harsh 16.  ἀποστάτης, masc., rebel, apostate, deserter 17.  ἀγκών, masc., arm, elbow 18.  καθέδρα, fem., chair 19.  ἀνατολή, fem., east 20.  ἱλαρός, adj., merry, cheerful, happy 21. ἀνδρίζομαι, 2SPMM, make a man, act courageously 22.  Ἑρμᾶς, masc., Hermas

5 (2.1) Πορευομένου μου εἰς Κώμας23 κατὰ

23.  κώμη, fem., village, countryside 24.  πέρυσι, adv., last year 25. ἀναμιμνήσκω, 1SAPI, remind, remember 26.  περυσινός, adj., of last year, last year’s 27.  ὅρασις, fem., vision 28. ἀποφέρω, 3SPAI, carry away 29.  γόνυ, neut., knee 30. ἡγέομαι, 3SAMI, lead, think, consider 31. γνωρίζω, 3SAAI, explain, reveal, make known 32.  πρότερος, adv., previously, former 33.  ἀπέναντι, prep., opposite, before, in front 34.  βιβλαρίδιον, neut., small book, little scroll 35.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 36.  ἀναγγέλλω, AAN, report, announce, disclose 37.  κυρία, fem., lady 38.  τοσοῦτος, pron., so much 39.  μνημονεύω, AAN, call to mind, remember 40. μεταγράφω, 1SAMS, transcribe, copy 41.  ἀναχωρέω, AAPNSM, withdraw, go back, leave 42. μεταγράφω, 1SAMI, transcribe, copy 43.  γράμμα, neut., piece of writing, document, letter [of the alphabet]

61

62

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ηὕρισκον γὰρ τὰς συλλαβάς.1 τελέσαντος2 οὖν τὰ γράμματα τοῦ βιβλιδίου3 ἐξαίφνης4 ἡρπάγη·5 μου ἐκ τῆς χειρὸς τὸ βιβλίδιον· ὑπὸ τίνος δὲ οὐκ εἶδον.

6 (2.2) Μετὰ δὲ δέκα6 καὶ πέντε

ἡμέρας νηστεύσαντός7 μου καὶ πολλὰ ἐρωτήσαντος τὸν κύριον ἀπεκαλύφθη8 μοι ἡ γνῶσις9 τῆς γραφῆς. ἦν δὲ γεγραμμένα ταῦτα· 2 Τὸ σπέρμα σου, Ἑρμᾶ,10 ἠθέτησαν11 εἰς τὸν θεὸν καὶ ἐβλασφήμησαν εἰς τὸν κύριον καὶ προέδωκαν12 τοὺς γονεῖς13 αὐτῶν ἐν πονηρίᾳ14 μεγάλῃ καὶ ἤκουσαν προδόται15 γονέων καὶ προδόντες16 οὐκ ὠφελήθησαν,17 ἀλλὰ ἔτι προσέθηκαν18 ταῖς ἁμαρτίαις αὐτῶν τὰς ἀσελγείας19 καὶ συμφυρμοὺς20 πονηρίας,21 καὶ οὕτως ἐπλήσθησαν22 αἱ ἀνομίαι23 αὐτῶν. 3 ἀλλὰ γνώρισον24 ταῦτα τὰ ῥήματα τοῖς τέκνοις σου πᾶσιν καὶ τῇ

1.  συλλαβή, fem., syllable 2.  τελέω, AAPGSM, accomplish, complete, finish 3.  βιβλαρίδιον, neut., small book, little scroll 4.  ἐξαίφνης, adv., unexpectedly, suddenly 5.  ἁρπάζω, 3SAPI, take away, snatch away, seize 6.  δέκα, num., tenth, ten 7.  νηστεύω, AAPGSM, fast 8. ἀποκαλύπτω, 3SAPI, make fully known, disclose, reveal 9.  γνῶσις, fem., knowledge 10.  Ἑρμᾶς, masc., Hermas 11. ἀθετέω, 3PAAI, not recognize, ignore, reject 12. προδίδωμι, 3PAAI, betray 13.  γονεύς, masc., parent 14.  πονηρία, fem., evil, wickedness 15.  προδότης, masc., betrayer, traitor 16.  προδίδωμι, AAPNPM, betray 17. ὠφελέω, 3PAPI, benefit, be of use, help 18. προστίθημι, 3PAAI, add to, increase 19.  ἀσέλγεια, fem., licentiousness, self–abandonment, depraved conduct 20.  συμφυρμος, masc., sexual intercourse, orgy 21.  πονηρία, fem., evil, wickedness 22. πίμπλημι, 3PAPI, fill with, fill full 23.  ἀνομία, fem., transgression, lawlessness 24. γνωρίζω, 2SAAM, explain, reveal, make known

συμβίῳ25 σου τῇ μελλούσῃ ἀδελφῇ·26 καὶ γὰρ αὕτη οὐκ ἀπέχεται27 τῆς γλώσσης, ἐν ᾗ πονηρεύεται·28 ἀλλὰ ἀκούσασα τὰ ῥήματα ταῦτα ἀφέξεται29 καὶ ἕξει ἔλεος.30 4 μετὰ τὸ γνωρίσαι31 σε ταῦτα τὰ ῥήματα αὐτοῖς, ἃ ἐντείλατό32 μοι ὁ δεσπότης33 ἵνα σοι ἀποκαλυφθῇ,34 τότε ἀφίενται αὐτοῖς αἱ ἁμαρτίαι πᾶσαι, ἃς πρότερον35 ἥμαρτον, καὶ πᾶσιν τοῖς ἁγίοις τοῖς ἁμαρτήσασιν μέχρι36 ταύτης τῆς ἡμέρας, ἐὰν ἐξ ὅλης τῆς καρδίας μετανοήσωσιν καὶ ἄρωσιν ἀπὸ τῆς καρδίας αὐτῶν τὰς διψυχίας.37 5 ὤμοσεν38 γὰρ ὁ δεσπότης κατὰ τῆς δόξης αὐτοῦ ἐπὶ τοὺς ἐκλεκτοὺς39 αὐτοῦ· ἐὰν ὡρισμένης40 τῆς ἡμέρας ταύτης ἔτι ἁμάρτησις41 γένηται, μὴ ἔχειν αὐτοὺς σωτηρίαν· ἡ γὰρ μετάνοια42 τοῖς δικαίοις ἔχει τέλος· πεπλήρωνται αἱ ἡμέραι μετανοίας πᾶσιν τοῖς ἁγίοις· καὶ τοῖς δὲ ἔθνεσιν μετάνοιά ἐστιν ἕως ἐσχάτης ἡμέρας. 6 ἐρεῖς οὖν τοῖς προηγουμένοις43 τῆς ἐκκλησίας, ἵνα κατορθώσωνται44 τὰς ὁδοὺς αὐτῶν ἐν δικαιοσύνῃ, ἵνα ἀπολάβωσιν45 ἐκ πλήρους46 τὰς ἐπαγγελίας μετὰ πολλῆς 25.  σύμβιος, fem., companion, partner, spouse 26.  ἀδελφή, fem., sister 27. ἀπέχω, 3SPMI, abstain, hold back, restrain 28. πονηρεύομαι, 3SPMI, be evil, do wrong, commit sin, act wickedly 29. ἀπέχω, 3SFMI, abstain, hold back, restrain 30.  ἔλεος, neut., compassion, mercy 31.  γνωρίζω, AAN, explain, reveal, make known 32. ἐντέλλω, 3SAMI, order, command 33.  δεσπότης, masc., lord, master 34. ἀποκαλύπτω, 3SAPS, make fully known, disclose, reveal 35.  πρότερος, adv., previously, former 36.  μέχρι, prep., as far as, until 37.  διψυχία, fem., indecision, double–mindedness 38. ὀμνύω, 3SAAI, take an oath, swear 39.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 40.  ὁρίζω, RPPGSF, determine, designate, appoint 41.  ἁμάρτησις, fem., sin 42.  μετάνοια, fem., change of mind, repentance 43.  προηγέομαι, PMPDPM, preside over, lead 44. κατορθόω, 3PAMS, set upright, set straight 45. ἀπολαμβάνω, 3PAAS, get back, receive 46.  πλήρης, adj., filled, full

the shepherd of hermas, visions δόξης. 7 ἐμμείνατε1 οὖν οἱ ἐργαζόμενοι τὴν δικαιοσύνην καὶ μὴ διψυχήσητε,2 ἵνα γένηται ὑμῶν ἡ πάροδος3 μετὰ τῶν ἀγγέλων τῶν ἁγίων. μακάριοι ὑμεῖς, ὅσοι ὑπομένετε4 τὴν θλῖψιν τὴν ἐρχομένην τὴν μεγάλην καὶ ὅσοι οὐκ ἀρνήσονται τὴν ζωὴν αὐτῶν. 8 ὤμοσεν5 γὰρ κύριος κατὰ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, τοὺς ἀρνησαμένους τὸν Χριστὸν αὐτῶν ἀπεγνωρίσθαι6 ἀπὸ τῆς ζωῆς αὐτῶν, τοὺς νῦν μέλλοντας ἀρνεῖσθαι ταῖς ἐρχομέναις ἡμέραις· τοῖς δὲ πρότερον7 ἀρνησαμένοις, διὰ τὴν πολυσπλαγχνίαν8 ἵλεως9 ἐγένετο αὐτοῖς.

7 (2.3) Σὺ δέ, Ἑρμᾶ,10 μηκέτι11

μνησικακήσῃς12 τοῖς τέκνοις σου μηδὲ τὴν ἀδελφήν13 σου ἐάσῃς,14 ἵνα καθαρισθῶσιν ἀπὸ τῶν προτέρων15 ἁμαρτιῶν αὐτῶν. παιδευθήσονται16 γὰρ παιδείᾳ17 δικαίᾳ, ἐὰν σὺ μὴ μνησικακήσῃς αὐτοῖς. μνησικακία18 θάνατον κατεργάζεται.19 σὺ δέ, Ἑρμᾶ, μεγάλας θλίψεις ἔσχες ἰδιωτικὰς20 διὰ 1. ἐμμένω, 2PAAM, abide, continue, remain 2. διψυχέω, 2PAAS, undecided, doubt, be double–minded 3.  πάροδος, fem., passage, thoroughfare, gain entrance 4. ὑπομένω, 2PPAI, endure 5. ὀμνύω, 3SAAI, take an oath, swear 6.  ἀπόγνωρίζω, RPN, reject, dispossess, lost 7.  πρότερος, adv., previously, former 8.  πολυσπλαγχνία, fem., mercy, sympathy, compassion 9.  ἵλεως, adj., merciful, gracious 10.  Ἑρμᾶς, masc., Hermas 11.  μηκέτι, adv., no more, no longer 12. μνησικακέω, 2SAAS, remember evil, bear a grudge 13.  ἀδελφή, fem., sister 14. ἐάω, 2SAAS, permit, let, allow, leave alone 15.  πρότερος, adv., previously, former 16. παιδεύω, 3SFPI, teach, train, discipline 17.  παιδεία, fem., discipline, teaching, instruction 18.  μνησικακία, fem., vengefulness, remembrance of wrongs, bearing a grudge 19. κατεργάζομαι, 3SPMI, accomplish, produce, bring about 20.  ἰδιωτικός, fem., private, of your own

τὰς παραβάσεις21 τοῦ οἴκου σου, ὅτι οὐκ ἐμέλησέν22 σοι περὶ αὐτῶν· ἀλλὰ παρενεθυμήθης23 καὶ ταῖς πραγματείαις24 σου συνανεφύρης25 ταῖς πονηραῖς· 2 ἀλλὰ σώζει σε τὸ μὴ ἀποστῆναί26 σε ἀπὸ θεοῦ ζῶντος καὶ ἡ ἁπλότης27 σου καὶ ἡ πολλὴ ἐγκράτεια·28 ταῦτα σέσωκέν σε, ἐὰν ἐμμείνῃς,29 καὶ πάντας σώζει τοὺς τὰ τοιαῦτα ἐργαζομένους καὶ πορευομένους ἐν ἀκακίᾳ30 καὶ ἁπλότητι. οὗτοι κατισχύσουσιν31 πάσης πονηρίας32 καὶ παραμενοῦσιν33 εἰς ζωὴν αἰώνιον. 3 μακάριοι πάντες οἱ ἐργαζόμενοι τὴν δικαιοσύνην. οὐ διαφθαρήσονται34 ἕως αἰῶνος. 4 ἐρεῖς δὲ Μαξίμῳ·35 Ἰδοῦ, θλῖψις ἔρχεται· ἐάν σοι φανῇ, πάλιν ἄρνησαι. Ἐγγὺς36 κύριος τοῖς ἐπιστρεφομένοις, ὡς γέγραπται ἐν τῷ Ἐλδὰδ37 καὶ Μωδάτ,38 τοῖς προφητεύσασιν39 ἐν τῇ ἐρήμῳ τῷ λαῷ.

8 (2.4) Ἀπεκαλύφθη40 δέ μοι, ἀδελφοί,

κοιμωμένῳ41 ὑπὸ νεανίσκου42 εὐειδεστάτου43 21.  παράβασις, fem., overstepping, transgression 22. μέλω, 3SAAI, care for, be concerned 23. παρενθυμέομαι, 2SAPI, disregard, neglect 24.  πραγματεία, fem., activity, action 25. συναναφύρω, 2SAPI, involve, be mixed up with, entangle 26.  ἀφίστημι, AAN, go away, depart from 27. ἁπλότης, fem., singleness, simplicity, sincerity 28.  ἐγκράτεια, fem., self-control 29. ἐμμένω, 2SAAS, abide, continue, remain 30.  ἀκακία, fem., innocence 31. κατισχύω, 3PFAI, have power over, prevail, overpower 32.  πονηρία, fem., evil, wickedness 33. παραμένω, 3PFAI, remain, stay on, continue 34. διαφθείρω, 3PFPI, destroy 35.  Μάξιμος, masc., Maximus 36.  ἐγγύς, adv., close, at hand, near 37.  Ἐλδάδ, indecl., Eldad 38.  Μωδάτ, indecl., Modad 39.  προφητεύω, AAPDPM, prophesy 40. ἀποκαλύπτω, 3SAPI, make fully known, disclose, reveal 41.  κοιμάω, PPPDSM, sleep 42.  νεανίσκος, masc., youth, young man 43.  εὐειδής, adj., well formed, beautiful

63

64

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s λέγοντός μοι· Τὴν πρεσβυτέραν,1 παρά ἧς ἔλαβες τὸ βιβλίδιον,2 τίνα δοκεῖς εἶναι; ἐγώ φημι· Τὴν Σίβυλλαν.3 Πλανᾶσαι, φησίν, οὐκ ἔστιν. Τίς οὖν ἐστιν; φημί. Ἡ Ἐκκλησία, φησίν. εἶπον αὐτῷ Διατί οὖν πρεσβυτέρα; Ὅτι, φησίν, πάντων πρώτη ἐκτίσθη·4 διὰ τοῦτο πρεσβυτέρα, καὶ διὰ ταύτην ὁ κόσμος κατηρτίσθη.5 2 μετέπειτα6 δὲ ὅρασιν7 εἶδον ἐν τῷ οἴκῳ μου. ἦλθεν ἡ πρεσβυτέρα καὶ ἠρώτησέν με, εἰ ἤδη τὸ βιβλίον δέδωκα τοῖς πρεσβυτέροις. ἠρνησάμην δεδωκέναι. Καλῶς, φησίν, πεποίηκας· ἔχω γὰρ ῥήματα προσθεῖναι.8 ὅταν οὖν ἀποτελέσω9 τὰ ῥήματα πάντα, διὰ σοῦ γνωρισθήσεται10 τοῖς ἐκλεκτοῖς11 πᾶσιν. 3 γράψεις οὖν δύο βιβλαρίδια12 καὶ πέμψεις ἓν Κλήμεντι13 καὶ ἓν Γραπτῇ.14 πέμψει οὖν Κλήμης εἰς τὰς ἔξω πόλεις, ἐκείνῳ γὰρ ἐπιτέτραπται·15 Γραπτὴ δὲ νουθετήσει16 τὰς χήρας17 καὶ τοὺς ὀρφανούς.18 σὺ δὲ ἀναγνώσῃ εἰς ταύτην τὴν πόλιν μετὰ τῶν πρεσβυτέρων τῶν προϊσταμένων19 τῆς ἐκκλησίας.

1.  πρέσβυς, fem., elderly woman 2.  βιβλίδιον, neut., small book, small scroll 3.  Σίβυλλα, fem., Sibyl 4.  κτίζω, 3SAPI, create 5. καταρτίζω, 3SAPI, create, establish 6.  μετέπειτα, adv., later, afterwards 7.  ὅρασις, fem., vision 8.  προστίθημι, AAN, add 9. ἀποτελέω, 1SFAI, bring to completion, finish 10. γνωρίζω, 3SFPI, explain, reveal, make known 11.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 12.  βιβλαρίδιον, neut., small book, little scroll 13.  Κλήμης, masc., Clement 14.  Γραπτή, fem., Grapte 15  ἐπιτρέπω, 3SRPI, allow, permit, order [duty or job] 16. νουθετέω, 3SFAI, admonish, advise, instruct 17.  χήρα, fem., widow 18.  ὀρφανός, adj., fatherless, without parents, orphan 19.  προΐστημι, PMPGPM, set before, rule over, manage, lead

῝Ορασις γ´

9 (3.1) Ἣν εἶδον, ἀδελφοί, τοιαύτη. 2

νηστεύσας πολλάκις20 καὶ δεηθεὶς τοῦ κυρίου, ἵνα μοι φανερώσῃ τὴν ἀποκάλυψιν,21 ἥν μοι ἐπηγγείλατο22 δεῖξαι23 διὰ τῆς πρεσβυτέρας ἐκείνης, αὐτῇ τῇ νυκτί μοι ὦπται ἡ πρεσβυτέρα καὶ εἶπέν μοι· Ἐπεὶ24 οὕτως ἐνδεὴς25 εἶ καὶ σπουδαῖος26 εἰς τὸ γνῶναι πάντα, ἐλθὲ εἰς τὸν ἀγρόν, ὅπου χονδρίζεις,27 καὶ περὶ ὥραν πέμπτην28 ἐμφανισθήσομαί29 σοι καὶ δείξω30 σοι, ἃ δεῖ σε ἰδεῖν. 3 ἠρώτησα αὐτὴν λέγων· Κυρία,31 εἰς ποῖον32 τόπον τοῦ ἀγροῦ; Ὅπου, φησίν, θέλεις. ἐξελεξάμην33 τόπον καλὸν ἀνακεχωρηκότα.34 πρὶν35 δὲ λαλῆσαι αὐτῇ καὶ εἰπεῖν τὸν τόπον, λέγει μοι· Ἥξω36 ἐκεῖ, ὅπου θέλεις. 4 ἐγενόμην οὖν, ἀδελφοί, εἰς τὸν ἀγρὸν καὶ συνεψήφισα37 τὰς ὥρας καὶ ἦλθον εἰς τὸν τόπον, ὅπου διεταξάμην38 αὐτῇ ἐλθεῖν, καὶ βλέπω συμψέλιον39 κείμενον40 ἐλεφάντινον,41 καὶ ἐπὶ τοῦ συμψελίου 20.  πολλάκις, adv., many times, often, frequently 21.  ἀποκάλυψις, fem., revelation 22. ἐπαγγέλλομαι, 3SAMI, promise 23.  δείκνυμι, AAN, make known, reveal, show 24.  ἐπεί, conj., because, since 25.  ἐνδεής, adj. poor, lack, needy 26.  σπουδαῖος, adj., diligent, eager 27. χονδρίζω, 2SPAI, make groats, make coarsely ground grain, farm 28.  πέμπτος, adj., fifth [ὥραν πέμπτην = eleven in the morning] 29. ἐμφανίζω, 1SFPI, reveal, manifest, appear 30. δείκνυμι, 1SFAI, make known, reveal, show 31.  κυρία, fem., lady 32.  ποῖος, pron., what kind of, which, what 33. ἐκλέγομαι, 1SAMI, select, choose 34.  ἀναχωρέω, RAPASM, go away, withdraw, seclude 35.  πρίν, adv., before 36. ἥκω, 1SFAI, be present, come 37. συμψηφίζω, 1SAAI, count 38. διατάσσω, 1SAMI, order, direct 39.  συμψέλιον, neut., bench, couch 40.  κεῖμαι, PPPASN, set, placed 41.  ἐλεφάντινος, adj., made of ivory, ivory

the shepherd of hermas, visions ἔκειτο1 κερβικάριον2 λινοῦν3 καὶ ἐπάνω4 λέντιον5 ἐξηπλωμένον6 λινοῦν καρπάσιον.7 5 ἰδὼν ταῦτα κείμενα8 καὶ μηδένα ὄντα ἐν τῷ τόπῳ ἔκθαμβος9 ἐγενόμην, καὶ ὡσεὶ10 τρόμος11 με ἔλαβεν καὶ αἱ τρίχες12 μου ὀρθαί·13 καὶ ὡσεὶ φρίκη14 μοι προσῆλθεν μόνου μου ὄντος. ἐν ἐμαυτῷ οὖν γενόμενος καὶ μνησθεὶς15 τῆς δόξης τοῦ θεοῦ καὶ λαβὼν θάρσος,16 θεὶς τὰ γόνατα17 ἐξωμολογούμην18 τῷ κυρίῳ πάλιν τὰς ἁμαρτίας μου ὡς καὶ πρότερον.19 6 ἡ δὲ ἦλθεν μετὰ νεανίσκων20 ἕξ, οὓς καὶ πρότερον ἑωράκειν, καὶ ἐστάθη· μοι καὶ κατηκροᾶτο21 προσευχομένου καὶ ἐξομολογουμένου22 τῷ κυρίῳ τὰς ἁμαρτίας μου. καὶ ἁψαμένη μου λέγει· Ἑρμᾶ,23 παῦσαι24 περὶ τῶν ἁμαρτιῶν σου πάντα ἐρωτῶν· ἐρώτα καὶ περὶ δικαιοσύνης, ἵνα λάβῃς μέρος τι ἐξ αὐτῆς εἰς τὸν οἶκόν σου. 7 καὶ ἐξεγείρει25 με τῆς χειρὸς καὶ ἄγει με πρὸς

τὸ συμψέλιον26 καὶ λέγει τοῖς νεανίσκοις·27 Ὑπάγετε καὶ οἰκοδομεῖτε.28 8 καὶ μετὰ τὸ ἀναχωρῆσαι29 τοὺς νεανίσκους καὶ μόνων ἡμῶν γεγονότων λέγει μοι· Κάθισον ὧδε. λέγω αὐτῇ· Κυρία,30 ἄφες τοὺς πρεσβυτέρους πρῶτον καθίσαι. Ὅ σοι λέγω, φησίν, κάθισον. 9 θέλοντος οὖν μου καθίσαι εἰς τὰ δεξιὰ μέρη οὐκ εἴασέ31 με, ἀλλʼ ἐννεύει32 μοι τῇ χειρί, ἵνα εἰς τὰ ἀριστερὰ33 μέρη καθίσω. διαλογιζομένου34 μου οὖν καὶ λυπουμένου,35 ὅτι οὐκ εἴασέ36 με εἰς τὰ δεξιὰ μέρη καθίσαι, λέγει μοι· Λυπῇ37 Ἑρμᾶ;38 ὁ εἰς τὰ δεξιὰ μέρη· τόπος ἄλλων ἐστίν, τῶν ἤδη εὐαρεστηκότων39 τῷ θεῷ καὶ παθόντων εἵνεκα40 τοῦ ὀνόματος· σοὶ δὲ πολλὰ λείπει41 ἵνα μετά αὐτῶν καθίσῃς· ἀλλὰ ὡς μένεις τῇ ἁπλότητί42 σου, μεῖνον, καὶ καθιῇ μετά αὐτῶν καὶ ὅσοι ἐὰν ἐργάσωνται τὰ ἐκείνων ἔργα καὶ ὑπενέγκωσιν,43 ἃ καὶ ἐκεῖνοι ὑπήνεγκαν.44

1. κεῖμαι, 3SIPI, set, placed 2.  κερβικάριον, neut., pillow 3.  λίνεος, adj., linen 4.  ἐπάνω, adv., above, over, atop, on 5.  λέντιον, neut., towel, linen cloth 6.  ἐξαπλόω, RPPASN, unfold, spread out 7.  καρπάσινος, adj., made of fine flax, fine 8.  κεῖμαι, PPPAPN, set, placed 9.  ἔκθαμβος, adj., astounded, amazed, utterly astonished 10.  ὡσεί, adv., as, like, as it were 11.  τρόμος, masc., quiver, tremble 12.  θρίξ, fem., hair 13.  ὀρθός, fem, straight, upright 14.  φρίκη, fem., shiver, shudder, panic 15.  μιμνήσκω, APPNSM, remind, remember 16.  θάρσος, masc., boldness, courage 17.  γόνυ, neut., knee 18. ἐξομολογέω, 1SIMI, admit, acknowledge, confess 19.  πρότερος, adv., previously, former 20.  νεανίσκος, masc., youth, young man 21. κατακροάομαι, 3SIMI, listen attentively 22.  ἐξομολογέω, PMPGSM, admit, acknowledge, confess 23.  Ἑρμᾶς, masc., Hermas 24. παύω, 2SAMM, stop 25. ἐξεγείρω, 3SPAI, raise up

10 (3.2) Τί, φημί, ὑπήνεγκαν;45 Ἄκουε,

φησίν· μάστιγας,46 φυλακάς, θλίψεις μεγάλας, σταυρούς,47 θηρία εἵνεκεν48 τοῦ 26.  συμψέλιον, neut., bench, couch 27.  νεανίσκος, masc., youth, young man 28. οἰκοδομέω, 2PPAM, build 29.  ἀναχωρέω, AAN, withdraw, go away, leave 30.  κυρία, fem., lady 31. ἐάω, 3SAAI, leave alone, let, permit, allow 32. ἐννεύω, 3SPAI, make signals, signal 33.  ἀριστερός, adj., left 34.  διαλογίζομαι, PMPGSM, ponder, consider 35.  λυπέω, PMPGSM, distress, grieve, become sad 36. ἐάω, 3SAAI, let, permit, allow 37. λυπέω, 2SPPI, distress, grieve, become sad 38.  Ἑρμᾶς, masc., Hermas 39.  εὐαρεστέω, PAPGPM, be pleasing, please 40.  ἕνεκα, prep., on account of, because of 41. λείπω, 2SM/PPI, lack, fall short 42.  ἁπλότης, fem., singleness, simplicity, sincerity 43. ὑποφέρω, 3PAAS, endure 44. ὑποφέρω, 3PAAI, endure 45. ὑποφέρω, 3PAAI, endure 46.  μάστιξ, fem., scourge, lash, whip 47.  σταυρός, masc., cross 48.  ἕνεκα, prep., on account of, because of

65

66

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ὀνόματος· διὰ τοῦτο ἐκείνων ἐστὶν τὰ δεξιὰ μέρη τοῦ ἁγιάσματος1 καὶ ὃς ἐὰν πάθῃ διὰ τὸ ὄνομα τῶν δὲ λοιπῶν τὰ ἀριστερὰ2 μέρη ἐστίν. ἀλλὰ ἀμφοτέρων,3 καὶ τῶν ἐκ δεξιῶν καὶ τῶν ἀριστερῶν καθημένων, τὰ αὐτὰ δῶρα4 καὶ αἱ αὐταὶ ἐπαγγελίαι· μόνον ἐκεῖνοι ἐκ δεξιῶν κάθηνται καὶ ἔχουσιν δόξαν τινά. 2 σὺ δὲ κατεπιθυμεῖς5 καθίσαι ἐκ δεξιῶν μετά αὐτῶν, ἀλλὰ τὰ ὑστερήματά6 σου πολλά. καθαρισθήσῃ δὲ ἀπὸ τῶν ὑστερημάτων σου· καὶ πάντες οἱ μὴ διψυχοῦντες7 καθαρισθήσονται ἀπὸ πάντων τῶν ἁμαρτημάτων8 εἰς ταύτην τὴν ἡμέραν. 3 ταῦτα εἴπασα ἤθελεν ἀπελθεῖν· πεσὼν δὲ αὐτῆς πρὸς τοὺς πόδας ἠρώτησα αὐτὴν κατὰ τοῦ κυρίου, ἵνα μοι ἐπιδείξῃ9 ὃ ἐπηγγείλατο10 ὅραμα.11 4 ἡ δὲ πάλιν ἐπελάβετό12 μου τῆς χειρὸς καὶ ἐγείρει με καὶ καθίζει ἐπὶ τὸ συμψέλιον13 ἐξ εὐωνύμων·14 ἐκαθέζετο δὲ καὶ αὐτὴ ἐκ δεξιῶν. καὶ ἐπάρασα15 ῥάβδον16 τινὰ λαμπρὰν17 λέγει μοι· Βλέπεις μέγα πρᾶγμα;18 λέγω αὐτῇ· Κυρία,19 οὐδὲν βλέπω. λέγει μοι· Σύ, ἰδού, οὐχ ὁρᾷς κατέναντί20 1.  ἁγίασμα, neut., sanctuary, holy place 2.  ἀριστερός, adj., left 3.  ἀμφότεροι, adj., both 4.  δῶρον, neut., offering, gift 5. κατεπιθυμέω, 2SPAI, be very eager 6.  ὑστέρημα, neut., lack, failing, shortcoming 7.  διψυχέω, PAPNPM, be undecided, doubt, double–minded 8.  ἁμάρτημα, neut., failure, transgression, sin 9. ἐπιδείκνυμι, 3SAAS, reveal, show 10. ἐπαγγέλλομαι 3SAMI, promise 11.  ὅραμα, neut., vision 12. ἐπιλαμβάνομαι, 3SAMI, grasp, take hold of 13.  συμψέλιον, neut., bench, couch 14.  εὐώνυμος, adj., left 15.  ἐπαίρω, AAPNSF, lift up, raise up 16.  ῥάβδος, fem., staff, rod 17.  λαμπρός, adj., bright, shining, radiant 18.  πρᾶγμα, neut., deed, undertaking, matter, thing 19.  κυρία, fem., lady 20.  κατέναντι, adv., in my sight, before, in front of

σου πύργον21 μέγαν οἰκοδομούμενον ἐπὶ ὑδάτων λίθοις τετραγώνοις22 λαμπροῖς;23 5 ἐν τετραγώνῳ δὲ ᾠκοδομεῖτο ὁ πύργος ὑπὸ τῶν ἓξ24 νεανίσκων25 τῶν ἐληλυθότων μετά αὐτῆς· ἄλλαι δὲ μυριάδες26 ἀνδρῶν παρέφερον27 λίθους, οἱ μὲν ἐκ τοῦ βυθοῦ,28 οἱ δὲ ἐκ τῆς γῆς, καὶ ἐπεδίδουν29 τοῖς ἓξ νεανίσκοις· ἐκεῖνοι δὲ ἐλάμβανον καὶ ᾠκοδόμουν. 6 τοὺς μὲν ἐκ τοῦ βυθοῦ λίθους ἑλκομένους30 πάντας οὕτως ἐτίθεσαν εἰς τὴν οἰκοδομήν·31 ἡρμοσμένοι32 γὰρ ἦσαν καὶ συνεφώνουν33 τῇ ἁρμογῇ34 μετὰ τῶν ἑτέρων καὶ οὕτως ἐκολλῶντο35 ἀλλήλοις, ὥστε τὴν ἁρμογὴν αὐτῶν μὴ φαίνεσθαι. ἐφαίνετο δὲ ἡ οἰκοδομὴ36 τοῦ πύργου37 ὡς ἐξ ἑνὸς λίθου ᾠκοδομημένη. 7 τοὺς δὲ ἑτέρους λίθους τοὺς φερομένους ἀπό τῆς ξηρᾶς38 τοὺς μὲν ἀπέβαλλον,39 τοὺς δὲ ἐτίθουν εἰς τὴν οἰκοδομήν· ἄλλους δὲ κατέκοπτον40 καὶ ἔρριπτον41 μακρὰν42 ἀπὸ τοῦ πύργου. 8 ἄλλοι δὲ λίθοι πολλοὶ κύκλῳ43

21.  πύργος, masc., watchtower, tower 22.  τετράγωνος, adj., with four equal angles, square 23.  λαμπρός, adj., bright, shining, radiant 24.  ἕξ, num., six 25.  νεανίσκος, masc., youth, young man 26.  μυριάς, fem., myriad, ten thousand 27. παραφέρω, 3PIAI, bring up 28.  βυθός, masc., depth, deep water, sea 29. ἐπιδίδωμι, 3PIAI, deliver, give over, give 30.  ἕλκω, PPPAPM, drag 31.  οἰκοδομή, fem., edifice, building 32.  ἁρμόζω, RPPNPM, fit in, join, adapt, shape 33. συμφωνέω, 3PIAI, agree, fit in, match 34.  ἁρμογή, fem., joint 35. κολλάω, 3PIPI, united, cement, join 36.  οἰκοδομή, fem., edifice, building 37.  πύργος, masc., watchtower, tower 38.  ξηρός, fem., dry ground 39. ἀποβάλλω, 3PIAI, throw away 40. κατακόπτω, 3PIAI, cut, break in pieces 41. ῥίπτω, 3PIAI, throw down, throw 42.  μακράν, adv., far away 43.  κύκλῳ, adv., in a circle, around

the shepherd of hermas, visions τοῦ πύργου ἔκειντο,1 καὶ οὐκ ἐχρῶντο2 αὐτοῖς ἐπὶ τὴν οἰκοδομήν·3 ἦσαν γάρ τινες ἐξ αὐτῶν ἐψωριακότες,4 ἕτεροι δὲ σχισμὰς5 ἔχοντες, ἄλλοι δὲ κεκολοβωμένοι,6 ἄλλοι δὲ λευκοὶ7 καὶ στρογγύλοι,8 μὴ ἁρμόζοντες9 εἰς τὴν οἰκοδομήν. 9 ἔβλεπον δὲ ἑτέρους λίθους ῥιπτομένους10 μακρὰν ἀπὸ τοῦ πύργου καὶ ἐρχομένους εἰς τὴν ὁδὸν καὶ μὴ μένοντας ἐν τῇ ὁδῷ, ἀλλὰ κυλιομένους11 ἐκ τῆς ὁδοῦ εἰς τὴν ἀνοδίαν·12 ἑτέρους δὲ ἐπὶ πῦρ ἐμπίπτοντας13 καὶ καιομένους·14 ἑτέρους δὲ πίπτοντας ἐγγὺς15 ὑδάτων καὶ μὴ δυναμένους κυλισθῆναι16 εἰς τὸ ὕδωρ, καίπερ17 θελόντων κυλισθῆναι καὶ ἐλθεῖν εἰς τὸ ὕδωρ. ἀποτρέχειν.19 λέγω αὐτῇ· Κυρία,20 τί μοι ὄφελος21 ταῦτα ἑωρακότι καὶ μὴ γινώσκοντι, τί ἐστιν τὰ πράγματα;22 ἀποκριθεῖσά μοι λέγει· Πανοῦργος23 εἶ ἄνθρωπος, θέλων γινώσκειν τὰ περὶ τὸν πύργον.24 Ναί, φημί,

κυρία, ἵνα τοῖς ἀδελφοῖς ἀναγγείλω25 καὶ ἱλαρώτεροι26 γένωνται καὶ ταῦτα ἀκούσαντες γινώσκωσιν τὸν κύριον ἐν πολλῇ δόξῃ. 2 ἡ δὲ ἔφη· Ἀκούσονται μὲν πολλοί· ἀκούσαντες δέ τινες ἐξ αὐτῶν χαρήσονται, τινὲς δὲ κλαύσονται· ἀλλὰ καὶ οὗτοι, ἐὰν ἀκούσωσιν καὶ μετανοήσωσιν, καὶ αὐτοὶ χαρήσονται. ἄκουε οὖν τὰς παραβολὰς τοῦ πύργου27 ἀποκαλύψω28 γάρ σοι πάντα. καὶ μηκέτι29 μοι κόπους30 πάρεχε31 περὶ ἀποκαλύψεως·32 αἱ γὰρ ἀποκαλύψεις αὗται τέλος ἔχουσιν πεπληρωμέναι γάρ εἰσιν. ἀλλʼ οὐ παύσῃ33 αἰτούμενος ἀποκαλύψεις· ἀναιδὴς34 γὰρ εἶ. 3 ὁ μὲν πύργος,35 ὃν βλέπεις οἰκοδομούμενον, ἐγώ εἰμι ἡ Ἐκκλησία, ἡ ὀφθεῖσά σοι καὶ νῦν καὶ τὸ πρότερον·36 ὃ ἂν οὖν θελήσῃς, ἐπερώτα περὶ τοῦ πύργου, καὶ ἀποκαλύψω37 σοι, ἵνα χαρῇς μετὰ τῶν ἁγίων. 4 λέγω αὐτῇ· Κυρία,38 ἐπεὶ39 ἅπαξ40 ἄξιόν με ἡγήσω41 τοῦ πάντα μοι ἀποκαλύψαι, ἀποκάλυψον.42 ἡ δὲ λέγει μοι· Ὃ ἐὰν ἐνδέχηταί43 σοι ἀποκαλυφθῆναι,44

1. κεῖμαι, 3PIPI, set, place, be laid 2. χράομαι, 3PIMI, make use of, use 3.  οἰκοδομή, fem., edifice, building 4.  ψωριάω, RAPNPM, have a rough surface 5.  σχισμή, fem., split, fissure, crack 6.  κολοβόω, RPPNPM, shorten, cut short 7.  λευκός, adj., bright, white 8.  στρογγύλος, adj., spherical, circular, round 9.  ἁρμόζω, PAPNPM, join, fit 10.  ῥίπτω, PPPAPM, throw down, throw 11.  κυλίω, PMPAPM, roll 12.  ἀνοδία, fem., a wayless area, a place with no roads 13.  ἐμπίπτω, PAPAPM, fall in 14.  καίω, PPPAPM, set on fire, burn 15.  ἐγγύς, adv., near 16.  κυλίω, APN, roll 17.  καίπερ, conj., although 18.  δείκνυμι, AAPNSF, reveal, make known, show 19.  ἀποτρέχω, PAN, run off, hurry away 20.  κυρία, fem., lady 21.  ὄφελος, neut., good, advantage, benefit 22.  πρᾶγμα, neut., deed, thing, matter 23.  πανοῦργος, adj., clever, crafty, sly 24.  πύργος, masc., watchtower, tower

25. ἀναγγέλλω, 1SAAS, announce, disclose, report 26.  ἱλαρός, adj., happy, glad, more cheerful 27.  πύργος, masc., watchtower, tower 28. ἀποκαλύπτω, 1SFAI, disclose, make fully known, reveal 29.  μηκέτι, adv., no more, no longer 30.  κόπος, masc., work, toil, difficulty, trouble 31. παρέχω, 2SPAM, make happen, cause 32.  ἀποκάλυψις, fem., revelation 33. παύω, 2SFMI, cease, stop 34.  ἀναιδής, adj., shameless 35.  πύργος, masc., watchtower, tower 36.  πρότερος, adv., previously, former 37. ἀποκαλύπτω, 1SFAI, disclose, make fully known, reveal 38.  κυρία, fem., lady 39.  ἐπεί, conf., when, because, since 40.  ἄπαξ, adv., once 41. ἡγέομαι, 2SAMI, lead, think, consider 42. ἀποκαλύπτω, 2SAAM, disclose, make fully known, reveal 43. ἐνδέχομαι, 3SAM/PS, it is possible 44.  ἀποκαλύπτω, APN, disclose, make fully known, reveal

11 (3.3) Δείξασά18 μοι ταῦτα ἤθελεν

67

68

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἀποκαλυφθήσεται.1 μόνον ἡ καρδία σου πρὸς τὸν Θεὸν ἤτω καὶ μὴ διψυχήσεις2 ὃ ἄν ἴδῃς. 5 ἐπηρώτησα αὐτήν· Διατί ὁ πύργος ἐπὶ ὑδάτων ᾠκοδόμηται, κυρία;3 Εἶπά σοι, φησίν, καὶ τὸ πρότερον,4 καὶ ἐκζητεῖς5 ἐπιμελῶς·6 ἐκζητῶν7 οὖν εὑρίσκεις τὴν ἀλήθειαν. διατί οὖν ἐπὶ ὑδάτων ᾠκοδόμηται ὁ πύργος, ἄκουε· ὅτι ἡ ζωὴ ὑμῶν διὰ ὕδατος ἐσώθη καὶ σωθήσεται. τεθεμελίωται8 δὲ ὁ πύργος τῷ ῥήματι τοῦ παντοκράτορος9 καὶ ἐνδόξου10 ὀνόματος, κρατεῖται δὲ ὑπὸ τῆς ἀοράτου11 δυνάμεως τοῦ δεσπότου.12

12 (3.4) Ἀποκριθεὶς λέγω αὐτῇ· Κυρία,13

μεγάλως14 καὶ θαυμαστῶς15 ἔχει τὸ πρᾶγμα16 τοῦτο· οἱ δὲ νεανίσκοι17 οἱ ἓξ18 οἱ οἰκοδομοῦντες, τίνες εἰσίν, κυρία; Οὗτοί εἰσιν οἱ ἅγιοι ἄγγελοι τοῦ θεοῦ οἱ πρῶτοι κτισθέντες,19 οἷς παρέδωκεν ὁ κύριος πᾶσαν τὴν κτίσιν20 αὐτοῦ αὔξειν21 καὶ οἰκοδομεῖν καὶ δεσπόζειν22 τῆς κτίσεως πάσης· διὰ τούτων οὖν τελεσθήσεται23 ἡ 1. ἀποκαλύπτω, 3SFPI, disclose, make fully known, reveal 2. διψυχέω, 2SFAI, be undecided, doubt, double–minded, 3.  κυρία, fem., lady 4.  πρότερος, adv., previously, former 5. ἐκζητέω, 2SPAI, search for, seek out 6.  ἐπιμελῶς, adv., diligently, carefully 7.  ἐκζητέω, PAPNSM, search for, seek out 8. θεμελιόω, 3SRPI, establish, lay a foundation 9.  παντοκράτωρ, masc., almighty 10.  ἔνδοξος, adj., splendid, honored, glorious 11.  ἀόρατος, adj., invisible 12.  δεσπότης, masc., lord, master 13.  κυρία, fem., lady 14.  μεγάλως, adv., exceedingly, greatly, great 15.  θαυμαστῶς, adv., wonderfully, wonderful 16.  πρᾶγμα, neut., deed, matter, thing 17.  νεανίσκος, masc., youth, young man 18.  ἕξ, num., six 19.  κτίζω, APPNPM, create 20.  κτίσις, fem., creation 21.  αὐξάνω, PAN, grow, increase 22.  δεσπόζω, PAN, to be lord, to be master 23. τελέω, 3SFPI, finish, accomplish, complete

οἰκοδομὴ24 τοῦ πύργου.25 2 Οἱ δὲ ἕτεροι οἱ παραφέροντες26 τοὺς λίθους, τίνες εἰσίν; Καὶ αὐτοὶ ἅγιοι ἄγγελοι τοῦ θεοῦ· οὗτοι δὲ οἱ ἓξ ὑπερέχοντες27 αὐτούς εἰσιν· συντελεσθήσεται28 οὖν ἡ οἰκοδομὴ29 τοῦ πύργου, καὶ πάντες ὁμοῦ30 εὐφρανθήσονται31 κύκλῳ32 τοῦ πύργου καὶ δοξάσουσιν τὸν θεόν, ὅτι ἐτελέσθη33 ἡ οἰκοδομὴ τοῦ πύργου. 3 ἐπηρώτησα αὐτὴν λέγων· Κυρία,34 ἤθελον γνῶναι τῶν λίθων τὴν ἔξοδον35 καὶ τὴν δύναμιν αὐτῶν, ποταπή36 ἐστιν. ἀποκριθεῖσά μοι λέγει· Οὐχ ὅτι σὺ ἐκ πάντων ἀξιώτερος εἶ, ἵνα σοι ἀποκαλυφθῇ.37 ἄλλοι γάρ σου πρότεροί38 εἰσιν καὶ βελτίονές39 σου, οἷς ἔδει ἀποκαλυφθῆναι40 τὰ ὁράματα41 ταῦτα· ἀλλʼ ἵνα δοξασθῇ τὸ ὄνομα τοῦ θεοῦ, σοὶ ἀπεκαλύφθη42 καὶ ἀποκαλυφθήσεται43 διὰ τοὺς διψύχους,44 τοὺς διαλογιζομένους45 ἐν 24.  οἰκοδομή, fem., edifice, building 25.  πύργος, masc., watchtower, tower 26.  παραφέρω, PAPNPM, carry away, bring up 27.  ὑπερέχω, PAPNPM, be better than, surpass, superior to 28. συντελέω, 3SFPI, finish, accomplish, complete 29.  οἰκοδομή, fem., edifice, building 30.  ὁμοῦ, adv., with one accord, at the same time, together 31. εὐφραίνω, 3PFPI, be glad, celebrate, rejoice 32.  κύκλῳ, adv., in a circle, around 33. τελέω, 3SAPI, finish, accomplish, complete 34.  κυρία, fem., lady 35.  ἔξοδος, fem., going out, destination 36.  ποταπός, adj., what sort of, what kind of 37. ἀποκαλύπτω, 3SAPS, disclose, make fully known, reveal 38.  πρότερος, adv., former, previously, before 39.  βελτίων, adj., better 40.  ἀποκαλύπτω, APN, disclose, make fully known, reveal 41.  ὅραμα, neut., vision 42. ἀποκαλύπτω, 3SAPI, disclose, make fully known, reveal 43. ἀποκαλύπτω, 3SFPI, disclose, make fully known, reveal 44.  δίψυχος, masc., doubting, double–minded 45.  διαλογίζομαι, PMPAPM, reason, debate, argue

the shepherd of hermas, visions ταῖς καρδίαις αὐτῶν, εἰ ἄρα1 ἔστιν ταῦτα ἢ οὐκ ἔστιν. λέγε αὐτοῖς, ὅτι ταῦτα πάντα ἐστὶν ἀληθῆ2 καὶ οὐθὲν3 ἔξωθέν4 ἐστιν τῆς ἀληθείας, ἀλλὰ πάντα ἰσχυρὰ5 καὶ βέβαια6 καὶ τεθεμελιωμένα7 ἐστίν.

13 (3.5) Ἄκουε νῦν περὶ τῶν λίθων τῶν

ὑπαγόντων εἰς τὴν οἰκοδομήν.8 οἱ μὲν οὖν λίθοι οἱ τετράγωνοι9 καὶ λευκοὶ10 καὶ συμφωνοῦντες11 ταῖς ἁρμογαῖς12 αὐτῶν, οὗτοί εἰσιν οἱ ἀπόστολοι καὶ ἐπίσκοποι13 καὶ διδάσκαλοι καὶ διάκονοι14 οἱ πορευθέντες κατὰ τὴν σεμνότητα15 τοῦ θεοῦ καὶ ἐπισκοπήσαντες16 καὶ διδάξαντες καὶ διακονήσαντες ἁγνῶς17 καὶ σεμνῶς18 τοῖς ἐκλεκτοῖς19 τοῦ θεοῦ, οἱ μὲν κεκοιμημένοι,20 οἱ δὲ ἔτι ὄντες καὶ πάντοτε ἑαυτοῖς συνεφώνησαν21 καὶ ἐν ἑαυτοῖς εἰρήνην ἔσχον καὶ ἀλλήλων ἤκουον· διὰ τοῦτο ἐν τῇ οἰκοδομῇ τοῦ πύργου22 συμφωνοῦσιν23 αἱ ἁρμογαὶ αὐτῶν. 2 Οἱ δὲ 1.  ἄρα, part., possible, so 2.  ἀληθής, adj., truthful, truth, true 3.  οὐθείς, adj., no one, nothing 4.  ἔξωθέν, adv., external, outside 5.  ἰσχυρός, adj., mighty, powerful, strong 6.  βέβαιος, adj., steadfast, firm, reliable 7.  θεμελιόω, RPPNPN, lay a foundation, establish 8.  οἰκοδομή, fem., edifice, building 9.  τετράγωνος, adj., with four equal angles, square 10.  λευκός, adj., bright, shinning, white 11.  συμφωνέω, PAPNPM, agree, fit in, match 12.  ἁρμογή, fem., joint 13.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 14.  διάκονος, masc., servant, deacon 15.  σεμνότης, fem., dignity, majesty, holiness 16.  ἐπισκοπέω, AAPNPM, take care, exercise oversight, oversee 17.  ἁγνῶς, adv., purely, sincerely 18.  σεμνῶς, adv., reverently, honorably, worthily 19.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 20.  κοιμάω, RPPNPM, fall asleep, sleep 21. συμφωνέω, 3PAAI, agree, consent, be of one mind 22.  πύργος, masc., watchtower, tower 23. συμφωνέω, 3PPAI, agree, consent, be of one

ἐκ τοῦ βυθοῦ24 ἑλκόμενοι25 καὶ ἐπιτιθέμενοι εἰς τὴν οἰκοδομὴν26 καὶ συμφωνοῦντες27 ταῖς ἁρμογαῖς28 αὐτῶν μετὰ τῶν ἑτέρων λίθων τῶν ἤδη ᾠκοδομημένων, τίνες εἰσίν; Οὗτοί εἰσιν οἱ παθόντες ἕνεκεν29 τοῦ ὀνόματος τοῦ κυρίου. 3 Τοὺς δὲ ἑτέρους λίθους τοὺς φερομένους ἀπὸ τῆς ξηρᾶς30 θέλω γνῶναι, τίνες εἰσίν, κυρία.31 ἔφη· Τοὺς μὲν εἰς τὴν οἰκοδομὴν ὑπάγοντας καὶ μὴ λατομουμένους,32 τούτους ὁ κύριος ἐδοκίμασεν,33 ὅτι ἐπορεύθησαν ἐν τῇ εὐθύτητι34 τοῦ κυρίου καὶ κατωρθώσαντο35 τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ. 4 Οἱ δὲ ἀγόμενοι καὶ τιθέμενοι εἰς τὴν οἰκοδομήν, τίνες εἰσίν; Νέοι36 εἰσὶν ἐν τῇ πίστει καὶ πιστοί. νουθετοῦνται37 δὲ ὑπὸ τῶν ἀγγέλων εἰς τὸ ἀγαθοποιεῖν,38 διότι εὑρέθη· ἐν αὐτοῖς πονηρία.39 5 Οὓς δὲ ἀπέβαλλον40 καὶ ἐρίπτουν,41 τίνες εἰσίν; Οὗτοί εἰσιν ἡμαρτηκότες καὶ θέλοντες μετανοῆσαι· διὰ τοῦτο μακρὰν42 οὐκ ἀπερίφησαν43 ἔξω τοῦ πύργου,44 ὅτι εὔχρηστοι45 ἔσονται εἰς mind 24.  βυθός, masc., depth, deep water, sea 25.  ἕλκω, PPPNPM, drag 26.  οἰκοδομή, fem., edifice, building 27.  συμφωνέω, PAPNPM, agree, consent, be of one mind 28.  ἁρμογή, fem., joint 29.  ἕνεκα, prep., on account of, for the sake of 30.  ξηρός, fem., dry ground 31.  κυρία, fem., lady 32.  λατομέω, PPPAPM, quarry, hew out of rock 33. δοκιμάζω, 3SAAI, test, examine, approve 34.  εὐθύτης, fem., uprightness, righteousness 35. κατορθόω, 3PAMI, set straight, bring to successful conclusion, complete 36.  νέος, adj., new, young 37. νουθετέω, 3PPPI, admonish, warn, advise, instruct 38.  ἀγαθοποιέω, PAN, do good 39.  πονηρία, fem., evil, wickedness 40. ἀποβάλλω, 3PIAI, throw off, reject 41. ῥίπτω, 3PIAI, throw away 42.  μακράν, adv., far away 43. ἀπορρίπτω, 3PAPI, drive away, throw 44.  πύργος, masc., watchtower, tower 45.  εὔχρηστος, adj., useful

69

70

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s τὴν οἰκοδομήν,1 ἐὰν μετανοήσωσιν. οἱ οὖν μέλλοντες μετανοεῖν, ἐὰν μετανοήσωσιν, ἰσχυροὶ2 ἔσονται ἐν τῇ πίστει, ἐὰν νῦν μετανοήσωσιν, ἐν ᾧ οἰκοδομεῖται ὁ πύργος. ἐὰν δὲ τελεσθῇ3 ἡ οἰκοδομή, οὐκέτι ἔχουσιν τόπον, ἀλλʼ ἔσονται ἔκβολοι4 μόνον δὲ τοῦτο ἔχουσιν, παρὰ τῷ πύργῳ κεῖσθαι.5

14 (3.6) Τοὺς δὲ κατακοπτομένους6 καὶ

μακρὰν7 ῥιπτομένους8 ἀπὸ τοῦ πύργου9 θέλεις γνῶναι; οὗτοί εἰσιν οἱ υἱοὶ τῆς ἀνομίας10 ἐπίστευσαν δὲ ἐν ὑποκρίσει,11 καὶ πᾶσα πονηρία12 οὐκ ἀπέστη13 ἀπʼ αὐτῶν· διὰ τοῦτο οὐκ ἔχουσιν σωτηρίαν, ὅτι οὐκ εἰσὶν εὔχρηστοι14 εἰς οἰκοδομὴν15 διὰ τὰς πονηρίας αὐτῶν. διὰ τοῦτο συνεκόπησαν16 καὶ πόρρω17 ἀπερίφησαν18 διὰ τὴν ὀργὴν τοῦ κυρίου, ὅτι παρώργισαν19 αὐτόν. 2 τοὺς δὲ ἑτέρους, οὓς ἑώρακας πολλοὺς κειμένους,20 μὴ ὑπάγοντας εἰς τὴν οἰκοδομήν,21 οὗτοι οἱ μὲν ἐψωριακότες22 εἰσίν, οἱ ἐγνωκότες τὴν ἀλήθειαν, μὴ ἐπιμένοντας23 δὲ ἐν 1.  οἰκοδομή, fem., edifice, building 2.  ἰσχυρός, adj., mighty, powerful, strong 3. τελέω, 3SAPS, finish, accomplish, complete 4.  ἔκβολος, adj., thrown out, excluded, rejected 5.  κεῖμαι, PPN, set, be laid, place 6.  κατακόπτω, PPPAPM, cut, break in pieces 7.  μακράν, adv., long way, far away 8.  ῥίπτω, PPPAPM, hurl, throw away 9.  πύργος, masc., watchtower, tower 10.  ἀνομία, fem., lawlessness 11.  ὑπόκρισις, fem., play–acting, hypocrisy 12.  πονηρία, fem., wickedness, evil 13. ἀφίστημι, 3SAAI, put away, depart from 14.  εὔχρηστος, adj., useful 15.  οἰκοδομή, fem., edifice, building 16. συγκόπτω, 3PAPI, cut up, broken up 17.  πόρρω, adv., far off, far away 18. ἀπορρίπτω, 3PAPI, cast off, throw away 19. παροργίζω, 3PAAI, provoke anger, make angry 20.  κεῖμαι, PPPAPM, set, be laid, placed 21.  οἰκοδομή, fem., edifice, building 22.  ψωριάω, RAPNPM, have a rough surface 23.  ἐπιμένω, PAPAPM, remain, continue, persist in

αὐτῇ. 3 Οἱ δὲ τὰς σχισμὰς24 ἔχοντες, τίνες εἰσίν; Οὗτοί εἰσιν οἱ κατʼ ἀλλήλων ἐν ταῖς καρδίαις ἔχοντες καὶ μὴ εἰρηνεύοντες25 ἐν ἑαυτοῖς, ἀλλὰ πρόσωπον εἰρήνης ἔχοντες, ὅταν δὲ ἀπʼ ἀλλήλων ἀποχωρήσωσιν,26 αἱ πονηρίαι27 αὐτῶν ἐν ταῖς καρδίαις ἐμμένουσιν·28 αὗται οὖν αἱ σχισμαί εἰσιν, ἃς ἔχουσιν οἱ λίθοι. 4 οἱ δὲ κεκολοβωμένοι,29 οὗτοί εἰσιν πεπιστευκότες μὲν καὶ τὸ πλεῖον μέρος ἔχουσιν ἐν τῇ δικαιοσύνῃ, τινὰ δὲ μέρη ἔχουσιν τῆς ἀνομίας·30 διὰ τοῦτο κολοβοὶ31 καὶ οὐχ ὁλοτελεῖς32 εἰσιν. 5 Οἱ δὲ λευκοὶ33 καὶ στρογγύλοι34 καὶ μὴ ἁρμόζοντες35 εἰς τὴν οἰκοδομήν, τίνες εἰσιν, κυρία;36 ἀποκριθεῖσά μοι λέγει· Ἕως πότε37 μωρὸς38 εἶ καὶ ἀσύνετος,39 καὶ πάντα ἐπερωτᾷς καὶ οὐδὲν νοεῖς;40 οὗτοί εἰσιν ἔχοντες μὲν πίστιν, ἔχοντες δὲ καὶ πλοῦτον41 τοῦ αἰῶνος τούτου· ὅταν γένηται θλῖψις, διὰ τὸν πλοῦτον αὐτῶν καὶ διὰ τὰς πραγματείας42 ἀπαρνοῦνται43 τὸν κύριον αὐτῶν. 6 καὶ ἀποκριθεὶς αὐτῇ

24.  σχισμή, fem., split, fissure, crack 25.  εἰρηνεύω, PAPNPM, live in peace, be at peace 26. ἀποχωρέω, 3PAAS, withdraw, go away, depart 27.  πονηρία, fem., wickedness, evil 28. ἐμμένω, 3PPAI, abide, stay, remain 29.  κολοβόω, RPPNPM, cut short 30.  ἀνομία, fem., lawlessness 31.  κολοβός, adj., short, too short 32.  ὁλοτελής, adj., complete, perfect 33.  λευκός, adj., bright, shinning, white 34.  στρογγύλος, adj., circular, spherical, round 35.  ἁρμόζω, PAPNPM, join, fit 36.  κυρία, fem., lady 37.  πότε, adv., at what time, when 38.  μωρός, adj., foolish, stupid 39.  ἀσύνετος, adj., without understanding, senseless, foolish 40. νοέω, 2SPAI, think, perceive, understand 41.  πλοῦτος, masc., riches, wealth 42.  πραγματεία, fem., activity, occupation, business dealing 43. ἀπαρνέομαι, 3PPMI, deny

the shepherd of hermas, visions λέγω· Κυρία,1 πότε2 οὖν εὔχρηστοι3 ἔσονται εἰς τὴν οἰκοδομήν;4 Ὅταν, φησίν, περικοπῇ5 αὐτῶν ὁ πλοῦτος6 ὁ ψυχαγωγῶν7 αὐτούς, τότε εὔχρηστοι ἔσονται τῷ θεῷ. ὥσπερ γὰρ ὁ λίθος ὁ στρογγύλος,8 ἐὰν μὴ περικοπῇ καὶ ἀποβάλῃ9 ἐξ αὐτοῦ τι, οὐ δύναται τετράγωνος10 γενέσθαι, οὕτω καὶ οἱ πλουτοῦντες11 ἐν τούτῳ τῷ αἰῶνι, ἐὰν μὴ περικοπῇ αὐτῶν ὁ πλοῦτος, οὐ δύνανται τῷ κυρίῳ εὔχρηστοι γενέσθαι. 7 ἀπὸ σεαυτοῦ πρῶτον γνῶθι· ὅτε ἐπλούτεις,12 ἄχρηστος13 ἦς, νῦν δὲ εὔχρηστος14 εἶ καὶ ὠφέλιμος15 τῇ ζωῇ. εὔχρηστοι γίνεσθε τῷ θεῷ καὶ γὰρ σὺ αὐτὸς χρᾶσαι16 ἐκ τῶν αὐτῶν λίθων.

15 (3.7) Τοὺς δὲ ἑτέρους λίθους, οὓς εἶδες

μακρὰν17 ἀπὸ τοῦ πύργου18 ῥιπτομένους19 καὶ πίπτοντας εἰς τὴν ὁδὸν καὶ κυλιομένους20 ἐκ τῆς ὁδοῦ εἰς τὰς ἀνοδίας·21 οὗτοί εἰσιν οἱ πεπιστευκότες μέν, ἀπὸ δὲ τῆς διψυχίας22 αὐτῶν ἀφίουσιν τὴν ὁδὸν αὐτῶν τὴν 1.  κυρία, fem., lady 2.  πότε, adv., at what time, when 3.  εὔχρηστος, adj., useful 4.  οἰκοδομή, fem., edifice, building 5. περικόπτω, 3SAAS, hew all around, cut away 6.  πλοῦτος, masc., riches, wealth 7.  ψυχαγωγέω, PAPNSM, attract, charm, beguile 8.  στρογγύλος, adj., circular, spherical, round 9. ἀποβάλλω, 2SAPS, throw away 10.  τετράγωνος, adj., with four equal angles, square 11.  πλουτέω, PAPNPM, be rich 12. πλουτέω, 2SIAI, be rich 13.  ἄχρηστος, adj., worthless, useless 14.  εὔχρηστος, adj., useful 15.  ὠφέλιμος, adj., useful, advantageous, beneficial 16. χράομαι, 2SPPI, make use of, use 17.  μακράν, adv., long way, far away 18.  πύργος, masc., watchtower, tower 19.  ῥίπτω, PPPAPM, hurl, throw away 20.  κυλίω, PPPAPM, roll along, roll 21.  ἀνοδία, fem., a wayless area, a place with no roads 22.  διψυχία, fem., indecision, doubt, double–mindedness

ἀληθινήν·23 δοκοῦντες οὖν βελτίονα24 ὁδὸν δύνασθαι εὑρεῖν, πλανῶνται καὶ ταλαιπωροῦσιν25 περιπατοῦντες ἐν ταῖς ἀνοδίαις. 2 οἱ δὲ πίπτοντες εἰς τὸ πῦρ καὶ καιόμενοι,26 οὗτοί εἰσιν οἱ εἰς τέλος ἀποστάντες27 τοῦ θεοῦ τοῦ ζῶντος, καὶ οὐκέτι αὐτοῖς ἀνέβη ἐπὶ τὴν καρδίαν τοῦ μετανοῆσαι διὰ τὰς ἐπιθυμίας τῆς ἀσελγείας28 αὐτῶν καὶ τῶν πονηριῶν29 ὧν εἰργάσαντο. 3 τοὺς δὲ ἑτέρους τοὺς πίπτοντας ἐγγὺς30 τῶν ὑδάτων καὶ μὴ δυναμένους κυλισθῆναι31 εἰς τὸ ὕδωρ θέλεις γνῶναι, τίνες εἰσίν; οὗτοί εἰσιν οἱ τὸν λόγον ἀκούσαντες καὶ θέλοντες βαπτισθῆναι εἰς τὸ ὄνομα τοῦ κυρίου· εἶτα32 ὅταν αὐτοῖς ἔλθῃ εἰς μνείαν33 ἡ ἁγνότης34 τῆς ἀληθείας, μετανοοῦσιν καὶ πορεύονται πάλιν ὀπίσω τῶν ἐπιθυμιῶν αὐτῶν τῶν πονηρῶν. 4 ἐτέλεσεν35 οὖν τὴν ἐξήγησιν36 τοῦ πύργου.37 5 ἀναιδευσάμενος38 ἔτι αὐτὴν ἐπηρώτησα, εἰ ἄρα39 πάντες οἱ λίθοι οὗτοι οἱ ἀποβεβλημένοι40 καὶ μὴ ἁρμόζοντες41

23.  ἀληθινός, fem., genuine, authentic, true 24.  βελτίων, adj., better 25. ταλαιπωρέω, 3PPAI, endure hardship, feel miserable 26.  καίω, PPPNPM, set on fire, burn 27.  ἀφίστημι, AAPNPM, revolt, go away, depart from 28.  ἀσέλγεια, fem., lack of self–restraint, licentiousness 29.  πονηρία, fem., wickedness, evil 30.  ἐγγύς, adv., close, near 31.  κυλίω, APN, roll along, roll 32.  εἶτα, adv., next, then 33.  μνεία, fem., remembrance, memory 34.  ἁγνότης, fem., sincerity, purity 35. τελέω, 3SAAI, finish, accomplish, complete 36.  ἐξήγησις, fem., narrative, explanation, interpretation 37.  πύργος, masc., watchtower, tower 38.  ἀναιδεύομαι, AMPNSM, be unabashed, shameless 39.  ἄρα, part., possible, so 40.  ἀποβάλλω, RPPNPM, reject, remove, throw away 41.  ἁρμόζω, PAPNPM, fit, join

71

72

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s εἰς τὴν οἰκοδομὴν1 τοῦ πύργου,2 εἰ ἔστιν αὐτοῖς μετάνοια3 καὶ ἔχουσιν τόπον εἰς τὸν πύργον τοῦτον. Ἔχουσιν, φησίν, μετάνοιαν, ἀλλὰ εἰς τοῦτον τὸν πύργον οὐ δύνανται ἁρμόσαι·4 6 ἑτέρῳ δὲ τόπῳ ἁρμόσουσιν5 πολὺ ἐλάττονι,6 καὶ τοῦτο ὅταν βασανισθῶσιν7 καὶ ἐκπληρώσωσιν8 τὰς ἡμέρας τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν. καὶ διὰ τοῦτο μετατεθήσονται,9 ὅτι μετέλαβον10 τοῦ ῥήματος τοῦ δικαίου. καὶ τότε αὐτοῖς συμβήσεται11 μετατεθῆναι12 ἐκ τῶν βασάνων13 αὐτῶν, διὰ τὰ ἔργα ἃ εἰργάσαντο πονηρά. ἐὰν δὲ μὴ ἀναβῇ ἐπὶ τὴν καρδίαν αὐτῶν, οὐ σώζονται διὰ τὴν σκληροκαρδίαν14 αὐτῶν. αὐτὴν περὶ πάντων τούτων, λέγει μοι· Θέλεις ἄλλο ἰδεῖν; κατεπίθυμος16 ὢν τοῦ θεάσασθαι17 περιχαρὴς18 ἐγενόμην τοῦ ἰδεῖν. 2 ἐμβλέψασά19 μοι ὑπεμειδίασεν20 καὶ λέγει μοι· Βλέπεις ἑπτὰ γυναῖκας κύκλῳ21

τοῦ πύργου;22 Βλέπω, φημί, κυρία.23 Ὁ πύργος οὗτος ὑπὸ τούτων βαστάζεται24 κατά ἐπιταγὴν25 τοῦ κυρίου. 3 ἄκουε νῦν τὰς ἐνεργείας26 αὐτῶν. ἡ μὲν πρώτη αὐτῶν, ἡ κρατοῦσα27 τὰς χεῖρας, Πίστις καλεῖται διὰ ταύτης σώζονται οἱ ἐκλεκτοὶ28 τοῦ θεοῦ. 4 ἡ δὲ ἑτέρα, ἡ περιεζωσμένη29 καὶ ἀνδριζομένη,30 Ἐγκράτεια31 καλεῖται· αὕτη θυγάτηρ32 ἐστὶν τῆς Πίστεως. ὃς ἂν οὖν ἀκολουθήσῃ αὐτῇ, μακάριος γίνεται ἐν τῇ ζωῇ αὐτοῦ, ὅτι πάντων τῶν πονηρῶν ἔργων ἀφέξεται,33 πιστεύων ὅτι, ἐὰν ἀφέξηται34 πάσης ἐπιθυμίας πονηρᾶς, κληρονομήσει35 ζωὴν αἰώνιον. 5 Αἱ δὲ ἕτεραι, κυρία,36 τίνες εἰσίν; Θυγατέρες37 ἀλλήλων εἰσίν καλοῦνται δὲ ἡ μὲν Ἁπλότης,38 ἡ δὲ Ἐπιστήμη,39 ἡ δὲ Ἀκακία,40 ἡ δὲ Σεμνότης,41 ἡ δὲ Ἀγάπη. ὅταν οὖν τὰ ἔργα τῆς μητρὸς αὐτῶν πάντα ποιήσῃς, δύνασαι ζῆσαι. 6 Ἤθελον, φημί, γνῶναι, κυρία,42 τίς τίνα δύναμιν ἔχει αὐτῶν. Ἄκουε, φησίν, τὰς δυνάμεις, ἃς ἔχουσιν. 7

1.  οἰκοδομή, fem., edifice, building 2.  πύργος, masc., watchtower, tower 3.  μετάνοια, fem., change of mind, turning about, repentance 4.  ἁρμόζω, AAN, fit, join 5. ἁρμόζω, 3PFAI, fit, join 6.  ἐλάσσων, adj., smaller, less, inferior 7. βασανίζω, 3PAPS, torment, torture 8. ἐκπληρόω, 3PAAS, carry out, fulfill 9. μετατίθημι, 3PFPI, change, transfer, take up, take away 10. μεταλαμβάνω, 3PAAI, have a share in, partake of, receive 11. συμβαίνω, 3SFMI, come about, befall, happen 12.  μετατίθημι, APN, change, transfer, take up, take away 13.  βάσανος, fem., torment, torture 14.  σκληροκαρδία, fem., obstinacy, hardness of heart 15. παύω, 1SAMI, cease, stop 16.  κατεπίθυμος, adj., very eager 17.  θεάομαι, AMN, behold, look at, see 18.  περιχαρής, adj., very joyful, exceedingly glad 19.  ἐμβλέπω, AAPNSF, consider, gaze on, look intently at 20. ὑπομειδιάω, 3SAAI, smile a little 21.  κύκλῳ, adv., in a circle, around

22.  πύργος, masc., watchtower, tower 23.  κυρία, fem., lady 24. βαστάζω, 3SPPI, pick up, bear, support 25.  ἐπιταγή, fem., authority, injunction, command 26.  ἐνέργεια, fem., working, operation, function 27.  κρατέω, PAPNSF, seize, hold, grasp 28.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 29.  περιζώννυμι, RPPNSF, gird about, wear a belt 30.  ἀνδρίζομαι, PMPNSF, be manly, act courageously 31.  ἐγκράτεια, fem., self–control 32.  θυγάτηρ, fem., daughter 33. ἀπέχω, 3SFMI, be distant, refrain from, abandon 34. ἀπέχω, 3SAMS, be distant, refrain from, abandon 35. κληρονομέω, 3SFAI, come into possession of, inherit 36.  κυρία, fem., lady 37.  θυγάτηρ, fem., daughter 38.  ἁπλότης, fem., sincerity, simplicity 39.  ἐπιστήμη, fem., understanding, knowledge 40.  ἀκακία, fem., innocence 41.  σεμνότης, fem., dignity, holiness, reverence 42.  κυρία, fem., lady

16 (3.8) Ὅτε οὖν ἐπαυσάμην15 ἐρωτῶν

the shepherd of hermas, visions κρατοῦνται δὲ ὑπό ἀλλήλων αἱ δυνάμεις αὐτῶν καὶ ἀκολουθοῦσιν ἀλλήλαις, καθὼς καὶ γεγεννημέναι εἰσίν. ἐκ τῆς Πίστεως γεννᾶται Ἐγκράτεια,1 ἐκ τῆς Ἐγκρατείας Ἁπλότης,2 ἐκ τῆς Ἁπλότητος Ἀκακία,3 ἐκ τῆς Ἀκακίας Σεμνότης,4 ἐκ τῆς Σεμνότητος Ἐπιστήμη,5 ἐκ τῆς Ἐπιστήμης Ἀγάπη. τούτων οὖν τὰ ἔργα ἁγνὰ6 καὶ σεμνὰ7 καὶ θεῖά8 ἐστιν. 8 ὃς ἂν οὖν δουλεύσῃ9 ταύταις καὶ ἰσχύσῃ10 κρατῆσαι11 τῶν ἔργων αὐτῶν, ἐν τῷ πύργῳ12 ἕξει τὴν κατοίκησιν13 μετὰ τῶν ἁγίων τοῦ θεοῦ. 9 ἐπηρώτων δὲ αὐτὴν περὶ τῶν καιρῶν, εἰ ἤδη συντέλειά14 ἐστιν. ἡ δὲ ἀνέκραγε15 φωνῇ μεγάλῃ λέγουσα· Ἀσύνετε16 ἄνθρωπε, οὐχ ὁρᾷς τὸν πύργον17 ἔτι οἰκοδομούμενον; ὡς ἐὰν οὖν συντελεσθῇ18 ὁ πύργος οἰκοδομούμενος, ἔχει τέλος. ἀλλὰ ταχὺ19 ἐποικοδομηθήσεται.20 μηκέτι21 με ἐπερώτα μηδέν· ἀρκετή22 σοι ἡ ὑπόμνησις23 αὕτη καὶ τοῖς ἁγίοις καὶ ἡ 1.  ἐγκράτεια, fem., self–control 2.  ἁπλότης, fem., sincerity, simplicity 3.  ἀκακία, fem., innocence 4.  σεμνότης, fem., dignity, holiness, reverence 5.  ἐπιστήμη, fem., understanding, knowledge 6.  ἁγνός, adj., pure, holy 7.  σεμνόν, adj., honorable 8.  θεῖος, adj., divine 9. δουλεύω, 3SAAS, be a slave, serve 10. ἰσχύω, 3SAAS, have power, be able, be strong enough 11.  κρατέω, AAN, grasp, take possession of, hold, attain 12.  πύργος, masc., watchtower, tower 13.  κατοίκησις, fem., living quarters, dwell, reside 14.  συντέλεια, fem., close, completion, end 15. ἀνακράζω, 3SAAI, cry out, shout 16.  ἀσύνετος, adj., void of understanding, senseless, foolish 17.  πύργος, masc., watchtower, tower 18. συντελέω, 3SAPS, close, complete, finish 19.  ταχύς, adv., in a short time, swiftly, quickly 20. ἐποικοδομέω, 3SFPI, build up, build upon 21.  μηκέτι, adv., no more, no longer 22.  ἀρκετός, adj., sufficient, enough 23.  ὑπόμνησις, fem., reminding, reminder

ἀνακαίνωσις24 τῶν πνευμάτων ὑμῶν. 10 ἀλλʼ οὐ σοὶ μόνῳ ταῦτα ἀπεκαλύφθη,25 ἀλλʼ ἵνα πᾶσιν δηλώσῃς26 αὐτά, 11 μετὰ τρεῖς ἡμέρας, νοῆσαί27 σε γὰρ δεῖ πρῶτον. ἐντέλλομαι28 δέ σοι πρῶτον, Ἑρμᾶ,29 τὰ ῥήματα ταῦτα, ἅ σοι μέλλω λέγειν, λαλῆσαι αὐτὰ πάντα εἰς τὰ ὦτα τῶν ἁγίων, ἵνα ἀκούσαντες αὐτὰ καὶ ποιήσαντες καθαρισθῶσιν ἀπὸ τῶν πονηριῶν30 αὐτῶν καὶ σὺ δὲ μετά αὐτῶν.

­17 (3.9) Ἀκούσατέ μου, τέκνα· ἐγὼ

ὑμᾶς ἐξέθρεψα31 ἐν πολλῇ ἁπλότητι32 καὶ ἀκακίᾳ33 καὶ σεμνότητι34 διὰ τὸ ἔλεος35 τοῦ κυρίου τοῦ ἐφ ὑμᾶς στάξαντος36 τὴν δικαιοσύνην, ἵνα δικαιωθῆτε καὶ ἁγιασθῆτε37 ἀπὸ πάσης πονηρίας38 καὶ ἀπὸ πάσης σκολιότητος·39 ὑμεῖς δέ οὐ θέλετε παῆναι40 ἀπὸ τῆς πονηρίας ὑμῶν. 2 νῦν οὖν ἀκούσατέ μου καὶ εἰ εἰρηνεύετε41 ἐν ἑαυτοῖς καὶ ἐπισκέπτεσθε42 ἀλλήλους καί ἀντιλαμβάνεσθε43 ἀλλήλων, καὶ μὴ μόνοι τὰ κτίσματα44 τοῦ θεοῦ μεταλαμβάνετε45 24.  ἀνακαίνωσις, fem., renewal 25. ἀποκαλύπτω, 3SAPI, make fully known, disclose, reveal 26. δηλόω, 2SAAS, reveal, make visible, show 27.  νοέω, AAN, think, perceive, understand 28. ἐντέλλω, 1SPMI, order, command 29.  Ἑρμᾶς, masc., Hermas 30.  πονηρία, fem., wickedness, evil 31. ἐκτρέφω, 1SAAI, rear, bring up from childhood 32.  ἁπλότης, fem., sincerity, simplicity 33.  ἀκακία, fem., innocence 34.  σεμνότης, fem., dignity, holiness, reverence 35.  ἔλεος, neut. mercy 36.  στάζω, AAPGSM, instill, trickle, drip 37. ἁγιάζω, 2PAPS, make holy, purify, sanctify 38.  πονηρία, fem., wickedness, evil 39.  σκολιότης, fem., crookedness, perversity 40.  παύω, APN, cease, stop 41. εἰρηνεύω, 2PPAM, make peace, be at peace 42. ἐπισκέπτομαι, 2PPMM, visit, consider, look after 43. ἀντιλαμβάνω, 2PPMM, support, come to the aid of, help 44.  κτίσμα, neut., creature, creation 45. μεταλαμβάνω, 2PPAM, have a share of,

73

74

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐκ καταχύματος,1 ἀλλὰ μεταδίδοτε2 καὶ τοῖς ὑστερουμένοις.3 3 οἱ μὲν γὰρ ἀπὸ τῶν πολλῶν ἐδεσμάτων4 ἀσθένειαν5 τῇ σαρκὶ αὐτῶν ἐπισπῶνται6 καὶ λυμαίνονται7 τὴν σάρκα αὐτῶν· τῶν δὲ μὴ ἐχόντων ἐδέσματα λυμαίνεται8 ἡ σὰρξ αὐτῶν διὰ τὸ μὴ ἔχειν τὸ ἀρκετὸν9 τῆς τροφῆς,10 καὶ διαφθείρεται11 τὸ σῶμα αὐτῶν. 4 αὕτη οὖν ἡ ἀσυνκρασία12 βλαβερὰ13 ὑμῖν τοῖς ἔχουσι καὶ μὴ μεταδιδοῦσιν14 τοῖς ὑστερουμένοις.15 5 βλέπετε τὴν κρίσιν τὴν ἐπερχομένην.16 οἱ ὑπερέχοντες17 οὖν ἐκζητεῖτε18 τοὺς πεινῶντας,19 ἕως οὔπω ὁ πύργος20 ἐτελέσθη·21 μετὰ γὰρ τὸ τελεσθῆναι22 τὸν πύργον θελήσετε23 ἀγαθοποιεῖν,24 καὶ οὐχ ἕξετε τόπον. 6 βλέπετε οὖν ὑμεῖς οἱ γαυριώμενοι25 partake of, lay claim to 1.  κατάχυμα, neut., broth, soup, surplus, overabundance 2. μεταδίδωμι, 2PPAM, give part of, share 3.  ὑστερέω, PPPDPM, fall short, lack, have need 4.  ἔδεσμα, neut., meat, delicacies, prime meat 5.  ἀσθένεια, fem., weakness, sickness, illness 6. ἐπισπάω, 3PPMI, draw to oneself, bring upon 7. λυμαίνω, 3PPMI, cause harm, injure, damage 8. λυμαίνω, 3SPPI, cause harm, injure, damage 9.  ἀρκετός, adj., sufficient, enough 10.  τροφή, fem., nourishment, food 11. διαφθείρω, 3SPPI, destroy, weaken, waste away 12.  ἀσυγκρασία, fem., lack of sharing 13.  βλαβερός, adj., harmful 14. μεταδίδωμι, 3PPAI, give part of, share 15.  ὑστερέω, PPPDPM, fall short, lack, have need 16.  ἐπέρχομαι, PMPASF, come upon 17.  ὑπερέχω, PAPNPM, be better than, surpass, have an overabundance 18. ἐκζητέω, 2PPAM, seek out, search for 19.  πεινάω, PAPAPM, be hungry, hunger 20.  πύργος, masc., watchtower, tower 21  τελέω, 3SAPI, accomplish, complete, finish 22.  τελέω, APN, accomplish, complete, finish 23. ἐθέλω, 2PFAI, will, wish, want 24.  ἀγαθοποιέω, PAN, to do good 25.  γαυριάω, PMPNPM, prance, make proud, exalt, celebrate

ἐν τῷ πλούτῳ26 ὑμῶν, μήποτε27 στενάξουσιν28 οἱ ὑστερούμενοι29 καὶ ὁ στεναγμὸς30 αὐτῶν ἀναβήσεται πρὸς τὸν κύριον καὶ ἐκκλεισθήσεσθε31 μετὰ τῶν ἀγαθῶν ὑμῶν ἔξω τῆς θύρας τοῦ πύργου.32 7 νῦν οὖν ὑμῖν λέγω τοῖς προηγουμένοις33 τῆς ἐκκλησίας καὶ τοῖς πρωτοκαθεδρίταις·34 μὴ γίνεσθε ὅμοιοι τοῖς φαρμακοῖς.35 οἱ φαρμακοὶ μὲν οὖν τὰ φάρμακα36 ἑαυτῶν εἰς τὰς πυξίδας37 βαστάζουσιν,38 ὑμεῖς δὲ τὸ φάρμακον ὑμῶν καὶ τὸν ἰὸν39 εἰς τὴν καρδίαν. 8 ἐνεσκιρωμένοι40 ἐστὲ καὶ οὐ θέλετε καθαρίσαι τὰς καρδίας ὑμῶν καὶ συνκεράσαι41 ὑμῶν τὴν φρόνησιν42 ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἐν καθαρᾷ43 καρδίᾳ, ἵνα σχῆτε ἔλεος44 παρὰ τοῦ βασιλέως τοῦ μεγάλου. 9 βλέπετε οὖν, τέκνα, μήποτε45 αὗται αἱ διχοστασίαι46 ἀποστερήσουσιν47 τὴν ζωὴν ὑμῶν. 10 πῶς ὑμεῖς παιδεύειν48 θέλετε τοὺς ἐκλεκτοὺς49 26.  πλοῦτος, masc., riches, wealth 27.  μήποτε, adv., in order that not, lest 28. στενάζω, 3PFAI, sigh, groan 29.  ὑστερέω, PPPNPM, fall short, lack, have need 30.  στεναγμός, masc., moan, sigh, groan 31. ἐκκλείω, 2PFPI, shut out, exclude 32.  πύργος, masc., watchtower, tower 33.  προηγέομαι, PMPDPM, esteem more highly, be a leader, preside over 34  πρωτοκαθεδρίτης, masc., one who occupies a seat of honor 35.  φαρμακός, masc., magician, sorcerer 36.  φάρμακον, neut., charm, magic potion, drug 37.  πυξίς, fem., container, bottle, box 38. βαστάζω, 3PPAI, pick up, bear, carry 39.  ἰός, masc., venom, poison 40.  ἐνσκιρόω, RPPNPM, make callous, harden 41.  συγκεράννυμι, AAN, unite, join, blend with, mix 42.  φρόνησις, fem., wisdom, insight, understanding 43.  καθαρός, adj., spotless, clear 44.  ἔλεος, neut., mercy 45.  μήποτε, adv., in order that not, lest 46.  διχοστασία, fem., dissension, division 47. ἀποστερέω, 3PFAI, defraud, rob, steal 48.  παιδεύω, PAN, discipline, train, instruct 49.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen

the shepherd of hermas, visions κυρίου, αὐτοὶ μὴ ἔχοντες παιδείαν;1 παιδεύετε2 οὖν ἀλλήλους καὶ εἰρηνεύετε3 ἐν αὑτοῖς ἵνα κἀγὼ κατέναντι4 τοῦ πατρὸς ἱλαρὰ5 σταθεῖσα λόγον ἀποδῶ ὑπὲρ ὑμῶν πάντων τῷ κυρίῳ.

18 (3.10) Ὅτε οὖν ἐπαύσατο6 μετά ἐμοῦ

λαλοῦσα, ἦλθον οἱ ἓξ7 νεανίσκοι8 οἱ οἰκοδομοῦντες καὶ ἀπήνεγκαν9 αὐτὴν πρὸς τὸν πύργον,10 καὶ ἄλλοι τέσσαρες ἦραν τὸ συμψέλιον11 καὶ ἀπήνεγκαν καὶ αὐτὸ πρὸς τὸ πύργον. τούτων τὸ πρόσωπον οὐκ εἶδον, ὅτι ἀπεστραμμένοι12 ἦσαν. 2 ὑπάγουσαν δὲ αὐτὴν ἠρώτων, ἵνα μοι ἀποκαλύψῃ13 περὶ τῶν τριῶν μορφῶν,14 ἐν αἷς μοι ἐνεφανίσθη.15 ἀποκριθεῖσά μοι λέγει· Περὶ τούτων ἕτερον δεῖ σε ἐπερωτῆσαι, ἵνα σοι ἀποκαλυφθῇ.16 3 ὤφθη· δέ μοι, ἀδελφοί, τῇ μὲν πρώτῃ ὁράσει17 τῇ περυσινῇ18 λίαν19 πρεσβυτέρα καὶ ἐν καθέδρᾳ20 καθημένη. 4 τῇ δὲ ἑτέρᾳ ὁράσει21 τὴν μὲν ὄψιν22 νεωτέραν23 εἶχεν, τὴν 1.  παιδεία, fem., discipline, training, instruction 2. παιδεύω, 2PPAM, discipline, train, instruct 3. εἰρηνεύω, 2PPAM, make peace, be at peace 4.  κατέναντι, adv., in the sight of, before 5.  ἱλαρός, adj., cheerful, glad, joyful 6. παύω, 3SAMI, cease, stop 7.  ἕξ, num., six 8.  νεανίσκος, masc., youth, young man 9. ἀποφέρω, 3PAAI, take away, carry away 10.  πύργος, masc., watchtower, tower 11.  συμψέλιον, neut., bench, couch 12.  ἀποστρέφω, RPPNPM, turn away 13. ἀποκαλύπτω, 3SAAS, make fully known, disclose, reveal 14.  μορφή, fem., form 15. ἐμφανίζω, 3SAPI, show, reveal, manifest, appear 16. ἀποκαλύπτω, 3SAPS, make fully known, disclose, reveal 17.  ὅρασις, fem., vision 18.  περυσινός, fem., of last year, last year’s 19.  λίαν, adv., exceedingly, very 20.  καθέδρα, fem., chair 21.  ὅρασις, fem., vision 22.  ὄψις, fem., outward appearance 23.  νέος, adj., new, young, younger

δὲ σάρκα καὶ τὰς τρίχας24 πρεσβυτέρας, καὶ ἑστηκυῖά μοι ἐλάλει· ἱλαρωτέρα25 δὲ ἦν ἢ τὸ πρότερον.26 5 τῇ δὲ τρίτῃ ὁράσει27 ὅλη νεωτέρα28 καὶ κάλλει29 ἐκπρεπεστάτη,30 μόνας δὲ τὰς τρίχας31 πρεσβυτέρας εἶχεν· ἱλαρὰ32 δὲ εἰς τέλος ἦν καὶ ἐπὶ συμψελίου33 καθημένη. 6 περὶ τούτων περίλυπος34 ἤμην λίαν35 τοῦ γνῶναί με τὴν ἀποκάλυψιν36 ταύτην, καὶ βλέπω τὴν πρεσβυτέραν37 ἐν ὁράματι38 τῆς νυκτὸς λέγουσάν μοι. Πᾶσα ἐρώτησις39 ταπεινοφροσύνης40 χρῄζει.41 νήστευσον42 οὖν, καὶ λήμψῃ ὃ αἰτεῖς παρὰ τοῦ κυρίου. 7 ἐνήστευσα43 οὖν μίαν ἡμέραν, καὶ αὐτῇ τῇ νυκτί μοι ὤφθη· νεανίσκος44 καὶ λέγει μοι· Τί σὺ ὑπὸ χεῖρα αἰτεῖς ἀποκαλύψεις45 ἐν δεήσει;46 βλέπε, μήποτε47 πολλὰ αἰτούμενος βλάψῃς48 σου τὴν σάρκα. 8 ἀρκοῦσίν49 σοι αἱ ἀποκαλύψεις50 αὗται. μήτι51 δύνῃ 24.  θρίξ, fem., hair 25.  ἱλαρός, adj., cheerful, glad, joyful 26.  πρότερος, adv., former, previously 27.  ὅρασις, fem., vision 28.  νέος, adj., new, young, younger 29.  κάλλος, neut., beauty 30.  ἐκπρεπής, adj., distinguished out of all, most remarkable, breathtakingly 31.  θρίξ, fem., hair 32.  ἱλαρός, adj., cheerful, glad, joyful 33.  συμψέλιον, neut., bench, couch 34.  περίλυπος, adj., deeply grieved, very sad 35.  λίαν, adv., exceedingly, very 36.  ἀποκάλυψις, fem., disclosure, revelation 37.  πρέσβυς, fem., elderly, old lady 38.  ὅραμα, neut., something seen, vision 39.  ἐρώτησις, fem., questioning, request 40.  ταπεινοφροσύνη, fem., humility 41. χρῄζω, 3SPAI, want, lack, have need of, need 42. νηστεύω, 2SAAM, fast 43. νηστεύω, 1SAAI, fast 44.  νεανίσκος, masc., youth, young man 45.  ἀποκάλυψις, fem., disclosure, revelation 46.  δέησις, fem., supplication, prayer 47.  μήποτε, adv., in order that not, lest 48. βλάπτω, 2SAAS, injure, damage, hurt 49. ἀρκέω, 3PPAI, be enough, be sufficient 50.  ἀποκάλυψις, fem., disclosure, revelation 51.  μήτι, part., not, lest, surely not

75

76

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἰσχυροτέρας1 ἀποκαλύψεις ὧν ἑώρακας ἰδεῖν; 9 ἀποκριθείς αὐτῷ λέγω· Κύριε, τοῦτο μόνον αἰτοῦμαι, περὶ τῶν τριῶν μορφῶν2 τῆς πρεσβυτέρας ἵνα ἀποκάλυψις3 ὁλοτελὴς4 γένηται. ἀποκριθείς μοι λέγει· Μέχρι5 τίνος ἀσύνετοί6 ἐστε; ἀλλʼ αἱ διψυχίαι7 ὑμῶν ἀσυνέτους ὑμᾶς ποιοῦσιν καὶ τὸ μὴ ἔχειν τὴν καρδίαν ὑμῶν πρὸς τὸν κύριον. 10 ἀποκριθεὶς αὐτῷ πάλιν εἶπον· Ἀλλʼ ἀπὸ σοῦ, κύριε, ἀκριβέστερον8 αὐτὰ γνωσόμεθα.

ὑμεῖς μαλακισθέντες20 ἀπὸ τῶν βιωτικῶν21 πραγμάτων22 παρεδώκατε ἑαυτοὺς εἰς τὰς ἀκηδίας23 καὶ οὐκ ἐπερίψατε24 ἑαυτῶν τὰς μερίμνας25 ἐπὶ τὸν κύριον· ἀλλὰ ἐθραύσθη26 ὑμῶν ἡ διάνοια27 καὶ ἐπαλαιώθητε28 ταῖς λύπαις29 ὑμῶν. 4 Διατί οὖν ἐν καθέδρᾳ30 ἐκάθητο, ἤθελον γνῶναι, κύριε. Ὅτι πᾶς ἀσθενὴς31 εἰς καθέδραν καθέζεται32 διὰ τὴν ἀσθένειαν33 αὐτοῦ, ἵνα συνκρατηθῇ34 ἡ ἀσθένεια τοῦ σώματος αὐτοῦ. ἔχεις τὸν τύπον35 τῆς πρώτης ὁράσεως.36

19 (3.11) Ἄκουε, φησίν, περὶ τῶν μορφῶν9

20 (3.12) Τῇ δὲ δευτέρᾳ ὁράσει37 εἶδες

ὧν ἐπιζητεῖς. 2 τῇ μὲν πρώτῇ ὁράσει11 10

διατί πρεσβυτέρα ὤφθη· σοι καὶ ἐπὶ καθέδραν12 καθημένη; ὅτι τὸ πνεῦμα ὑμῶν πρεσβύτερον καὶ ἤδη μεμαραμμένον13 καὶ μὴ ἔχον δύναμιν ἀπὸ τῶν μαλακιῶν14 ὑμῶν καὶ διψυχιῶν.15 3 ὥσπερ γὰρ οἱ πρεσβύτεροι, μηκέτι16 ἔχοντες ἐλπίδα τοῦ ἀνανεῶσαι,17 οὐδὲν ἄλλο προσδοκῶσιν18 εἰ μὴ τὴν κοίμησιν19 αὐτῶν, οὕτως καὶ

1.  ἰσχυρός, adj., mighty, strong, more powerful 2.  μορφή, fem., form 3.  ἀποκάλυψις, fem., disclosure, revelation 4.  ὁλοτελής, adj., perfect, complete in every way 5.  μέχρι, prep., as far as, until, to the point of 6.  ἀσύνετος, adj., void of understanding, senseless, foolish 7.  διψυχία, fem., indecision, double–mindedness 8.  ἀκριβῆς, adj., exact, accurate, more accurately 9.  μορφή, fem., form 10. ἐπιζητέω, 2SPAI, search for, seek after 11.  ὅρασις, fem., vision 12.  καθέδρα, fem., chair 13.  μαραίνω, RPPNSN, die out, fade, wither away 14.  μαλακία, fem., sickness, weakness 15.  διψυχία, fem., indecision, double–mindedness 16.  μηκέτι, adv., no more, no longer 17.  ἀνανεόω, AAN, become young again, renew 18. προσδοκάω, 3PPAI, wait for, look for, anticipate, expect 19.  κοίμησις, fem., sleep, fall asleep

αὐτὴν ἑστηκυῖαν καὶ τὴν ὄψιν38 νεωτέραν39 ἔχουσαν καὶ ἱλαρωτέραν40 παρὰ τὸ πρότερον,41 τὴν δὲ σάρκα καὶ τὰς τρίχας42 πρεσβυτέρας. ἄκουε, φησίν, καὶ ταύτην τὴν παραβολήν· 2 ὅταν πρεσβύτερός τις, ἤδη ἀφηλπικὼς43 ἑαυτὸν διὰ τὴν ἀσθένειαν44 20.  μαλακίζομαι, APPNPM, cowardice, discourage, become weak 21.  βιωτικός, adj., ordinary matters, belonging to daily life 22.  πρᾶγμα, neut., deed, matter, thing 23.  ἀκηδία, fem., weariness, apathy, indifference 24. ἐπιρρίπτω, 2PAAI, throw, cast off 25.  μέριμνα, fem., care, worry, anxiety 26. θραύω, 3SAPI, break in pieces, break, shatter, weaken 27.  διάνοια, fem., mind 28. παλαιόω, 2PAPI, wear out, become old 29.  λύπη, fem., pain, grief, sorrow 30.  καθέδρα, fem., chair 31.  ἀσθενής, adj., sick, ill, weak 32. καθέζομαι, 3SPMI, sit down, sit 33.  ἀσθένεια, fem., sickness, feebleness, weakness 34. συγκρατέω, 3SAAS, hold together, hold upright, support 35.  τύπος, masc., type, example 36.  ὅρασις, fem., vision 37.  ὅρασις, fem., vision 38.  ὄψις, fem., outward appearance 39.  νέος, adj., new, young, younger 40.  ἱλαρός, adj., cheerful, glad, more joyful 41.  πρότερος, adv., former, previously 42.  θρίξ, fem., hair 43.  ἀπελπίζω, RAPNSM, lose hope, despair 44.  ἀσθένεια, fem., sickness, feebleness, weakness

the shepherd of hermas, visions αὐτοῦ καὶ τὴν πτωχότητα,1 οὐδὲν ἕτερον προσδέχεται2 εἰ μὴ τὴν ἐσχάτην ἡμέραν τῆς ζωῆς αὐτοῦ· εἶτα3 ἐξαίφνης4 κατελείφθη5 αὐτῷ κληρονομία,6 ἀκούσας δὲ ἐξηγέρθη7 καὶ περιχαρὴς8 γενόμενος ἐνεδύσατο9 τὴν ἰσχύν,10 καὶ οὐκέτι ἀνακεῖται,11 ἀλλά ἕστηκεν, καὶ ἀνανεοῦται12 αὐτοῦ τὸ πνεῦμα τὸ ἤδη ἐφθαρμένον13 ἀπὸ τῶν προτέρων14 αὐτοῦ πράξεων,15 καὶ οὐκέτι κάθηται, ἀλλὰ ἀνδρίζεται·16 οὕτως καὶ ὑμεῖς, ἀκούσαντες τὴν ἀποκάλυψιν,17 ἣν ὑμῖν ὁ κύριος ἀπεκάλυψεν,18 3 ὅτι ἐσπλαγχνίσθη19 ἐφ ὑμᾶς, καὶ ἀνενεώσατο20 τὰ πνεύματα ὑμῶν καὶ ἀπέθεσθε21 τὰς μαλακίας22 ὑμῶν, καὶ προσῆλθεν ὑμῖν ἰσχυρότης23 καὶ ἐνεδυναμώθητε24 ἐν τῇ πίστει, καὶ ἰδὼν ὁ

for

1.  πτωχότης, fem., poverty 2. προσδέχομαι, 3SPMI, receive, wait for, look

3.  εἶτα, adv., next, then 4.  ἐξαίφνης, adv., unexpectedly, suddenly 5. καταλείπω, 3SAPI, leave behind, leave 6.  κληρονομία, fem., inheritance 7. ἐξεγείρω, 3SAPI, awaken, arise 8.  περιχαρής, adj., exceedingly glad, very joyful, very happy 9. ἐνδύω, 3SAMI, put on, dress, clothe 10.  ἰσχύς, fem., might, power, strength 11. ἀνακείμαι, 3SPMI, recline, lie 12. ἀνανεόω, 3SPPI, become young again, renew 13.  φθείρω, RPPASN, destroy, ruin, waste away 14.  πρότερος, adv., former, previously 15.  πρᾶξις, fem., circumstances, daily life, course of action 16. ἀνδρίζομαι, 3SPMI, acts like a man, acts courageously 17.  ἀποκάλυψις, fem., disclosure, revelation 18. ἀποκαλύπτω, 3SAAI, make fully known, disclose, reveal 19. σπλαγχνίζομαι, 3SAPI, feel sympathy, have compassion 20. ἀνανεόω, 3SAMI, become young again, renew 21. ἀποτίθημι, 2PAMI, take up, put away, lay aside 22.  μαλακία, fem., sickness, weakness 23.  ἰσχυρότης, fem., power, inner strength 24. ἐνδυναμόω, 2PAPI, become strong, strengthen

κύριος τὴν ἰσχυροποίησιν25 ὑμῶν ἐχάρη· καὶ διὰ τοῦτο ἐδήλωσεν26 ὑμῖν τὴν οἰκοδομὴν27 τοῦ πύργου28 καὶ ἕτερα δηλώσει,29 ἐὰν ἐξ ὅλης καρδίας εἰρηνεύετε30 ἐν ἑαυτοῖς.

21 (3.13) Τῇ δὲ τρίτῃ ὁράσει31 εἶδες αὐτὴν

νεωτέραν32 καὶ καλὴν καὶ ἱλαρὰν33 καὶ καλὴν τὴν μορφὴν34 αὐτῆς· 2 ὡς ἐὰν γάρ τινι λυπουμένῳ35 ἔλθῃ ἀγγελία36 ἀγαθή τις, εὐθὺς ἐπελάθετο37 τῶν προτέρων38 λυπῶν39 καὶ οὐδὲν ἄλλο προσδέχεται40 εἰ μὴ τὴν ἀγγελίαν,41 ἣν ἤκουσεν, καὶ ἰσχυροποιεῖται42 λοιπὸν εἰς τὸ ἀγαθὸν καὶ ἀνανεοῦται43 αὐτοῦ τὸ πνεῦμα διὰ τὴν χαράν, ἣν ἔλαβεν· οὕτως καὶ ὑμεῖς ἀνανέωσιν44 εἰλήφατε τῶν πνευμάτων ὑμῶν ἰδόντες ταῦτα τὰ ἀγαθά. 3 καὶ ὅτι ἐπὶ συμψελίου45 εἶδες καθημένην, ἰσχυρὰ46 ἡ θέσις,47 ὅτι τέσσαρας πόδας ἔχει τὸ συμψέλιον καὶ ἰσχυρῶς48 ἕστηκεν· καὶ γὰρ ὁ κόσμος διὰ 25.  ἰσχυροποίησις, fem., fortifying, strengthening 26. δηλόω, 3SAAI, reveal, make visible, appear, show 27.  οἰκοδομή, fem., edifice, building 28.  πύργος, masc., watchtower, tower 29. δηλόω, 3SFAI, reveal, make visible, appear, show 30. εἰρηνεύω, 2PPAI, make peace, be at peace 31.  ὅρασις, fem., vision 32.  νέος, adj., new, young, younger 33.  ἱλαρός, adj., cheerful, glad, joyful 34.  μορφή, fem., form 35.  λυπέω, PPPDSM, be distress, grieve, be sad 36.  ἀγγελία, fem., message, news 37. ἐπιλανθάνομαι, 2SAMI, overlook, forget, care nothing about 38.  πρότερος, adv., previous, former 39.  λυπέω, PAPNSM, be distress, grieve, be sad 40. προσδέχομαι, 3SPMI, receive, wait for, look for 41.  ἀγγελία, fem., message, news 42.  ἰσχυροποίησις, fem., fortifying, strengthening 43. ἀνανεόω, 3SPPI, become young again, renew 44.  ἀνανέωσις, fem., renewal 45.  συμψέλιον, neut., bench, couch 46.  ἰσχυρός, adj., mighty, powerful, strong 47.  θέσις, fem., setting, position 48.  ἰσχυρῶς, adv., dependably, strongly

77

78

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s τεσσάρων στοιχείων1 κρατεῖται. 4 οἱ οὖν μετανοήσαντες ὁλοτελῶς2 νέοι ἔσονται καὶ τεθεμελιωμένοι,3 οἱ ἐξ ὅλης καρδίας μετανοήσαντες. ἀπέχεις4 ὁλοτελῆ5 τὴν ἀποκάλυψιν·6 μηκέτι7 μηδὲν αἰτήσῃς περὶ ἀποκαλύψεως, ἐάν τι δὲ δέῃ, ἀποκαλυφθήσεταί8 σοι.

῝Ορασις δ´

22 (4.1) Ἣν εἶδον, ἀδελφοί, μετὰ ἡμέρας

εἴκοσι9 τῆς προτέρας10 ὁράσεως11 τῆς γενομένης, εἰς τύπον12 τῆς θλίψεως τῆς ἐπερχομένης.13 2 ὑπῆγον εἰς ἀγρὸν τῂ ὁδῷ τῇ καμπανῇ.14 ἀπὸ τῆς ὁδοῦ τῆς δημοσίας15 ἐστὶν ὡσεὶ16 στάδια17 δέκα·18 ῥᾳδίως19 δὲ ὁδεύεται20 ὁ τόπος. 3 μόνος οὖν περιπατῶν ἀξιῶ21 τὸν κύριον, ἵνα τὰς ἀποκαλύψεις22

1.  στοιχεῖον, neut., fundamental principle, element 2.  ὁλοτελῶς, adv., wholly, altogether, completely 3.  θεμελιόω, RPPNPM, lay a foundation, establish 4. ἀπέχω, 2SPAI, be distant, abstain, refrain from 5.  ὁλοτελής, adj., complete in every way, perfect 6.  ἀποκάλυψις, fem., disclosure, revelation 7.  μηκέτι, adv., no more, no longer 8. ἀποκαλύπτω, 3SFPI, make fully known, disclose, reveal 9.  εἴκοσι, num., twenty 10.  πρότερος, adv., previous, former 11.  ὅρασις, fem., vision 12.  τύπος, masc., type, example 13.  ἐπέρχομαι, PMPGSF, come upon, come 14.  καμπανός, adj., Campanian 15.  δημόσιος, fem., in the open, public 16.  ὡσεί, adv., as, like, about 17.  στάδιον, neut., one–eighth a mile, stadia 18.  δέκα, num., ten 19.  ῥᾳδίως, adv., readily, easily 20. ὁδεύω, 3SPPI, make a trip, travel 21. ἀξιόω, 1SPAI, consider worthy 22.  ἀποκάλυψις, fem., disclosure, revelation

καὶ τὰ ὁράματα,23 ἃ μοι ἔδειξεν24 διὰ τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας αὐτοῦ, τελειώσῃ,25 ἵνα με ἰσχυροποιήσῃ26 καὶ δῷ τὴν μετάνοιαν27 τοῖς δούλοις αὐτοῦ τοῖς ἐσκανδαλισμένοις,28 ἵνα δοξασθῇ τὸ ὄνομα αὐτοῦ τὸ μέγα καὶ ἔνδοξον,29 ὅτι με ἄξιον ἡγήσατο30 τοῦ δεῖξαί31 μοι τὰ θαυμάσια32 αὐτοῦ. 4 καὶ δοξάζοντός μου καὶ εὐχαριστοῦντος αὐτῷ, ὡς ἦχος33 φωνῆς μοι ἀπεκρίθη· Μὴ διψυχήσεις,34 Ἑρμᾶ.35 ἐν ἐμαυτῷ ἠρξάμην διαλογίζεσθαι36 καὶ λέγειν· Ἐγὼ τί ἔχω διψυχῆσαι,37 οὕτω τεθεμελιωμένος38 ὑπὸ τοῦ κυρίου καὶ ἰδὼν ἔνδοξα39 πράγματα;40 5 καὶ προσέβην41 μικρόν, ἀδελφοί, καὶ ἰδού, βλέπω κονιορτὸν42 ὡς εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἠρξάμην λέγειν ἐν ἐμαυτῷ Μήποτε43 κτήνη44 ἔρχονται καὶ κονιορτὸν ἐγείρουσιν; οὕτω δὲ ἦν ἀπʼ ἐμοῦ ὡς ἀπὸ σταδίου.45 6 γινομένου μείζονος

23.  ὅρασις, fem., vision 24. δείκνυμι, 3SAAI, make known, reveal, show 25. τελειόω, 3SAAS, perfect, finish, complete 26. ἰσχυροποιέω, 3SAAS, fortify, strengthen 27.  μετάνοια, fem., change of mind, turning about, repentance 28.  σκανδαλίζω, RPPDPM, cause to sin, make stumble 29.  ἔνδοξος, adj., splendid, honored, glorious 30. ἡγέομαι, 3SAMI, lead, think, consider 31.  δείκνυμι, AAN, make known, reveal, show 32.  θαυμάσιος, adj., wonderful, wondrous things 33.  ἦχος, masc., sound 34. διψυχέω, 2SFAI, be undecided, doubt, be double–minded 35.  Ἑρμᾶς, masc., Hermas 36.  διαλογίζομαι, PMN, ponder, consider, reason 37.  διψυχέω, AAN, be undecided, doubt, be double–minded 38.  θεμελιόω, RPPNSM, lay a foundation, establish 39.  ἔνδοξος, adj., splendid, honored, glorious 40.  πρᾶγμα, neut., matter, thing, deed 41. προσβαίνω, 1SAAI, ascend, go to, approach 42.  κονιορτός, masc., dust, cloud of dust 43.  μήποτε, adv., in order that not, lest, perhaps 44.  κτῆνος, neut., flocks and herds, cattle 45.  στάδιον, neut., one–eighth a mile, stadia

the shepherd of hermas, visions καὶ μείζονος κονιορτοῦ1 ὑπενόησα2 εἶναί τι θεῖον·3 μικρὸν ἐξέλαμψεν4 ὁ ἥλιος καί ἰδού, βλέπω θηρίον μέγιστον ὡσεὶ5 κῆτός6 τι, καὶ ἐκ τοῦ στόματος αὐτοῦ ἀκρίδες7 πύριναι8 ἐξεπορεύοντο· ἦν δὲ τὸ θηρίον τῷ μήκει9 ὡσεὶ ποδῶν ρʹ,10 τὴν δὲ κεφαλὴν εἶχεν ὡσεὶ κεράμου.11 7 καὶ ἠρξάμην κλαίειν καὶ ἐρωτᾶν τὸν κύριον, ἵνα με λυτρώσηται12 ἐξ αὐτοῦ. καὶ ἐπανεμνήσθην13 τοῦ ῥήματος οὗ ἀκηκόειν· Μὴ διψυχήσεις,14 Ἑρμᾶ.15 8 ἐνδυσάμενος16 οὖν, ἀδελφοί, τὴν πίστιν τοῦ κυρίου καὶ μνησθεὶς17 ὧν ἐδίδαξέν με μεγαλείων,18 θαρσήσας19 εἰς τὸ θηρίον ἐμαυτὸν ἔδωκα. οὕτω δὲ ἤρχετο τὸ θηρίον ῥοίζῳ,20 ὥστε δύνασθαι αὐτὸ πόλιν λυμᾶναι.21 9 ἔρχομαι ἐγγὺς22 αὐτοῦ, καὶ τὸ τηλικοῦτο23

1.  κονιορτός, masc., dust, cloud of dust 2. ὑπονοέω, 1SAAI, suspect, suppose, realize 3.  θεῖος, adj., divine, supernatural 4. ἐκλάμπω, 3SAAI, shine out, shine forth 5.  ὡσεί, adv., as, about, like 6.  κῆτος, neut., huge fish, sea monster 7.  ἀκρίς, fem., locust 8.  πύρινος, adj., fiery 9.  μῆκος, neut., length 10. ρʹ, num., one hundred 11.  κέραμος, masc., clay, earthenware vessel, ceramic jar 12. λυτρόω, 3SAMS, set free, rescue, redeem 13. ἐπαναμιμνήσκω, 1SAPI, remind someone, remind of 14. διψυχέω, 2SFAI, be undecided, doubt, be double–minded 15.  Ἑρμᾶς, masc., Hermas 16.  ἐνδύω, AMPNSM, put on, dress, clothe 17.  μιμνήσκω, APPNSM, remind, remember 18.  μεγαλεῖος, masc., greatness, splendid, magnificent 19.  θαρσέω, AAPNSM, be courageous, take courage 20.  ῥοῖζος, masc., rush, whistling, a whoosh, roar 21.  λυμαίνω, AAN, cause harm, damage, destroy 22.  ἐγγύς, adv., close, near 23.  τηλικοῦτος, neut., so great, so strong, so large, enormous

κῆτος24 ἐκτείνει25 ἑαυτὸ χαμαὶ26 καὶ οὐδὲν εἰ μὴ τὴν γλῶσσαν προέβαλλεν27 καὶ ὅλως28 οὐκ ἐκινήθη,29 μέχρις30 ὅτε παρῆλθον31 αὐτό· 10 εἶχεν δὲ τὸ θηρίον ἐπὶ τῆς κεφαλῆς χρώματα32τέσσαρα·μέλαν,33εἶτα34πυροειδὲς35 καὶ αἱματῶδες,36 εἶτα χρυσοῦν,37 εἶτα λευκόν.38

23 (4.2) Μετὰ δὲ τὸ παρελθεῖν39 με τὸ

θηρίον καὶ προελθεῖν40 ὡσεὶ41 πόδας λʹ,42 ἰδού, ὑπαντᾷ43 μοι παρθένος44 κεκοσμημένη45 ὡς ἐκ νυμφῶνος46 ἐκπορευμένη, ὅλη ἐν λευκοῖς47 καὶ ὑποδήμασιν48 λευκοῖς, κατακεκαλυμμένη49 ἕως τοῦ μετώπου,50 ἐν μίτρᾳ51 δὲ ἦν ἡ κατακάλυψις52 αὐτῆς· εἶχεν δὲ τὰς τρίχας53 αὐτῆς λευκάς. 2 ἔγνων

24.  κῆτος, neut., huge fish, sea monster 25. ἐκτείνω, 3SPAI, stretch out, extend 26.  χαμαί, adv., on the ground 27. προβάλλω, 3SIAI, put forth, stick out 28.  ὅλως, adv., everywhere, completely, at all 29. κινέω, 3SAPI, shake, twitch, move 30.  μέχρι, adv., as far as, until 31. παρέρχομαι, 1SAAI, pass by 32.  χρῶμα, neut., skin, complexion, skin color 33.  μέλας, neut., black 34.  εἶτα, adv., next, then 35.  πυροειδής, neut., color of fire, red as fire 36.  αἱματώδης, neut., blood red 37.  χρυσοῦς, adj., golden, gold 38.  λευκός, neut., white 39.  παρέρχομαι, AAN, pass by 40.  προέρχομαι, AAN, go forward, advance, go on ahead 41.  ὡσεί, adv., as, about, like 42. λʹ, num., thirty 43. ὑπαντάω, 3SPAI, encounter, meet 44.  παρθένος, fem., maiden, virgin 45.  κοσμέω, RPPNSF, decorate, adorn, clothe 46.  νυμφών, masc., bridal chamber 47.  λευκός, neut., white 48.  ὑπόδημα, neut., footwear, sandal, shoe 49.  κατακαλύπτω, RPPNSF, cover, veil 50.  μέτωπον, neut., brow, forehead 51.  μίτρα, fem., turban, head–band 52.  κατακάλυψις, fem., covering, concealing 53.  θρίξ, fem., hair

79

80

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐγὼ ἐκ τῶν προτέρων1 ὁραμάτων,2 ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἐστίν, καὶ ἱλαρώτερος3 ἐγενόμην. ἀσπάζεταί με λέγουσα· Χαῖρε4 σύ, ἄνθρωπε. καὶ ἐγὼ αὐτὴν ἀντησπασάμην·5 Κυρία,6 χαῖρε. 3 ἀποκριθεῖσά μοι λέγει· Οὐδέν σοι ἀπήντησεν;7 λέγω αὐτῇ· Κυρία, τηλικοῦτο8 θηρίον, δυνάμενον λαοὺς διαφθεῖραι·9 ἀλλὰ τῇ δυνάμει τοῦ κυρίου καὶ τῇ πολυσπλαγχνίᾳ10 αὐτοῦ ἐξέφυγον11 αὐτό. 4 Καλῶς ἐξέφυγες,12 φησίν, ὅτι τὴν μέριμνάν13 σου ἐπὶ τὸν θεὸν ἐπέριψας14 καὶ τὴν καρδίαν σου ἤνοιξας15 πρὸς τὸν κύριον, πιστεύσας, ὅτι διʼ οὐδενὸς δύνῃ σωθῆναι εἰ μὴ διὰ τοῦ μεγάλου καὶ ἐνδόξου16 ὀνόματος. διὰ τοῦτο ὁ κύριος ἀπέστειλεν τὸν ἄγγελον αὐτοῦ τὸν ἐπὶ τῶν θηρίων ὄντα, οὗ τὸ ὄνομά ἐστιν Θεγρί,17 καὶ ἐνέφραξεν18 τὸ στόμα αὐτοῦ, ἵνα μή σε λυμάνῃ.19 μεγάλην θλῖψιν ἐκπέφευγας20 διὰ τὴν πίστιν σου καὶ ὅτι τηλικοῦτο21 θηρίον ἰδὼν οὐκ ἐδιψύχησας·22

1.  πρότερος, adv., former, previously 2.  ὅραμα, neut., something seen, vision 3.  ἱλαρός, adj., cheerful, glad, more joyful 4. χαίρω, 2SPAM, greetings 5. ἀντασπάζομαι, 1SAMI, greet in return 6.  κυρία, fem., lady 7. ἀπαντάω, 3SAAI, encounter, meet 8.  τηλικοῦτος, neut., so great, so strong, so large, enormous 9.  διαφθείρω, AAN, destroy, destroy utterly 10.  πολυσπλαγχνία, fem., great compassion 11. ἐκφεύγω, 1SAAI, escape, flee, run away 12. ἐκφεύγω, 2SAAI, escape, flee, run away, 13.  μέριμνα, fem., care, worry, anxiety 14. ἐπιρρίπτω, 2SAAI, throw, cast upon 15. ἀνοίγνυμι, 2SAAI, open 16.  ἔνδοξος, adj., splendid, honored, glorious 17.  Θεγρί, indecl., Thergi 18. ἐμφράσσω, 3SAAI, block, stop up, shut 19. λυμαίνω, 3SAAS, cause harm, damage, destroy 20. ἐκφεύγω, 2SRAI, escape, flee, run away 21.  τηλικοῦτος, neut., so great, so strong, so large, enormous 22.  διψυχέω, 2SAAI, be undecided, doubt, be double–minded

5 ὕπαγε οὖν καὶ ἐξήγησαι23 τοῖς ἐκλεκτοῖς24

τοῦ κυρίου τὰ μεγαλεῖα25 αὐτοῦ καὶ εἰπὲ αὐτοῖς, ὅτι τὸ θηρίον τοῦτο τύπος26 ἐστὶν θλίψεως τῆς μελλούσης τῆς μεγάλης· ἐὰν οὖν προετοιμάσησθε27 καὶ μετανοήσητε ἐξ ὅλης καρδίας ὑμῶν πρὸς τὸν κύριον, δυνήσεσθε ἐκφυγεῖν28 αὐτήν, ἐὰν ἡ καρδία ὑμῶν γένηται καθαρὰ29 καὶ ἄμωμος30 καὶ τὰς λοιπὰς τῆς ζωῆς ἡμέρας ὑμῶν δουλεύσητε31 τῷ κυρίῳ ἀμέμπτως.32 ἐπιρίψατε33 τὰς μερίμνας34 ὑμῶν ἐπὶ τὸν κύριον, καὶ αὐτὸς κατορθώσει35 αὐτάς. 6 πιστεύσατε τῷ κυρίῳ, οἱ δίψυχοι,36 ὅτι πάντα δύναται καὶ ἀποστρέφει37 τὴν ὀργὴν αὐτοῦ ἀφʼ ὑμῶν καὶ ἐξαποστέλλει38 μάστιγας39 ὑμῖν τοῖς διψύχοις. οὐαὶ τοῖς ἀκούσασιν τὰ ῥήματα ταῦτα καὶ παρακούσασιν·40 αἱρετώτερον41 ἦν αὐτοῖς τὸ μὴ γεννηθῆναι.

24 (4.3) Ἠρώτησα αὐτὴν περὶ τῶν

τεσσάρων χρωμάτων42 ὧν εἶχεν τὸ θηρίον εἰς τὴν κεφαλήν. ἡ δὲ ἀποκριθεῖσά μοι 23. ἐξηγέομαι, 2SAMM, describe, make known, explain 24.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 25.  μεγαλεῖος, adj., greatness, splendid, magnificent 26.  τύπος, masc., example, type 27. προετοιμάζω, 2PAMS, prepare beforehand 28.  ἐκφεύγω, AAN, flee, run away, escape 29.  καθαρός, adj., spotless, clean, pure 30.  ἄμωμος, adj., blameless 31. δουλεύω, 2PAAS, be a slave, serve 32.  ἀμέμπτως, adv., blamelessly 33. ἐπιρρίπτω, 2PAAM, throw, cast upon 34.  μέριμνα, fem., care, worry, anxiety 35. κατορθόω, 3SFAI, bring to a proper conclusion, set straight 36.  δίψυχος, adj., doubting, double–minded 37. ἀποστρέφω, 3SPAI, divert, turn away 38. ἐξαποστέλλω, 3SPAI, send forth, send out 39.  μάστιξ, fem., whip, scourge, torment, suffering 40.  παρακούω, AAPDPM, disobey, take no heed, refuse to listen 41.  αἱρετός, adj., more desirable 42.  χρῶμα, neut., skin, complexion, skin color

the shepherd of hermas, visions λέγει· Πάλιν περίεργος1 εἶ περὶ τοιούτων πραγμάτων.2 Ναί, φημί, κυρία·3 γνώρισόν μοι, τί ἐστιν ταῦτα. 2 Ἄκουε, φησίν· τὸ μὲν μέλαν4 οὗτος ὁ κόσμος ἐστίν, ἐν ᾧ κατοικεῖτε· 3 τὸ δὲ πυροειδὲς5 καὶ αἱματῶδες,6 ὅτι δεῖ τὸν κόσμον τοῦτον διʼ αἵματος καὶ πυρὸς ἀπόλλυσθαι· 4 τὸ δὲ χρυσοῦν7 μέρος ὑμεῖς ἐστε οἱ ἐκφυγόντες8 τὸν κόσμον τοῦτον. ὥσπερ γὰρ τὸ χρυσίον δοκιμάζεται9 διὰ τοῦ πυρὸς καὶ εὔχρηστον10 γίνεται, οὕτως καὶ ὑμεῖς δοκιμάζεσθε11 οἱ κατοικοῦντες ἐν αὐτοῖς. οἱ οὖν μείναντες καί πυρωθέντες12 ὑπ αὐτῶν καθαρισθήσεσθε.13 ὥσπερ τὸ χρυσίον ἀποβάλλει14 τὴν σκωρίαν15 αὐτοῦ, οὕτω καὶ ὑμεῖς ἀποβαλεῖτε16 πᾶσαν λύπην17 καὶ στενοχωρίαν,18 καὶ καθαρισθήσεσθε καὶ χρήσιμοι19 ἔσεσθε εἰς τὴν οἰκοδομὴν20 τοῦ πύργου.21 5 τὸ δὲ λευκὸν22 μέρος ὁ αἰὼν ὁ ἐπερχόμενός23 ἐστιν, ἐν ᾧ κατοικήσουσιν

1.  περίεργος, adj., meddlesome, curious, overly inquisitive 2.  πρᾶγμα, neut., deed, matter, thing 3.  κυρία, fem., lady 4.  μέλας, neut., black 5.  πυροειδής, neut., color of fire, red as fire 6.  αἱματώδης, neut., blood red 7.  χρυσοῦς, adj., golden, gold 8.  ἐκφεύγω, AAPNPM, escape, run away, flee 9. δοκιμάζω, 3SPPI, refine, put to the test 10.  εὔχρηστος, adj., useful 11. δοκιμάζω, 2PPPI, refine, put to the test 12.  πυρόω, APPNPM, purge, burn with fire, burn 13. καθαρίζω, 2PFPI, cleanse, purify 14. ἀποβάλλω, 3SPAI, shed, reject, cast off 15.  σκωρία, fem., slag, dross 16. ἀποβάλλω, 2PFAI, shed, reject, cast off 17.  λύπη, fem., pain, grief, sorrow 18.  στενοχωρία, fem., difficulty, trouble, distress, anguish 19.  χρήσιμος, adj., useful 20.  οἰκοδομή, fem., edifice, building 21.  πύργος, masc., watch tower, tower 22.  λευκός, neut., white 23.  ἐπερχόμαι, PMPNSM, come upon, come

οἱ ἐκλεκτοὶ24 τοῦ θεοῦ· ὅτι ἄσπιλοι25 καὶ καθαροὶ26 ἔσονται οἱ ἐκλελεγμένοι27 ὑπὸ τοῦ θεοῦ εἰς ζωὴν αἰώνιον. 6 σὺ οὖν μὴ διαλίπῃς28 λαλῶν εἰς τὰ ὦτα τῶν ἁγίων. ἔχετε καὶ τὸν τύπον29 τῆς θλίψεως τῆς ἐρχομένης μεγάλης. ἐὰν δὲ ὑμεῖς θελήσητε, οὐδὲν ἔσται. μνημονεύετε30 τὰ προγεγραμμένα.31 7 ταῦτα εἴπασα ἀπῆλθεν, καὶ οὐκ εἶδον, ποίῳ τόπῳ ἀπῆλθεν· νέφος32 γὰρ ἐγένετο· κἀγὼ ἐπεστράφην33 εἰς τὰ ὀπίσω φοβηθείς, δοκῶν ὅτι τὸ θηρίον ἔρχεται.

῝Ορασις ε´

25 (5.1) Προσευξαμένου μου ἐν τῷ οἴκῳ

καὶ καθίσαντος εἰς τὴν κλίνην34 εἰσῆλθεν ἀνήρ τις ἔνδοξος35 τῇ ὄψει,36 σχήματι37 ποιμενικῷ,38 περικείμενος39 δέρμα40 αἴγειον41 λευκὸν42 καὶ πήραν43 ἔχων ἐπὶ τῶν ὤμων44 καὶ ῥάβδον45 εἰς τὴν χεῖρα. καὶ ἠσπάσατό

24.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 25.  ἄσπιλος, adj., pure, spotless, without fault 26.  καθαρός, adj., spotless, clean, pure 27.  ἐκλέγομαι, RPPNPM, elect, choose 28. διαλείπω, 2SAAS, leave off, cease, stop 29.  τύπος, masc., example, type 30. μνημονεύω, 2PPAM, call to mind, remember 31.  προγράφω, RPPAPN, write beforehand 32.  νέφος, neut., cloud 33. ἐπιστρέφω, 1SAPI, return, turn around, turn back 34.  κλίνη, fem., couch, bed 35.  ἔνδοξος, adj., splendid, honored, glorious 36.  ὄψις, fem., face, appearance 37.  σχῆμα, neut., appearance, figure, form 38.  ποιμενικός, adj., shepherd, of a shepherd 39.  περίκειμαι, PPPNSM, dress, wear 40.  δέρμα, neut., leather, hide, skin 41.  αἴγειος, adj., of a goat, goatskin 42.  λευκός, neut., white 43.  πήρα, fem., knapsack, travelers bag, leather pouch 44.  ὦμος, masc., shoulder 45.  ῥάβδος, fem., rod, staff

81

82

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s με, κἀγὼ ἀντησπασάμην1 αὐτόν. 2 καὶ εὐθὺς παρεκάθισέν2 μοι καὶ λέγει μοι· Ἀπεστάλην ὑπὸ τοῦ σεμνοτάτου3 ἀγγέλου, ἵνα μετὰ σοῦ οἰκήσω4 τὰς λοιπὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου. 3 ἔδοξα ἐγώ, ὅτι πάρεστιν5 ἐκπειράζων6 με, καὶ λέγω αὐτῷ Σὺ γὰρ τίς εἶ; ἐγὼ γάρ, φημί, γινώσκω, ᾧ παρεδόθην. λέγει μοι· Οὐκ ἐπιγινώσκεις με; Οὔ, φημί. Ἐγώ, φησίν, εἰμὶ ὁ ποιμήν,7 ᾧ παρεδόθης. 4 ἔτι λαλοῦντος αὐτοῦ ἠλλοιώθη8 ἡ ἰδέα9 αὐτοῦ, καὶ ἐπέγνων αὐτόν, ὅτι ἐκεῖνος ἦν, ᾧ παρεδόθην, καὶ εὐθὺς συνεχύθην10 καὶ φόβος με ἔλαβεν καὶ ὅλος συνεκόπην11 ἀπὸ τῆς λύπης12, ὅτι οὕτως αὐτῷ ἀπεκρίθην πονηρῶς13 καὶ ἀφρόνως.14 5 ὁ δὲ ἀποκριθείς μοι λέγει· Μὴ συγχύννου,15 ἀλλὰ ἰσχυροποιοῦ16 ἐν ταῖς ἐντολαῖς μου αἷς σοι μέλλω ἐντέλλεσθαι.17 ἀπεστάλην γάρ, φησίν, ἵνα ἃ εἶδες πρότερον18 πάντα σοι πάλιν δείξω,19 αὐτὰ τὰ κεφάλαια20 τὰ ὄντα ὑμῖν σύμφορα.21 πρῶτον πάντων τὰς ἐντολάς μου γράψον καὶ τὰς παραβολάς· τὰ δὲ ἕτερα, καθώς σοι δείξω, οὕτως γράψεις· 1. ἀντασπάζομαι, 1SAMI, greet in return 2. παρακαθίζω, 3SAAI, sit down beside 3.  σεμνός, adj., most worthy of respect, most revered 4. οἰκέω, 1SFAI, inhabit, dwell, live 5. πάρειμι, 3SPAI, be present, have come 6.  ἐκπειράζω, PAPNSM, entrap, tempt, test 7.  ποιμήν, masc., shepherd 8. ἀλλοιόω, 3SAPI, alter, change 9.  ἰδέα, fem., form, appearance 10. συγχέω, 1SAPI, confound, confuse 11. συγκόπτω, 1SAPI, cut up, break up, be overcome 12.  λύπη, fem., pain, grief, sorrow 13.  πονηρῶς, adv., wickedly 14.  ἀφρόνως, adv., foolishly 15. συγχέω, 2SPPM, confound, confuse 16. ἰσχυροποιέω, 2SPPM, strengthen 17.  ἐντέλλω, PMN, order, command 18.  πρότερος, adv., former, previously 19. δείκνυμι, 1SFAI, reveal, make known, show 20.  κεφάλαιον, neut., head, main point, main thing 21.  σύμφορος, adj., advantage, good, benefit

διὰ τοῦτο, φησίν, ἐντέλλομαί22 σοι πρῶτον γράψαι τὰς ἐντολὰς καὶ παραβολάς, ἵνα ὑπὸ χεῖρα ἀναγινώσκῃς αὐτὰς καὶ δυνηθῇς φυλάξαι αὐτάς. 6 ἔγραψα οὖν τὰς ἐντολὰς καὶ παραβολάς, καθὼς ἐνετείλατό23 μοι. 7 ἐὰν οὖν ἀκούσαντες αὐτὰς φυλάξητε καὶ ἐν αὐταῖς πορευθῆτε καὶ ἐργάσησθε αὐτὰς ἐν καθαρᾷ24 καρδίᾳ, ἀπολήμψεσθε25 ἀπὸ τοῦ κυρίου, ὅσα ἐπηγγείλατο26 ὑμῖν· ἐὰν δὲ ἀκούσαντες μὴ μετανοήσητε, ἀλλʼ ἔτι προσθῆτε27 ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν, ἀπολήμψεσθε παρὰ τοῦ κυρίου τὰ ἐναντία.28 ταῦτά μοι πάντα οὕτως γράψαι ὁ ποιμὴν29 ἐνετείλατο,30 ὁ ἄγγελος τῆς μετανοίας.31

᾽Εντολαί Ἐντολὴ α´

26 (1.1) Πρῶτον πάντων πίστευσον, ὅτι

εἷς ἐστὶν ὁ θεός, ὁ τὰ πάντα κτίσας32 καὶ καταρτίσας33 καὶ ποιήσας ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἰς τὸ εἶναι τὰ πάντα καὶ πάντα χωρῶν,34 μόνος δὲ ἀχώρητος35 ὤν. 2 πίστευσον οὖν αὐτῷ καὶ φοβήθητι αὐτόν, φοβηθεὶς δὲ ἐγκράτευσαι.36 ταῦτα φύλασσε, καὶ

22. ἐντέλλω, 1SPMI, order, command 23. ἐντέλλω, 3SAMI, order, command 24.  καθαρός, adj., spotless, clean, pure 25. ἀπολαμβάνω, 2PFMI, receive 26. ἐπαγγέλλομαι, 3SAMI, promise 27. προστίθημι, 2PAAS, add to, increase 28.  ἐναντίος, adj., contrary, opposite 29.  ποιμήν, masc., shepherd 30. ἐντέλλω, 3SAMI, order, command 31.  μετανοία, fem., conversion, turning about, repentance 32.  κτίζω, AAPNSM, create 33.  καταρτίζω, AAPNSM, create, put, in order, complete 34.  χωρέω, PAPNSM, hold, contain 35.  ἀχώρητος, adj., uncontained 36. ἐγκρατεύομαι, 2SAMM, exercise self–control

the shepherd of hermas, commandments ἀποβαλεῖς1 πᾶσαν πονηρίαν2 ἀπὸ σεαυτοῦ καὶ ἐνδύσῃ3 πᾶσαν ἀρετὴν4 δικαιοσύνης καὶ ζήσῃ τῷ θεῷ, ἐὰν φυλάξῃς τὴν ἐντολὴν ταύτην.

Ἐντολὴ β´

27 (2.1) Λέγει μοι· Ἁπλότητα5 ἔχε καὶ

ἄκακος6 γίνου, καὶ ἔσῃ ὡς τὰ νήπια7 τὰ μὴ γινώσκοντα τὴν πονηρίαν8 τὴν ἀπολλύουσαν τὴν ζωὴν τῶν ἀνθρώπων. 2 πρῶτον μὲν μηδενὸς καταλάλει9 μηδὲ ἡδέως10 ἄκουε καταλαλοῦντος·11 εἰ δὲ μή, καὶ σὺ ὁ ἀκούων ἔνοχος12 ἔσῃ τῆς ἁμαρτίας τοῦ καταλαλοῦντος, ἐὰν πιστεύσῃς τῇ καταλαλιᾷ13 ᾗ ἂν ἀκούσῃς· πιστεύσας γὰρ καὶ σὺ αὐτὸς ἕξεις κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ σου· οὕτως οὖν ἔνοχος ἔσῃ τῆς ἁμαρτίας τοῦ καταλαλοῦντος. 3 πονηρὰ ἡ καταλαλιά ἀκατάστατον14 δαιμόνιόν ἐστιν, μηδέποτε15 εἰρηνεῦον,16 ἀλλὰ πάντοτε ἐν διχοστασίαις17 κατοικοῦν. ἀπέχου18 οὖν ἀπʼ αὐτοῦ, καὶ εὐθηνίαν19 πάντοτε ἕξεις μετὰ 1. ἀποβάλλω, 2SFAI, cast off, throw away, shed, take off 2.  πονηρία, fem., wickedness, evil 3. ἐνδύω, 2SFMI, clothe, dress, put on 4.  ἀρετή, fem., excellence of character, virtue 5.  ἁπλότης, fem., simplicity, sincerity 6.  ἄκακος, adj., innocent 7.  νήπιος, neut., infant, little child 8.  πονηρία, fem., wickedness, evil 9. καταλαλέω, 2SPMM, speak against, speak degradingly of, slander 10.  ἡδέως, adv., gladly 11.  καταλαλέω, PAPGSM, speak against, speak degradingly of, slander 12.  ἔνοχος, adj., liable, subject to, guilty 13.  καταλαλιά, fem., evil report, slander 14.  ἀκατάστατος, adj., unsettled, restless 15.  μηδέποτε, adv., never 16.  εἰρηνεύω, PAPNSN, be at peace 17.  διχοστασία, fem., dissension 18. ἀπέχω, 2SPMM, be distant, refrain from, abstain 19.  εὐθηνία, fem., plenty, prosperity, well–being

πάντων. 4 ἔνδυσαι20 δὲ τὴν σεμνότητα,21 ἐν ᾗ οὐδὲν πρόσκομμά22 ἐστιν πονηρόν, ἀλλὰ πάντα ὁμαλὰ23 καὶ ἱλαρά.24 ἐργάζου τὸ ἀγαθὸν καὶ ἐκ τῶν κόπων25 σου ὧν ὁ θεὸς δίδωσίν σοι πᾶσιν ὑστερουμένοις26 δίδου ἁπλῶς,27 μὴ διστάζων,28 τίνι δῷς ἢ τίνι μὴ δῷς. πᾶσιν δίδου· πᾶσιν γάρ ὁ θεὸς δίδοσθαι θέλει ἐκ τῶν ἰδίων δωρημάτων.29 5 οἱ οὖν λαμβάνοντες ἀποδώσουσιν λόγον τῷ θεῷ, διατί ἔλαβον καὶ εἰς τί· οἱ μὲν γὰρ λαμβάνοντες θλιβόμενοι30 οὐ δικασθήσονται,31 οἱ δὲ ἐν ὑποκρίσει32 λαμβάνοντες τίσουσιν33 δίκην.34 6 ὁ οὖν διδοὺς ἀθῷός35 ἐστιν· ὡς γὰρ ἔλαβεν παρὰ τοῦ κυρίου τὴν διακονίαν τελέσαι,36 ἁπλῶς37 αὐτὴν ἐτέλεσεν,38 μηθὲν διακρίνων,39 τίνι δῷ ἢ μὴ δῷ. ἐγένετο οὖν ἡ διακονία αὕτη· ἁπλῶς τελεσθεῖσα40 ἔνδοξος41 παρά τῷ θεῷ. ὁ οὖν οὕτως ἁπλῶς διακονῶν τῷ θεῷ ζήσεται. 7 φύλασσε οὖν τὴν ἐντολὴν 20. ἐνδύω, 2SAMM, clothe, dress, put on 21.  σεμνότης, fem., solemnity, seriousness, reverence 22.  πρόσκομμα, neut., obstacle, cause for offense 23.  ὁμαλός, adj., even, level, smooth 24.  ἱλαρός, adj., glad, happy 25.  κόπος, masc., work, toil, labor 26.  ὑστερέω, PPPDPM, fall short of, lack, in need 27.  ἁπλῶς, adv., simply, sincerely, generously 28.  διστάζω, PAPNSM, waver, doubt 29.  δώρημα, neut., gift 30.  θλίβω, PPPNPM, afflict, distress 31. δικάζω, 3PFPI, judge, condemn 32.  ὑπόκρισις, fem., play–acting, hypocrisy, false pretense 33. τίνω, 3PFAI, pay a penalty 34.  δίκη, fem., penalty 35.  ἀθῷος, adj., unpunished, innocent 36.  τελέω, AAN, fulfill, accomplish, complete 37.  ἁπλῶς, adv., simply, sincerely, generously 38. τελέω, 3SAAI, fulfill, accomplish, complete 39.  διακρίνω, PAPNSM, make a distinction, doubt 40.  τελέω, APPNSF, fulfill, accomplish, complete 41.  ἔνδοξος, adj., splendid, held in esteem, glorious

83

84

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ταύτην, ὥς σοι λελάληκα, ἵνα ἡ μετάνοιά1 σου καὶ τοῦ οἴκου σου ἐν ἁπλότητι2 εὑρεθῇ, καὶ ἀκακία3 καθαρὰ4 καὶ ἀμίαντος.5

Ἐντολὴ γ´

28 (3.1) Πάλιν μοι λέγει· Ἀλήθειαν ἀγάπα

καὶ πᾶσα ἀλήθεια, ἐκ τοῦ στόματός σου ἐκπορευέσθω, ἵνα τὸ πνεῦμα, ὃ ὁ θεὸς κατῴκισεν6 ἐν τῇ σαρκὶ ταύτῃ, ἀληθὲς7 εὑρεθῇ παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις, καὶ οὕτως δοξασθήσεται ὁ κύριος ὁ ἐν σοὶ κατοικῶν, ὅτι ὁ κύριος ἀληθινὸς8 ἐν παντὶ ῥήματι καὶ οὐδὲν παρʼ αὐτῷ ψεῦδος.9 2 οἱ οὖν ψευδόμενοι10 ἀθετοῦσι11 τὸν κύριον καὶ γίνονται ἀποστερηταὶ12 τοῦ κυρίου, μὴ παραδιδόντες αὐτῷ τὴν παρακαταθήκην,13 ἣν ἔλαβον. ἔλαβον γὰρ παρʼ αὐτοῦ πνεῦμα ἄψευστον.14 τοῦτο ἐὰν ψευδὲς15 ἀποδώσωσιν, ἐμίαναν16 τὴν ἐντολὴν τοῦ κυρίου καὶ ἐγένοντο ἀποστερηταί. 3 ταῦτα οὖν ἀκούσας ἐγὼ ἔκλαυσα λίαν.17 ἰδὼν δέ με κλαίοντα λέγει· Τί κλαίεις; Ὅτι, φημί, κύριε, οὐκ οἶδα, εἰ δύναμαι σωθῆναι. Διατί; φησίν. Οὐδέπω18 γάρ, φημί, κύριε, ἐν τῇ ἐμῇ ζωῇ ἀληθὲς ἐλάλησα ῥήμα, ἀλλὰ

1.  μετάνοια, fem. turning about, repentance 2.  ἁπλότης, fem., simplicity, sincerity, generosity 3.  ἀκακία, fem., innocence 4.  καθαρός, adj., spotless, pure, clean 5.  ἀμίαντος, adj., pure, undefiled 6. κατοικίζω, 3SAAI, cause to dwell 7.  ἀληθής, adj., truthful, true 8.  ἀληθινός, adj., authentic, trustworthy, true 9.  ψεῦδος, neut., falsehood, false, lie 10.  ψεύδομαι, PMPNPM, tell lies, lie 11. ἀθετέω, 3PPAI, declare invalid, reject 12.  ἀποστερητής, masc., defrauder, cheat 13.  παρακαταθήκη, fem., deposit 14.  ἄψευστος, adj., truthful, free from lies 15.  ψευδής, adj., liar 16. μιαίνω, 3PAAI, stain, defile 17.  λίαν, adv., exceedingly, very much 18.  οὐδέπω, adv., not yet

πάντοτε πανούργως19 ἐλάλησα μετὰ πάντων καὶ τὸ ψεῦδός20 μου ἀληθὲς21 ἐπέδειξα22 παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις· καὶ οὐδέποτέ23 μοι οὐδεὶς ἀντεῖπεν,24 ἀλλʼ ἐπιστεύθη· τῷ λόγῳ μου. πῶς οὖν, φημί, κύριε, δύναμαι ζῆσαι ταῦτα πράξας; 4 Σὺ μέν, φησί, καλῶς καὶ ἀληθῶς25 φρονεῖς·26 ἔδει γάρ σε ὡς θεοῦ δοῦλον ἐν ἀλήθειᾳ πορεύεσθαι, καὶ πονηρὰν συνείδησιν27 μετὰ τοῦ πνεύματος τῆς ἀληθείας μὴ κατοικεῖν μηδὲ λύπην28 ἐπάγειν29 τῷ πνεύματι τῷ σεμνῷ30 καὶ ἀληθεῖ.31 Οὐδέποτε,32 φημί, κύριε, τοιαῦτα ῥήματα ἀκριβῶς33 ἤκουσα. 5 Νῦν οὖν, φησίν, ἀκούεις· φύλασσε αὐτά, ἵνα καὶ τὰ πρότερον34 ἃ ἐλάλησας ψευδὴ35 ἐν ταῖς πραγματείαις36 σου, τούτων εὑρεθέντων ἀληθινῶν,37 κἀκεῖνα πιστὰ γένηται· δύναται γὰρ κἀκεῖνα38 πιστὰ γενέσθαι. ἐὰν ταῦτα φυλάξῃς καὶ ἀπὸ τοῦ νῦν πᾶσαν ἀλήθειαν λαλήσῃς, δυνήσῃ σεαυτῷ ζωὴν περιποιήσασθαι.39 καὶ ὃς ἂν ἀκούσῃ

19.  πανοῦργος, adv., clever, crafty, deceitfully 20.  ψεῦδος, neut., falsehood, false, lie 21.  ἀληθής, adj., truthful, true 22. ἐπιδείκνυμι, 1SAAI, demonstrate, display, exhibit, show 23.  οὐδέποτέ, adv., never 24. ἀντεῖπον, 3SAAI, say in return, speak against, contradict 25.  ἀληθῶς, adv., truly 26.  φρονέω, 2SPAI, be wise, think 27.  συνείδησις, fem., awareness, conscience 28.  λύπη, fem., pain, sorrow, grief 29.  ἐπάγω, PAN, bring upon 30.  σεμνός, neut., worthy of respect, sacred, reverend, honorable 31.  ἀληθής, adj., truthful, true 32.  οὐδέποτέ, adv., never 33.  ἀκριβῶς, adv., well, precisely, accurately 34.  πρότερος, adv, before, formerly, previously 35.  ψευδής, adj., false, lie 36.  πραγματεία, fem., activity, occupation, business affairs 37.  ἀληθινός, adj., authentic, trustworthy, true 38.  κἀκεῖνος, conj., and that one 39.  περιποιέω, AMN, acquire, obtain, attain

the shepherd of hermas, commandments τὴν ἐντολὴν ταύτην καὶ ἀπέξεται1 τοῦ πονηροτάτου ψεύσματος2 ζήσεται τῷ θεῷ.

Ἐντολὴ δ´

29 (4.1) Ἐντέλλομαί3 σοι, φησίν, φυλάσσειν

τὴν ἁγνείαν,4 καὶ μὴ ἀναβαινέτω σου ἐπὶ τὴν καρδίαν περὶ γυναικὸς ἀλλοτρίας5 ἢ περὶ πορνείας6 τινὸς ἢ περὶ τοιούτων τινῶν ὁμοιωμάτων7 πονηρῶν. τοῦτο γὰρ ποιῶν μεγάλην ἁμαρτίαν ἐργάζῃ. τῆς δὲ σῆς8 μνημονεύων9 πάντοτε γυναικὸς οὐδέποτε10 διαμαρτήσεις.11 2 ἐὰν γὰρ αὕτη ἡ ἐνθύμησις12 ἐπὶ τὴν καρδίαν σου ἀναβῇ, διαμαρτήσεις, καὶ ἐὰν ἕτερα οὕτως πονηρά, ἁμαρτίαν ἐργάζῃ· ἡ γὰρ ἐνθύμησις αὕτη θεοῦ δούλῳ ἁμαρτία μεγάλη ἐστίν ἐὰν δὲ τις ἐργάσηται τὸ ἔργον τὸ πονηρὸν τοῦτο, θάνατον ἑαυτῷ κατεργάζεται.13 3 βλέπε οὖν σύ· ἀπέχου14 ἀπὸ τῆς ἐνθυμήσεως15 ταύτης· ὅπου γὰρ σεμνότης16 κατοικεῖ, ἐκεῖ ἀνομία17 οὐκ ὀφείλει ἀναβαίνειν ἐπὶ καρδίαν ἀνδρὸς δικαίου. 4 λέγω αὐτῷ Κύριε, ἐπίτρεψόν18 1. ἀπέχω, 3SFMI, be far from, refrain from, abstain from, have nothing to do with 2.  ψεῦσμα, neut., lie, lying 3. ἐντέλλω, 1SPMI, order, command 4.  ἁγνεία, fem., chastity, purity 5.  ἀλλότριος, adj., belonging to another, not one’s own 6.  πορνεία, fem. fornication, sexual immorality 7.  ὁμοίωμα, neut., form, image, likeness 8.  σός, pron., your 9.  μνημονεύω, PAPNSM, call to mind, remember 10.  οὐδέποτε, adv., nor ever, never 11. διαμαρτάνω, 2SFAI, miss entirely, be quite wrong, do wrong/sin 12.  ἐνθύμησις, fem., idea, thought, desire 13. κατεργάζομαι, 3SPMI, produce, bring about 14. ἀπέχω, 2SPMM, be far from, abstain, avoid 15.  ἐνθύμησις, fem., idea, thought, desire 16.  σεμνότης, fem., dignity, seriousness, reverence 17.  ἀνομία, fem., lawlessness, lawless act, transgression 18. ἐπιτρέπω, 2SAAM, permit, allow

μοι ὀλίγα ἐπερωτῆσαί σε. Λέγε, φησίν. Κύριε, φημί, εἰ γυναῖκα ἔχῃ τις πιστὴν ἐν κυρίῳ καὶ ταύτην εὕρῃ ἐν μοιχείᾳ19 τινί, ἆρα ἁμαρτάνει ὁ ἀνὴρ συνζῶν20 μετʼ αὐτῆς; 5 Ἄχρι τῆς ἀγνοίας,21 φησίν, οὐχ ἁμαρτάνει· ἐὰν δὲ γνῷ ὁ ἀνὴρ τὴν ἁμαρτίαν αὐτῆς καὶ μὴ μετανοήσῃ ἡ γυνή, ἀλλʼ ἐπιμένῃ22 τῇ πορνείᾳ23 αὐτῆς καὶ συνζῇ24 ὁ ἀνὴρ μετʼ αὐτῆς, ἔνοχος25 γίνεται τῆς ἁμαρτίας αὐτῆς καὶ κοινωνὸς26 τῆς μοιχείας27 αὐτῆς. 6 Τί οὖν, φημί, κύριε, ποιήσῃ ὁ ἀνήρ, ἐὰν ἐπιμείνῃ28 τῷ πάθει29 τούτῳ ἡ γυνή; Ἀπολυσάτω, φησίν, αὐτήν καὶ ὁ ἀνὴρ ἐφ ἑαυτῷ μενέτω· ἐὰν δὲ ἀπολύσας τὴν γυναῖκα ἑτέραν γαμήσῃ,30 καὶ αὐτὸς μοιχᾶται.31 7 Ἐὰν οὖν, φημὶ, κύριε, μετὰ τὸ ἀπολυθῆναι τὴν γυναῖκα μετανοήσῃ ἡ γυνὴ καὶ θελήσῃ ἐπὶ τὸν ἑαυτῆς ἄνδρα ὑποστρέψαι, οὐ παραδεχθήσεται;32 8 Καὶ μήν,33 φησίν, ἐὰν μὴ παραδέξηται34 αὐτὴν ὁ ἀνήρ, ἁμαρτάνει καὶ μεγάλην ἁμαρτίαν ἑαυτῷ ἐπισπᾶται,35 ἀλλὰ δεῖ παραδεχθῆναι36 τὸν ἡμαρτηκότα καὶ μετανοοῦντα, μὴ ἐπὶ πολὺ δέ· τοῖς γὰρ δούλοις τοῦ θεοῦ μετάνοιά37 ἐστιν μία. διὰ τὴν μετάνοιαν οὖν οὐκ ὀφείλει γαμεῖν38 ὁ

19.  μοιχεία, fem., adultery 20.  συζάω, PAPNSM, live with 21.  ἄγνοια, fem., unawareness, ignorance 22. ἐπιμένω, 3SPAS, stay, remain, continue 23.  πορνεία, fem., fornication, sexual immorality 24. συζάω, 3SPAS, live with 25.  ἔνοχος, adj., liable to, guilty 26.  κοινωνός, masc., sharer, companion, partner 27.  μοιχεία, fem., adultery 28. ἐπιμένω, 3SAAS, stay, remain, continue 29.  πάθος, neut., lustful passion 30. γαμέω, 3SAAS, marry 31. μοιχάω, 3SPPI, commit adultery 32. παραδέχομαι, 3SFPI, accept, receive 33.  μήν, part., surely, indeed 34. παραδέχομαι, 3SAMS, accept, receive 35. ἐπισπάω, 3SPMI, bring upon 36.  παραδέχομαι, APN, accept, receive 37.  μετάνοια, fem., change of mind, turning about, repentance 38.  γαμέω, PAN, marry

85

86

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἀνήρ. αὕτη· ἡ πρᾶξις1 ἐπὶ γυναικὶ καὶ ἀνδρὶ κεῖται.2 9 οὐ μόνον, φησίν, μοιχεία3 ἐστίν, ἐάν τις τὴν σάρκα αὐτοῦ μιάνῃ,4 ἀλλὰ καὶ ὃς ἂν τὰ ὁμοιώματα5 ποιῇ τοῖς ἔθνεσιν, μοιχᾶται.6 ὥστε καὶ ἐν τοῖς τοιούτοις ἔργοις ἐὰν ἐμμένῃ7 τις καὶ μὴ μετανοῇ, ἀπέχου8 ἀπʼ αὐτοῦ καὶ μὴ συνζῆθι9 αὐτῷ εἰ δὲ μή, καὶ σὺ μέτοχος10 εἶ τῆς ἁμαρτίας αὐτοῦ. 10 διὰ τοῦτο προσετάγη11 ὑμῖν ἐφ ἑαυτοῖς μένειν, εἴτε ἀνὴρ εἴτε γυνή· δύναται γὰρ ἐν τοῖς τοιούτοις μετάνοια12 εἶναι. 11 ἐγὼ οὖν, φησίν, οὐ δίδωμι ἀφορμήν,13 ἵνα αὕτη· ἡ πρᾶξις14 οὕτως συντελῆται,15 ἀλλὰ εἰς τὸ μηκέτι16 ἁμαρτάνειν τὸν ἡμαρτηκότα. περὶ δὲ τῆς προτέρας17 ἁμαρτίας αὐτοῦ ἔστιν ὁ δυνάμενος ἴασιν18 δοῦναι· αὐτὸς γάρ ἐστιν ὁ ἔχων πάντων τὴν ἐξουσίαν. Ἐπεὶ19 ὁ κύριος ἄξίον με ἡγήσατο,20 ἵνα μετʼ ἐμοῦ πάντοτε κατοικῇς ὀλίγα μου ῥήματα ἔτι ἀνάσχου,21 ἐπεὶ οὐ συνίω22 οὐδὲν καὶ ἡ

καρδία μου πεπώρωται23 ἀπὸ τῶν προτέρων24 μου πράξεων25 συνέτισόν26 με, ὅτι λίαν27 ἄφρων28 εἰμὶ καὶ ὅλως29 οὐθὲν30 νοῶ.31 2 ἀποκριθείς μοι λέγει· Ἐγώ, φησίν, ἐπὶ τῆς μετανοίας32 εἰμὶ καὶ πᾶσιν τοῖς μετανοοῦσιν σύνεσιν33 δίδωμι. ἢ οὐ δοκεῖ σοι, φησίν, αὐτὸ τοῦτο τὸ μετανοῆσαι σύνεσιν εἶναι; τὸ μετανοῆσαι, φησίν, σύνεσίς ἐστιν μεγάλη συνίει34 γὰρ ὁ ἁμαρτήσας, ὅτι πεποίηκεν τὸ πονηρὸν ἔμπροσθεν τοῦ κυρίου, καὶ ἀναβαίνει ἐπὶ τὴν καρδίαν αὐτοῦ ἡ πρᾶξις,35 ἣν ἔπραξεν, καὶ μετανοεῖ καὶ οὐκέτι ἐργάζεται τὸ πονηρόν, ἀλλὰ τὸ ἀγαθὸν πολυτελῶς36 ἐργάζεται καὶ ταπεινοῖ37 τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν καὶ βασανίζει,38 ὅτι ἥμαρτεν. βλέπεις οὖν, ὅτι ἡ μετάνοια σύνεσίς ἐστιν μεγάλη. 3 Διὰ τοῦτο οὖν, φημί, κύριε, ἐξακριβάζομαι39 παρὰ σοῦ πάντα· πρῶτον μέν, ὅτι ἁμαρτωλός εἰμι, ἵνα γνῶ, ποῖα ἔργα ἐργαζόμενος ζήσομαι, ὅτι πολλαί μου εἰσὶν αἱ ἁμαρτίαι καὶ ποικίλαι.40 4 Ζήσῃ, φησίν, ἐὰν τὰς ἐντολάς μου φυλάξῃς καὶ πορευθῇς

1.  πρᾶξις, fem., deed, course of action, practice 2. κεῖμαι, 3SPPI, place, set, appoint 3.  μοιχεία, fem., adultery 4. μιαίνω, 3SAAS, stain, sully, defile 5.  ὁμοίωμα, neut., form, appearance, likeness, like 6. μοιχάω, 3SPPI, commit adultery 7. ἐμμένω, 3SPAS, remain, stay, continue 8. ἀπέχω, 2SPMM, be distant, abstain, avoid 9. συζάω, 2SAPM, live with 10.  μέτοχος, masc., participate in, share in 11. προστάσσω, 3SAPI, order, command 12.  μετάνοια, fem., change of mind, turning about, repentance 13.  ἀφορμή, fem., occasion, opportunity 14.  πρᾶξις, fem., deed, practice, business, course of action 15. συντελέω, 3SPPS, complete, accomplish, finish 16.  μηκέτι, adv., no more, no longer 17.  πρότερος, adj., before, former, previous 18.  ἴασις, fem., deliverance, healing 19.  ἐπεί, conj., when, because, since 20. ἡγέομαι, 3SAMI, think, regard, consider 21. ἀνέχω, 2SAMI, endure, tolerate, bear with 22. συνίημι, 1SPAI, comprehend, understand

23. πωρόω, 3SRPI, harden 24.  πρότερος, adj., before, former, previous 25.  πρᾶξις, fem., deed, practice, business, course of action 26. συνετίζω, 2SAAM, cause to understand, instruct 27.  λίαν, adv., exceedingly, very 28.  ἄφρων, adj., senseless, ignorant, foolish 29.  ὅλως, adv., wholly, completely, altogether, at all 30.  οὐθείς, adj., nothing 31. νοέω, 1SPAI, perceive, understand 32.  μετάνοια, fem., change of mind, turning about, repentance 33.  σύνεσις, fem., intelligence, insight, understanding 34. συνίημι, 3SIAI, comprehend, understand 35.  πρᾶξις, fem., deed, practice, business, course of action 36.  πολυτελῶς, adv., costly, lavishly, abundantly 37. ταπεινόω, 3SPAI, make humble, humble 38. βασανίζω, 3SPAI, torture, torment 39. ἐξακριβάζομαι, 1SPMI, ask, inquire exactly 40.  ποικίλος, fem., variegated, diversified, various

30 (4.2) Ἠρώτησα δὲ αὐτὸν πάλιν λέγων·

the shepherd of hermas, commandments ἐν αὐταῖς· καὶ ὃς ἂν ἀκούσας τὰς ἐντολὰς ταύτας φυλάξῃ, ζήσεται τῷ θεῷ.

31 (4.3) Ἔτι, φημί, κύριε, προσθήσω1 τοῦ

ἐπερωτῆσαι. Λέγε, φησίν. Ἤκουσα, φημί, κύριε, παρά τινων διδασκάλων, ὅτι ἑτέρα μετάνοια2 οὐκ ἔστιν εἰ μὴ ἐκείνη, ὅτε εἰς ὕδωρ κατέβημεν καὶ ἐλάβομεν ἄφεσιν3 ἁμαρτιῶν ἡμῶν τῶν προτέρων.4 2 λέγει μοι· Καλῶς ἤκουσας· οὕτω5 γὰρ ἔχει. ἔδει γὰρ τὸν εἰληφότα ἄφεσιν ἁμαρτιῶν μηκέτι ἁμαρτάνειν, ἀλλʼ ἐν ἁγνείᾳ6 κατοικεῖν. 3 ἐπεὶ7 δὲ πάντα ἐξακριβάζῃ,8 καὶ τοῦτό σοι δηλώσω,9 μὴ διδοὺς ἀφορμὴν10 τοῖς μέλλουσι πιστεύειν ἢ τοῖς νῦν πιστεύσασιν εἰς τὸν κύριον. οἱ γὰρ νῦν πιστεύσαντες ἢ μέλλοντες πιστεύειν μετάνοιαν ἁμαρτιῶν οὐκ ἔχουσιν, ἄφεσιν δὲ ἔχουσι τῶν προτέρων11 ἁμαρτιῶν αὐτῶν. 4 τοῖς οὖν κληθεῖσι πρὸ τούτων τῶν ἡμερῶν ἔθηκεν ὁ κύριος μετάνοιαν. καρδιογνώστης12 γὰρ ὢν ὁ κύριος καὶ πάντα προγινώσκων13 ἔγνω τὴν ἀσθένειαν14 τῶν ἀνθρώπων καὶ τὴν πολυπλοκίαν15 τοῦ διαβόλου, ὅτι ποιήσει τι κακὸν τοῖς δούλοις τοῦ θεοῦ καὶ πονηρεύσεται16 εἰς αὐτούς. 5 πολύσπλαγχνος17 οὖν ὢν ὁ κύριος 1. προστίθημι, 1SFAI, increase, add 2.  μετάνοια, fem., change of mind, turning about, repentance 3.  ἄφεσις, fem., pardon, release, letting go, forgiveness 4.  πρότερος, adj., before, former, previous 5.  οὕτω, adv., thus, so, in this way 6.  ἁγνεία, fem., chastity, purity 7.  ἐπεί, conj., when, because, since 8. ἐξακριβάζομαι, 2SPMI, ask, inquire exactly 9. δηλόω, 1SFAI, make clear, reveal, show 10.  ἀφορμή, fem., occasion, opportunity 11.  πρότερος, adj., before, former, previous 12.  καρδιογνώστης, masc., knower of hearts 13.  προγινώσκω, PAPNSM, have foreknowledge, foreknow, know beforehand 14.  ἀσθένεια, fem., sickness, feebleness, weakness 15.  πολυπλοκία, fem., craftiness, cunning 16. πονηρεύομαι, 3SFMI, commit sin, be evil, act wickedly 17.  πολύσπλαγχνος, masc., compassionate

ἐσπλαγχνίσθη18 ἐπὶ τὴν ποίησιν19 αὐτοῦ καὶ ἔθηκεν τὴν μετάνοιαν20 ταύτην, καὶ ἐμοὶ ἡ ἐξουσία τῆς μετανοίας ταύτης ἐδόθη. 6 ἀλλὰ ἐγὼ σοι λέγω, φησί μετὰ τὴν κλῆσιν21 ἐκείνην τὴν μεγάλην καὶ σεμνὴν22 ἐάν τις ἐκπειρασθεὶς23 ὑπὸ τοῦ διαβόλου ἁμαρτήσῃ, μίαν μετάνοιαν ἔχει· ἐὰν δὲ ὑπὸ χεῖρα ἁμαρτάνῃ καὶ μετανοήσῃ, ἀσύμφορόν24 ἐστι τῷ ἀνθρώπῳ τῷ τοιούτῳ· δυσκόλως25 γὰρ ζήσεται. 7 λέγω αὐτῷ Ἐζωοποιήθην26 ταῦτα παρὰ σοῦ ἀκούσας οὕτως ἀκριβῶς·27 οἶδα γὰρ ὅτι, ἐὰν μηκέτι28 προσθήσω29 ταῖς ἁμαρτίαις μου, σωθήσομαι. Σωθήσῃ, φησίν, καὶ πάντες, ὅσοι ἐὰν ταῦτα ποιήσωσιν.

32 (4.4) Ἠρώτησα αὐτὸν πάλιν λέγων·

Κύριε, ἐπεὶ30 ἅπαξ31 ἀνέχῃ32 μου, ἔτι μοι καὶ τοῦτο δήλωσον.33 Λέγε, φησίν. Ἐὰν γυνή, φημί, κύριε, ἢ πάλιν ἀνήρ τις κοιμηθῇ34 καὶ γαμήσῃ35 τις ἐξ αὐτῶν, μήτι36 ἁμαρτάνει ὁ γαμῶν;37 2 Οὐχ ἁμαρτάνει, φησίν· ἐὰν δὲ ἐφ ἑαυτῷ μείνῃ τις, περισσοτέραν38 ἑαυτῷ τιμὴν καὶ μεγάλην δόξαν περιποιεῖται39 πρὸς τὸν κύριον· ἐὰν δὲ καὶ γαμήσῃ, οὐχ ἁμαρτάνει. 3 18. σπλαγχνίζομαι, 3SAPI, have compassion 19.  ποίησις, fem., doing, creation 20.  μετάνοια, fem., change of mind, turning about, repentance 21.  κλῆσις, fem., calling 22.  σεμνός, adj., worthy of respect, solemn, sacred, revered 23.  ἐκπειράζω, APPNSM, tempt 24.  ἀσύμφορος, adj., inconvenient, harmful 25.  δυσκόλως, adv., with difficultly 26. ζωοποιέω, 1SAPI, make alive 27.  ἀκριβῶς, adv., carefully, precisely, accurately 28.  μηκέτι, adv., no more, no longer 29. προστίθημι, 1SFAI, increase, add 30.  ἐπεί, conj., when, because, since 31.  ἅπαξ, adv., once 32. ἀνέχω, 2SPMS, endure, bear with, tolerate 33. δηλόω, 2SAAM, reveal, show, explain 34. κοιμάω, 3SAPS, fall asleep, sleep, pass away 35. γαμέω, 3SAAS, marry 36.  μήτι, part., not, perhaps, surely not 37.  γαμέω, PAPNSM, marry 38.  περισσότερος, adj., even more, greater 39. περιποιέω, 3SPMI, acquire, obtain, gain

87

88

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s τήρει οὖν τὴν ἁγνείαν1 καὶ τὴν σεμνότητα,2 καὶ ζήσῃ τῷ θεῷ. ταῦτά σοι ὅσα λαλῶ καὶ μέλλω λαλεῖν, φύλασσε ἀπὸ τοῦ νῦν, ἀφʼ ἧς μοι παρεδόθης ἡμέρας, καὶ εἰς τὸν οἶκόν σου κατοικήσω. 4 τοῖς δὲ προτέροις3 σου παραπτώμασιν4 ἄφεσις5 ἔσται, ἐὰν τὰς ἐντολάς μου φυλάξῃς· καὶ πᾶσι δὲ ἄφεσις ἔσται, ἐὰν τὰς ἐντολάς μου ταύτας φυλάξωσι καὶ πορευθῶσιν ἐν τῇ ἁγνότητι6 ταύτῃ.

­Ἐντολὴ ε´

33 (5.1) Μακρόθυμος,7 φησί, γίνου

καὶ συνετός,8 καὶ πάντων τῶν πονηρῶν ἔργων κατακυριεύσεις9 καὶ ἐργάσῃ πᾶσαν δικαιοσύνην. 2 ἐὰν γὰρ μακρόθυμος ἔσῃ, τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον τὸ κατοικοῦν ἐν σοὶ καθαρὸν10 ἔσται, μὴ ἐπισκοτούμενον11 ὑπὸ ἑτέρου πονηροῦ πνεύματος, ἀλλʼ ἐν εὐρυχώρῳ12 κατοικοῦν ἀγαλλιάσεται13 καὶ εὐφρανθήσεται14 μετὰ τοῦ σκεύους,15 ἐν ᾧ κατοικεῖ, καὶ λειτουργήσει16 τῷ θεῷ ἐν

1.  ἁγνεία, fem., chastity, purity 2.  σεμνότης, fem., dignity, seriousness, reverence, holiness 3.  πρότερος, adj., before, former, previous 4.  παράπτωμα, neut., offense, sin, transgression 5.  ἄφεσις, fem., release, pardon, forgiveness 6.  ἁγνότης, fem., sincerity, purity 7.  μακρόθυμος, adj., forbearing, longsuffering, patient 8.  συνετός, adj., with good sense, wise, intelligent 9. κατακυριεύω, 2SFAI, be master, subdue, exercise dominion over 10.  καθαρός, adj., spotless, pure, clean 11.  ἐπισκοτέω, PPPNSN, block from seeing, obscure 12.  εὐρύχωρος, adj., wide, roomy, spacious 13. ἀγαλλιάω, 3SFMI, be overjoyed, rejoice exceedingly 14. εὐφραίνω, 3SFPI, rejoice, be glad 15.  σκεῦος, neut., vessel 16. λειτουργέω, 3SFAI, perform public duties, render service, serve

ἱλαρότητι17 πολλῇ, ἔχον τὴν εὐθηνίαν18 ἐν ἑαυτῷ. 3 ἐὰν δὲ ὀξυχολία19 τις προσέλθῃ, εὐθὺς τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, τρυφερὸν20 ὄν, στενοχωρεῖται,21 μὴ ἔχον τὸν τόπον καθαρόν, καὶ ζητεῖ ἀποστῆναι22 ἐκ τοῦ τόπου· πνίγεται23 γὰρ ὑπὸ τοῦ πονηροῦ πνεύματος, μὴ ἔχον τόπον λειτουργῆσαι24 τῷ κυρίῳ, καθὼς βούλεται, μιαινόμενον25 ὑπὸ τῆς ὀξυχολίας. ἐν γὰρ τῇ μακροθυμίᾳ26 ὁ κύριος κατοικεῖ, ἐν δὲ τῇ ὀξυχολίᾳ ὁ διάβολος. 4 ἀμφότερα27 οὖν τὰ πνεύματα ἐπὶ τὸ αὐτὸ κατοικοῦντα, ἀσύμφορόν28 ἐστιν καὶ πονηρὸν τῷ ἀνθρώπῳ ἐκείνῳ, ἐν ᾧ κατοικοῦσιν. 5 ἐὰν γὰρ λάβῃς ἀψινθίου29 μικρὸν λίαν30 καὶ εἰς κεράμιον31 μέλιτος32 ἐπιχέῃς,33 οὐχὶ ὅλον τὸ μέλι ἀφανίζεται,34 καὶ τοσοῦτον35 μέλι ὑπὸ τοῦ ἐλαχίστου36 ἀψινθίου ἀπόλλυται καὶ ἀπόλλυσι τὴν γλυκύτητα37 τοῦ μέλιτος,38 καὶ οὐκέτι τὴν αὐτὴν χάριν ἔχει παρὰ τῷ δεσπότῃ,39 17.  ἱλαρότης, fem., gladness, cheerfulness 18.  εὐθηνία, fem., prosperity, plenty, flourish, well–being 19.  ὀξυχολία, fem., irritability, bad temper 20.  τρυφερός, adj., delicate, tender, very sensitive 21. στενοχωρέω, 3SPPI, feel cramped, be distressed 22.  ἀφίστημι, AAN, go away, depart 23. πνίγω, 3SPPI, strangle, choke 24.  λειτουργέω, AAN, perform public duties, render service, serve 25.  μιαίνω, PPPASM, dye, stain, defile 26.  μακροθυμία, fem., forbearance, longsuffering, patience 27.  ἀμφότεροι, adj., both 28.  ἀσύμφορος, adj., disadvantageous, unprofitable, harmful 29.  ἀψίνθιον, neut., wormwood 30.  λίαν, adv., exceedingly, very 31.  κεράμιον, neut., jar, earthenware vessel 32.  μέλι, neut., honey 33. ἐπιχέω, 2SAAS, pour in 34. ἀφανίζω, 3SPPI, destroy, ruin 35.  τοσοῦτος, pron., so great, so much 36.  ἐλάχιστος, adj., least, insignificant, trivial, small 37.  γλυκύτης, fem., sweetness 38.  μέλι, neut., honey 39.  δεσπότης, masc., master, lord

the shepherd of hermas, commandments ὅτι ἐπικράνθη1 καὶ τὴν χρῆσιν2 αὐτοῦ ἀπώλεσεν; ἐὰν δὲ εἰς τὸ μέλι μὴ βληθῇ τὸ ἀψίνθιον, γλυκὺ3 εὑρίσκεται τὸ μέλι καὶ εὔχρηστον4 γίνεται τῷ δεσπότῃ αὐτοῦ. 6 βλέπεις ὅτι ἡ μακροθυμία5 γλυκυτάτη ἐστὶν ὑπὲρ τὸ μέλι καὶ εὔχρηστός ἐστι τῷ κυρίῳ, καὶ ἐν αὐτῇ κατοικεῖ. ἡ δὲ ὀξυχολία6 πικρὰ7 καὶ ἄχρηστός8 ἐστιν. ἐὰν οὖν μιγῇ9 ἡ ὀξυχολία τῇ μακροθυμίᾳ, μιαίνεται10 ἡ μακροθυμία καὶ οὐκέτι εὔχρηστός ἐστι τῷ θεῷ ἡ ἔντευξις11 αὐτῆς. 7 Ἤθελον, φημί, κύριε, γνῶναι τὴν ἐνέργειαν12 τῆς ὀξυχολίας, ἵνα φυλάξωμαι ἀπʼ αὐτῆς. Καὶ μήν,13 φησίν, ἐὰν μὴ φυλάξῃ ἀπʼ αὐτῆς σὺ καὶ ὁ οἶκός σου, ἀπώλεσάς σου τὴν πᾶσαν ἐλπίδα. ἀλλὰ φύλαξαι ἀπʼ αὐτῆς· ἐγὼ γὰρ μετὰ σοῦ εἰμί. καὶ πάντες δὲ ἀφέξονται14 ἀπʼ αὐτῆς, ὅσοι ἂν μετανοήσωσιν ἐξ ὅλης τῆς καρδίας αὐτῶν· μετʼ αὐτῶν γὰρ ἔσομαι καὶ συντηρήσω15 αὐτούς· ἐδικαιώθησαν γὰρ πάντες ὑπὸ τοῦ σεμνοτάτου16 ἀγγέλου.

34 (5.2) Ἄκουε νῦν, φησί, τὴν ἐνέργειαν17

τῆς ὀξυχολίας,18 πῶς πονηρά ἐστι, καὶ πῶς τοὺς δούλους μοῦ καταστρέφει19 τῇ ἑαυτῆς 1. πικραίνω, 3SAPI, make bitter 2.  χρῆσις, fem., function, use 3.  γλυκύς, adj., sweet 4.  εὔχρηστος, adj., useful 5.  μακροθυμία, fem., forbearance, longsuffering, patience 6.  ὀξυχολία, fem., irritability, bad temper 7.  πικρός, adj., bitter 8.  ἄχρηστος, adj., worthless, useless 9. μίγνυμι, 3SAPS, mingle, mix 10. μιαίνω, 3SPPI, dye, stain, defile 11.  ἔντευξις, fem., petition, request, prayer, intercession 12.  ἐνέργεια, fem., action, operation, working 13.  μήν, part., surely, indeed 14. ἀπέχω, 3PFMI, be far off, refrain from, avoid 15. συντηρέω, 1SFAI, keep, preserve, protect 16.  σεμνός, adj., worthy of respect, solemn, sacred, revered, most holy 17.  ἐνέργεια, fem., action, operation, working 18.  ὀξυχολία, fem., irritability, bad temper 19. καταστρέφω, 3SPAI, ruin, overturn, subvert

ἐνεργείᾳ καὶ πῶς ἀποπλανᾷ20 αὐτοὺς ἀπὸ τῆς δικαιοσύνης. οὐκ ἀποπλανᾷ δὲ τοὺς πλήρεις21 ὄντας ἐν τῇ πίστει οὐδὲ ἐνεργῆσαι22 δύναται εἰς αὐτούς, ὅτι ἡ δύναμις μου μετʼ αὐτῶν ἐστιν· ἀποπλανᾷ δὲ τοὺς ἀποκένους23 καί διψύχους24 ὄντας. 2 ὅταν δὲ ἴδῃ τοὺς τοιούτους ἀνθρώπους εὐσταθοῦντας,25 παρεμβάλλει26 ἑαυτὴν εἰς τὴν καρδίαν τοῦ ἀνθρώπου ἐκείνου, καὶ ἐκ τοῦ μηδενὸς ὁ ἀνὴρ ἢ ἡ γυνὴ ἐν πικρίᾳ27 γίνεται ἕνεκεν28 βιωτικῶν29 πραγμάτων30 ἢ περὶ ἐδεσμάτων31 ἢ μικρολογίας32 τινὸς ἢ περὶ φίλου33 τινὸς ἢ περὶ δόσεως34 ἢ λήψεως35 ἢ περὶ τοιούτων μωρῶν36 πραγμάτων· ταῦτα γὰρ πάντα μωρά ἐστι καὶ κενὰ37 καὶ ἄφρονα38 καὶ ἀσύμφορα39 τοῖς δούλοις τοῦ θεοῦ. 3 ἡ δὲ μακροθυμία40 μεγάλη· ἐστὶ καὶ ἰσχυρὰ41 καὶ δύναμιν

20. ἀποπλανάω, 3SPAI, misleads, leads astray 21.  πλήρης, adj., full, filled 22.  ἐνεργέω, AAN, produce, work 23.  ἀπόκενος, adj., quite empty, empty–headed 24.  δίψυχος, adj., doubting, double–minded 25.  εὐσταθέω, PAPAPM, be steady, be tranquil, be at rest 26. παρεμβάλλω, 3SPAI, surround, pitch camp, insert 27.  πικρία, fem., animosity, anger, bitterness 28.  ἕνεκα, prep., on account of, because of 29.  βιωτικός, adj., ordinary matters, belonging to daily life 30.  πρᾶγμα, neut., thing, matter 31.  ἔδεσμα, neut., delicacy, prime meat, meat, food 32.  μικρολογία, fem., trifle, trivial, something of little to no significance 33.  φίλος, masc., friend 34.  δόσις, fem., something given, giving 35.  λῆψις, fem., receiving 36.  μωρός, adj., stupid, foolish 37.  κενός, adj., empty, vain 38.  ἄφρων, adj., foolish, ignorant 39.  ἀσύμφορος, adj., disadvantageous, bad, harmful 40.  μακροθυμία, fem., forbearance, longsuffering, patience 41.  ἰσχυρός, adj., powerful, mighty, strong

89

90

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἔχουσα καὶ στιβαρὰν1 καὶ εὐθηνουμένην2 ἐν πλατυσμῷ3 μεγάλῳ, ἱλαρά,4 ἀγαλλιωμένη,5 ἀμέριμνος6 οὖσα, δοξάζουσα τὸν κύριον ἐν παντὶ καιρῷ, μηδὲν ἐν ἑαυτῇ ἔχουσα πικρόν,7 παραμένουσα8 διὰ παντὸς πραεῖα9 καὶ ἡσύχιος10 αὕτη· οὖν ἡ μακροθυμία11 κατοικεῖ μετὰ τῶν τὴν πίστιν ἐχόντων ὁλόκληρον.12 4 ἡ δὲ ὀξυχολία13 πρῶτον μὲν μωρά ἐστιν, ἐλαφρά14 τε καὶ ἄφρων.15 εἶτα16 ἐκ τῆς ἀφροσύνης17 γίνεται πικρία,18 ἐκ δὲ τῆς πικρίας θυμός, ἐκ δὲ τοῦ θυμοῦ19 ὀργή, ἐκ δὲ τῆς ὀργῆς μῆνις·20 εἶτα21 ἡ μῆνις αὕτη ἐκ τοσούτων22 κακῶν συνισταμένη23 γίνεται ἁμαρτία μεγάλη καὶ ἀνίατος.24 5 ὅταν γὰρ ταῦτα τὰ πνεύματα ἐν ἑνὶ ἀγγείῳ25 κατοικῇ, οὗ καὶ τὸ πνεῦμα τὸ 1.  στιβαρός, adj., strong, stout, sturdy 2.  εὐθηνέω, PPPASF, prosper, flourish, thrive 3.  πλατυσμός, masc., open ground, broad space, spacious area 4.  ἱλαρός, adj., glad, cheerful, happy 5.  ἀγαλλιάω, PMPNSF, rejoice exceedingly, be overjoyed 6.  ἀμέριμνος, adj., free from care 7.  πικρός, adj., cruel, harsh, bitter 8.  παραμένω, PAPNSF, stay beside, remain, continue 9.  πρᾶος, adj., meek, gentle 10.  ἡσύχιος, adj., quiet 11.  μακροθυμία, fem., forbearance, longsuffering, patience 12.  ὁλόκληρος, adj., whole, complete, undamaged, intact 13.  ὀξυχολία, fem., irritability, bad temper 14.  ἐλαφρός, adj., light, vacillating, fickle 15.  ἄφρων, adj., foolish, ignorant 16.  εἶτα, adv., next, then 17.  ἀφροσύνη, fem., foolishness, senselessness, thoughtlessness 18.  πικρία, fem., bitterness 19.  θυμός, masc., wrath, anger, rage 20.  μῆνις, fem., wrath, rage, vengefulness 21.  εἶτα, adv., next, then 22.  τοσοῦτος, adj., so great, so much 23.  συνίστημι, PMPNSF, establish, combine, compose, compound 24.  ἀνίατος, adj., incurable 25.  ἀγγεῖον, neut., container, vessel

ἅγιον κατοικεῖ, οὐ χωρεῖ26 τὸ ἄγγος27 ἐκεῖνο, ἀλλʼ ὑπερπλεονάζει.28 6 τὸ τρυφερὸν29 οὖν πνεῦμα, μή ἔχον συνήθειαν30 μετὰ πονηροῦ πνεύματος κατοικεῖν μηδὲ μετὰ σκληρότητος,31 ἀποχωρεῖ32 ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου τοῦ τοιούτου καὶ ζητεῖ κατοικεῖν μετὰ πραότητος33 καὶ ἡσυχίας.34 7 εἶτα35 ὅταν ἀποστῇ36 ἀπὸ τοῦ ἀνθρώπου ἐκείνου, οὗ κατοικεῖ, γίνεται ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος κενὸς37 ἀπὸ τοῦ πνεύματος τοῦ δικαίου, καὶ τὸ λοιπὸν πεπληρωμένος τοῖς πνεύμασι τοῖς πονηροῖς ἀκαταστατεῖ38 ἐν πάσῃ πράξει39 αὐτοῦ, περισπώμενος40 ὧδε κἀκεῖσε41 ἀπὸ τῶν πνευμάτων τῶν πονηρῶν, καὶ ὅλως42 ἀποτυφλοῦται43 ἀπὸ τὴς διανοίας44 τῆς ἀγαθῆς. οὕτως οὖν συμβαίνει45 πᾶσι τοῖς ὀξυχόλοις.46 8 ἀπέχου47 οὖν ἀπὸ τῆς ὀξυχολίας, τοῦ πονηροτάτου

26. χωρέω, 3SPAI, contain, have room for 27.  ἄγγος, neut., container, vessel 28. ὑπερπλεονάζω, 3SPAI, abound, run over, overflows 29.  τρυφερός, adj., delicate, tender, very sensitive 30.  συνήθεια, fem., habit, custom, accustom 31.  σκληρότης, fem., hardness (of heart), stubbornness 32. ἀποχωρέω, 3SPAI, go away from, depart, withdraw 33.  πραΰτης, fem., humility, gentleness 34.  ἡσυχία, fem., quietness 35.  εἶτα, adv., next, then 36. ἀφίστημι, 3SAAS, go away, depart, withdraw 37.  κενός, masc., empty 38. ἀκαταστατέω, 3SPAI, unstable, unsettled, vacillating 39.  πρᾶξις, fem., deed, doing, act, course of action 40.  περισπάω, PPPNSM, be troubled, be distracted 41.  κἀκεῖσε, adv., and there 42.  ὅλως, adv., completely, entirely, altogether 43. ἀποτυφλόω, 3SPPI, blind, make blind 44.  διάνοια, fem., way of thinking, understanding 45. συμβαίνω, 3SPAI, come about, befall, happen 46.  ὀξυχολία, fem., irritability, bad temper 47. ἀπέχω, 2SPMM, be far off, refrain from, avoid

the shepherd of hermas, commandments πνεύματος· ἔνδυσαι1 δὲ τὴν μακροθυμίαν2 καὶ ἀντίστα3 τῇ ὀξυχολίᾳ καὶ τῇ πικρίᾳ,4 καὶ ἔσῃ εὑρισκόμενος μετὰ τῆς σεμνότητος5 τῆς ἠγαπημένης ὑπὸ τοῦ κυρίου. βλέπε οὖν μήποτε6 παρενθυμηθῇς7 τὴν ἐντολὴν ταύτην· ἐὰν γὰρ ταύτης τῆς ἐντολῆς κυριεύσῃς,8 καὶ τὰς λοιπὰς ἐντολὰς δυνήσῃ φυλάξαι, ἅς σοι μέλλω ἐντέλλεσθαι.9 ἰσχυροῦ10 ἐν αὐταῖς καὶ ἐνδυναμοῦ,11 καὶ πάντες ἐνδυναμούσθωσαν,12 ὅσοι ἐὰν θέλωσιν ἐν αὐταῖς πορεύεσθαι.

Ἐντολὴ ς´

35 (6.1) Ἐντειλάμην13 σοι, φησίν, ἐν τῇ

πρώτῃ ἐντολῇ, ἵνα φυλάξῃς τὴν πίστιν καὶ τὸν φόβον καὶ τὴν ἐγκράτειαν.14 Ναί, φημί, κύριε. Ἀλλὰ νῦν θέλω σοι, φησίν, δηλῶσαι15 καὶ τὰς δυνάμεις αὐτῶν, ἵνα νοήσῃς16 τίς αὐτῶν τίνα δύναμιν ἔχει καὶ ἐνέργειαν.17 διπλαῖ18 γάρ εἰσιν αἱ ἐνέργειαι

1. ἐνδύω, 2SAMM, clothe, wear, put on 2.  μακροθυμία, fem., forbearance, longsuffering, patience 3. ἀνθίστημι, 2SAAM, stand against, oppose, resist 4.  πικρία, fem., bitterness 5.  σεμνότης, fem., dignity, seriousness, reverence, holiness 6.  μήποτε, adv., never 7. παρενθυμέομαι, 2SAPS, forget, disregard, neglect 8. κυριεύω, 2SAAS, be master of, rule 9.  ἐντέλλω, PMN, command 10. ἰσχυρόω, 2SPPM, strengthen 11. ἐνδυναμόω, 2SPPM, strengthen, become strong 12. ἐνδυναμόω, 3PAMM, strengthen, become strong 13. ἐντέλλω, 1SAMI, command 14.  ἐγκράτεια, fem., self–control 15.  δηλόω, AAN, reveal, show, make known 16. νοέω, 2SAAS, perceive, think, understand 17.  ἐνέργεια, fem., working, effect, function 18.  διπλοῦς, adj., double, two–fold

αὐτῶν. κεῖνται19 οὖν ἐπὶ δικαίῳ καὶ ἀδίκῳ·20 2 σὺ οὖν πίστευε τῷ δικαίῳ, τῷ δὲ ἀδίκῳ μὴ πιστεύσῃς· τὸ γὰρ δίκαιον ὀρθὴν21 ὁδὸν ἔχει, τὸ δὲ ἄδικον στρεβλήν.22 ἀλλὰ σὺ τῇ ὀρθῇ ὁδῷ πορεύου καὶ ὁμαλῇ,23 τὴν δὲ στρεβλὴν ἔασον.24 3 ἡ γὰρ στρεβλὴ ὁδὸς τρίβους25 οὐκ ἔχει, ἀλλʼ ἀνοδίας26 καὶ προσκόμματα27 πολλὰ καὶ τραχεῖά28 ἐστι καὶ ἀκανθώδης.29 βλαβερὰ30 οὖν ἐστι τοῖς ἐν αὐτῇ πορευομένοις. 4 οἱ δὲ τῇ ὀρθῇ31 ὁδῷ πορευόμενοι ὁμαλῶς32 περιπατοῦσι καὶ ἀπροσκόπως·33 οὔτε γὰρ τραχεῖά34 ἐστιν οὔτε ἀκανθώδης.35 βλέπεις οὖν, ὅτι συμφορώτερόν36 ἐστι ταύτῃ τῇ ὁδῷ πορεύεσθαι. 5 Ἀρέσκει37 μοι, φημί, κύριε, ταύτῃ τῇ ὁδῷ πορεύεσθαι. Πορεύσῃ, φησί, καὶ ὃς ἂν ἐξ ὅλης καρδίας ἐπιστρέψῃ πρὸς κύριον, πορεύσεται ἐν αὐτῇ.

36 (6.2) Ἄκουε νῦν, φησί, περὶ τῆς πίστεως. δύο εἰσὶν ἄγγελοι μετὰ τοῦ ἀνθρώπου, εἷς τῆς δικαιοσύνης καὶ εἷς τῆς πονηρίας.38 2 Πῶς οὖν, φημί, κύριε, γνώσομαι τὰς

19. κεῖμαι, 3SPMI, set, place, be laid, exist, appointed 20.  ἄδικος, adj., unjust, unrighteous 21.  ὀρθός, fem., upright, correct, straight 22.  στρεβλός, adj., perverse, twisted, crooked 23.  ὁμαλός, adj., even, smooth, level 24. ἐάω, 2SAAM, let, allow, leave alone 25.  τρίβος, fem., path 26.  ἀνοδία, fem., a wayless area, a place with no roads 27.  πρόσκομμα, neut., obstacle, stumbling block 28.  τραχύς, adj., uneven, rough, rugged 29.  ἀκανθώδης, adj., full of thorns, thorny 30.  βλαβερός, adj., harmful 31.  ὀρθός, fem., upright, correct, straight 32.  ὁμαλῶς, adv., evenly, smoothly 33.  ἀπροσκόπως, adv., faultlessly, without stumbling 34.  τραχύς, adj., uneven, rough, rugged 35.  ἀκανθώδης, adj., full of thorns, thorny 36.  σύμφορος, adj., profitable, advantageous, beneficial, good 37. ἀρέσκω, 3SPAI, satisfy, please 38.  πονηρία, fem., wickedness, evil

91

92

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s αὐτῶν ἐνεργείας,1 ὅτι ἀμφότεροι2 ἄγγελοι μετʼ ἐμοῦ κατοικοῦσιν; 3 Ἄκουε, φησί, καὶ συνιεῖς3 αὐτάς. ὁ μὲν τῆς δικαιοσύνης ἄγγελος τρυφερός4 ἐστι καὶ αἰσχυντηρὸς5 καὶ πραῢς6 καὶ ἡσύχιος.7 ὅταν οὖν οὗτος ἐπὶ τὴν καρδίαν σου ἀναβῇ, εὐθέως λαλεῖ μετὰ σοῦ περὶ δικαιοσύνης, περὶ ἁγνείας,8 περὶ σεμνότητος9 καὶ περὶ αὐταρκείας10 καὶ περὶ παντός ἔργου δικαίου καὶ περὶ πάσης ἀρετῆς11 ἐνδόξου.12 ταῦτα πάντα ὅταν εἰς τὴν καρδίαν σου ἀναβῇ, γίνωσκε, ὅτι ὁ ἄγγελος τῆς δικαιοσύνης μετὰ σοῦ ἐστί. ταῦτα οὖν ἐστι τὰ ἔργα τοῦ ἀγγέλου τῆς δικαιοσύνης. τούτῳ οὖν πίστευε καὶ τοῖς ἔργοις αὐτοῦ. 4 ὅρα οὖν καὶ τοῦ ἀγγέλου τῆς πονηρίας τὰ ἔργα. πρῶτον πάντων ὀξύχολός13 ἐστι καὶ πικρὸς14 καὶ ἄφρων,15 καὶ τὰ ἔργα αὐτοῦ πονηρά, καταστρέφοντα16 τοὺς δούλους τοῦ θεοῦ· ὅταν οὖν οὗτος ἐπὶ τὴν καρδίαν σου ἀναβῇ, γνῶθι αὐτὸν ἀπὸ τῶν ἔργων αὐτοῦ. 5 Πῶς, φημί, κύριε, νοήσω17 αὐτόν, οὐκ ἐπίσταμαι.18 Ἄκουε, φησίν. ὅταν ὀξυχολία19 σοί τις προσπέσῃ20 ἢ πικρία,21 1.  ἐνέργεια, fem., action, operation, working 2.  ἀμφότεροι, adj., both 3. συνίημι, 2SPAI, consider, understand 4.  τρυφερός, adj., gentle, delicate, tender, very sensitive 5.  αἰσχυντηρός, masc., modest 6.  πραΰς, adj., humble, gentle 7.  ἡσύχιος, adj., quiet 8.  ἁγνεία, fem., chastity, purity 9.  σεμνότης, fem., solemnity, seriousness, reverence 10.  αὐτάρκεια, fem., sufficiency, contentment 11.  ἀρετή, fem., excellence of character, virtue 12.  ἔνδοξος, adj., splendid, honored, glorious 13.  ὀξυχολία, fem., irritability, bad temper 14.  πικρός, adj., bitter 15.  ἄφρων, adj., foolish, ignorant 16.  καταστρέφω, PAPNPN, overturn, subvert, ruin, tear down 17. νοέω, 1SFAI, understand, think, perceive 18. ἐπίσταμαι, 1SPPI, know, understand 19.  ὀξυχολία, fem., irritability, bad temper 20. προσπίπτω, 3SAAS, fall down, fall upon, come upon 21.  πικρία, fem., bitterness

γίνωσκε, ὅτι αὐτός ἐστιν ἐν σοί· εἶτα22 ἐπιθυμία πράξεων23 πολλῶν καὶ πολυτέλειαι24 ἐδεσμάτων25 πολλῶν καὶ μεθυσμάτων26 καὶ κραιπαλῶν27 πολλῶν καὶ ποικίλων28 τροφῶν29 καὶ οὐ δεόντων καὶ ἐπιθυμίαι γυναικῶν καὶ πλεονεξιῶν30 καὶ ὑπερηφανία31 πολλή τις καὶ ἀλαζονεία32 καὶ ὅσα τούτοις παραπλήσιά33 ἐστι καὶ ὅμοια.34 ταῦτα οὖν ὅταν ἐπὶ τὴν καρδίαν σου ἀναβῇ, γίνωσκε, ὅτι ὁ ἄγγελος τῆς πονηρίας ἐστὶν ἐν σοί. 6 σὺ οὖν ἐπιγνοὺς τὰ ἔργα αὐτοῦ ἀπόστα35 ἀπʼ αὐτοῦ, μηδὲν αὐτῷ πίστευε, ὅτι τὰ ἔργα αὐτοῦ πονηρά εἰσι καὶ ἀσύμφορα36 τοῖς δούλοις τοῦ θεοῦ. ἔχεις οὖν ἀμφοτέρων37 τῶν ἀγγέλων τὰς ἐνεργείας·38 σύνιε39 αὐτὰς καὶ πίστευε τῷ ἀγγέλῳ τῆς δικαιοσύνης· 7 ἀπὸ δὲ τοῦ ἀγγέλου τῆς πονηρίας

22.  εἶτα, adv., next, then 23.  πρᾶξις, fem., practice, business, course of action, deed 24.  πολυτέλεια, fem., extravagance, luxury 25.  ἔδεσμα, neut., food, meat, delicacy, prime meat 26.  μέθυσμα, neut., intoxicating drink, liquor, drunkenness 27.  κραιπάλη, fem., dissipation, drinking bout, binge drinking 28.  ποικίλος, adj., many–colored, diversified, various 29.  τροφή, fem., food 30.  πλεονεξία, fem., covetousness, greediness, greed 31.  ὑπερηφανία, fem., haughtiness, arrogance, pride 32.  ἀλαζονεία, fem., pretension, arrogance, boastfulness 33.  παραπλήσιος, adj., coming near, similar, closely resembles 34.  ὅμοιος, adj., similar, resembling, like 35. ἀφίστημι, 2SAMM, withdraw, keep away, remove 36.  ἀσύμφορος, adj., disadvantageous, unprofitable, harmful 37.  ἀμφότεροι, adj., both 38.  ἐνέργεια, fem., action, operation, working 39. συνίημι, 2SPAM, consider, understand

the shepherd of hermas, commandments ἀπόστηθι,1 ὅτι ἡ διδαχὴ2 αὐτοῦ πονηρά ἐστι παντὶ ἔργῳ· ἐὰν γὰρ ᾖ τις πιστὸς ἀνὴρ καὶ ἡ ἐνθύμησις3 τοῦ ἀγγέλου τούτου ἀναβῇ ἐπὶ τὴν καρδίαν αὐτοῦ, δεῖ το͂ν ἄνδρα ἐκεῖνον ἢ τὴν γυναῖκα ἐξαμαρτῆσαί4 τι. 8 ἐὰν δὲ πάλιν πονηρότατός τις ᾖ ἀνὴρ ἢ γυνὴ καὶ ἀναβῇ ἐπὶ τὴν καρδίαν αὐτοῦ τὰ ἔργα τοῦ ἀγγέλου τῆς δικαιοσύνης, ἐξ ἀνὰγκης5 δεῖ αὐτὸν ἀγαθόν τι ποιῆσαι. 9 βλέπεις οὖν, φησίν, ὅτι καλόν ἐστι τῷ ἀγγέλῳ τῆς δικαιοσύνης ἀκολουθεῖν, τῷ δὲ ἀγγέλῳ τῆς πονηρίας ἀποτάξασθαι.6 10 τὰ μὲν περὶ τῆς πίστεως αὕτη· ἡ ἐντολὴ δηλοῖ,7 ἵνα τοῖς ἔργοις τοῦ ἀγγέλου τῆς δικαιοσύνης πιστεύσῃς, καὶ ἐργασάμενος αὐτὰ ζήσῃ τῷ θεῷ. πίστευε δέ, ὅτι τὰ ἔργα τοῦ ἀγγέλου τῆς πονηρίας χαλεπά8 ἐστι· μὴ ἐργαζόμενος οὖν αὐτὰ ζήσῃ τῷ θεῷ.

Ἐντολὴ ζ´

37 (7.1) Φοβήθητι, φησί, τὸν κύριον καὶ

φύλασσε τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ. φυλάσσων οὖν τὰς ἐντολὰς τοῦ θεοῦ ἔσῃ δυνατὸς ἐν πάσῃ πράξει,9 καὶ ἡ πρᾶξίς σου ἀσύγκριτος10 ἔσται. φοβούμενος γὰρ τὸν κύριον πάντα καλῶς ἐργάσῃ· οὗτος δέ ἐστιν ὁ φόβος, ὃν δεῖ σε φοβηθῆναι, καὶ σωθῆναι. 2 τὸν δὲ διάβολον μὴ φοβηθῇς· φοβούμενος γὰρ τὸν κύριον κατακυριεύσεις11 τοῦ διαβόλου, ὅτι δύναμις ἐν αὐτῷ οὐκ ἔστιν. ἐν ᾧ δὲ δύναμις οὐκ ἔστιν, οὐδὲ φόβος· ἐν ᾧ δὲ 1. ἀφίστημι, 2SAAM, withdraw, keep away, remove 2.  διδαχή, fem., instruction, teaching 3.  ἐνθύμησις, fem., idea, thought 4.  ἐξαμαρτάνω, AAN, sin 5.  ἀνάγκη, fem., distress, necessity 6.  ἀποτάσσω, AMN, renounce 7. δηλόω, 3SPAI, reveal, show, make known 8.  χαλεπός, adj., hard, difficult 9.  πρᾶξις, fem., practice, business, deed, course of action, action 10.  ἀσύγκριτος, fem., incomparable 11. κατακυριεύω, 2SFAI, become master, lord it over, gain dominion over

δύναμις ἡ ἔνδοξος,12 καὶ φόβος ἐν αὐτῷ. πᾶς γὰρ ὁ δύναμιν ἔχων φόβον ἔχει· ὁ δὲ μὴ ἔχων δύναμιν ὑπὸ πάντων καταφρονεῖται.13 3 φοβήθητι δὲ τὰ ἔργα τοῦ διαβόλου, ὅτι πονηρά ἐστι. φοβούμενος οὖν τὸν κύριον οὐκ ἐργάσῃ αὐτά, ἀλλʼ ἀφέξῃ14 ἀπʼ αὐτῶν. 4 δισσοὶ15 οὖν εἰσιν οἱ φόβοι· ἐὰν γὰρ θέλῃς τὸ πονηρὸν ἐργάσασθαι, φοβοῦ τὸν κύριον, καὶ οὐκ ἐργάσῃ αὐτό· ἐὰν δὲ θέλῃς πάλιν τὸ ἀγαθὸν ἐργάσασθαι, φοβοῦ τὸν κύριον, καὶ ἐργάσῃ αὐτό. ὥστε ὁ φόβος τοῦ κυρίου ἰσχυρός16 ἐστι καὶ μέγας καὶ ἔνδοξος.17 φοβήθητι οὖν τὸν κύριον, καὶ ζήσῃ αὐτῷ καὶ ὅσοι ἂν φοβηθῶσιν αὐτὸν καὶ τηρήσωσι τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ, ζήσονται τῷ θεῷ. 5 Διατί, φημί, κύριε, εἶπας περὶ τῶν τηρούντων τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ· Ζήσονται τῷ θεῷ̀ Ὅτι, φησίν, πᾶσα ἡ κτίσις18 φοβεῖται τὸν κύριον τὰς δὲ ἐντολὰς αὐτοῦ οὐ φυλάσσει. τῶν οὖν φοβουμένων αὐτὸν καὶ φυλασσόντων τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ, ἐκείνων ἡ ζωή ἐστι παρὰ τῷ θεῷ τῶν δὲ μὴ φυλασσόντων τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ, οὐδὲ ζωὴ ἐν αὐτῷ.

Ἐντολὴ η´

38 (8.1) Εἶπόν σοι, φησίν, ὅτι τὰ

κτίσματα19 τοῦ θεού διπλᾶ20 ἐστι· καὶ γὰρ ἡ ἐγκράτεια21 διπλῆ ἐστιν. ἐπί τινων γὰρ δεῖ ἐγκρατεύεσθαι,22 ἐπί τινων δὲ οὐ δεῖ· 2 Γνώρισόν23 μοι, φημί, κύριε, ἐπὶ τίνων δεῖ 12.  ἔνδοξος, adj., splendid, honored, glorious 13. καταφρονέω, 3SPPI, look down on, scorn, despise 14. ἀπέχω, 2SFMI, be far off, refrain from, avoid, stay away from 15.  δισσός, adj., two-fold, double 16.  ἰσχυρός, adj., powerful, mighty, strong 17.  ἔνδοξος, adj., splendid, honored, glorious 18.  κτίσις, fem., creation 19.  κτίσμα, neut., creation, creature 20.  διπλοῦς, adj., double, two–fold 21.  ἐγκράτεια, fem., self–control 22.  ἐγκρατεύομαι, PMN, control oneself, exercise self–control 23. γνωρίζω, 2SAAM, reveal, explain, make

93

94

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐγκρατεύεσθαι, ἐπὶ τίνων δὲ οὐ δεῖ. Ἄκουε, φησί, τὸ πονηρὸν ἐγκρατεύου1 καὶ μὴ ποίει αὐτό· τὸ δὲ ἀγαθὸν μὴ ἐγκρατεύου, ἀλλὰ ποίει αὐτὸ. ἐὰν γὰρ ἐγκρατεύσῃ2 τὸ ἀγαθὸν μὴ ποιεῖν, ἁμαρτίαν μεγάλην ἐργάζῃ· ἐὰν δὲ ἐγκρατεύσῃ τὸ πονηρὸν μὴ ποιεῖν, δικαιοσύνην μεγάλην ἐργάζῃ. ἐγκράτευσαι3 οὖν ἀπὸ πονηρίας πάσης ἐργαζόμενος τὸ ἀγαθόν. 3 Ποταπαί,4 φημί, κύριε, εἰσὶν αἱ πονηρίαι,5 ἀφʼ ὧν ἡμᾶς δεῖ ἐγκρατεύεσθαι; Ἄκουε, φησίν· ἀπὸ μοιχείας6 καὶ πορνείας,7 ἀπὸ μεθύσματος8 ἀνομίας,9 ἀπὸ τρυφῆς10 πονηρᾶς, ἀπὸ ἐδεσμάτων11 πολλῶν καὶ πολυτελείας12 πλούτου13 καὶ καυχήσεως14 καὶ ὑψηλοφροσύνης15 καὶ ὑπερηφανίας16 καὶ ἀπὸ ψεύσματος17 καὶ καταλαλιᾶς18 καὶ ὑποκρίσεως,19 μνησικακίας20 καὶ πάσης βλασφημίας.21 4 ταῦτα τὰ ἔργα πάντων πονηρότατά εἰσιν ἐν τῇ ζωῇ τῶν ἀνθρώπων. ἀπὸ τούτων οὖν τῶν ἔργων

δεῖ ἐγκρατεύεσθαι22 τὸν δοῦλον τοῦ θεοῦ· ὁ γὰρ μὴ ἐγκρατευόμενος23 ἀπὸ τούτων οὐ δύναται ζῆσαι τῷ θεῷ. ἄκουε οὖν καὶ τὰ ἀκόλουθα24 τούτων, 5 Ἔτι γάρ, φημί, κύριε, πονηρὰ ἔργα ἐστί; Καί γε πολλά, φησίν, ἔστιν, ἀφʼ ὧν δεῖ τὸν δοῦλον τοῦ θεοῦ ἐγκρατεύεσθαι· κλέμμα,25 ψεῦδος,26 ἀποστέρησις,27 ψευδομαρτυρία,28 πλεονεξία,29 ἐπιθυμία πονηρά, ἀπάτη,30 κενοδοξία,31 ἀλαζονεία32 καὶ ὅσα τούτοις ὅμοιά εἰσιν. 6 οὐ δοκεῖ σοι ταῦτα πονηρὰ εἶναι; καὶ λίαν33 πονηρά, φημί, τοῖς δούλοις τοῦ θεοῦ. τούτων πάντων δεῖ ἐγκρατεύεσθαι34 τὸν δουλεύοντα35 τῷ θεῷ. ἐγκράτευσαι36 ἀπὸ πάντων τούτων, ἵνα ζήσῃ τῷ θεῷ καὶ ἐγγραφήσῃ37 μετὰ τῶν ἐγκρατευομένων38 αὐτά. ὧν μὲν οὖν δεῖ σε ἐγκρατεύεσθαι, ταῦτά ἐστιν. 7 ἃ δὲ δεῖ σε μὴ ἐγκρατεύεσθαι, φησίν, ἀλλὰ ποιεῖν, ἄκουε. τὸ ἀγαθὸν μὴ ἐγκρατεύου,39 ἀλλὰ ποίει αὐτό. 8 Καὶ

known 1. ἐγκρατεύομαι, 2SPMM, control oneself, exercise self–control 2. ἐγκρατεύομαι, 2SAMS, control oneself, exercise self–control 3. ἐγκρατεύομαι, 2SAMM, control oneself, exercise self–control 4.  ποταπός, adj., what sort of, what kind of 5.  πονηρία, fem., wickedness, evil 6.  μοιχεία, fem., adultery 7.  πορνεία, fem., fornication, sexual immorality 8.  μέθυσμα, neut., intoxicating drink, liquor, drunkenness 9.  ἀνομία, fem., lawlessness, lawless 10.  τρυφή, fem., delicacy, indulgence, luxury 11.  ἔδεσμα, neut., food, meat, delicacy, prime meat 12.  πολυτελεία, fem., luxury, extravagance 13.  πλοῦτος, masc., riches, wealth 14.  καύχησις, fem., boasting 15.  ὑψηλοφροσύνη, fem., pride, hubris, haughtiness 16.  ὑπερηφανία, fem., pride, arrogance 17.  ψεῦσμα, neut., lying 18.  καταλαλιά, fem., defamation, slander 19.  ὑπόκρισις, fem., hypocrisy 20.  μνησικακία, fem., bearing a grudge 21.  βλασφημία, fem., slander, blasphemy

22.  ἐγκρατεύομαι, PMN, control oneself, exercise self–control 23.  ἐγκρατεύομαι, PMPNSM, control oneself, exercise self–control, 24.  ἀκόλουθος, adj., in accordance with, following 25.  κλέμμα, neut., stealing, theft 26.  ψεῦδος, neut., lie, lying 27.  ἀποστέρησις, fem., depriving of, fraud 28.  ψευδομαρτυρία, fem., perjury, false testimony 29.  πλεονεξία, fem., covetousness, greediness, greed 30.  ἀπάτη, fem., trickery, deception, deceit 31.  κενοδοξία, fem., vain glory, vanity, conceit 32.  ἀλαζονεία, fem., pretension, boastfulness, arrogance 33.  λίαν, adv., exceedingly, very 34.  ἐγκρατεύομαι, PMN, control oneself, exercise self–control 35.  δουλεύω, PAPASM, be a slave, serve 36. ἐγκρατεύομαι, 2SAMM, control oneself, exercise self–control 37. ἐγγράφω, 2SFPI, engrave, inscribe, write down 38.  ἐγκρατεύομαι, PMPGPM, control oneself, exercise self–control 39. ἐγκρατεύομαι, 2SPMM, control oneself, exercise self–control

the shepherd of hermas, commandments τῶν ἀγαθῶν μοι, φημί, κύριε, δήλωσον1 τὴν δύναμιν, ἵνα πορευθῶ ἐν αὐτοῖς καὶ δουλεύσω2 αὐτοῖς, ἵνα ἐργασάμενος αὐτὰ δυνηθῶ σωθῆναι. Ἄκουε, φησί, καὶ τῶν ἀγαθῶν τὰ ἔργα, ἅ σε δεῖ ἐργάζεσθαι καὶ μὴ ἐγκρατεύεσθαι. 9 πρῶτον πάντων πίστις, φόβος κυρίου, ἀγάπη, ὁμόνοια,3 ῥήματα δικαιοσύνης, ἀλήθεια, ὑπομονή· τούτων ἀγαθώτερον οὐδέν ἐστιν ἐν τῇ ζωῇ τῶν ἀνθρώπων. ταῦτα ἐάν τις φυλάσσῃ καὶ μὴ ἐγκρατεύηται4 ἀπʼ αὐτῶν, μακάριος γίνεται ἐν τῇ ζωῇ αὐτοῦ. 10 εἶτα5 τοῦτων τὰ ἀκόλουθα6 ἄκουσον· χήραις7 ὑπηρετεῖν,8 ὀρφανοὺς9 καὶ ὑστερουμένους10 ἐπισκέπτεσθαι,11 ἐξ ἀναγκῶν12 λυτροῦσθαι13 τοὺς δούλους τοῦ θεοῦ, φιλόξενον14 εἶναι ἐν γὰρ τῇ φιλοξενίᾳ15 εὑρίσκεται ἀγαθοποίησίς16 ποτε,17 μηδενὶ ἀντιτάσσεσθαι,18 ἡσύχιον19 εἶναι, ἐνδεέστερον20 γίνεσθαι πάντων ἀνθρώπων,

1. δηλόω, 2SAAM, reveal, show, make known 2. δουλεύω, 1SAAS, be a slave, serve 3.  ὁμόνοια, fem., agreement, harmony, unity 4. ἐγκρατεύομαι, 3SPMS, control oneself, exercise self–control 5.  εἶτα, adv., next, then 6.  ἀκόλουθος, adj., in accordance with, following 7.  χήρα, fem., widow 8.  ὑπηρετέω, PAN, be helpful, render service, serve 9.  ὀρφανός, adj., fatherless, without parents, orphan 10.  ὑστερέω, PPPAPM, lack, fall short of, be needy 11.  ἐπισκέπτομαι, PMN, visit, look after, care for 12.  ἀνάγκη, fem., necessity, tribulation, distress 13.  λυτρόω, PMN, redeem, rescue, set free 14.  φιλόξενος, adj., loving strangers, hospitable 15.  φιλοξενία, fem., hospitality 16.  ἀγαθοποίησις, fem., well–doing, doing good 17.  ποτέ, part., when 18.  ἀντιτάσσω, PMN, resist, oppose 19.  ἡσύχιος, adj., quiet 20.  ἐνδεής, adj., needy, impoverished, poor, poorer than

πρεσβύτας21 σέβεσθαι,22 δικαιοσύνηνἀσκεῖν,23 ἀδελφότητα24συντηρεῖν,25ὕβριν26ὑποφέρειν,27 μακρόθυμον28 εἶναι, μνησικακίαν29 μὴ ἔχειν, κάμνοντας30 τῇ ψυχῇ παρακαλεῖν, ἐσκανδαλισμένους31 ἀπὸ τῆς πίστεως μὴ ἀποβάλλεσθαι,32 ἀλλʼ ἐπιστρέφειν καὶ εὐθύμους33 ποιεῖν, ἁμαρτάνοντας νουθετεῖν,34 χρεώστας35 μὴ θλίβειν36 καὶ ἐνδεεῖς,37 καὶ εἴ τινα τούτοις ὅμοιά ἐστι. 11 δοκεῖ σοι, φησί, ταῦτα ἀγαθὰ εἶναι; Τί γάρ, φημί, κύριε, τούτων ἀγαθώτερον; Πορεύου οὖν, φησίν, ἐν αὐτοῖς καὶ μὴ ἐγκρατεύου38 ἀπʼ αὐτῶν, καὶ ζήσῃ τῷ θεῷ 12 φύλασσε οὖν τὴν ἐντολὴν ταύτην· ἐὰν τὸ ἀγαθὸν ποιῇς καὶ μὴ ἐγκρατεύσῃ39 ἀπʼ αὐτοῦ, ζήσῃ τῷ θεῷ, καὶ πάντες ζήσονται τῷ θεῷ οἱ οὕτω40 ποιοῦντες. καὶ πάλιν ἐὰν τὸ πονηρὸν μὴ ποιῇς καὶ ἐγκρατεύσῃ ἀπʼ αὐτοῦ, ζήσῃ τῷ θεῷ, καὶ πάντες ζήσονται τῷ θεῷ, ὅσοι ἐὰν ταύτας τὰς ἐντολὰς φυλάξωσι καὶ πορευθῶσιν ἐν αὐταῖς. 21.  πρεσβύτης, masc., elder, old man, senior, aged 22.  σέβω, PMN, show respect for, honor 23.  ἀσκέω, PAN, engage in, practice 24.  ἀδελφότης, fem., brotherhood, fellowship of believers 25.  συντηρέω, PAN, keep, protect, preserve 26.  ὕβρις, fem., damage, violence, mistreatment 27.  ὑποφέρω, PAN, bear, endure 28.  μακρόθυμος, masc., forbearing, longsuffering, patient 29.  μνησικακία, fem., bearing a grudge, remembrance of wrongs 30.  κάμνω, PAPAPM, be weary, fatigued, be ill 31.  σκανδαλίζω, RPPAPM, cause to sin, make stumble 32.  ἀποβάλλω, PPN, throw off, cast aside, reject 33.  εὔθυμος, adj., encouraged, cheerful 34.  νουθετέω, PAN, admonish, warn, instruct 35.  χρεώστης, masc., creditor, debtor 36.  θλίβω, PAN, afflict, press upon, oppress 37.  ἐνδεής, adj., poor, impoverished, needy 38. ἐγκρατεύομαι, 2SPMM, control oneself, exercise self–control 39. ἐγκρατεύομαι, 2SAMS, control oneself, exercise self–control 40.  οὕτω, adv., thus, so, in this way

95

96

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s

Ἐντολὴ θ´

39 (9.1) Λέγει μοι· Ἆρον ἀπὸ σεαυτοῦ

τὴν διψυχίαν1 καὶ μηδὲν ὅλως2 διψυχήσῃς3 αἰτήσασθαί τι παρὰ τοῦ θεοῦ, λέγων ἐν σεαυτῷ ὅτι πῶς δύναμαι αἰτήσασθαι παρὰ τοῦ κυρίου καὶ λαβεῖν, ἡμαρτηκὼς τοσαῦτα4 εἰς αὐτόν; 2 μὴ διαλογίζου5 ταῦτα, ἀλλʼ ἐξ ὅλης τῆς καρδίας σου ἐπίστρεψον ἐπὶ τὸν κύριον καὶ αἰτοῦ παρʼ αὐτοῦ ἀδιστάκτως,6 καὶ γνώσῃ τὴν πολλὴν εὐσπλαγχνίαν7 αὐτοῦ, ὅτι οὐ μή σε ἐγκαταλίπῃ,8 ἀλλὰ τὸ αἴτημα9 τῆς ψυχῆς σου πληροφορήσει.10 3 οὐκ ἔστι γὰρ ὁ θεὸς ὡς οἱ ἄνθρωποι μνησικακοῦντες,11 ἀλλʼ αὐτὸς ἀμνησίκακός12 ἐστι καὶ σπλαγχνίζεται13 ἐπὶ τὴν ποίησιν αὐτοῦ. 4 σὺ οὖν καθάρισόν σου τὴν καρδίαν ἀπὸ πάντων τῶν ματαιωμάτων14 τοῦ αἰῶνος τούτου καὶ τῶν προειρημένων15 σοι ῥημάτων καὶ αἰτοῦ παρὰ τοῦ κυρίου, καὶ ἀπολήψῃ16 πάντα καὶ ἀπὸ πάντων τῶν αἰτημάτων σου ἀνυστέρητος17 ἔσῃ, ἐὰν 1.  διψυχία, fem., indecision, double–mindedness, doubting 2.  ὅλως, adv., completely, entirely, altogether 3. διψυχέω, 2SAAS, be undecided, be double– minded, doubt 4.  τοσοῦτος, pron., so great, so much 5. διαλογίζομαι, 2SPMM, reason, debate, ponder, consider 6.  ἀδιστάκτως, adv., without hesitating, without doubting, confidently 7.  εὐσπλαγχνία, fem., benevolence, tenderheartedness 8. ἐγκαταλείπω, 3SAAS, leave behind, abandon, forsake 9.  αἴτημα, neut., request 10. πληροφορέω, 3SFAI, fulfill 11.  μνησικακέω, PAPNPM, remember evil, bear a grudge 12.  ἀμνησίκακος, adj., not remembering wrongs, not bearing a grudge, forgiving 13. σπλαγχνίζομαι, 3SPPI, have compassion 14.  ματαίωμα, neut., emptiness, worthlessness 15.  προεῖπον, RPPGPN, state beforehand, previously stated 16. ἀπολαμβάνω, 2SFMI, receive 17.  ἀνυστέρητος, adj., not lacking in anything

ἀδιστάκτως18 αἰτήσῃς παρὰ τοῦ κυρίου. 5 ἐὰν δὲ διστάσῃς19 ἐν τῇ καρδίᾳ σου, οὐδὲν οὐ μὴ λήψῃ τῶν αἰτημάτων σου. οἱ γὰρ διστάζοντες20 εἰς τὸν θεόν, οὗτοί εἰσιν οἱ δίψυχοι21 καὶ οὐδὲν ὅλως22 ἐπιτυγχάνουσι23 τῶν αἰτημάτων αὐτῶν. 6 οἱ δὲ ὁλοτελεῖς24 ὄντες ἐν τῇ πίστει πάντα αἰτοῦνται πεποιθότες ἐπὶ τὸν κύριον καὶ λαμβάνουσιν, ὅτι ἀδιστάκτως25 αἰτοῦνται, μηδὲν διψυχοῦντες.26 πᾶς γὰρ δίψυχος27 ἀνήρ, ἐὰν μὴ μετανοήσῃ, δυσκόλως28 σωθήσεται. 7 καθάρισον οὖν τὴν καρδίαν σου ἀπὸ τῆς διψυχίας,29 ἔνδυσαι30 δὲ τὴν πίστιν, ὅτι ἰσχυρά31 ἐστι, καὶ πίστευε τῷ θεῷ, ὅτι πάντα τὰ αἰτήματά32 σου ἃ αἰτεῖς λήψῃ, καὶ ἐὰν αἰτησάμενός ποτε33 παρὰ τοῦ κυρίου αἴτημά τι βραδύτερον34 λαμβάνῃς, μὴ διψυχήσῃς,35 ὅτι ταχὺ36 οὐκ ἔλαβες τὸ αἴτημα τῆς ψυχῆς σου· πάντως γὰρ διὰ πειρασμόν τινα ἢ παράπτωμά τι, ὃ σὺ ἀγνοεῖς, βραδύτερον37

18.  ἀδιστάκτως, adv., without hesitating, without doubting, confidently 19. διστάζω, 2SAAS, hesitate, waver, doubt 20.  διστάζω, PAPNPM, hesitate, waver, doubt 21.  δίψυχος, adj., hesitating, double–minded, doubting 22.  ὅλως, adv., completely, entirely, altogether 23. ἐπιτυγχάνω. 3PPAI, obtain 24.  ὁλοτελής, adj., complete in every way, complete, perfect 25.  ἀδιστάκτως, adv., without hesitating, without doubting, confidently 26.  διψυχέω, PAPNPM, be undecided, be double–minded, doubt 27.  δίψυχος, adj., hesitating, double–minded, doubting 28.  δυσκόλως, adv., with difficulty, hardly 29.  διψυχία, fem., indecision, double–mindedness, doubting 30. ἐνδύω, 2SAMM, clothe, dress, put on 31.  ἰσχυρός, adj., powerful, mighty, strong 32.  αἴτημα, neut., request 33.  ποτέ, part., when 34.  βραδύς, adj., slow, slowly 35. διψυχέω, 2SAAS, be undecided, be double– minded, doubt 36.  ταχύς, adv., soon, in a short time, quickly 37.  βραδύς, adj., slow, slowly

the shepherd of hermas, commandments λαμβάνεις τὸ αἴτημά1 σου. 8 σὺ οὖν μὴ διαλίπῃς2 αἰτούμενος τὸ αἴτημα τῆς ψυχῆς σου, καὶ λήψῃ αὐτό· ἐὰν δὲ ἐκκακήσῃς3 καὶ διψυχήσῃς4 αἰτούμενος, σεαυτὸν αἰτιῶ5 καὶ μὴ τὸν διδόντα σοι. 9 βλέπε τὴν διψυχίαν6 ταύτην· πονηρὰ γάρ ἐστι καὶ ἀσύνετος7 καὶ πολλοὺς ἐκριζοῖ8 ἀπὸ τῆς πίστεως καί γε9 λίαν10 πιστοὺς καὶ ἰσχυρούς.11 καὶ γὰρ αὕτη ἡ διψυχία12 θυγάτηρ13 ἐστὶ τοῦ διαβόλου καὶ λίαν πονηρεύεται14 εἰς τοὺς δούλους τοῦ θεοῦ. 10 καταφρόνησον15 οὖν τῆς διψυχίας16 καὶ κατακυρίευσον17 αὐτῆς ἐν παντὶ πράγματι,18 ἐνδυσάμενος19 τὴν πίστιν τὴν ἰσχυρὰν20 καὶ δυνατήν· ἡ γὰρ πίστις πάντα ἐπαγγέλλεται,21 πάντα τελειοῖ,22 ἡ δὲ διψυχία μὴ καταπιστεύουσα23 ἑαυτῇ 1.  αἴτημα, neut., request 2. διαλείπω, 2SAAS, stop, cease 3. ἐκκακέω, 2SAAS, lose heart, become discouraged 4. διψυχέω, 2SAAS, be undecided, be double– minded, doubt 5. αἰτιάομαι, 2SPMM, charge, accuse, blame 6.  διψυχία, fem., indecision, double–mindedness, doubting 7.  ἀσύνετος, adj., senseless, foolish 8. ἐκριζόω, 3SPAI, uproot 9.  γέ, part., also, indeed, even 10.  λίαν, adv., exceedingly, very 11.  ἰσχυρός, adj., powerful, mighty, strong 12.  διψυχία, fem., indecision, double–mindedness, doubting 13.  θυγάτηρ, fem., daughter 14. πονηρεύομαι, 3SPMI, do wrong, act wickedly, commit sin 15. καταφρονέω, 2SAAM, look down on, scorn, despise 16.  διψυχία, fem., indecision, double–mindedness, doubting 17. κατακυριεύω, 2SAAM, be master, subdue, exercise dominion over 18.  πρᾶγμα, neut., deed, think, matter 19.  ἐνδύω, AMPNSM, clothe, dress, put on 20.  ἰσχυρός, adj., powerful, mighty, strong 21. ἐπαγγέλλομαι, 3SPMI, promise 22. τελειόω, 3SPAI, accomplish, finish, complete, make perfect 23.  καταπιστεύω, PAPNSF, have confidence in, trust

πάντων ἀποτυγχάνει24 τῶν ἔργων αὐτῇς ὧν πράσσει. 11 βλέπεις οὖν, φησίν, ὅτι ἡ πίστις ἄνωθέν25 ἐστι παρὰ τοῦ κυρίου καὶ ἔχει δύναμιν μεγάλην· ἡ δὲ διψυχία ἐπίγειον26 πνεῦμά ἐστι παρὰ τοῦ διαβόλου, δύναμιν μὴ ἔχουσα. 12 σὺ οὖν δούλευε τῇ ἐχούσῃ δύναμιν τῇ πίστει καὶ ἀπὸ τῆς διψυχίας ἀπόσχου27 τῆς μὴ ἐχούσης δύναμιν, καὶ ζήσῃ τῷ θεῷ, καὶ πάντες ζήσονται τῷ θεῷ οἱ ταῦτα φρονοῦντες.28

Ἐντολὴ ι´

40 (10.1) Ἄρον ἀπὸ σεαυτοῦ, φησί, τὴν

λύπην29 καὶ γὰρ αὕτ ἀδελφή ἐστι τῆς διψυχίας30 καὶ τῆς ὀξυχολίας.31 2 Πῶς, φημί, κύριε, ἀδελφή ἐστι τούτων; ἄλλο γάρ μοι δοκεῖ εἶναι ὀξυχολία καὶ ἄλλο διψυχία καὶ ἄλλο λύπη. Ἀσύνετος32 εἶ ἄνθρωπε, φησί, καὶ οὐ νοεῖς,33 ὅτι ἡ λύπη πάντων τῶν πνευμάτων πονηροτέρα ἐστὶ καὶ δεινοτάτη34 τοῖς δούλοις τοῦ θεοῦ καὶ παρὰ πάντα τὰ πνεύματα καταφθείρει35 τὸν ἄνθρωπον καὶ ἐκτρίβει36 τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον καὶ πάλιν σώζει; 3 Ἐγώ, φημί, κύριε, ἀσύνετός37 εἰμι καὶ οὐ συνίω38 τὰς παραβολὰς ταύτας. πῶς γὰρ δύναται 24. ἀποτυγχάνω, 3SPAI, fail 25.  ἄνωθεν, adv., from above 26.  ἐπίγειος, adj., on earth, earthly, worldly 27. ἀπέχω, 2SAMM, be far from, refrain from, abstain from, have nothing to do with 28.  φρονέω, PAPNPM, set one’s mind one, think 29.  λύπη, fem., sorrow, grief 30.  διψυχία, fem., indecision, double–mindedness, doubting 31.  ὀξυχολία, fem., irritability, bad temper 32.  ἀσύνετος, adj., senseless, foolish 33. νοέω, 2SPAI, think, perceive, understand 34.  δεινός, adj., dreadful, severe, terrible, most terrible 35. καταφθείρω, 3SPAI, destroy, ruin, corrupt 36. ἐκτρίβω, 3SPAI, rub out, ruin, wear out, exhaust 37.  ἀσύνετος, adj., senseless, foolish 38. συνίημι, 1SPAI, comprehend, understand

97

98

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐκτρίβειν1 καὶ πάλιν σώζειν, οὐ νοῶ.2 4 Ἄκουε, φησίν· οἱ μηδέποτε3 ἐρευνήσαντες4 περὶ τῆς ἀληθείας μηδὲ ἐπιζητήσαντες5 περὶ τῆς θεότητος,6 πιστεύσαντες δὲ μόνον, ἐμπεφυρμένοι7 δὲ πραγματείαις8 καὶ πλούτῳ9 καὶ φιλίαις10 ἐθνικαῖς11 καὶ ἄλλαις πολλαῖς πραγματείαις τοῦ αἰῶνος τούτου· ὅσοι οὖν τούτοις πρόσκεινται,12 οὐ νοοῦσι13 τὰς παραβολὰς τῆς θεότητος· ἐπισκοτοῦνται14 γὰρ ὑπὸ τούτων τῶν πράξεων15 καὶ καταφθείρονται16 καὶ γίνονται κεχερσωμένοι.17 5 καθὼς οἱ ἀμπελῶνες18 οἱ καλοί, ὅταν ἀμελείας19 τύχωσι,20 χερσοῦνται21 ἀπὸ τῶν ἀκανθῶν22 καὶ βοτανῶν23 ποικίλων,24 οὕτως οἱ ἄνθρωποι οἱ πιστεύσαντες καὶ εἰς ταύτας τὰς πράξεις25 τὰς πολλὰς 1.  ἐκτρίβω, PAN, rub out, ruin, wear out, exhaust 2. νοέω, 1SPAI, think, perceive, understand 3.  μηδέποτε, adv., never 4.  ἐρευνάω, AAPNPM, seek, search for, inquire, examine 5.  ἐπιζητέω, AAPNPM, search for, seek after, investigate 6.  θεότης, fem., divine nature, deity 7.  ἐνφύρω, RPPNPM, mix up 8.  πραγματεία, fem., activity, occupation, work, business affairs 9.  πλοῦτος, masc., riches, wealth 10.  φιλία, fem., love, affection, friendship 11.  ἐθνικός, fem., gentile, unbeliever, polytheist, pagan 12. πρόσκειμαι, 3PPPI, be devoted to, be involved in 13. νοέω, 3PPAI, think, perceive, understand 14. ἐπισκοτέω, 3PPPI, block from seeing, obscure 15.  πρᾶξις, fem., act, doing, deed 16. καταφθείρω, 3PPPI, destroy, ruin, corrupt 17.  χερσόω, RPPNPM, make dry and barren 18.  ἀμπελών, masc., vineyard 19.  ἀμέλεια, fem., neglect 20. τυγχάνω, 3PAAS, find, attain, experience 21. χερσόω, 3PPPI, make dry and barren 22.  ἄκανθα, fem., thorn, thistle, thorn bush 23.  βοτάνη, fem., grass, vegetation, plant 24.  ποικίλος, adj., many–colored, diversified, various 25.  πρᾶξις, fem., act, doing, deed

ἐμπίπτοντες26 τὰς προειρημένας,27 ἄποπλανῶνται28 ἀπὸ τῆς διανοίας29 αὐτῶν, καὶ οὐδὲν ὅλως30 νοοῦσι31 περὶ δικαιοσύνης, ἀλλὰ καὶ ὅταν ἀκούσωσι περὶ θεότητος32 καὶ ἀληθείας, ὁ νοῦς33 αὐτῶν περὶ τὴν πρᾶξιν34 αὐτῶν καταγίνεται,35 καὶ οὐδὲν ὅλως36 νοοῦσιν.37 6 οἱ δὲ φόβον ἔχοντες θεοῦ καὶ ἐρευνῶντες38 περὶ θεότητος καὶ ἀληθείας καὶ τὴν καρδίαν ἔχοντες πρὸς τὸν κύριον, πάντα τὰ λεγόμενα αὐτοῖς τάχιον39 νοοῦσι40 καὶ συνίουσιν,41 ὅτι ἔχουσι τὸν φόβον τοῦ κυρίου ἐν ἑαυτοῖς· ὅπου γὰρ ὁ κύριος κατοικεῖ, ἐκεῖ καὶ σύνεσις42 πολλή. κολλήθητι43 οὖν τῷ κυρίῳ, καὶ πάντα συνήσεις44 καὶ νοήσεις.45

41 (10.2) Ἄκουε οὖν, φησίν, ἀνόητε,46 πῶς ἡ λύπη47 ἐκτρίβει48 τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον καὶ

26.  ἐμπίπτω, PAPNPM, fall into 27.  προεῖπον, RPPAPF, state beforehand, previously stated 28. ἀποπλανάω, 3PPPI, wander away form, lead astray, mislead 29.  διάνοια, fem., thought, way of thinking, understanding 30.  ὅλως, adv., completely, entirely, altogether 31. νοέω, 3PPAI, think, perceive, understand 32.  θεότης, fem., divine nature, deity 33.  νοῦς, masc., mind, understanding 34.  πρᾶξις, fem., act, doing, deed 35. καταγίνομαι, 3SPMI, busy oneself with, be occupied with 36.  ὅλως, adv., wholly, completely, altogether, at all 37. νοέω, 3PPAI, think, perceive, understand 38.  ἐρευνάω, PAPNPM, seek, search for, inquire, examine 39.  ταχέως, adv., at once, soon, swiftly, quickly 40. νοέω, 3PPAI, think, perceive, understand 41. συνίημι, 3PPAI, understand, comprehend 42.  σύνεσις, fem., intelligence, insight, understanding 43. κολλάω, 2SAPM, unite, join to, cling to 44. συνίημι, 2SFAI, understand, comprehend 45. νοέω, 2SFAI, think, perceive, understand 46.  ἀνόητος, masc., unintelligent, dull–witted, foolish 47.  λύπη, fem., sorrow, grief 48. ἐκτρίβω, 3SPAI, rub out, ruin, wear out,

the shepherd of hermas, commandments πάλιν σώζει· 2 ὅταν ὁ δίψυχος1 ἐπιβάληται2 πρᾶξίν3 τινα καὶ ταύτης ἀποτύχῃ4 διὰ τὴν διψυχίαν5 αὐτοῦ, ἡ λύπη αὕτη εἰσπορεύεται6 εἰς τὸν ἄνθρωπον καὶ λυπεῖ7 τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον καὶ ἐκτρίβει8 αὐτό. 3 εἶτα9 πάλιν ἡ ὀξυχολία10 ὅταν κολληθῇ11 τῷ ἀνθρώπῳ περὶ πράγματός12 τινος, καὶ λίαν13 πικρανθῇ,14 πάλιν ἡ λύπη εἰσπορεύεται15 εἰς τὴν καρδίαν τοῦ ἀνθρώπου τοῦ ὀξυχολήσαντος,16 καὶ λυπεῖται17 ἐπὶ τῇ πράξει18 αὐτοῦ ᾗ ἔπραξε καὶ μετανοεῖ, ὅτι πονηρὸν εἰργάσατο. 4 αὕτη οὖν ἡ λύπη19 δοκεῖ σωτηρίαν ἔχειν, ὅτι τὸ πονηρὸν πράξας μετενόησεν. ἀμφότεραι20 οὖν αἱ πράξεις21 λυποῦσι22 τὸ πνεῦμα· ἡ μὲν διψυχία,23 ὅτι οὐκ ἐπέτυχε24 τῆς πράξεως

exhaust 1.  δίψυχος, adj., hesitating, doubting, double–minded 2. ἐπιβάλλω, 3SAMS, put on, throw oneself upon, undertake 3.  πρᾶξις, fem., act, doing, deed, work, task 4. ἀποτυγχάνω, 3SAAS, fail 5.  διψυχία, fem., indecision, doubting, double–mindedness 6. εἰσπορεύομαι, 3SPMI, go into, enter 7. λυπέω, 3SPAI, grieve 8. ἐκτρίβω, 3SPAI, rub out, ruin, wear out, exhaust 9.  εἶτα, adv., next, then 10.  ὀξυχολία, fem., irritability, bad temper 11. κολλάω, 3SAPS, unite, join to, cling to 12.  πρᾶγμα, neut, deed, thing, matter 13.  λίαν, adv., exceedingly, very 14. πικραίνω, 3SAPI, embitter, make bitter 15. εἰσπορεύομαι, 3SPMI, go into, enter 16.  ὀξυχολέω, AAPGSM, be irritable, becomes angry easily 17. λυπέω, 3SPPI, grieve 18.  πρᾶξις, fem., act, doing, deed 19.  λύπη, fem., sorrow, grief 20.  ἀμφότεροι, adj., both 21.  πρᾶξις, fem., act, doing, deed 22. λυπέω, 3PPAI, grieve 23.  διψυχία, fem., indecision, doubting, double–mindedness 24. ἐπιτυγχάνω, 3SAAI, obtain

αὐτῆς, ἡ δὲ ὀξυχολία25 λυπεῖ26 τὸ πνεῦμα, ὅτι ἔπραξε τὸ πονηρόν. ἀμφότερα οὖν λυπηρά27 ἐστι τῷ πνεύματι τῷ ἁγίῳ, ἡ διψυχία καὶ ἡ ὀξυχολία. 5 ἆρον οὖν ἀπὸ σεαυτοῦ τὴν λύπην καὶ μὴ θλῖβε28 τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον τὸ ἐν σοὶ κατοικοῦν, μήποτε29 ἐντεύξηται30 τῷ θεῷ καὶ ἀποστῇ31 ἀπὸ σοῦ. 6 τὸ γὰρ πνεῦμα τοῦ θεοῦ τὸ δοθὲν εἰς τὴν σάρκα ταύτην λύπην οὐχ ὑποφέρει32 οὐδὲ στενοχωρίαν.33

42 (10.3) Ἔνδυσαι34 οὖν τὴν ἱλαρότητα,35

τὴν πάντοτε ἔχουσαν χάριν παρὰ τῷ θεῷ καὶ εὐπρόσδεκτον36 οὖσαν αὐτῷ, καὶ ἐντρύφα37 ἐν αὐτῇ. πᾶς γὰρ ἱλαρὸς38 ἀνὴρ ἀγαθὰ ἐργάζεται καὶ ἀγαθὰ φρονεῖ39 καὶ καταφρονεῖ40 τῆς λύπης41. 2 ὁ δὲ λυπηρὸς42 ἀνὴρ πάντοτε πονηρεύεται·43 πρῶτον μὲν πονηρεύεται, ὅτι λυπεῖ44 τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον τὸ δοθὲν τῷ ἀνθρώπῳ ἱλαρόν·45 δεύτερον δὲ λυπῶν46 τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον 25.  ὀξυχολία, fem., irritability, bad temper 26. λυπέω, 3SPAI, grieve 27.  λυπηρός, neut., painful, sad, distressing 28. θλίβω, 2SPAM, distress, afflict, press upon, squeeze, oppress 29.  μήποτε, adv., perhaps, lest, otherwise 30. ἐντυγχάνω, 3SAMS, appeal, petition, intercede 31. ἀφίστημι, 3SAAS, remove, put away, depart 32. ὑποφέρω, 3SPAI, endure, bear 33.  στενοχωρία, fem., a confined space, distress 34. ἐνδύω, 2SAMM, clothe, dress, put on 35.  ἱλαρότης, fem., gladness, cheerfulness 36.  εὐπρόσδεκτος, adj., acceptable 37. ἐντρυφάω, 2SPAM, indulge in, revel in, delight in 38.  ἱλαρός, adj., cheerful 39. φρονέω, 3SPAI, set one’s mind on, consider, think 40. καταφρονέω, 3SPAI, look down on, scorn, despise 41.  λύπη, fem., sorrow, grief 42.  λυπηρός, masc., painful, mournful, sad 43.  πονηρεύομαι, 3SPMI, act wickedly, does what is evil 44. λυπέω, 3SPAI, grieve 45.  ἱλαρός, adj., cheerful 46.  λυπέω, PAPNSM, grieve

99

100

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἀνομίαν1 ἐργάζεται, μὴ ἐντυγχάνων2 μηδὲ ἐξομολογούμενος3 τῷ κυρίῳ. Πάντοτε γὰρ λυπηροῦ4 ἀνδρὸς ἡ ἔντευξις5 οὐκ ἔχει δύναμιν τοῦ ἀναβῆναι ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον6 τοῦ θεοῦ. 3 Διατί, φημί, οὐκ ἀναβαίνει ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον ἡ ἔντευξις τοῦ λυπουμένου;7 Ὅτι, φησίν, ἡ λύπη8 ἐγκάθηται9 εἰς τὴν καρδίαν αὐτοῦ. μεμιγμένη10 οὖν ἡ λύπη μετὰ τῆς ἐντεύξεως11 οὐκ ἀφίησι τὴν ἔντευξιν ἀναβῆναι καθαρὰν12 ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον. ὥσπερ γὰρ ὄξος13 καὶ οἶνος μεμιγμένα14 ἐπὶ τὸ αὐτὸ τὴν αὐτὴν ἡδονὴν15 οὐκ ἔχουσιν, οὕτω16 καὶ ἡ λύπη μεμιγμένη μετὰ τοῦ ἁγίου πνεύματος τὴν αὐτὴν ἔντευξιν οὐκ ἔχει. 4 καθάρισον οὖν σεαυτὸν ἀπὸ τῆς λύπης τῆς πονηρᾶς ταύτης, καὶ ζήσῃ τῷ θεῷ καὶ πάντες ζήσονται τῷ θεῷ, ὅσοι ἂν ἀποβάλωσιν17 ἀφʼ ἑαυτῶν τὴν λύπην καὶ ἐνδύσωνται18 πᾶσαν ἱλαρότητα.19

1.  ἀνομία, fem., transgression, lawlessness 2.  ἐντυγχάνω, PAPNSM, appeal, petition, intercede 3.  ἐξομολογέω, PMPNSM, acknowledge, confess 4.  λυπηρός, masc., painful, mournful, sad 5.  ἔντευξις, fem., petition, request, prayer 6.  θυσιαστήριον, neut., altar 7.  λυπέω, PMPGSM, grieve 8.  λύπη, fem., sorrow, grief 9. ἐγκάθημαι, 3SAMS, sit in, dwell, reside 10.  μίγνυμι, RPPNSF, mingle, mix 11.  ἔντευξις, fem., petition, request, prayer 12.  καθαρός, adj., spotless, clean, pure 13.  ὄξος, neut., sour wine, vinegar 14.  μίγνυμι, RPPNPN, mingle, mix 15.  ἡδονή, fem., pleasure, enjoyment, pleasant taste 16.  οὕτω, adv., thus, so, in this way 17. ἀποβάλλω, 3PAAS, cast off, throw away, shed, take off 18. ἐνδύω, 3PAMS, clothe, dress, put on 19.  ἱλαρότης, fem., gladness, cheerfulness

Ἐντολὴ ια´

43 (11.1) Ἔδειξέ20 μοι ἐπὶ συμψελλίου21

καθημένους ἀνθρώπους καὶ ἕτερον ἄνθρωπον καθήμενον ἐπὶ καθέδραν,22 καὶ λέγει μοι· Βλέπεις τοὺς ἐπὶ τοῦ συμψελλίου καθημένους; Βλέπω, φημί, κύριε. Οὗτοι, φησί, πιστοί εἰσι, καὶ ὁ καθήμενος ἐπὶ τὴν καθέδραν ψευδοπροφήτης23 ἐστίν, ὃς ἀπόλλυσι τὴν διάνοιαν24 τῶν δούλων τοῦ θεοῦ· τῶν διψύχων25 δὲ ἀπόλλυσιν, οὐ τῶν πιστῶν. 2 οὗτοι οὖν οἱ δίψυχοι ὡς ἐπὶ μάντιν26 ἔρχονται καὶ ἐπερωτῶσιν αὐτόν, τί ἄρα ἔσται αὐτοῖς· κἀκεῖνος27 ὁ ψευδοπροφήτης, μηδεμίαν ἔχων ἐν ἑαυτῷ δύναμιν πνεύματος θείου, λαλεῖ μετʼ αὐτῶν κατὰ τὰ ἐπερωτήματα28 αὐτῶν καί κατὰ τὰς ἐπιθυμίας τῆς πονηρίας29 αὐτῶν καί πληροῖ τὰς ψυχὰς αὐτῶν, καθὼς αὐτοὶ βούλονται. 3 αὐτὸς γὰρ κενὸς30 ὢν κενὰ καὶ ἀποκρίνεται κενοῖς· ὃ γὰρ ἐὰν ἐπερωτηθῇ, πρὸς τὸ κένωμα31 τοῦ ἀνθρώπου ἀποκρίνεται. τινὰ δὲ καὶ ῥήματα ἀληθῆ32 λαλεῖ· ὁ γὰρ διάβολος πληροῖ αὐτὸν τῷ αὐτοῦ πνεύματι, εἴ τινα δυνήσεται ῥῆξαι33 τῶν δικαίων. 4 ὅσοι οὖν ἰσχυροί34 εἰσιν ἐν τῇ πίστει τοῦ κυρίου, ἐνδεδυμένοι35 τὴν ἀλήθειαν, τοῖς 20. δείκνυμι, 3SAAI, reveal, show 21.  συμψέλιον, neut., bench 22.  καθέδρα, fem., seat, chair 23.  ψευδοπροφήτης, masc., false prophet 24.  διάνοια, fem., thought, understanding, mind 25.  δίψυχος, adj., hesitating, doubting, double–minded 26.  μάντις, masc., prophet, seer, soothsayer, diviner 27.  κἀκεῖνος, conj., and that 28.  ἐπερώτημα, neut., appeal, request, question 29.  πονηρία, fem., sinfulness, wickedness, evil 30.  κενός, adj., in vain, empty 31.  κένωμα, neut., empty space, emptiness 32.  ἀληθής, adj., genuine, truthful, true 33.  ῥήγνυμι, AAN, break forth, burst, split, rip apart 34.  ἰσχυρός, adj., powerful, mighty, strong 35.  ἐνδύω, RMPNPM, clothe, dress, put on

the shepherd of hermas, commandments τοιούτοις πνεύμασιν οὐ κολλῶνται,1 ἀλλʼ ἀπέχονται2 ἀπʼ αὐτῶν· ὅσοι δὲ δίψυχοί3 εἰσι καὶ πυκνῶς4 μετανοοῦσι, μαντεύονται5 ὡς καὶ τὰ ἔθνη καὶ ἑαυτοῖς μείζονα ἁμαρτίαν ἐπιφέρουσιν6 εἰδωλολατροῦντες·7 ὁ γὰρ ἐπερωτῶν ψευδοπροφήτην8 περὶ πράξεώς9 τινος εἰδωλολάτρης10 ἐστὶ καὶ κενὸς11 ἀπὸ τῆς ἀληθείας καὶ ἄφρων.12 5 πᾶν γὰρ πνεῦμα ἀπὸ θεοῦ δοθὲν οὐκ ἐπερωτᾶται, ἀλλὰ ἔχον τὴν δύναμιν τῆς θεότητος13 ἀφʼ ἑαυτοῦ λαλεῖ πάντα, ὅτι ἄνωθέν14 ἐστιν ἀπὸ τῆς δυνάμεως τοῦ θείου15 πνεύματος. 6 τὸ δὲ πνεῦμα τὸ ἐπερωτώμενον καὶ λαλοῦν κατὰ τὰς ἐπιθυμίας τῶν ἀνθρώπων ἐπίγειόν16 ἐστι καὶ ἐλαφρόν,17 δύναμιν μὴ ἔχον· καὶ ὅλως18 οὐ λαλεῖ, ἐὰν μὴ ἐπερωτηθῇ. 7 Πῶς οὖν, φημί, κύριε, ἄνθρωπος γνώσεται, τίς αὐτῶν προφήτης καὶ τίς ψευδοπροφήτης19 ἐστίν; Ἄκουε, φησί, περὶ ἀμφοτέρων20 τῶν προφητῶν· καὶ ὥς σοι μέλλω λέγειν, οὕτω δοκιμάσεις21 τὸν προφήτην καὶ τὸν ψευδοπροφήτην. ἀπὸ τῆς ζωῆς δοκίμαζε22 1. κολλάω, 3PPPS, unite, join to, cling to 2. ἀπέχω, 3PPMI, be far off, refrain from, avoid 3.  δίψυχος, adj., hesitating, doubting, double–minded 4.  πυκνῶς, adv., often, frequently 5. μαντεύομαι, 3PPMI, give an oracle, prophesy 6. ἐπιφέρω, 3PPAI, pronounce, inflict, bring upon 7.  εἰδωλολατρέω, PAPNPM, worship an idol, be an idolater 8.  ψευδοπροφήτης, masc., false prophet 9.  πρᾶξις, fem., act, doing, deed 10.  εἰδωλολάτρης, masc., idol worship, idolater 11.  κενός, adj., in vain, empty 12.  ἄφρων, adj., ignorant, foolish 13.  θεότης, fem., divine nature, deity 14.  ἄνωθεν, adv., from above 15.  θεῖος, adj., divine 16.  ἐπίγειος, adj., earthly, worldly 17.  ἐλαφρός, adj., light, vacillating, fickle 18.  ὅλως, adv., completely, entirely, altogether 19.  ψευδοπροφήτης, masc., false prophet 20.  ἀμφότεροι, adv., both 21. δοκιμάζω, 2SFAI, prove, put to the test, examine 22. δοκιμάζω, 2SPAM, prove, put to the test,

τὸν ἄνθρωπον τὸν ἔχοντα τὸ πνεῦμα τὸ θεῖον.23 8 πρῶτον μὲν ὁ ἔχων τὸ πνεῦμα τὸ ἄνωθεν24 πραΰς25 ἐστι καὶ ἡσύχιος26 καὶ ταπεινόφρων27 καὶ ἀπεχόμενος28 ἀπὸ πάσης πονηρίας29 καὶ ἐπιθυμίας ματαίας30 τοῦ αἰῶνος τούτου καὶ ἑαυτὸν ἐνδεέστερον31 ποιεῖ πάντων τῶν ἀνθρώπων καὶ οὐδενὶ οὐδὲν ἀποκρίνεται ἐπερωτώμενος, οὐδὲ καταμόνας32 λαλεῖ, οὐδὲ ὅταν θέλῃ ἄνθρωπος λαλεῖν, λαλεῖ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἀλλὰ τότε λαλεῖ, ὅταν θελήσῃ αὐτὸν ὁ θεὸς λαλῆσαι. 9 ὅταν οὖν ἔλθῃ ὁ ἄνθρωπος ὁ ἔχων τὸ πνεῦμα τὸ θεῖον33 εἰς συναγωγὴν ἀνδρῶν δικαίων τῶν ἐχόντων πίστιν θείου πνεύματος καὶ ἔντευξις34 γένηται πρὸς τὸ θεὸν τῆς συναγωγῆς τῶν ἀνδρῶν ἐκείνων, τότε ὁ ἄγγελος τοῦ προφητικοῦ35 πνεύματος ὁ κείμενος36 πρὸς αὐτὸν πληροῖ τὸν ἄνθρωπον, καὶ πληρωθεὶς ὁ ἄνθρωπος τῷ πνεύματι τῷ ἁγίῳ λαλεῖ εἰς τὸ πλῆθος,37 καθὼς ὁ κύριος βούλεται. 10 οὕτως οὖν φανερὸν38 ἔσται τὸ πνεῦμα τῆς θεότητος.39 ὅση οὖν περὶ τοῦ πνεύματος τῆς θεότητος τοῦ κυρίου ἡ δύναμις αὕτη. 11 ἄκουε νῦν,

examine 23.  θεῖος, adj., divine 24.  ἄνωθεν, adv., from above 25.  πραΰς, adj., humble, gentle 26.  ἡσύχιος, adj., quiet 27.  ταπεινόφρων, adj., humble 28.  ἀπέχω, PMPNSM, be far from, refrain from, abstain from, have nothing to do with 29.  πονηρία, fem., evil, wicked 30.  μάταιος, adj., vain, frivolous, fruitless, futile, useless 31.  ἐνδεής, adj., needy, impoverished, poor, poorer than 32.  καταμόνας, adv., alone, by himself 33.  θεῖος, adj., divine 34.  ἔντευξις, fem., petition, request, prayer, intercession 35.  προφητικός, neut., prophetic 36.  κεῖμαι, PMPNSM, place, set, appoint 37.  πλῆθος, neut., throng, great number, multitude, crowd 38.  φανερός, neut., visible, clear, known, evident 39.  θεότης, fem., divine nature, deity

101

102

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s φησί, περὶ τοῦ πνεῦματος τοῦ ἐπιγείου1 καὶ κενοῦ2 καὶ δύναμιν μὴ ἔχοντος, ἀλλὰ ὄντος μωροῦ.3 12 πρῶτον μὲν ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος ὁ δοκῶν πνεῦμα ἔχειν ὑψοῖ4 ἑαυτὸν καὶ θέλει πρωτοκαθεδρίαν5 ἔχειν, καὶ εὐθὺς ἰταμός6 ἐστι καὶ ἀναιδὴς7 καὶ πολύλαλος8 καὶ ἐν τρυφαῖς9 πολλαῖς ἀναστρεφόμενος10 καὶ ἐν ἑτέραις πολλαῖς ἀπάταις11 καὶ μισθοὺς12 λαμβάνων τῆς προφητείας13 αὐτοῦ· ἐὰν δὲ μὴ λάβῃ, οὐ προφητεύει.14 δύναται οὖν πνεῦμα θεῖον15 μισθοὺς λαμβάνειν καὶ προφητεύειν;16 οὐκ ἐνδέχεται17 τοῦτο ποιεῖν θεοῦ προφήτην, ἀλλὰ τῶν τοιούτων προφητῶν ἐπίγειόν18 ἐστι τὸ πνεῦμα. 13 εἶτα19 ὅλως20 εἰς συναγωγὴν ἀνδρῶν δικαίων οὐκ ἐγγίζει, ἀλλʼ ἀποφεύγει21 αὐτούς, κολλᾶται22 δὲ τοῖς διψύχοις23 καὶ κενοῖς24 καὶ κατὰ γωνίαν25 αὐτοῖς προφητεύει καὶ 1.  ἐπίγειος, adj., earthly, worldly 2.  κενός, adj., in vain, empty 3.  μωρός, adj., stupid, foolish 4. ὑψόω, 3SPAI, raise up, exalt 5.  πρωτοκαθεδρία, fem., best seat, seat of honor 6.  ἰταμός, adj., reckless, bold 7.  ἀναιδής, adj., bold, lacking restraint, shameless 8.  πολύλαλος, adj., talkative 9.  τρυφή, fem., delicacy, indulgence, luxury 10.  ἀναστρέφω, PPPNSM, behave, conduct oneself, live 11.  ἀπάτη, fem., trick, deceit, deception 12.  μισθός, masc., reward, wages, pay 13.  προφητεία, fem., prophecy 14. προφητεύω, 3SPAI, prophesy 15.  θεῖος, adj., divine 16.  προφητεύω, PAN, prophesy 17. ἐνδέχομαι, 3SPMI, it is possible 18.  ἐπίγειος, adj., earthly, worldly 19.  εἶτα, adv., next, then 20.  ὅλως, adv., entirely, altogether, completely, at all 21. ἀποφεύγω, 3SPAI, escape from, escape 22. κολλάω, 3SPPI, unite, join to, cling to 23.  δίψυχος, adj., hesitating, doubting, double–minded 24.  κενός, adj., vain, empty 25.  γωνία, fem., corner

ἀπατᾷ26 αὐτοὺς λαλῶν κατὰ τὰς ἐπιθυμίας αὐτῶν πάντα κενῶς·27 κενοῖς γὰρ καὶ ἀποκρίνεται. τὸ γὰρ κενὸν σκεῦος28 μετὰ τῶν κενῶν συντιθέμενον29 οὐ θραύεται,30 ἀλλὰ συμφωνοῦσιν31 ἀλλήλοις. 14 ὅταν δὲ ἔλθῃ εἰς συναγωγὴν πλήρη32 ἀνδρῶν δικαίων ἐχόντων θεότητος33 καὶ ἔντευξις34 ἀπʼ αὐτῶν γένηται, κενοῦται35 ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος, καὶ τὸ πνεῦμα τὸ ἐπίγειον36 ἀπὸ τοῦ φόβου φεύγει37 ἀπʼ αὐτοῦ, καὶ κωφοῦται38 ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος καὶ ὅλως39 συνθραύεται,40 μηδὲν δυνάμενος λαλῆσαι. 15 ἐὰν γὰρ εἰς ἀποθήκην41 στιβάσῃς42 οἶνον ἢ ἔλαιον43 καὶ ἐν αὐτοῖς θῇς κεράμιον44 κενόν,45 καὶ πάλιν ἀποστιβάσαι46 θελήσῃς τὴν ἀποθήκην, τὸ κεράμιον ἐκεῖνο, ὃ ἔθηκας κενόν, κενὸν καὶ εὑρήσεις· οὕτω47 καὶ οἱ προφῆται οἱ κενοὶ ὅταν ἔλθωσιν εἰς πνεύματα δικαίων, ὁποῖοι48 ἦλθον, τοιοῦτοι καὶ εὑρίσκονται. 26. ἀπατάω, 3SPAI, trick, cheat, deceive 27.  κενῶς, adv., fruitlessly, in an empty manner, in vain 28.  σκεῦος, neut., jar, vessel 29.  συντίθημι, PPPASN, agree, arrange with, place together 30. θραύω, 3SPPI, break in pieces, shatter, be broken 31. συμφωνέω, 3PPAI, agree with, be of the same quality, match 32.  πλήρης, adj., full, filled 33.  θεότης, fem., divine nature, deity 34.  ἔντευξις, fem., petition, request, prayer, intercession 35. κενόω, 3SPPI, render void, empty out, empty 36.  ἐπίγειος, adj., earthly, worldly 37. φεύγω, 3SPAI, escape, flee, run away from 38. κωφόω, 3SPPI, render speechless 39.  ὅλως, adv., entirely, altogether, completely 40. συνθραύω, 3SPPI, shattered, be broken 41.  ἀποθήκη, fem., barn, storehouse, cellar 42. στιβάζω, 2SAAS, store 43.  ἔλαιον, neut., olive oil 44.  κεράμιον, neut., jar, earthenware vessel 45.  κενός, adj., vain, empty 46.  ἀποστιβάζω, AAN, to make empty 47.  οὕτω, adv., thus, so, in this way 48.  ὁποῖος, masc., as, of what sort, when

the shepherd of hermas, commandments 16 ἔχεις ἀμφοτέρων1 τῶν προφητῶν τὴν

ζωήν. δοκίμαζε2 οὖν ἀπὸ τῶν ἔργων καὶ τῆς ζωῆς τὸν ἄνθρωπον τὸν λέγοντα ἑαυτὸν πνευματοφόρον3 εἶναι. 17 σὺ δὲ πίστευε τῷ πνεύματι τῷ ἐρχομένῳ ἀπὸ τοῦ θεοῦ καὶ ἔχοντι δύναμιν· τῷ δὲ πνεύματι τῷ ἐπιγείῳ4 καὶ κενῷ5 μηδὲν πίστευε, ὅτι ἐν αὐτῷ δύναμις οὐκ ἔστιν· ἀπὸ τοῦ διαβόλου γὰρ ἔρχεται 18 ἄκουσον οὖν τὴν παραβολήν, ἣν μέλλω σοι λέγειν· λάβε λίθον καὶ βάλε εἰς τὸν οὐρανόν, ἴδε, εἰ δύνασαι ἅψασθαι αὐτοῦ· ἢ πάλιν λάβε σίφωνα6 ὕδατος καὶ σιφώνισον7 εἰς τὸν οὐρανόν, ἴδε, εἰ δύνασαι τρυπῆσαι8 τὸν οὐρανόν. 19 Πῶς, φημί, κύριε, δύναται ταῦτα γενέσθαι; ἀδύνατα9 γὰρ ἀμφότερα10 ταῦτα εἴρηκας. Ὡς ταῦτα οὖν, φησίν, ἀδύνατά ἐστιν, οὕτω11 καὶ τὰ πνεύματα τὰ ἐπίγεια12 ἀδύνατά ἐστι καὶ ἀδρανῆ.13 20 λάβε οὖν τὴν δύναμιν τὴν ἄνωθεν14 ἐρχομένην, ἡ χάλαζα15 ἐλάχιστόν16 ἐστι κοκκάριον,17 καὶ ὅταν ἐπιπέσῃ18 ἐπὶ κεφαλὴν ἀνθρώπου, πῶς πόνον19 παρέχει;20 ἢ

1.  ἀμφότεροι, adj., both 2. δοκιμάζω, 2SPAM, prove, put to the test, examine 3.  πνευματοφόρος, adj., bearing the divine spirit, inspired 4.  ἐπίγειος, adj., earthly, worldly 5.  κενός, adj., vain, empty 6.  σίφων, masc., pipe, water pump 7. σιφωνίζω, 2SAAM, draw off, squirt 8.  τρυπάω, AAN, bore, pierce through 9.  ἀδύνατος, adj., powerless, impossible 10.  ἀμφότεροι, adj., both 11.  οὕτω, adv., thus, so, in this way 12.  ἐπίγειος, adj., earthly, worldly 13.  ἀδρανής, adj., inactive, impotent, incapable 14.  ἄνωθεν, adv., from above 15.  χάλαζα, fem., hail 16.  ἐλάχιστος, adj., least, insignificant, small, very small 17.  κοκκάριον, neut., little grain 18. ἐπιπίπτω, 3SAAS, fall upon 19.  πόνος, masc., pain 20. παρέχω, 3SPAI, make happen, cause

πάλιν λὰβε σταγόνα,21 ἥ ἀπὸ τοῦ κεράμου22 πίπτει χαμαὶ23 καὶ τρυπᾷ24 τὸν λίθον. 21 βλέπεις οὖν, ὅτι τὰ ἂνωθεν25 ἐλάχιστα26 πίπτοντα ἐπὶ τὴν γῆν μεγάλην δύναμιν ἔχει· οὕτω27 καὶ τὸ πνεῦμα τὸ θεῖον28 ἄνωθεν ἐρχόμενον δυνατόν ἐστι· τούτῳ οὖν τῷ πνεύματι πίστευε, ἀπὸ δὲ τοῦ ἑτέρου ἀπέχου.29

Ἐντολὴ ιβ´

44 (12.1) Λέγει μοι· Ἆρον ἀπὸ σεαυτοῦ

πᾶσαν ἐπιθυμίαν πονηράν, ἔνδυσαι30 δὲ τὴν ἐπιθυμίαν τὴν ἀγαθὴν καὶ σεμνήν·31 ἐνδεδυμένος32 γὰρ τὴν ἐπιθυμίαν ταύτην μισήσεις τὴν πονηρὰν ἐπιθυμίαν καὶ χαλιναγωγήσεις33 αὐδε, καθὼς βούλει. 2 ἀγρία34 γάρ ἐστιν ἡ ἐπιθυμία ἡ πονηρὰ καὶ δυσκόλως35 ἡμεροῦνται.36 Φοβερὰ37 γάρ ἐστι καὶ λίαν38 τῇ ἀγριότητι39 αὐτῆς δαπανᾷ40 τοῦς ἀνθρώπους· μάλιστα41 δὲ 21.  σταγών, fem., drop 22.  κέραμος, masc., clay, roof tile 23.  χαμαί, adv., to the ground 24. τρυπάω, 3SPAI, bore, pierce through 25.  ἄνωθεν, adv., from above 26.  ἐλάχιστος, adj., least, insignificant, small, very small 27.  οὕτω, adv., thus, so, in this way 28.  θεῖος, adj., divine 29. ἀπέχω, 2SPMM, be far from, refrain from, abstain from, have nothing to do with 30. ἐνδύω, 2SAMM, dress, clothe, put on 31.  σεμνός, adj., worthy of reverence, worthy of respect, honorable 32.  ἐνδύω, RMPNSM, dress, clothe, put on 33. χαλιναγωγέω, 2SFAI, hold in check, bridle 34.  ἄγριος, adj., living in the fields, wild, savage, uncontrolled 35.  δυσκόλως, adv., hardly, with difficulty 36. ἡμερόω, 3PPPI, subdue, restrain, tame 37.  φοβερός, adj., causing fright, terrible, fearful 38.  λίαν, adv., exceedingly, very 39.  ἀγριότης, fem., savageness, wildness 40. δαπανάω, 3SPAI, spend, consume, use up, destroy 41.  μάλιστα, adv., above all, most of all, especially

103

104

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐὰν ἐμπέςῃ1 εἰς αὐτὴν δοῦλος θεοῦ καὶ μὴ ᾖ συνετός,2 δαπανᾶται3 ὑπ αὐτῆς δεινῶς.4 δαπανᾷ δὲ τοὺς τοιούτους τοὺς μὴ ἔχοντας ἔνδυμα5 τῆς ἐπιθυμίας τῆς ἀγαθῆς, ἀλλὰ ἐμπεφυρμένους6 τῷ αἰῶνι τούτῷ τούτους οὖν παραδίδωσιν εἰς θάνατον. 3 Ποῖα, φημί, κύριε, ἔργα ἐστὶν τῆς ἐπιθυμίας τῆς πονηρᾶς τὰ παραδιδόντα τοὺς ἀνθρώπους εἰς θάνατον; Γνώρισόν7 μοι, ἵνα ἀφέξωμαι8 ἀπʼ αὐτῶν. Ἄκουσον, φησίν, ἐν ποίοις ἔργοις θανατοῖ ἡ ἐπιθυμία ἡ πονηρὰ τοὺς δούλους τοῦ θεοῦ.

45 (12.2) Πάντων προέχουσα9 ἐπιθυμία

γυναικὸς ἀλλοτρίας10 ἢ ἀνδρὸς καὶ πολυτελείας11 πλούτου12 καὶ ἐδεσμάτων13 πολλῶν ματαίων14 καὶ μεθυσμάτων15 καὶ ἑτέρων τρυφῶν16 πολλῶν καὶ μωρῶν·17 πᾶσα γὰρ τρυφὴ μωρά ἐστι καὶ κενὴ18 τοῖς δούλοις τοῦ θεοῦ. 2 αὗται οὖν αἱ ἐπιθυμίαι πονηραί εἰσι, θανατοῦσαι19 τοὺς δούλους τοῦ θεοῦ· αὕτη· γὰρ ἡ ἐπιθυμία ἡ πονηρὰ 1. ἐμπίπτω, 3SAAS, fall into, fall 2.  συνετός, adj., with good sense, intelligent, wise 3. δαπανάω, 3SPPI, spend, consume, use up, destroy 4.  δεινῶς, adv., terribly 5.  ἔνδυμα, neut., garment, clothing 6.  ἐνφύρω, RPPAPM, mix up 7. γνωρίζω, 2SAAM, reveal, explain, make known 8. ἀπέχω, 1SAMS, be far from, refrain from, abstain from, have nothing to do with 9.  προέχω, PAPNSF, be first, hold first, above all 10.  ἀλλότριος, adj., foreign, not one’s own, belonging to another 11.  πολυτελεία, fem., luxury, extravagance 12.  πλοῦτος, masc., riches, wealth 13.  ἔδεσμα, neut., food, meat, delicacy, prime meat 14.  μάταιος, adj., vain, frivolous, fruitless, futile, useless 15.  μέθυσμα, neut., intoxicating drink, liquor, drunkenness 16.  τρυφή, fem., delicacy, indulgence, luxury 17.  μωρός, adj., stupid, foolish 18.  κενός, adj., vain, empty 19.  θανατόω, PAPNPF, put to death, kill

τοῦ διαβόλου θυγάτηρ20 ἐστίν. ἀπέχεσθαι21 οὖν δεῖ ἀπὸ τῶν ἐπιθυμιῶν τῶν πονηρῶν, ἵνα ἀποσχόμενοι22 ζήσητε τῷ θεῷ. 3 ὅσοι δὲ ἂν κατακυριευθῶσιν23 ὑπ αὐτῶν καὶ μὴ ἀντίσταθῶσιν24 αὐταῖς, ἀποθανοῦνται εἰς τέλος, θανατώδεις25 γάρ εἰσιν αἱ ἐπιθυμίαι αὗται. 4 σὺ δὲ ἔνδυσαι26 τὴν ἐπιθυμίαν τῆς δικαιοσύνης, καὶ καθοπλισάμενος27 τὸν φόβον τοῦ κυρίου ἀντίστηθι28 αὐταῖς· ὁ γὰρ φόβος τοῦ θεοῦ κατοικεῖ ἐν τῇ ἐπιθυμίᾳ τῇ ἀγαθῇ. ἡ ἐπιθυμία ἡ πονηρὰ ἐὰν ἴδῃ σε καθωπλισμένον29 τῷ φόβῳ τοῦ θεοῦ καὶ ἀνθεστηκότα30 αὐτῇ, φεύξεται31 ἀπὸ σου μακρὰν32 καὶ οὐκέτι σοι ὀφθήσεται φοβουμένη, τὰ ὅπλα33 σου. 5 σὺ οὖν νικήσας34 καὶ στεφανωθεὶς35 κατʼ αὐτῆς ἐλθὲ πρὸς τὴν ἐπιθυμίαν τῆς δικαιοσύνης, δε παραδοὺς αὐτῇ τὸ νῖκος,36 ὃ ἔλαβες, δούλευσον37 αὐτῇ, καθὼς αὐτὴ βούλεται. ἐὰν δουλεύςῃς38 τῇ ἐπιθυμίᾳ τῇ ἀγαθῇ καὶ ὑποταγῇς αὐτῇ, δυνήςῃ τῆς ἐπιθυμίας τῆς

20.  θυγάτηρ, fem., daughter 21.  ἀπέχω, PMN, be far from, refrain from, abstain from, have nothing to do with 22.  ἀπέχω, AMPNPM, be far from, refrain from, abstain from, have nothing to do with 23. κατακυριεύω, 3PAPS, become master, lord it over, gain dominion over 24. ἀνθίστημι, 3PAPS, stand against, oppose, resist 25.  θανατώδης, adj., deadly, fatal 26. ἐνδύω, 2SAMM, dress, clothe, put on 27.  καθοπλίζω, AMPNSM, equip oneself, arm 28. ἀνθίστημι, 2SAAM, stand against, oppose, resist 29.  καθοπλίζω, RPPASM, equip oneself, arm 30.  ἀνθίστημι, RAPASM, stand against, oppose, resist 31. φεύγω, 3SFMI, flee, run away 32.  μακράν, adv., far away 33.  ὅπλον, neut., weapon 34.  νικάω, AAPNSM, overcome, conquer, prevail 35.  στεφανόω, APPNSM, honor, reward, crown 36.  νῖκος, neut., victory 37. δουλεύω, 2SAAM, be a slave, serve 38. δουλεύω, 2SAAS, be a slave, serve

the shepherd of hermas, commandments πονηρᾶς κατακυριεῦσαι1 καὶ ὑποτάξαι αὐδε, καθὼς βούλει.

46 (12.3) Ἤθελον, φημί, κύριε, γνῶναι,

ποίοις τρόποις2 με δεῖ δουλεῦσαι3 τῇ ἐπιθυμίᾳ τῇ ἀγαθῇ. Ἄκουε, φησίν· ἔργασαι δικαιοσύνην καὶ ἀρετήν,4 ἀλήθειαν καὶ φόβον κυρίου, πίστιν καὶ πραότητα5 καὶ ὅσα τούτοις ὅμοιά ἐστιν ἀγαθά. Ταῦτα ἐργαζόμενος εὐάρεστος6 ἔσῃ δοῦλος τοῦ θεοῦ καὶ ζήςῃ αὐτῷ καὶ πᾶς, ὃς ἂν δουλεύςῃ7 τῇ ἐπιθυμίᾳ τῇ ἀγαθῇ, ζήσεται τῷ θεῷ. 2 συνετέλεσεν8 οὖν τὰς ἐντολὰς τὰς δώδεκα καὶ λέγει μοι· Ἔχεις τὰς ἐντολὰς ταύτας πορεύου ἐν αὐταῖς καὶ τοὺς ἀκούοντας παρακάλει, ἵνα ἡ μετάνοια9 αὐτῶν καθαρὰ10 γένηται τὰς λοιπὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς αὐτῶν. 3 τὴν διακονίαν ταύτην, ἥν σοι δίδωμι, ἐκτέλει11 ἐπιμελῶς,12 καὶ πολὺ ἐργάςῃ εὑρήσεις γὰρ χάριν ἐν τοῖς μέλλουσι μετανοεῖν, καὶ πεισθήσονταί σου τοῖς ῥήμασιν· ἐγὼ γὰρ μετὰ σοῦ ἔσομαι καὶ ἀναγκάσω13 αὐτοὺς πεισθῆδε σοι. 4 Λέγω αὐτῷ Κύριε, αἱ ἐντολαὶ αὗται μεγάλαι καὶ καλαὶ καὶ ἔνδοξοί14 εἰσι καὶ δυνάμεναι εὐφρᾶναι15 καρδίαν ἀνθρώπου τοῦ δυναμένου τηρῆσαι αὐτάς. Οὐκ οἶδα 1.  κατακυριεύω, AAN, become master, lord it over, gain dominion over 2.  τρόπος, masc., kind, way, manner 3.  δουλεύω, AAN, be a slave, serve 4.  ἀρετή, fem., excellence of character, virtue 5.  πραΰτης, fem., gentleness, humility 6.  εὐάρεστος, adj., pleasing, acceptable 7. δουλεύω, 3SAAS, be a slave, serve 8. συντελέω, 3SAAI, accomplish, complete, finish 9.  μετάνοια, fem., change of mind, turning about, repentance 10.  καθαρός, adj., spotless, pure, clean 11. ἐκτελέω, 2SPAM, accomplish, complete, finish 12.  ἐπιμελῶς, adv., diligently, carefully 13. ἀναγκάζω, 1SFAI, force, urge, press upon, compel 14.  ἔνδοξος, adj., glorious 15.  εὐφραίνω, AAN, be glad, celebrate, rejoice, cheer

δε, εἰ δύνανται αἱ ἐντολαὶ αὗται ὑπὸ ἀνθρώπου φυλαχθῆναι, διότι σκληραί16 εἰσι λίαν.17 5 ἀποκριθεὶς λέγει μοι· Ἐὰν σὺ σεαυτῷ προθῇς,18 ὅτι δύνανται φυλαχθῆναι, εὐκόλως19 αὐτὰς φυλάξεις καὶ οὐκ ἔσονται σκληραί· ἐὰν δὲ ἐπὶ τὴν καρδίαν σου ἤδη ἀναβῇ μὴ δύνασθαι αὐτὰς ὑπὸ ἀνθρώπου φυλαχθῆναι, οὐ φυλάξεις αὐτάς. 6 νῦν δε σοι λέγω· ἐὰν ταύτας μὴ φυλάξῃς, ἀλλὰ παρενθυμηθῇς,20 οὐχ ἕξεις σωτηρίαν οὔτε τὰ τέκνα σου οὔτε ὁ οἶκός σου. ἐπεὶ21 ἤδη σεαυτῷ κέκρικας τοῦ μὴ δύνασθαι τὰς ἐντολὰς ταύτας ὑπὸ ἀνθρώπου φυλαχθῆναι.

47 (12.4) Καὶ ταῦτά μοι λίαν22 ὀργίλως23

ἐλάλησεν, ὥστε με συγχυθῆναι24 καὶ λίαν αὐτὸν φοβηθῆναι· ἡ μορφὴ25 γὰρ αὐτοῦ ἠλλοιώθη,26 ὥστε μὴ δύνασθαι ἄνθρωπον ὑπενεγκεῖν27 τὴν ὀργὴν αὐτοῦ. 2 ἰδὼν δε με τεταραγμένον28 ὅλον καὶ συγκεχυμένον29 ἤρξατό μοι ἐπιεικέστερον30 καὶ ἱλαρώτερον31 λαλεῖν καὶ λέγει· Ἄφρον,32 ἀσύνετε33 καὶ δίψυχε,34 οὐ νοεῖς35 τὴν δόξαν τοῦ θεοῦ, πῶς

16.  σκληρός, adj., difficult, demanding, hard 17.  λίαν, adv., exceedingly, very 18. προτίθημι, 2SAPS, propose, intend, plan 19.  εὐκόλως, adv., easily 20. παρενθυμέομαι, 2SAPS, forget, neglect, disregard 21.  ἐπεί, conj., when, because, since 22.  λίαν, adv., exceedingly, very 23.  ὀργίλως, adv., angrily 24.  συγχέω, APN, unnerve, trouble, confuse 25.  μορφή, fem., form, appearance 26. ἀλλοιόω, 3SAPI, alter, change 27.  ὑποφέρω, AAN, endure, bear 28.  ταράσσω, RPPASM, throw in to confusion, be troubled, be disturbed 29.  συγχέω, RPPASM, trouble, confound, confuse 30.  ἐπιεικής, adj., kind, gentle, more gently 31.  ἱλαρός, adj., happy, joyous, cheerful, more cheerfully 32.  ἄφρων, adj., foolish, ignorant 33.  ἀσύνετος, adj., senseless, foolish 34.  δίψυχος, masc., doubting, double–minded 35. νοέω, 2SPAI, think, perceive, understand

105

106

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s μεγάλη ἐστὶ καὶ ἰσχυρὰ1 καὶ θαυμαστή,2 ὅτι ἔκτισε3 τὸν κόσμον ἕνεκα4 τού ἀνθρώπου καὶ πᾶσαν τὴν κτίσιν5 αὐτοῦ ὑπέταξε6 τῷ ἀνθρώπῳ καὶ τὴν ἐξουσίαν πᾶσαν ἔδωκεν αὐτῷ τοῦ κατακυριεύειν7 τῶν ὑπὸ τὸν οὐρανὸν πάντων; 3 εἰ οὖν, φησίν, πάντων ὁ ἄνθρωπος κύριός ἐστι τῶν κτισμάτων8 τοῦ θεοῦ καὶ πάντων κατακυριεύει,9 οὐ δύναται καὶ τούτων τῶν ἐντολῶν κατακυριεῦσαι;10 Δύναται, φησί, πάντων καὶ παςῶν τῶν ἐντολῶν τούτων κατακυριεῦσαι ὁ ἄνθρωπος ὁ ἔχων τὸν κύριον ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ. 4 οἱ δὲ ἐπὶ τοῖς χείλεσιν11 ἔχοντες τὸν κύριον, τὴν δὲ καρδίαν αὐτῶν πεπωρωμένην12 καὶ μακρὰν13 ὄντες ἀπὸ τοῦ κυρίου, ἐκείνοις αἱ ἐντολαὶ αὗται σκληραί14 εἰσι καὶ δύσβατοι.15 5 θέσθε οὖν ὑμεῖς, οἱ κενοὶ16 καὶ ἐλαφροὶ17 ὄντες ἐν τῇ πίστει, τὸν κύριον ὑμῶν εἰς τὴν καρδίαν, καὶ γνώσεσθε, ὅτι οὐδε ἐστιν εὐκοπώτερον18 τῶν ἐντολῶν τούτων οὔτε γλυκύτερον19

1.  ἰσχυρός, adj., powerful, mighty, strong 2.  θαυμαστός, adj., marvelous, wondrous, wonderful 3. κτίζω, 3SAAI, create 4.  ἕνεκα, adv., because of, for the sake of 5.  κτίσις, fem., creation 6. ὑποτάσσω, 3SAAI, place under, to subordinate, to subject 7.  κατακυριεύω, PAN, be master, subdue, exercise dominion over 8.  κτίσμα, neut., creation, creature 9. κατακυριεύω, 3SPAI, be master, subdue, exercise dominion over 10.  κατακυριεύω, AAN, be master, subdue, exercise dominion over 11.  χεῖλος, neut., lip 12.  πωρόω, RPPASF, petrify, harden 13.  μακράν, adv., far away 14.  σκληρός, adj., hard, difficult, demanding 15.  δύσβατος, adj., hard to traverse, difficult to walk in, impassible 16.  κενός, adj., vain, empty 17.  ἐλαφρός, adj., light, vacillating, fickle, frivolous 18.  εὔκοπος, adj., easy, easier 19.  γλυκύς, adj., sweet, sweeter

οὔτε ἡμερώτερον.20 6 ἐπιστράφητε ὑμεῖς οἱ ταῖς ἐντολαῖς πορευόμενοι τοῦ διαβόλου, ταῖς δυσκόλοις21 καὶ πικραῖς22 καὶ ἀγρίαις23 καὶ ἀσελγέσι,24 καὶ μὴ φοβήθητε τὸν διάβολον, ὅτι ἐν αὐτῷ δύναμις οὐκ ἔστιν καθʼ ὑμῶν· 7 ἐγὼ γὰρ ἔσομαι μεθʼ ὑμῶν, ὁ ἄγγελος τῆς μετανοίας25 ὁ κατακυριεύων26 αὐτοῦ. ὁ διάβολος μόνον φόβον ἔχει, ὁ δὲ φόβος αὐτοῦ τόνον27 οὐκ ἔχει· μὴ φοβήθητε οὖν αὐδε, καὶ φεύξεται28 ἀφʼ ὑμῶν.

48 (12.5) Λέγω αὐτῷ Κύριε, ἄκουσόν μου

ὀλίγων ῥημάτων. Λέγε, φησίν, ὃ βούλει. Ὁ μὲν ἄνθρωπος, φημί, κύριε, πρόθυμός29 ἐστι τὰς ἐντολὰς τοῦ θεοῦ φυλάσσειν, καὶ οὐδείς ἐστιν ὁ μὴ αἰτούμενος παρὰ τοῦ κυρίου, ἵνα ἐνδυναμωθῇ30 ἐν ταῖς ἐντολαῖς αὐτοῦ καὶ ὑποταγῇ αὐταῖς· ἀλλʼ ὁ διάβολος σκληρός31 ἐστι καὶ καταδυναστεύει32 αὐτῶν. 2 Οὐ δύναται, φησί, καταδυναστεύειν33 τῶν δούλων τοῦ θεοῦ τῶν ἐξ ὅλης καρδίας ἐλπιζόντων ἐπʼ αὐδε. δύναται ὁ διάβολος ἀντιπαλαῖσαι,34 καταπαλαῖσαι35 δὲ οὐ δύναται. ἐὰν οὖν ἀντισταθῆτε36 20.  ἥμερος, adj., gentle, kind, more kind than 21.  δύσκολος, adj., hard, difficult 22.  πικρός, adj., cruel, bitter 23.  ἄγριος, adj., living in the fields, uncontrolled, savage, wild 24.  ἀσελγής, adj., unconstrained, licentious, lewd 25.  μετάνοια, fem., change of mind, turning about, repentance 26.  κατακυριεύω, PAPNSM, be master, subdue, exercise dominion over 27.  τόνος, masc., lasting quality, force 28. φεύγω, 3SFMI, escape, flee, run away from 29.  πρόθυμος, adj., ready, willing, eager 30. ἐνδυναμόω, 3SAPS, strengthen 31.  σκληρός, adj., hard, difficult, demanding 32. καταδυναστεύω, 3SPAI, exercise power over, dominate, oppress 33.  καταδυναστεύω, PAN, exercise power over, dominate, oppress 34.  ἀντίπαλαίω, AAN, struggle against, wrestle 35.  καταπαλαίω, AAN, win a victory, throw down (in wrestling), win a wrestling match 36. ἀνθίστημι, 2PAPS, stand against, oppose, resist

the shepherd of hermas, commandments αὐτῷ, νικηθεὶς1 φεύξεται2 ἀφʼ ὑμῶν κατῃσχυμμένος.3 ὅσοι δε, φησίν, ἀπόκενοί4 εἰσι, φοβοῦνται τὸν διάβολον ὡς δύναμιν ἔχοντα. 3 ὅταν ὁ ἄνθρωπος κεράμια5 ἱκανώτατα6 γεμίςῃ7 οἴνου καλοῦ καὶ ἐν τοῖς κεραμίοις ἐκείνοις ὀλίγα ἀπόκενα ᾖ, ἔρχεται ἐπὶ τὰ κεράμια καὶ οὐ κατανοεῖ8 τὰ πλήρη.9 Οἶδε γάρ, ὅτι πλήρη εἰσί κατανοεῖ δὲ τὰ ἀπόκενα, φοβούμενος, μήποτε10 ὤξισαν·11 ταχὺ12 γὰρ τὰ ἀπόκενα κεράμια ὀξίζουσι,13 καὶ ἀπόλλυται ἡ ἡδονὴ14 τοῦ οἴνου. 4 οὕτω15 καὶ ὁ διάβολος ἔρχεται ἐπὶ πάντας τοὺς δούλους τοῦ θεοῦ ἐκπειράζων16 αὐτούς. ὅσοι οὖν πλήρεις17 εἰσὶν ἐν τῇ πίστει, ἀνθεστήκασιν18 αὐτῷ ἰσχυρῶς,19 κἀκεῖνος20 ἀποχωρεῖ21 ἀπʼ αὐτῶν μὴ ἔχων τόπον, ποῦ εἰσέλθῃ. ἔρχεται οὖν τότε πρὸς τοὺς ἀποκένους22 καὶ ἔχων τόπον εἰσπορεύεται23

1.  νικάω, APPNSM, overcome, conquer, prevail 2. φεύγω, 3SFMI, escape, flee, run away 3.  καταισχύνω, RPPNSM, disgrace, humiliate, put to shame 4.  ἀπόκενος, adj., not quite full, partially empty 5.  κεράμιον, neut., earthenware vessel, ceramic jar 6.  ἱκανός, adj., sufficient, enough, considerable, many 7. γεμίζω, 3SAAS, full of, filled with, fill 8. κατανοέω, 3SPAI, notice, observe, understand, consider 9.  πλήρης, adj., filled, full 10.  μήποτε, adv., lest, perhaps 11.  ὀξίζω, 3PAAI, become sour, turn to vinegar 12.  ταχύς, adv., in a short time, quickly 13. ὀξίζω, 3PPAI, become sour, turn to vinegar, 14.  ἡδονή, fem., pleasure, delight, pleasant taste 15.  οὕτω, adv., thus, in this way 16.  ἐκπειράζω, PAPNSM, tempt 17.  πλήρης, adj., filled, full 18. ἀνθίστημι, 3PRAI, stand against, oppose, resist 19.  ἰσχυρῶς, adv., powerfully, mightily, strongly 20.  κἀκεῖνος, conj., and that one 21. ἀποχωρέω, 3SPAI, withdrawal, go away, depart 22.  ἀπόκενος, adj., not quite full, partially empty 23. εἰσπορεύομαι, 3SPMI, go into, enter

εἰς αὐτούς, καὶ ὃ δὲ βούλεται ἐν αὐτοῖς ἐργάζεται, καὶ γίνονται αὐτῷ ὑπόδουλοι.24

49 (12.6) Ἐγὼ δὲ ὑμῖν λέγω, ὁ ἄγγελος τῆς

μετανοίας·25 μὴ φοβήθητε τὸν διάβολον. ἀπεστάλην γάρ, φησί, μεθʼ ὑμῶν εἶναι τῶν μετανοούντων ἐξ ὅλης καρδίας αὐτῶν καὶ ἰσχυροποιῆσαι26 αὐτοὺς ἐν τῇ πίστει. 2 πιστεύσατε οὖν τῷ θεῷ ὑμεῖς οἱ διὰ τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν ἀπεγνωκότες27 τὴν ζωὴν ὑμῶν καὶ προστιθέντες28 ἁμαρτίαις καὶ καταβαρύνοντες29 τὴν ζωὴν ὑμῶν, ὅτι, ἐὰν ἐπιστραφῆτε πρὸς τὸν κύριον ἐξ ὅλης τῆς καρδίας ὑμῶν καὶ ἐργάσησθε τὴν δικαιοσύνην, τὰς λοιπὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς ὑμῶν καὶ δουλεύσητε30 αὐτῷ ὀρθῶς31 κατὰ τὸ θέλημα αὐτοῦ, ποιήσει ἴασιν32 τοῖς προτέροις33 ὑμῶν ἁμαρτήμασι34 καὶ ἕξετε δύναμιν τοῦ κατακυριεῦσαι35 τῶν ἔργων τοῦ διαβόλου. Τὴν δὲ ἀπειλὴν36 τοῦ διαβόλου ὅλως37 μὴ φοβήθητε· ἄτονος38 γάρ ἐστιν ὥσπερ νεκροῦ νεῦρα.39 3 ἀκούσατε οὖν μου καὶ φοβήθητε τὸν πάντα δυνάμενον, σῶσαι καὶ ἀπολέσαι, καὶ τηρεῖτε τὰς ἐντολὰς ταύτας, καὶ ζήσεσθε τῷ θεῷ. 4 λέγω αὐτῷ Κύριε, νῦν ἐνεδυναμώθην40 ἐν πᾶσι τοῖς

24.  ὑπόδουλος, adj., subject as a slave, enslaved 25.  μετάνοια, fem., change of mind, turning about, repentance 26.  ἰσχυροποιέω, AAN, strengthen 27.  ἀπογιγνώσκω, RAPNPM, give up on in despair 28.  προστίθημι, PAPNPM, increase, add to 29.  καταβαρύνω, PAPNPM, overload, burn, weigh down 30. δουλεύω, 2PAAS, be a slave, serve 31.  ὀρθῶς, adv., justly, rightly, correctly 32.  ἴασις, fem., healing 33.  πρότερος, adj., before, formerly, previously 34.  ἁμάρτημα, neut., failure, sin 35.  κατακυριεύω, AAN, be master, subdue, exercise dominion over 36.  ἀπειλή, fem., threat 37.  ὅλως, adv., wholly, completely, at all 38.  ἄτονος, adj., slack, too weak to, powerless 39.  νεῦρον, neut., sinew, tendon 40. ἐνδυναμόω, 1SAPI, strengthen

107

108

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s δικαιώμασι1 τοῦ κυρίου, ὅτι σὺ μετʼ ἐμοῦ εἶ· καὶ οἶδα, ὅτι συγκόψεις2 τὴν δύναμιν τοῦ διαβόλου πᾶσαν καὶ ἡμεῖς αὐτοῦ κατακυριεύσομεν3 καὶ κατισχύσομεν4 πάντων τῶν ἔργων αὐτοῦ. Καὶ ἐλπίζω, κύριε, δυνασθαί με τὰς ἐντολὰς ταύτας, ἃς ἐντέταλσαι,5 τοῦ κυρίου ἐνδυναμοῦντος6 φυλάξαι. 5 Φυλάξεις, φησίν, ἐὰν ἡ καρδία σου καθαρὰ7 γένηται πρὸς κύριον· καὶ πάντες δὲ φυλάξουσιν, ὅσοι ἂν καθαρίσωσιν ἑαυτῶν τὰς καρδίας ἀπὸ τῶν ματαίων8 ἐπιθυμιῶν τοῦ αἰῶνος τούτου, καὶ ζήσονται τῷ θεῷ.

Παραβολαι Ας Ελαλησε Μετʼ Εμου παραβολὴ α´

50 (1.1) Λέγει μοι· Οἴδατε, φησίν, ὅτι ἐπὶ

ξένης9 κατοικεῖτε ὑμεῖς οἱ δοῦλοι τοῦ θεοῦ· ἡ γὰρ πόλις ὑμῶν μακράν10 ἐστιν ἀπὸ τῆς πόλεως ταύτης· εἰ οὖν οἴδατε, φησί, τὴν πόλιν ὑμῶν, ἐν ᾗ μέλλετε κατοικεῖν, τί ὧδε ὑμεῖς ἑτοιμάζετε ἀγροὺς καὶ παρατάξεις11 πολυτελεῖς12 καὶ οἰκοδομὰς13 καὶ οἰκήματα14 μάταια;15 2 ταῦτα οὖν ὁ ἑτοιμάζων εἰς 1.  δικαίωμα, neut., righteous requirement, commandment 2. συγκόπτω, 2SFAI, cut up, destroy, overcome, break 3. κατακυριεύω, 1PFAI, be master, subdue, exercise dominion over 4. κατισχύω, 1PFAI, be dominant, prevail, win the victory over 5. ἐντέλλω, 2SAMM, command 6.  ἐνδυναμόω, PAPGSM, strengthen 7.  καθαρός, adj., spotless, clean, pure 8.  μάταιος, adj., vain, frivolous, fruitless, futile, useless 9.  ξένος, adj., strange, foreign, foreign country 10.  μακράν, adv., far away 11.  παράταξις, fem., arrangement, array, furnishing, possession 12.  πολυτελής, adj., very expensive 13.  οἰκοδομή, fem., house, building 14.  οἰκοδομή, neut., quarters, room 15.  μάταιος, adj., vain, fruitless, frivolous, useless

ταύτην τὴν πόλιν οὐ δύναται ἐπανακάμψαι16 εἰς τὴν ἰδίαν πόλιν. 3 ἄφρον17 καὶ δίψυχε18 καὶ ταλαίπωρε19 ἄνθρωπε, οὐ νοεῖς,20 ὅτι ταῦτα πάντα ἀλλότριά21 εἰσι καὶ ὑπ ἐξουσίαν ἑτέρου εἰσίν; ἐρεῖ γὰρ ὁ κύριος τῆς πόλεως ταύτης· Οὐ θέλω σε κατοικεῖν εἰς τὴν πόλιν μου, ἀλλʼ ἔξελθε ἐκ τῆς πόλεως ταύτης, ὅτι τοῖς νόμοις μου οὐ χρᾶσαι.22 4 σὺ οὖν ἔχων ἀγροὺς καὶ οἰκήσεις23 καὶ ἑτέρας ὑπάρξεις24 πολλάς, ἐκβαλλόμενος ὑπ αὐτοῦ τί ποιήσεις σου τὸν ἀγρὸν καὶ τὴν οἰκίαν καὶ τὰ λοιπά, ὅσα ἡτοίμασας σεαυτῷ̀ λέγει γάρ σοι δικαίως25 ὁ κύριος τῆς χώρας26 ταύτης· Ἢ τοῖς νόμοις μου χρῶ27 ἢ ἐκχώρει28 ἐκ τῆς χώρας μου. 5 σὺ οὖν τί μέλλεις ποιεῖν, ἔχων νόμον ἐν τῇ σῇ πόλει; ἕνεκεν29 τῶν ἀγρῶν σου καὶ τῆς λοιπῆς ὑπάρξεως τὸν νόμον σου πάντως ἀπαρνήσῃ30 καὶ πορεύσῃ τῷ νόμῳ τῆς πόλεως ταύτης; βλέπε, μὴ ἀσύμφορόν31 ἐστιν ἀπαρνῆσαι32 τὸν νόμον σου· ἐὰν γὰρ ἐπανακάμψαι33 θελήσῃς εἰς τὴν πόλιν σου, οὐ μὴ παραδεχθήσῃ,34 ὅτι ἀπηρνήσω35 τὸν νόμον τῆς πόλεώς σου, καὶ ἐκκλεισθήσῃ36 ἀπʼ αὐτῆς· 6 βλέπε οὖν σύ ὡς 16.  ἐπανακάμπτω, AAN, return 17.  ἄφρων, adj., foolish, ignorant 18.  δίψυχος, adj., doubting, double–minded 19.  ταλαίπωρος, adj., miserable, wretched 20. νοέω, 2SPAI, think, perceive, understand 21.  ἀλλότριος, adj., strange, foreign, belong to another 22. χράομαι, 2SPMI, make use of, use 23.  οἴκησις, fem., house 24.  ὕπαρξις, fem., property, possession 25.  δικαίως, adv., justly, rightly 26.  χώρα, fem., place, region, country 27. χράομαι, 2SPMM, make use of, use 28. ἐκχωρέω, 2SPAM, remove, depart, go out 29.  ἕνεκα, prep., on account of, because of 30. ἀπαρνέομαι, 2SFMI, deny 31.  ἀσύμφορος, adj., harmful, disadvantageous, against your interest, no profit 32.  ἀπαρνέομαι, AAN, deny 33.  ἐπανακάμπτω, AAN, return 34. παραδέχομαι, 2SFPI, receive, accept, welcome 35. ἀπαρνέομαι, 2SAMI, deny 36. ἐκκλείω, 2SFPI, shut out, banish, exclude

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s ἐπὶ ξένης1 κατοικῶν μηδὲν πλέον ἑτοίμαζε σεαυτῷ εἰ μὴ τὴν αὐτάρκειαν2 τὴν ἀρκετήν3 σοι, καὶ ἕτοιμος4 γίνου, ἵνα, ὅταν θέλῃ ὁ δεσπότης5 τῆς πόλεως ταύτης ἐκβαλεῖν σε ἀντιταξάμενον6 τῷ νόμῳ αὐτοῦ, ἐξέλθῃς ἐκ τῆς πόλεως αὐτοῦ καὶ ἀπέλθῃς ἐν τῇ πόλει σου καὶ τῷ σῷ νόμῳ χρήσῃ7 ἀνυβρίστως8 ἀγαλλιώμενος.9 7 βλέπετε οὖν ὑμεῖς οἱ δουλεύοντες10 τῷ κυρίῳ καὶ ἔχοντες αὐτὸν εἰς τὴν καρδίαν· ἐργάζεσθε τὰ ἔργα τοῦ θεοῦ μνημονεύοντες11 τῶν ἐντολῶν αὐτοῦ καὶ τῶν ἐπαγγελιῶν ὧν ἐπηγγείλατο,12 καὶ πιστεύσατε αὐτῷ, ὅτι ποιήσει αὐτάς, ἐὰν αἱ ἐντολαὶ αὐτοῦ φυλαχθῶσιν. 8 ἀντὶ ἀγρῶν οὖν ἀγοράζετε13 ψυχὰς θλιβομένας,14 καθά15 τις δυνατός ἐστι, καὶ χήρας16 καὶ ὀρφανοὺς17 ἐπισκέπτεσθε18 καὶ μὴ παραβλέπετε19 αὐτούς, καὶ τὸν πλοῦτον20 ὑμῶν καὶ τὰς παρατάξεις21 πάσας εἰς τοιούτους ἀγροὺς καὶ οἰκίας δαπανᾶτε,22 ἃς ἐλάβετε παρὰ τοῦ θεοῦ. 9 εἰς 1.  ξένος, adj., strange, foreign, foreign country 2.  αὐτάρκεια, fem., enough, self–sufficient, contentment 3.  ἀρκετός, adj., adequate, enough, sufficient 4.  ἕτοιμος, adj., prepared, ready 5.  δεσπότης, masc., lord, master 6.  ἀντιτάσσω, AMPASM, resist, oppose 7. χράομαι, 2SAMS, make use of, use 8.  ἀνυβρίστως, adv., without being insulted 9.  ἀγαλλιάω, PMPNSM, overjoyed, rejoice exceedingly 10.  δουλεύω, PAPNPM, be a slave, serve 11.  μνημονεύω, PAPNPM, call to mind, remember 12. ἐπαγγέλλομαι, 3SAMI, promise 13. ἀγοράζω, 2PPAM, purchase, buy 14.  θλίβω, PPPAPF, oppress, afflict 15.  καθά, adv., just as 16.  χήρα, fem., widow 17.  ὀρφανός, adj., fatherless, without parents, orphan 18. ἐπισκέπτομαι, 2PPMM, visit, look after, care for 19. παραβλέπω, 2PPAM, overlook, neglect 20.  πλοῦτος, masc., riches, wealth 21.  παράταξις, fem., arrangement, array, furnishing, possession 22. δαπανάω, 2PPAM, spend

τοῦτο γὰρ ἐπλούτισεν23 ὑμᾶς ὁ δεσπότης, ἵνα ταύτας τὰς διακονίας τελέσητε24 αὐτῷ πολὺ βέλτιόν25 ἐστι τοιούτους ἀγροὺς ἀγοράζειν26 καὶ κτήματα27 καὶ οἴκους, οὓς εὑρήσεις ἐν τῇ πόλει σου, ὅταν ἐπιδημήσῃς28 εἰς αὐτήν. 10 αὕτη ἡ πολυτέλεια29 καλὴ καὶ ἱερά,30 λύπην31 μὴ ἔχουσα μηδὲ φόβον, ἔχουσα δὲ χαράν. τὴν οὖν πολυτέλειαν τῶν ἐθνῶν μὴ πράσσετε· ἀσύμφορον32 γάρ ἐστιν ὑμῖν τοῖς δούλοις τοῦ θεοῦ. 11 τὴν δὲ ἰδίαν πολυτέλειαν πράσσετε, ἐν ᾗ δύνασθε χαρῆναι, καὶ μὴ παραχαράσσετε33 μηδὲ τοῦ ἀλλοτρίου34 ἅψησθε μηδὲ ἐπιθυμεῖτε35 αὐτοῦ· πονηρὸν γάρ ἐστιν ἀλλοτρίων ἐπιθυμεῖν.36 τὸ δὲ σὸν ἔργον ἐργάζου, καὶ σωθήσῃ.

παραβολὴ β´

51 (2.1) Περιπατοῦντός μου εἰς τὸν

ἀγρὸν καὶ κατανοοῦντος37 πτελέαν38 καὶ ἄμπελον39 καὶ διακρίνοντος40 περὶ αὐτῶν καὶ τῶν καρπῶν αὐτῶν, φανεροῦταί 23. πλουτίζω, 3SAAI, enrich, make rich 24. τελέω, 2PAAS, complete, finish, accomplish, fulfil 25.  βελτίων, adj., better 26.  ἀγοράζω, PAN, buy 27.  κτῆμα, neut., property, possession 28. ἐπιδημέω, 2SAAS, return home 29.  πολυτέλεια, fem., great expense, extravagance, luxury 30.  ἱερός, adj., holy thing, temple 31.  λύπη, fem., pain, sorrow, grief 32.  ἀσύμφορος, adj., harmful, disadvantageous, against your interest, no profit 33. παραχαράσσω, 2PPAM, counterfeit 34.  ἀλλότριος, adj., strange, foreign, belong to another 35. ἐπιθυμέω, 2PPAM, lust for, long for, desire 36.  ἐπιθυμέω, PAN, lust for, long for, desire 37.  κατανοέω, PAPGSM, consider, observe, notice 38.  πτελέα, fem., elm tree 39.  ἄμπελος, fem., vine 40.  διακρίνω, PAPGSM, judge, make a distinction, think

109

110

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s μοι ὁ ποιμὴν1 καὶ λέγει· Τί σὺ ἐν ἑαυτῷ ζητεῖς περὶ τῆς πτελέας καὶ τῆς ἀμπέλου; Συζητῶ,2 φημί, κύριε, ὅτι εὐπρεπέσταταί3 εἰσιν ἀλλήλαις. 2 Ταῦτα τὰ δύο δένδρα,4 φησίν, εἰς τύπον5 κεῖνται6 τοῖς δούλοις τοῦ θεοῦ. Ἤθελον, φημί, γνῶναι τὸν τύπον τῶν δένδρων τούτων ὧν λέγεις. Βλέπεις, φησί, τὴν πτελέαν καὶ τὴν ἄμπελον; Βλέπω, φημί, κύριε. 3 Ἡ ἄμπελος, φησίν, αὕτη καρπὸν φέρει, ἡ δὲ πτελέα ξύλον7 ἄκαρπόν8 ἐστιν· ἀλλʼ ἡ ἄμπελος αὕτη ἐὰν μὴ ἀναβῇ ἐπὶ τὴν πτελέαν, οὐ δύναται καρποφορῆσαι9 πολὺ ἐρριμμένη10 χαμαί,11 καὶ ὃν φέρει καρπόν, σεσηπότα12 φέρει μὴ κρεμαμένη13 ἐπὶ τῆς πτελέας, ὅταν οὖν ἐπιρριφῇ14 ἡ ἄμπελος ἐπὶ τὴν πτελέαν, καὶ παρʼ ἑαυτῆς φέρει καρπὸν καὶ παρὰ τῆς πτελέας. 4 βλέπεις οὖν, ὅτι καὶ ἡ πτελέα πολὺν καρπὸν δίδωσιν, οὐκ ἐλάσσονα15 τῆς ἀμπέλου, μᾶλλον δὲ καὶ πλείονα. Πῶς, φημί, κύριε, πλείονα; Ὅτι φησίν, ἡ ἄμπελος κρεμαμένη ἐπὶ τὴν πτελέαν τὸν καρπὸν πολὺν καὶ καλὸν δίδωσιν, ἐρριμμένη δὲ χαμαὶ ὀλίγον καί σαπρὸν16 φέρει. αὕτη οὖν ἡ παραβολὴ εἰς τοὺς δούλους τοῦ θεοῦ κεῖται,17 εἰς πτωχὸν καὶ πλούσιον.18 5 Πῶς, 1.  ποιμήν, masc., shepherd 2. συζητέω, 1SPAI, debate, search, reflect, consider 3.  εὐπρεπής, adj., beautiful, harmonious, well–suited 4.  δένδρον, neut., tree 5.  τύπος, masc., type 6. κεῖμαι, 3PPPI, set, be laid, be given 7.  ξύλον, neut., tree 8.  ἄκαρπος, adj., barren, fruitless 9.  καρποφορέω, AAN, bear fruit 10.  ῥίπτω, RPPNSF, throw down, lay down, spread out 11.  χαμαί, adv., on the ground 12.  σήπω, RAPASM, decay, rot, rotten 13.  κρεμάννυμι, PMPNSF, hang up, hang 14. ἐπιρρίπτω, 3SAPS, cast upon, attach 15.  ἐλάσσων, adj., inferior, less than, no less 16.  σαπρός, adj., bad, worthless, rotten 17. κεῖμαι, 3SPPI, set, be laid, be given 18.  πλούσιος, adj., wealthy, rich

φημί, κύριε, γνώρισον19 μοι. Ἄκουε, φησίν· ὁ μὲν πλούσιος ἔχει χρήματα,20 τὰ δὲ πρὸς τὸν κύριον πτωχεύει,21 περισπώμενος22 περὶ τὸν πλοῦτον23 ἑαυτοῦ, καὶ λίαν24 μικρὰν ἔχει τὴν ἔντευξιν25 καὶ τὴν ἐξομολόγησιν26 πρὸς τὸν κύριον, καὶ ἣν ἔχει, βληχρὰν27 καὶ μικρὰν καὶ ἄλλην μὴ ἔχουσαν δύναμιν. ὅταν οὖν ἐπαναπάῃ28 ἐπὶ τὸν πένητα29 ὁ πλούσιος καὶ χορηγήσῃ30 αὐτῷ τὰ δέοντα, πιστεύει, ὅτι ἐὰν ἐργάσηται εἰς τὸν πένητα δυνηθήσεται τὸν μισθὸν31 εὑρεῖν παρὰ τῷ θεῷ ὅτι ὁ πένης πλούσιός ἐστιν ἐν τῇ ἐντεύξει καὶ ἐν τῇ ἐξομολογήσει καὶ δύναμιν μεγάλην ἔχει παρὰ τῷ θεῷ ἡ ἔντευξις αὐτοῦ. ἐπιχορηγεῖ32 οὖν ὁ πλούσιος τῷ πένητι πάντα ἀδιστάκτως.33 6 ὁ πένης δὲ ἐπιχορηγούμενος34 ὑπὸ τοῦ πλουσίου ἐντυγχάνει35 τῷ θεῷ εὐχαριστῶν αὐτῷ, ὑπὲρ τοῦ διδόντος αὐτῷ κἀκεῖνος36 ἔτι ἐπισπουδάζει37 περὶ τοῦ πένητος,38 ἵνα ἀδιάλειπτος39 γένηται ἐν τῇ ζωῇ αὐτοῦ· οἶδε 19. γνωρίζω, 2SAAM, explain, make known 20.  χρῆμα, neut., property, money, wealth 21. πτωχεύω, 3SPAI, become poor, be very poor 22.  περισπάω, PMPNSM, be distracted 23.  πλοῦτος, masc., riches, wealth 24.  λίαν, adv., exceedingly, very 25.  ἔντευξις, fem., prayer, petition, intercession 26.  ἐξομολόγησις, fem., confession 27.  βληχρός, fem., feeble, weak 28. ἐπαναπαύομαι, 3SAPS, rest upon, depend upon 29.  πένης, masc., needy, poor 30. χορηγέω, 3SAAS, provide, supply 31.  μισθός, masc. wages, pay, reward 32. ἐπιχορηγέω, 3SPAI, supply, support, provide for 33.  ἀδιστάκτως, adv., without doubting, without hesitating 34.  ἐπιχορηγέω, PPPNSM, supply, support, provide for 35. ἐντυγχάνω, 3SPAI, approach, pray, intercede 36.  κἀκεῖνος, conj., and that one 37. ἐπισπουδάζω, 3SPAI, make haste, be more zealous 38.  πένης, masc., needy, poor 39.  ἀδιάλειπτος, adj., unceasing, constantly

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s γάρ, ὅτι ἡ τοῦ πένητος ἔντευξις προσδεκτή1 ἐστι καὶ πλουσία2 πρὸς κύριον. 7 ἀμφότεροι3 οὖν τὸ ἔργον τελοῦσιν·4 ὁ μὲν πένης ἐργάζεται τῇ ἐντεύξει, ἐν ᾗ πλουτεῖ,5 ἣν ἔλαβεν παρὰ τοῦ κυρίου· ταύτην ἀποδίδωσι τῷ κυρίῳ τῷ ἐπιχορηγοῦντι6 αὐτῷ καὶ ὁ πλούσιος ὡσαύτως7 το πλοῦτος,8 ὃ ἔλαβεν παρὰ τοῦ κυρίου, ἀδιστάκτως παρέχεται τῷ πένητι. καὶ τοῦτο ἔργον μέγα ἐστὶ καὶ δεκτὸν9 παρὰ τῷ θεῷ, ὅτι συνῆκεν10 ἐπὶ πλούτῳ αὐτοῦ καὶ εἰργάσατο εἰς τὸν πένητα ἐκ τῶν δωρημάτων11 τοῦ κυρίου καὶ ἐτέλεσε12 τὴν διακονίαν ὀρθῶς.13 8 παρὰ τοῖς οὖν ἀνθρώποις ἡ πτελέα14 δοκεῖ καρπὸν μὴ φέρειν, καὶ οὐκ οἴδασιν οὐδὲ νοοῦσιν,15 ὅτι, ὅταν ἀβροχία16 γένηται, ἡ πτελέα ἔχουσα ὕδωρ τρέφει17 τὴν ἄμπελον18 καὶ ἡ ἄμπελος ἀδιάλειπτον19 ἔχουσα τὸ ὕδωρ διπλοῦν20 τὸν καρπὸν ἀποδίδωσι, καὶ ὑπὲρ ἑαυτῆς καὶ ὑπὲρ τῆς πτελέας. οὕτως καὶ οἱ πένητες21 ὑπὲρ τῶν πλουσίων22 ἐντυγχάνοντες23 πρὸς 1.  προσδεκτός, fem., acceptable 2.  πλούσιος, adj., rich, wealthy 3.  ἀμφότεροι, adj., both 4. τελέω, 3PPAI, accomplish, finish, complete 5. πλουτέω, 3SPAI, be rich 6.  ἐπιχορηγέω, PAPDSM, supply, support, provide for 7.  ὡσαύτως, adv., in like manner, similarly, likewise 8.  πλοῦτος, masc., riches, wealth 9.  δεκτός, adj., acceptable 10. συνίημι, 3SAAI, understand 11.  δώρημα, neut., that which is given, present, gift 12. τελέω, 3SAAI, accomplish, finish, complete 13.  ὀρθῶς, adv., justly, correctly, rightly 14.  πτελέα, fem., elm tree 15. νοέω, 3PPAI, think, perceive, understand 16.  ἀβροχία, fem., drought 17. τρέφω, 3SPAI, feed, nourish 18.  ἄμπελος, fem., vine 19.  ἀδιάλειπτος, adj., unceasing, constantly 20.  διπλοῦς, adj. twofold, double 21.  πένης, masc., needy, poor 22.  πλούσιος, adj., rich, wealthy 23.  ἐντυγχάνω, PAPNPM, approach, pray, intercede

τὸν κύριον πληροφοροῦσι24 τὸ πλοῦτος25 αὐτῶν, καὶ πάλιν οἱ πλούσιοι χορηγοῦντες26 τοῖς πένησι τὰ δέοντα πληροφοροῦσι τὰς εὐχὰς27 αὐτῶν. 9 γίνονται οὖν ἀμφότεροι28 κοινωνοὶ29 τοῦ ἔργου τοῦ δικαίου. ταῦτα οὖν ὁ ποιῶν οὐκ ἐγκαταλειφθήσεται30 ὑπὸ τοῦ θεοῦ, ἀλλʼ ἔσται γεγραμμένος εἰς τὰς βίβλους31 τῶν ζώντων. 10 μακάριοι οἱ ἔχοντες καὶ συνιέντες,32 ὅτι παρὰ τοῦ κυρίου πλουτίζονται,33 ὁ γὰρ συνίων34 τοῦτο δυνήσεται καὶ διακονῆσαί τι ἀγαθόν.

παραβολὴ γ´

52 (3.1) Ἔδειξέ35 μοι δένδρα36 πολλὰ μὴ

ἔχοντα φύλλα,37 ἀλλʼ ὡσεὶ38 ξηρὰ39 ἐδόκει μοι εἶναι· ὅμοια40 γὰρ ἦν πάντα. καὶ λέγει μοι· Βλέπεις τὰ δένδρα ταῦτα; Βλέπω, φημί, κύριε, ὅμοια ὄντα καὶ ξηρά. ἀποκριθείς μοι λέγει· Ταῦτα τὰ δένδρα, ἃ βλέπεις, οἱ κατοικοῦντές εἰσιν ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ. 2 Διατί οὖν, φημί, κύριε, ὡσεὶ ξηρά εἰσι καὶ ὅμοια; Ὅτι, φησίν, οὔτε οἱ δικαίοι φαίνονται οὔτε οἱ ἁμαρτωλοὶ ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ, ἀλλʼ ὅμοιοί εἰσιν· ὁ γὰρ αἰὼν οὗτος τοῖς δικαίοις χειμών41 ἐστι, καὶ οὐ φαίνονται μετὰ τῶν ἁμαρτωλῶν κατοικοῦντες. 3 ὥσπερ γὰρ ἐν 24. πληροφορέω, 3PPAI, fill completely, fulfill, complement 25.  πλοῦτος, masc., riches, wealth 26.  χορηγέω, PAPNPM, provide, supply 27.  εὐχή, fem., vow, prayer 28.  ἀμφότεροι, adj., both 29.  κοινωνός, adj., companion, partner, sharer 30. ἐγκαταλείπω, 3SFPI, leave, forsake, abandon 31.  βίβλος, fem. scroll, book 32.  συνίημι, PAPNPM, understand 33. πλουτίζω, 3PPPI, make rich 34.  συνίημι, PAPNSM, understand 35. δείκνυμι, 3SAAI, show 36.  δένδρον, neut., tree 37.  φύλλον, neut., leaf 38.  ὡσεί, adv., like, as it were 39.  ξηρός, adj., withered, dry, dried up 40.  ὅμοιος, adj., resembling, similar, alike 41.  χειμών, masc., winter

111

112

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s τῷ χειμῶνι τὰ δένδρα ἀποβεβληκότα1 τὰ φύλλα ὅμοιά εἰσι καὶ οὐ φαίνονται τὰ ξηρὰ ποῖά2 εἰσιν ἢ τὰ ζῶντα, οὕτως ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ οὐ φαίνονται οὔτε οἱ δίκαιοι οὔτε οἱ ἁμαρτωλοί, ἀλλὰ πάντες ὅμοιοί εἰσιν.

παραβολὴ δ´

53 (4.1) Ἔδειξέ3 μοι πάλιν δένδρα4 πολλά,

ἃ μὲν βλαστῶντα,5 ἃ δὲ ξηρά,6 καὶ λέγει μοι· Βλέπεις, φησί, τὰ δένδρα ταῦτα; Βλέπω, φημί, κύριε, τὰ μὲν βλαστῶντα τὰ δὲ ξηρά. 2 Ταῦτα, φησί, τὰ δένδρα τὰ βλαστῶντα οἱ δίκαιοί εἰσιν οἱ μέλλοντες κατοικεῖν εἰς τὸν αἰῶνα τὸν ἐρχόμενον· ὁ γὰρ αἰὼν ὁ ἐρχόμενος θερεία7 ἐστὶ τοῖς δικαίοις, τοῖς δὲ ἁμαρτωλοῖς χειμών.8 ὅταν οὖν ἐπιλάμψῃ9 τὸ ἔλεος10 τοῦ κυρίου, τότε φανερωθήσονται οἱ δουλεύοντες11 τῷ θεῷ, καὶ πάντες φανερωθήσονται. 3 ὥσπερ γὰρ τῷ θέρει12 ἑνὸς ἑκάστου δένδρου οἱ καρποὶ φανεροῦνται καὶ ἐπιγινώσκονται ποταποί13 εἰσιν, οὕτω14 καὶ τῶν δικαίων οἱ καρποὶ φανεροὶ ἔσονται καὶ γνωσθήσονται πάντες εὐθαλεῖς15 ὄντες ἐν τῷ αἰῶνι ἐκείνῳ. 4 τὰ δὲ ἔθνη καὶ οἱ ἁμαρτωλοί, ἃ εἶδες τὰ δένδρα τὰ ξηρά, τοιοῦτοι εὑρεθήσονται ξηροὶ καὶ ἄκαρποι16 ἐν ἐκείνῳ τῷ αἰῶνι καὶ ὡς ξύλα17 1.  ἀποβάλλω, RAPNPN, throw away, remove 2.  ποῖος, neut., what, which 3. δείκνυμι, 3SAAI, show 4.  δένδρον, neut., tree 5.  βλαστάνω, PAPAPN, sprout, bud 6.  ξηρός, adj., withered, dry, dried up 7. θερεία, fem., summer, summertime 8.  χειμών, masc., winter 9. ἐπιλάμπω, 3SAAS, shine forth 10.  ἔλεος, neut., compassion, mercy 11.  δουλεύω, PAPNPM, be a slave, serve 12.  θέρος, neut., summer 13.  ποταπός, adj., what kind of 14.  οὕτω, adv., thus, in this way 15.  εὐθαλής, adj., blooming, thriving 16.  ἄκαρπος, adj., barren, fruitless 17.  ξύλον, neut., tree, timber, wood

κατακαυθήσονται18 καὶ φανεροὶ19 ἔσονται, ὅτι ἡ πρᾶξις20 αὐτῶν πονηρὰ γέγονεν ἐν τῇ ζωῇ αὐτῶν. οἱ μὲν γὰρ ἁμαρτωλοὶ καυθήσονται,21 ὅτι ἥμαρτον καὶ οὐ μετενόησαν. τὰ δὲ ἔθνη καυθήσονται, ὅτι οὐκ ἔγνωσαν τὸν κτίσαντα22 αὐτούς. 5 σύ οὖν καρποφόρησον,23 ἵνα ἐν τῷ θέρει24 ἐκείνῳ γνωσθῇ σου ὁ καρπός· ἀπέχου25 δὲ ἀπὸ πολλῶν πράξεων26 καὶ οὐδὲν διαμαρτήσεις.27 οἱ γὰρ τὰ πολλὰ πράσσοντες πολλὰ καὶ ἁμαρτάνουσι, περισπώμενοι28 περὶ τὰς πράξεις αὐτῶν καὶ μηδὲν δουλεύοντες τῷ κυρίῳ ἑαυτῶν. 6 πῶς οὖν, φησίν, ὁ τοιοῦτος δύναται τι αἰτήσασθαι παρὰ τοῦ κυρίου καὶ λαβεῖν, μὴ δουλεύων29 τῷ κυρίῳ; οἱ δουλεύοντες30 αὐτῷ, ἐκεῖνοι λήψονται τὰ αἰτήματα αὐτῶν. οἱ δὲ μὴ δουλεύοντες τῷ κυρίῳ, ἐκεῖνοι οὐδὲν λήψονται. 7 ἐὰν δὲ μίαν τις πρᾶξιν31 ἐργάσηται, δύναται καὶ τῷ κυρίῳ δουλεῦσαι·32 οὐ γὰρ διαφθαρήσεται33 ἡ διάνοια34 αὐτοῦ ἀπὸ τοῦ κυρίου, ἀλλὰ δουλεύσει35 αὐτῷ ἔχων τὴν διάνοιαν αὐτοῦ καθαράν.36 8 ταῦτα οὖν ἐὰν ποιήσῃς, δύνασαι καρποφορῆσαι37 εἰς τὸν αἰῶνα

18. κατακαίω, 3PFPI, burn up 19.  φανερός, adj., made known, plain, evident 20.  πρᾶξις, fem., course of action, act, deed 21. καίω, 3PFPI, set on fire, burn 22.  κτίζω, AAPASM, create 23. καρποφορέω, 2SAAM, bear fruit 24.  θέρος, neut, summer 25. ἀπέχω, 2SPMM, be distant from, abstain, avoid 26.  πρᾶξις, fem., course of action, act, deed 27. διαμαρτάνω, 2SFAI, miss entirely, be quite wrong 28.  περισπάω, PPPNPM, be distracted 29.  δουλεύω, PAPNSM, be a slave, serve 30.  δουλεύω, PAPNPM, be a slave, serve 31.  πρᾶξις, fem., act, deed 32.  δουλεύω, AAN, be a slave, serve 33. διαφθείρω, 3SFPI, destroy, corrupt 34.  διάνοια, fem., thought, mind 35. δουλεύω, 3SFAI, be a slave, serve 36.  καθαρός, adj., spotless, clean, pure 37.  καρποφορέω, AAN, bear fruit

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s τὸν ἐρχόμενον· καὶ ὃς ἂν ταῦτα ποιήσῃ, καρποφορήσει.1

παραβολὴ ε´

54 (5.1) Νηστεύων2 καὶ καθήμενος εἰς

ὄρος τι καὶ εὐχαριστῶν τῷ κυρίῳ περὶ πάντων ὧν ἐποίησε μετʼ ἐμοῦ, βλέπω τὸν ποιμένα3 παρακαθήμενόν4 μοι καὶ λέγοντα· Τί ὀρθρινὸς5 ὧδε ἐλήλυθας; Ὅτι, φημί, κύριε, στατίωνα6 ἔχω. 2 Τί, φησίν, ἐστὶ στατίων; Νηστεύω,7 φημί, κύριε. Νηστεία8 δὲ, φησί, τί ἐστιν αὕτη, ἣν νηστεύετε;9 Ὡς εἰώθειν,10 φημί κύριε, οὕτω11 νηστεύω. 3 Οὐκ οἴδατε, φησί, νηστεύειν12 τῷ κυρίῳ, οὐδέ ἐστιν νηστεία αὕτη ἡ ἀνωφελής,13 ἣν νηστεύετε αὐτῷ. Διατί, φημί, κύριε, τοῦτο λέγεις; Λέγω σοι, φησίν, ὅτι οὐκ ἔστιν αὕτη· νηστεία, ἣν δοκεῖτε νηστεύειν· ἀλλʼ ἐγώ σε διδάξω, τί ἐστι νηστεία δεκτὴ14 καὶ πλήρης15 τῷ κυρίῳ. Ἄκουε, φησίν. 4 ὁ θεὸς οὐ βούλεται τοιαύτην νηστείαν ματαίαν·16 οὕτω γὰρ νηστεύων τῷ θεῷ οὐδὲν ἐργάσῃ τῇ δικαιοσύνῃ. νήστευσον17 δὲ τῷ θεῷ νηστείαν τοιαύτην· 5 μηδὲν πονηρεύσῃ18 ἐν τῇ ζωῇ σου, ἀλλὰ δούλευσον19 τῷ κυρίῳ 1. καρποφορέω, 3SFAI, bear fruit 2.  νηστεύω, PAPNSM, fast 3.  ποιμήν, masc., shepherd 4.  παράκάθημαι, PMPASM, sit beside 5.  ὀρθρινός, adj., early in the morning 6.  στατίων, fem., keep a fast, military guard post, station 7. νηστεύω, 1SPAI, fast 8.  νηστεία, fem., fast 9. νηστεύω, 2PPAI, fast 10.  ἔθω, RAN, be accustomed 11.  οὕτω, adv., thus, in this way 12.  νηστεύω, PAN, fast 13.  ἀνωφελής, adj., harmful, unprofitable, useless 14.  δεκτός, adj., acceptable 15.  πλήρης, adj., full, complete 16.  μάταιος, fem., vain, empty, useless, worthless 17. νηστεύω, 2SAAM, fast 18. πονηρεύομαι, 2SAMS, be evil, act wickedly 19. δουλεύω, 2SAAM, be a slave, serve

ἐν καθαρᾷ20 καρδίᾳ τήρησον τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ πορευόμενος ἐν τοὶς προστάγμασιν21 αὐτοῦ καὶ μηδεμία ἐπιθυμία πονηρὰ ἀναβήτω ἐν τῇ καρδίᾳ σου. πίστευσον δὲ τῷ θεῷ, ὅτι, ἐὰν ταῦτα ἐργάσῇ καὶ φοβηθῇς αὐτὸν καὶ ἐγκρατεύσῃ22 ἀπὸ παντὸς πονηροῦ πράγματος,23 ζήσῃ τῷ θεῷ καὶ ταῦτα ἐὰν ἐργὰσῃ, μεγάλην νηστείαν ποιήσεις καὶ δεκτὴν24 τῷ θεῷ.

55 (5.2) Ἄκουε τὴν παραβολήν, ἣν μέλλω

σοι λέγειν, ἀνήκουσαν25 τῇ νηστείᾳ.26 2 εἶχέ τις ἀγρὸν καὶ δούλους πολλοὺς καὶ μέρος τι τοῦ ἀγροῦ ἐφύτευσεν27 ἀμπελῶνα28 καὶ ἐκλεξάμενος29 δοῦλόν τινα πιστὸν καὶ εὐάρεστον30 ἔντιμον,31 προσεκαλέσατο32 αὐτὸν καὶ λέγει αὐτῷ Λάβε τὸν ἀμπελῶνα τοῦτον, ὃν ἐφύτευσα,33 καὶ χαράκωσον34 αὐτόν, ἕως ἔρχομαι, καὶ ἕτερον δὲ μὴ ποιήσῃς τῷ ἀμπελῶνι· καὶ ταύτην μου τὴν ἐντολὴν φύλαξον, καὶ ἐλεύθερος35 ἔσῃ παρʼ ἐμοί. ἐξῆλθε δὲ ὁ δεσπότης36 τοῦ δούλου εἰς τὴν ἀποδημίαν.37 3 ἐξελθόντος δὲ αὐτοῦ ἔλαβεν ὁ δοῦλος καὶ ἐχαράκωσε38 τὸν ἀμπελῶνα. καὶ

20.  καθαρός, adj., spotless, clean, pure 21.  πρόσταγμα, neut., ordinance, commandment 22. ἐγκρατεύομαι, 2SAMS, control oneself, exercise self–control 23.  πρᾶγμα, neut., thing, matter, deed 24.  δεκτός, adj., acceptable 25.  ἀνήκω, PAPASF, it is fitting, belong, relate 26.  νηστεία, fem., fasting 27. φυτεύω, 3SAAI, plant 28.  ἀμπελών, masc., vineyard 29.  ἐκλέγομαι, AMPNSM, select, pick, choose 30.  εὐάρεστος, adj., acceptable, pleasing 31.  ἔντιμος, adj., precious, honored 32. προσκαλέω, 3SAMI, summon, call to oneself 33. φυτεύω, 1SAAI, plant 34. χαρακόω, 2SAAM, fence in, build a fence 35.  ἐλεύθερος, adj., free 36.  δεσπότης, masc., lord, master 37.  ἀποδημία, fem., being abroad, long journey, journey 38. χαρακόω, 3SAAI, fence in, build a fence

113

114

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s τελέσας1 τὴν χαράκωσιν2 τοῦ ἀμπελῶνος εἶδε τὸν ἀμπελῶνα βοτανῶν3 πλήρη4 ὄντα. 4 ἐν ἑαυτῷ οὖν ἐλογίσατο5 λέγων· Ταύτην τὴν ἐντολὴν τοῦ κυρίου τετέλεκα6 σκάψω7 λοιπὸν τὸν ἀμπελῶνα τοῦτον, καὶ ἔσται εὐπρεπέστερος8 ἐσκαμμένος,9 καὶ βοτάνας μὴ ἔχων δώσει καρπὸν πλείονα, μὴ πνιγόμενος10 ὑπὸ τῶν βοτανῶν λαβὼν ἔσκαψε11 τὸν ἀμπελῶνα καὶ πάσας τὰς βοτάνας τὰς οὔσας ἐν τῷ ἀμπελῶνι ἐξέτιλλε.12 καὶ ἐγένετο ὁ ἀμπελὼν ἐκεῖνος εὐπρεπέστατος καὶ εὐθαλής,13 μὴ ἔχων βοτάνας πνιγούσας14 αὐτόν. 5 μετὰ χρόνον ἦλθεν ὁ δεσπότης τοῦ δούλου καὶ τοῦ ἀγροῦ καὶ εἰσῆλθεν εἰς τὸν ἀμπελῶνα. καὶ ἰδὼν τὸν ἀμπελῶνα κεχαρακωμένον15 εὐπρεπῶς,16 ἔτι δὲ καὶ ἐσκαμμένον17 καὶ πάσας τὰς βοτάνας18 ἐκτετιλμένας19 καὶ εὐθαλεῖς20 οὔσας τὰς ἀμπέλους,21 ἐχάρη λίαν22 ἐπὶ τοῖς ἔργοις τοῦ δούλου. 6 1.  τελέω, AAPNSM, accomplish, complete, finish 2.  χαράκωσις, fem., fortifying, fencing in 3.  βοτάνη, fem., weed 4.  πλήρης, adj., full 5. λογίζομαι, 3SAMI, reckon, think about, consider, reason 6. τελέω, 1SRAI, finished, completed, fulfil, accomplished 7. σκάπτω, 1SAAS, cultivate, dig 8.  εὐπρεπής, adj., good–looking, beautiful, more attractive 9.  σκάπτω, RPPNSM, cultivate, dig 10.  πνίγω, PPPNSM, choke, strangle 11. σκάπτω, 3SAAS, cultivate, dig 12. ἐκτίλλω, 3SIAI, pull out, pluck out 13.  εὐθαλής, adj., flourishing, thriving 14.  πνίγω, PAPAPF, choke, strangle 15.  χαρακόω, RPPASM, fence in 16.  εὐπρεπής, adv., beautiful, good–looking, attractive 17.  σκάπτω, RPPASM, cultivate, dig 18.  βοτάνη, fem., weed 19.  ἐκτίλλω, RPPAPF, pull out, pluck out 20.  εὐθαλής, adj., flourishing, thriving 21.  ἀμπελών, masc., vineyard 22.  λίαν, adv., exceedingly, very much

προσκαλεσάμενος23 οὖν τὸν υἱὸν αὐτοῦ τὸν ἀγαπητόν, ὃν εἶχε κληρονόμον,24 καὶ τοὺς φίλους,25 οὓς εἶχε συμβούλους,26 λέγει αὐτοῖς, ὅσα ἐνετείλατο27 τῷ δούλῳ αὐτοῦ καὶ ὅσα εὗρε γεγονότα. κἀκεῖνοι συνεχάρησαν28 τῷ δούλῳ ἐπὶ τῇ μαρτυρίᾳ ᾗ ἐμαρτύρησεν αὐτῷ ὁ δεσπότης.29 7 καὶ λέγει αὐτοῖς· Ἐγὼ τῷ δούλῳ τούτῳ ἐλευθερίαν30 ἐπηγγειλάμην,31 ἐάν μου τὴν ἐντολὴν φυλάξῃ ἣν ἐνετειλάμην32 αὐτῷ ἐφύλαξε δέ μου τὴν ἐντολὴν καὶ προσέθηκε33 τῷ ἀμπελῶνι ἔργον καλόν, καὶ ἐμοὶ λίαν ἤρεσεν.34 ἀντὶ35 τούτου οὖν τοῦ ἔργου οὗ εἰργάσατο θέλω αὐτὸν συγκληρονόμον36 τῷ υἱῷ μου ποιῆσαι, ὅτι τὸ καλὸν φρονήσας37 οὐ παρενεθυμήθη,38 ἀλλʼ ἐτέλεσεν39 αὐτό. 8 ταύτῃ τῇ γνώμῃ40 ὁ υἱὸς τοῦ δεσπότου συνηυδόκησεν41 αὐτῷ, ἵνα συγκληρονόμος γένηται ὁ δοῦλος τῷ υἱῷ. 9 μετὰ ἡμέρας ὀλίγας δεῖπνον42 ἐποίησεν καὶ ἔπεμψεν αὐτῷ ἐκ τοῦ δείπνου ἐδέσματα43 πολλά. λαβὼν δὲ ὁ δοῦλος τὰ ἐδέσματα τὰ πεμφθέντα 23.  προσκαλέω, AMPNSM, summon, call to oneself 24.  κληρονόμος, masc., heir 25.  φίλος, adj., friend 26.  σύμβουλος, masc., advisor 27. ἐντέλλω, 3SAMI, order, command 28. συγχαίρω, 3PAPI, rejoice with, congratulate 29.  δεσπότης, masc., lord, master 30.  ἐλευθερία, fem., freedom 31. ἐπαγγέλλω, 1SAMI, promise 32. ἐντέλλω, 1SAMI, order, command 33. προστίθημι, 3SAAI, increase, add to, in addition to 34. ἀρέσκω, 3SAAI, please 35.  ἀντί, prep., instead of, because of, for 36.  συγκληρονόμος, masc., co–heir, fellow heir 37.  φρονέω, AAPNSM, be wise, think, idea 38. παρενθυμέομαι, 3SAPI, disregard, neglect, ignore 39. τελέω, 3SAAI, finished, completed, fulfil, accomplished 40.  γνώμη, fem., decree, decision 41. σύνεὐδοκέω, 3SAAI, approve of, agree with 42.  δεῖπνον, neut., dinner, feast, banquet 43.  ἔδεσμα, neut., food, prime meat, delicacies

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s αὐτῷ παρὰ τοῦ δεσπότου τὰ ἀρκοῦντα1 αὐτῷ ἦρε, τὰ λοιπὰ δὲ τοῖς συνδούλοις2 αὐτοῦ διέδωκεν.3 10 οἱ δὲ σύνδουλοι αὐτοῦ λαβόντες τὰ ἐδέσματα ἐχάρησαν καὶ ἤρξαντο εὔχεσθαι4 ὑπὲρ αὐτοῦ, ἵνα χάριν μείζονα εὕρῃ παρὰ τῷ δεσπότῃ, ὅτι οὕτως ἐχρήσατο5 αὐτοῖς. 11 ταῦτα πάντα τὰ γεγονότα ὁ δεσπότης6 αὐτοῦ ἤκουσε καὶ πάλιν λίαν7 ἐχάρη ἐπὶ τῇ πράξει8 αὐτοῦ. συγκαλεσάμενος9 πάλιν τοὺς φίλους10 ὁ δεσπότης καὶ τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἀπήγγειλεν11 αὐτοῖς τὴν πρᾶξιν αὐτοῦ, ἣν ἔπραξεν ἐπὶ τοῖς ἐδέσμασιν12 αὐτοῦ οἷς ἔλαβεν· οἱ δὲ ἔτι μᾶλλον συνευδόκησαν13 γενέσθαι τὸν δοῦλον συγκληρονόμον14 τῷ υἱῷ αὐτοῦ.

56 (5.3) Λέγω· Κύριε, ἐγὼ ταύτας τὰς

παραβολὰς οὐ γινώσκω οὐδὲ δύναμαι νοῆσαι,15 ἐὰν μή μοι ἐπιλύσῃς16 αὐτὰς. 2 Πάντα σοι ἐπιλύσω,17 φησί, καὶ ὅσα ἂν λαλήσω μετὰ σοῦ. 3 δείξω18 σοι τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ ἐὰν δέ τι ἀγαθὸν ποιήσῃς ἐκτὸς19 τῆς ἐντολῆς τοῦ θεοῦ, σεαυτῷ περιποιήσῃ20 δόξαν περισσοτέραν21 καὶ ἔσῃ ἐνδοξότερος22 1.  ἀρκέω, PAPAPN, be satisfied with, sufficient 2.  σύνδουλος, masc., fellow slave 3. διαδίδωμι, 3SAAI, give, distribute 4.  εὔχομαι, PMN, pray 5. χράομαι, 3SAMI, use, make use of, treated so well 6.  δεσπότης, masc., lord, master 7.  λίαν, adv., exceedingly, very much 8.  πρᾶξις, fem., deed, action, way acting 9.  συγκαλέω, AMPNSM, summon, call together 10.  φίλος, adj., friend 11. ἀπαγγέλλω, 3SAAI, report, announce 12.  ἔδεσμα, neut., food, prime meat, delicacies 13. σύνεὐδοκέω, 3PAAI, approve of, agree with 14.  συγκληρονόμος, masc., co–heir, fellow heir 15.  νοέω, AAN, understand 16. ἐπιλύω, 2SAAS, interpret, explain 17. ἐπιλύω, 1SFAI, interpret, explain 18. δείκνυμι, 1SFAI, reveal, show, make known 19.  ἐκτός, adv., outside, beyond 20. περιποιέω, 2SFMI, obtain, acquire, gain 21.  περισσότερος, adj., even more, greater 22.  ἔνδοξος, adj., more glory, more highly honored

παρὰ τῷ θεῷ οὗ ἔμελλες εἶναι. ἐὰν οὖν φυλάσσων τὰς ἐντολὰς τοῦ θεοῦ προσθῇς23 καὶ τὰς λειτουργίας24 ταύτας, χαρήσῃ, ἐὰν τηρήσῃς αὐτὰς κατὰ τὴν ἐμὴν ἐντολήν. 4 λέγω αὐτῷ Κύριε, ὃ ἐὰν μοι ἐντείλῃ,25 φυλάξω αὐτό· οἶδα γάρ, ὅτι σὺ μετʼ ἐμοῦ εἶ. Ἔσομαι, φησί, μετὰ σοῦ, ὅτι τοιαύτην προθυμίαν26 ἔχεις τῆς ἀγαθοποιήσεως,27 καὶ μετὰ πάντων δὲ ἔσομαι, φησίν, ὅσοι ταύτην τῆν προθυμίαν ἔχουσιν. 5 ἡ νηστεία28 αὕτη, φησί, τηρουμένων τῶν ἐντολῶν τοῦ κυρίου, λίαν29 καλή ἐστιν. οὕτως οὖν φυλάξεις τὴν νηστείαν ταύτην, ἣν μέλλεις τηρεῖν· 6 πρῶτον πάντων φύλαξαι ἀπὸ παντὸς ῥήματος πονηροῦ καὶ πάσης ἐπιθυμίας πονηρᾶς καὶ καθάρισόν σου τὴν καρδίαν ἀπὸ πάντων τῶν ματαιωμάτων30 τοῦ αἰῶνος τούτου. ἐὰν ταῦτα φυλάξῃς, ἔσται σοι αὕτη ἡ νηστεία τελεία.31 7 οὕτω32 δὲ ποιήσεις συντελέσας33 τὰ γεγραμμένα, ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡμέρᾳ ᾗ νηστεύεις34 μηδὲν γεύσῃ35 εἰ μὴ ἄρτον καὶ ὕδωρ, καὶ ἐκ τῶν ἐδεσμάτων36 σου ὧν ἔμελλες τρώγειν37 συμψηφίσας38 τὴν ποσότητα39 τῆς δαπάνης40 ἐκείνης τῆς ἡμέρας ἧς ἔμελλες ποιεῖν, δώσεις αὐτὸ

23. προστίθημι, 2SAAS, increase, add to, in addition to 24.  λειτουργία, fem., ministry, service 25. ἐντέλλω, 2SAAS, order, command 26.  προθυμία, adj., readiness, willingness, eagerness 27.  ἀγαθοποίησις, fem., doing good 28.  νηστεία, fem., fast 29.  λίαν, adv., exceedingly, very 30.  ματαίωμα, neut., emptiness, worthlessness 31.  τέλειος, adj., complete, perfect 32.  οὕτω, adv., thus, so, as follows 33.  συντελέω, AAPNSM, accomplish, finish, complete 34. νηστεύω, 2SPAI, fast 35. γεύομαι, 2SFMI, taste 36.  ἔδεσμα, neut., delicacies, prime meat, food 37.  τρώγω, PAN, eat 38.  συμψηφίζω, AAPNSM, count up, calculate 39.  ποσότης, fem., quantity, amount 40.  δαπάνη, fem., expense, cost

115

116

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s χήρᾳ1 ἢ ὀρφανῷ2 ἢ ὑστερουμένῳ,3 καὶ οὕτω4 ταπεινοφρονήσεις,5 ἵνα ἐκ τῆς ταπεινοφροσύνης6 σου ὁ εἰληφὼς ἐμπλήσῃ7 τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν καὶ εὔξηται8 ὑπὲρ σοῦ πρὸς τὸν κύριον. 8 ἐὰν οὖν οὕτω τελέσῃς9 τὴν νηστείαν,10 ὥς σοι ἐνετειλάμην,11 ἔσται ἡ θυσία12 σου δεκτὴ13 παρὰ τῷ θεῷ, καὶ ἔγγραφος14 ἔσται ἡ νηστεία αὕτη, καὶ ἡ λειτουργία15 οὕτως ἐργαζομένη· καλὴ καὶ ἱλαρά16 ἐστι καὶ εὐπρόσδεκτος17 τῷ κυρίῳ. 9 ταῦτα οὕτω τηρήσεις σὺ μετὰ τῶν τέκνων σου καὶ ὅλου τοῦ οἴκου σου· τηρήσας δὲ αὐτὰ μακάριος ἔσῃ καὶ ὅσοι ἂν ἀκούσαντες αὐτὰ τηρήσωσι, μακάριοι ἔσονται, καὶ ὅσα ἂν αἰτήσωνται παρὰ τοῦ κυρίου λήψονται.

δηλώσῃ19 τὴν παραβολὴν τοῦ ἀγροῦ καὶ τοῦ δεσπότου20 καὶ τοῦ ἀμπελῶνος21 καὶ τοῦ δούλου τοῦ χαρακώσαντος22 τὸν ἀμπελῶνα καὶ τῶν χαράκων23 καὶ τῶν βοτανῶν24 τῶν

ἐκτετιλμένων25 ἐκ τοῦ ἀμπελῶνος καὶ τοῦ υἱοῦ καὶ τῶν φίλων26 τῶν συμβούλων·27 συνῆκα28 γάρ, ὅτι παραβολή τίς ἐστι ταῦτα πάντα. 2 ὁ δὲ ἀποκριθείς μοι εἶπεν· Αὐθάδης29 εἶ λίαν30 εἰς τὸ ἐπερωτᾶν. οὐκ ὀφείλεις, φησίν, ἐπερωτᾶν οὐδὲν ὅλως·31 ἐὰν γάρ σοι δέῃ δηλωθῆναι,32 δηλωθῆσεται.33 λέγω αὐτῷ Κύριε, ὅσα ἄν μοι δείξῃς34 καὶ μὴ δηλώσῃς,35 μάτην36 ἔσομαι ἑωρακὼς αὐτὰ καὶ μὴ νοῶν,37 τί ἐστιν· ὡσαύτως38 καὶ ἐὰν μοι παραβολὰς λαλήσῃς καὶ μὴ ἐπιλύσῃς39 μοι αὐτάς, εἰς μάτην ἔσομαι ἀκηκοώς τι παρὰ σοῦ. 3 ὁ δὲ πάλιν ἀπεκρίθη μοι λέγων· Ὃς ἄν, φησί, δοῦλος ᾖ τοῦ θεοῦ καὶ ἔχῃ τὸν κύριον ἑαυτοῦ ἐν τῇ καρδίᾳ, αἰτεῖται παρʼ αὐτοῦ σύνεσιν40 καὶ λαμβάνει καὶ πᾶσαν παραβολὴν ἐπιλύει,41 καὶ γνωστὰ42 αὐτῷ γίνονται τὰ ῥήματα τοῦ κυρίου τὰ λεγόμενα διά παραβολῶν· ὅσοι δὲ βληχροί43 εἰσι καὶ ἀργοὶ44 πρὸς τὴν ἔντευξιν,45 ἐκεῖνοι διστάζουσιν46 αἰτεῖσθαι παρὰ τοῦ κυρίου· 4 ὁ δὲ κύριος πολυεύσπλαγχνός47 ἐστι καὶ πᾶσι

1.  χήρα, fem., widow 2.  ὀρφανός, adj., without parents, orphan 3.  ὑστερέω, PPPDSM, lack, fall short of, be needy 4.  οὕτω, adv., thus, so, in this way 5. ταπεινοφρονέω, 2SFAI, be humble 6.  ταπεινοφροσύνη, fem., humility 7. ἐμπίπλημι, 3SAAS, fill 8. εὔχομαι, 3SAMS, pray 9. τελέω, 2SAAS, accomplish, finish, complete 10.  νηστεία, fem., fast 11. ἐντέλλω, 1SAMI, order, command 12.  θυσία, fem., sacrifice 13.  δεκτός, fem., pleasing, acceptable 14.  ἔγγραφος, adj., written, recorded 15.  λειτουργία, fem., ministry, service 16.  ἱλαρός, adj., glad, happy, cheerful 17.  εὐπρόσδεκτος, adj., acceptable 18. δέομαι, 1SAPI, ask, beg 19. δηλόω, 3SAAS, reveal, make clear, explain 20.  δεσπότης, masc., lord, master 21.  ἀμπελών, masc., vineyard 22.  χαρακόω, AAPGSM, fence in, build a fence 23.  χάραξ, masc., pointed stake, fence post 24.  βοτάνη, fem., weed

25.  ἐκτίλλω, RPPGPF, pull out, pluck out 26.  φίλος, masc., friend 27.  σύμβουλος, masc., advisor 28. συνίημι, 1SAAI, comprehend, understand 29.  αὐθάδης, adj., acting to please oneself, stubborn, arrogant 30.  λίαν, adv., exceedingly, very 31.  ὅλως, adv., completely, at all 32.  δηλόω, APN, reveal, make clear, explain 33. δηλόω, 3SFPI, reveal, make clear, explain 34. δείκνυμι, 2SAAS, reveal, make known, show 35. δηλόω, 2SAAS, reveal, make clear, explain 36.  μάτην, adv., to no end, no point, in vain 37.  νοέω, PAPNSM, perceive, understand 38.  ὡσαύτως, adv., in the same manner, similarly, likewise 39. ἐπιλύω, 2SAAS, interpret, explain 40.  σύνεσις, fem., insight, understanding 41. ἐπιλύω, 3SPAI, interpret, explain 42.  γνωστός, adj., known 43.  βληχρός, adj., feeble, weak 44.  ἀργός, adj., idle, lazy 45.  ἔντευξις, fem., petition, intercession 46. διστάζω, 3PPAI, doubt, hesitate 47.  πολυεύσπλαγχνός, adj., rich in compassion

57 (5.4) Ἐδεήθην18 αὐτοῦ πολλά, ἵνα μοι

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s τοῖς αἰτουμένοις παρʼ αὐτοῦ ἀδιαλείπτως1 δίδωσι. σὺ δὲ ἐνδεδυναμωμένος2 ὑπὸ τοῦ ἁγίου ἀγγέλου καὶ εἰληφὼς παρʼ αὐτοῦ τοιαύτην ἔντευξιν καὶ μὴ ὢν ἀργός, διατί οὐκ αἰτῇ παρὰ τοῦ κυρίου σύνεσιν3 καὶ λαμβάνεις παρʼ αὐτοῦ; 5 λέγω αὐτῷ Κύριε, ἐγὼ ἔχων σὲ μεθʼ ἑαυτοῦ ἀνάγκην4 ἔχω σὲ αἰτεῖσθαι καὶ σὲ ἐπερωτᾶν· σὺ γάρ μοι δεικνύεις5 πάντα καὶ λαλεῖς μετʼ ἐμοῦ· εἰ δὲ ἄτερ6 σου ἔβλεπον ἢ ἤκουον αὐτά, ἠρώτων ἂν τὸν κύριον, ἵνα μοι δηλωθῇ.7

58 (5.5) Εἶπόν σοι, φησί, καὶ ἄρτι, ὅτι

πανοῦργος8 εἶ καὶ αὐθάδης,9 ἐπερωτῶν τὰς ἐπιλύσεις10 τῶν παραβολῶν. ἐπειδὴ11 δὲ οὕτω12 παράμονος13 εἶ, ἐπιλύσω14 σοι τὴν παραβολὴν τοῦ ἀγροῦ καὶ τῶν λοιπῶν τῶν ἀκολούθων πάντων, ἵνα γνωστὰ15 πᾶσι ποιήσῃς αὐτά. ἄκουε νῦν, φησί, καὶ σύνιε16 αὐτά. 2 ὁ ἀγρὸς ὁ κόσμος οὗτός ἐστιν· ὁ δὲ κύριος τοῦ ἀγροῦ ὁ κτίσας17 τὰ πάντα καὶ ἀπαρτίσας18 αὐτὰ καὶ δυναμώσα19 ὁ δὲ δοῦλος ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ ἐστιν· αἱ δὲ ἄμπελοι20 ὁ λαὸς οὗτός 1.  ἀδιαλείπτως, adv., continually, without ceasing 2.  ἐνδυναμόω, RPPNSM, strengthen 3.  σύνεσις, fem., insight, understanding 4.  ἀνάγκη, fem., necessity 5. δεικνύω, 2SPAI, show 6.  ἄτερ, prep., apart from, without 7. δηλόω, 3SAPS, reveal, make clear, explain 8.  πανοῦργος, adj., clever, sly, crafty 9.  αὐθάδης, adj., acting to please oneself, stubborn, arrogant 10.  ἐπίλυσις, fem., interpretation, explanation 11.  ἐπειδή, conj., because, since 12.  οὕτω, adv., thus, so 13.  παράμονος, adj., constant, stubborn, persistent 14. ἐπιλύω, 1SFAI, interpret, explain 15.  γνωστός, adj., known 16. συνίημι, 2SPAM, comprehend, understand 17.  κτίζω, AAPNSM, create 18.  ἀπαρτίζω, AAPNSM, finish, perfect, complete 19.  δυναμόω, AAPNSM, make strong, strengthen 20.  ἄμπελος, fem., grapevine, vine

ἐστιν, ὃν αὐτὸς ἐφύτευσεν·21 3 οἱ δὲ χάρακες22 οἱ ἅγιοι ἄγγελοί εἰσι τοῦ κυρίου οἱ συγκρατοῦντες23 τὸν λαὸν αὐτοῦ· αἱ δὲ βοτάναι24 αἱ ἐκτετιλμέναι25 ἐκ τοῦ ἀμπελῶνος26 ἀνομίαι27 εἰσὶ τῶν δούλων τοῦ θεοῦ· τὰ δὲ ἐδέσματα,28 ἃ ἔπεμψεν αὐτῷ ἐκ τοῦ δείπνου,29 αἱ ἐντολαί εἰσιν, ἃς ἔδωκε τῷ λαῷ αὐτοῦ διὰ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ· οἱ δὲ φίλοι30 καὶ σύμβουλοι31 οἱ ἅγιοι ἄγγελοι οἱ πρῶτοι κτισθέντες.32 ἡ δὲ ἀποδημία33 τοῦ δεσπότου34 ὁ χρόνος ὁ περισσεύων εἰς τὴν παρουσίαν35 αὐτοῦ. 4 λέγω αὐτῷ Κύριε, μεγάλως36 καὶ θαυμαστῶς37 πάντα ἐστὶ καὶ ἐνδόξως38 πάντα ἔχει. μὴ οὖν, φημί, ἐγὼ ἠδυνάμην ταῦτα νοῆσαι;39 οὐδὲ ἕτερος τῶν ἀνθρώπων, κἂν40 λίαν41 συνετὸς42 ᾖ τις, οὐ δύναται νοῆσαι43 αὐτά. ἔτι, φημί, κύριε, δήλωσόν44 μοι, ὃ μέλλω σε ἐπερωτᾶν. 5 Λέγε, φησίν, εἴ τι βούλει. Διατί, φημί, κύριε, ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ εἰς δούλου τρόπον45 κεῖται46 ἐν τῇ παραβολῇ; 21.  φυτεύω, 3SAAI, plant 22.  χάραξ, masc., pointed stake, fence post 23.  συγκρατέω, PAPNPM, surround and protect, support 24.  βοτάνη, fem., weed 25.  ἐκτίλλω, RPPNPF, pull out, pluck out 26.  ἀμπελών, masc., vineyard 27.  ἀνομία, fem. Lawless deed, transgression 28.  ἔδεσμα, neut., delicacies, prime meat, food 29.  δεῖπνον, neut., dinner, feast, banquet 30.  φίλος, adj., friend 31.  σύμβουλος, masc., advisor 32.  κτίζω, APPNPM, create 33.  ἀποδημία, fem., being abroad, long journey, journey 34.  δεσπότης, masc. lord, master 35.  παρουσία, fem., presence, coming, arrival 36.  μεγάλως, adv., greatly, great 37.  θαυμαστῶς, adv., wonderfully, wonderful 38.  ἐνδόξως, adv., eminent, in splendor, glorious 39.  νοέω, AAN, perceive, understand 40.  κἂν, part., and if 41.  λίαν, adv., exceedingly, very 42.  συνετός, adj., intelligent, wise 43.  νοέω, AAN, perceive, understand 44. δηλόω, 2SAAM, reveal, make clear, explain 45.  τρόπος, masc., way, manner, guise 46. κεῖμαι, 3SPPI, place, be appointed, appear

117

118

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s

59 (5.6) Ἄκουε. φησίν εἰς δούλου τρόπον1

οὐ κεῖται2 ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ, ἀλλʼ εἰς ἐξουσίαν μεγάλην κεῖται καὶ κυριότητα.3 Πῶς, φημί, κύριε, οὐ νοῶ.4 2 Ὅτι, φησίν, ὁ θεὸς τὸν ἀμπελῶνα5 ἐφύτευσε,6 τοῦτʼ ἔστι τὸν λαὸν ἔκτισε7 καὶ παρέδωκε τῷ υἱῷ αὐτοῦ καὶ ὁ υἱὸς κατέστησε8 τοὺς ἀγγέλους ἐπʼ αὐτοὺς τοῦ συντηρεῖν9 αὐτούς· καὶ αὐτὸς τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν ἐκαθάρισε πολλὰ κοπιάσας10 καὶ πολλοὺς κόπους11 ἠντληκώς·12 οὐδεὶς γὰρ ἀμπελὼν δύναται σκαφῆναι13 ἄτερ14 κόπου ἢ μόχθου.15 3 αὐτὸς οὖν καθαρίσας τὰς ἁμαρτίας τοῦ λαοῦ ἔδειξεν16 αὐτοῖς τὰς τρίβους17 τῆς ζωῆς, δοὺς αὐτοῖς τὸν νόμον, ὃν ἔλαβε παρὰ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ. 4 ὅτι δὲ ὁ κύριος σύμβουλον18 ἔλαβε τὸν υἱὸν αὐτοῦ καὶ τοὺς ἐνδόξους19 ἀγγέλους περὶ τῆς κληρονομίας20 τοῦ δούλου, ἄκουε· 5 τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον τὸ προόν,21 τὸ κτίσαν22 πᾶσαν τὴν κτίσιν,23 κατῴκισεν24 ὁ θεὸς εἰς σάρκα, ἣν ἠβούλετο· αὕτη οὖν ἡ σάρξ, ἐν ᾗ κατῴκησε τὸ πνεῦμα 1.  τρόπος, masc., way, manner, guise 2. κεῖμαι, 3SPPI, place, be appointed, appear 3.  κυριότης, fem., authority, dominion, lordship 4. νοέω, 1SPAI, understand 5.  ἀμπελών, masc., vineyard 6. φυτεύω, 3SAAI, plant 7. κτίζω, 3SAAI, create 8. καθίστημι, 3SAAI, appoint, put in charge 9.  συντηρέω, PAN, keep, preserve, protect 10.  κοπιάω, AAPNSM, work hard, toil, labor 11.  κόπος, masc., hard work, labor, toil 12.  ἀντλέω, RAPNSM, endure 13.  σκάπτω, APN, cultivate, dig 14.  ἄτερ, prep., apart from, without 15.  μόχθος, masc., hardship, labor, exertion 16. δείκνυμι, 3SAAI, reveal, show, make known 17.  τρίβος, fem., path 18.  σύμβουλος, masc., advisor 19.  ἔνδοξος, adj., more highly honored, more glory 20.  κληρονομία, fem., inheritance 21.  πρόειμι, PAPASN, be preexistent 22.  κτίζω, AAPASN, create 23.  κτίσις, fem., creation 24. κατοικίζω, 3SAAI, establish, cause to dwell

τὸ ἅγιον, ἐδούλευσε25 τῷ πνεύματι καλῶς ἐν σεμνότητι26 καὶ ἁγνείᾳ27 πορευθεῖσα, μηδὲν ὅλως28 μιάνασα29 τὸ πνεῦμα. 6 πολιτευσαμένην30 οὖν αὐτὴν καλῶς καὶ ἁγνῶς31 καὶ συγκοπιάσασαν32 τῷ πνεύματι καὶ συνεργήσασαν33 ἐν παντὶ πράγματι,34 ἰσχυρῶς35 καὶ ἀνδρείως36 ἀναστραφεῖσαν,37 μετὰ τοῦ πνεύματος τοῦ ἁγίου εἵλατο38 κοινωνόν·39 ἤρεσε40 γὰρ ἡ πορεία41 τῆς σαρκὸς ταύτης, ὅτι οὐκ ἐμιάνθη42 ἐπὶ τῆς γῆς ἔχουσα τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον. 7 σύμβουλον43 οὖν ἔλαβε τὸν υἱὸν καὶ τοὺς ἀγγέλους τοὺς ἐνδόξους,44 ἵνα καὶ ἡ σὰρξ αὕτη, δουλεύσασα45 τῷ πνεύματι ἀμέμπτως,46 σχῇ τόπον τινὰ κατασκηνώσεως47 καὶ μὴ δόξῃ τὸν μισθὸν48 τῆς δουλείας49 αὐτῆς ἀπολωλεκέναι· πᾶσα γὰρ σὰρξ ἀπολήψεται50 25. δουλεύω, 3SAAI, be a slave, serve 26.  σεμνότης, fem., dignity, majesty, holiness 27.  ἁγνεία, fem., purity 28.  ὅλως, adv., completely, wholly, at all 29.  μιαίνω, AAPNSF, stain, defile 30.  πολιτεύω, AMPASF, live as a citizen, live one’s life, live 31.  ἁγνῶς, adv., sincerely, purely 32.  συγκοπιάω, AAPASF, labor together 33.  συνεργέω, AAPASF, assist, help, work together with 34.  πρᾶγμα, neut., matter, deed, thing 35.  ἰσχυρῶς, adv., strongly, with strength 36.  ἀνδρείως, adv., manly, bravely, courageously 37.  ἀναστρέφω, APPASF, conduct one’s life, behave 38. αἱρέω, 3SAMI, choose, take 39.  κοινωνός, adj., sharer, partner, companion 40. ἀρέσκω, 3SAAI, please 41.  πορεία, fem., journey, way, conduct 42. μιαίνω, 3SAPI, stain, defile 43.  σύμβουλος, masc., advisor 44.  ἔνδοξος, adj., more highly honored, more glory 45. προφητεύω, 3PAAI, prophesy 46.  ἀμέμπτως, adv., blamelessly 47.  κατασκήνωσις, fem., camp, place to live, dwelling 48.  μισθός, masc., wages, pay, reward 49.  δουλεία, fem., slavery, service 50. ἀπολαμβάνω, 3SFMI, welcome, receive

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s μισθὸν ἡ εὑρεθεῖσα ἀμίαντος1 καὶ ἄσπιλος,2 ἐν ᾗ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον κατῴκησεν. 8 ἔχεις καὶ ταύτης τῆς παραβολῆς τὴν ἐπίλυσιν.3

ἀλλήλων μιανθῆναι23 οὐ δύναται. ἀμφότερα οὖν καθαρὰ24 φύλασσε, καὶ ζήσῃ τῷ θεῷ.

­60 (5.7) Ηὐφράνθην,4 φημί, κύριε, ταύτην

παραβολὴ ς´

τὴν ἐπίλυσιν5 ἀκούσας. Ἄκουε νῦν, φησί· τὴν σάρκα σου ταύτην φύλασσε καθαρὰν6 καὶ ἀμίαντον,7 ἵνα τὸ πνεῦμα τὸ κατοικοῦν ἐν αὐτῇ μαρτυρήσῃ αὐτῇ καὶ δικαιωθῇ σου ἡ σάρξ. 2 βλέπε, μήποτε8 ἀναβῇ ἐπὶ τὴν καρδίαν σου τὴν σάρκα σου ταύτην φθαρτὴν9 εἶναι καὶ παραχρήσῃ10 αὐτῇ ἐν μιασμῷ11 τινί. ἐὰν μιάνῃς12 τὴν σάρκα σου, μιανεῖς13 καὶ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον· ἐὰν δὲ μιάνῃς τὴν σάρκα, οὐ ζήσῃ. 3 Εἰ δέ τις, φημί, κύριε, γέγονεν ἄγνοια14 προτέρα,15 πρὶν16 ἀκουσθῶσι τὰ ῥήματα ταῦτα, πῶς σωθῇ ὁ ἄνθρωπος ὁ μιάνας17 τὴν σάρκα αὐτοῦ; Περὶ τῶν προτέρων, φησίν, ἀγνοημάτων18 τῷ θεῷ μόνῳ δυνατὸν ἴασιν19 δοῦναι, αὐτοῦ γάρ ἐστι πᾶσα ἐξουσία, 4 ἐὰν τὸ λοιπὸν μὴ μιάνῃς σου τὴν σάρκα μηδὲ τὸ πνεῦμα· ἀμφότερα20 γὰρ κοινά21 ἐστι καὶ ἄτερ22

1.  ἀμίαντος, adj., pure, undefiled 2.  ἄσπιλος, adj., spotless, without fault 3.  ἐπίλυσις, fem., interpretation, explanation 4. εὐφραίνω, 1SAPI, be glad 5.  ἐπίλυσις, fem., interpretation, explanation 6.  καθαρός, adj., clean, pure 7.  ἀμίαντος, adj., pure, undefiled 8.  μήποτε, adv., lest, that not 9.  φθαρτός, fem., perishable, mortal, corrupt 10. παραχράομαι, 2SAMS, abuse, misuse 11.  μιασμός, masc., pollution, defilement 12. μιαίνω, 2SAAS, stain, defile 13. μιαίνω, 2SFAI, stain, defile 14.  ἄγνοια, fem., ignorance 15.  πρότερος, adj., before, former, previously 16.  πρίν, adv., before 17.  μιαίνω, AAPNSM, stain, defile 18.  ἀγνόημα, neut., mistake, sin committed in ignorance 19.  ἴασις, fem., healing 20.  ἀμφότεροι, adj., both 21. πάρειμι, 1SPAI, be present, here I am 22.  ἄτερ, prep., apart from, without

61 (6.1) Καθήμενος ἐν τῷ οἴκῳ μου καί

δοξάζων τὸν κύριον περὶ πάντων ὧν ἑωράκειν καὶ συζητῶν25 περὶ τῶν ἐντολῶν, ὅτι καλαὶ καὶ δυναταὶ καὶ ἱλαραὶ26 καὶ ἔνδοξοι27 καὶ δυνάμεναι σῶσαι ψυχὴν ἀνθρώπου, ἔλεγον ἐν ἐμαυτῷ Μακάριος ἔσομαι, ἐὰν ταῖς ἐντολαῖς ταύταις πορευθῶ, καὶ ὃς ἂν ταύταις πορευθῇ, μακάριος ἔσται. 2 ὡς ταῦτα ἐν ἐμαυτῷ ἐλάλουν, βλέπω αὐτὸν ἐξαίφνης28 παρακαθήμενόν29 μοι καὶ λέγοντα ταῦτα· Τί διψυχεῖς30 περὶ τῶν ἐντολῶν ὧν σοι ἐνετειλάμην;31 καλαί εἰσιν· ὅλως32 μὴ διψυχήσῃς,33 ἀλλʼ ἔνδυσαι34 τὴν πίστιν τοῦ κυρίου, καὶ ἐν αὐταῖς πορεύσῃ· ἐγὼ γάρ σε ἐνδυναμώσω35 ἐν αὐταῖς. 3 αὗται αἱ ἐντολαὶ σύμφοροί36 εἰσι τοῖς μέλλουσι μετανοεῖν· ἐὰν γὰρ μὴ πορευθῶσιν ἐν αὐταῖς, εἰς μάτην37 ἐστὶν ἡ μετάνοια38 αὐτῶν. 4 οἱ οὖν μετανοοῦντες ἀποβάλλετε39 τὰς πονηρίας40 τοῦ αἰῶνος τούτου τὰς 23.  μιαίνω, APN, stain, defile 24.  καθαρός, adj., clean, pure 25.  συζητέω, PAPNSM, discuss, meditate, reflect 26.  ἱλαρός, adj., happy, glad, cheerful 27.  ἔνδοξος, adj., splendid, honored, glorious 28.  ἐξαίφνης, adv., unexpectedly, suddenly 29.  παρακάθημαι, PMPASM, sit beside 30. διψυχέω, 2SPAI, be undecided, doubt, be double–minded 31. ἐντέλλω, 1SAMI, command 32.  ὅλως, adv., completely, at all 33. διψυχέω, 2SAAS, be undecided, doubt, be double–minded 34. ἐνδύω, 2SAMM, dress, clothe, wear, put on 35. ἐνδυναμόω, 1SFAI, strengthen 36.  σύμφορος, adj., good, benefit, advantageous 37.  μάτην, adv., no end, no point, in vain 38.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 39. ἀποβάλλω, 2PPAI, do away with, reject, throw away, cast aside 40.  πονηρία, fem., evil, wickedness

119

120

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐκτριβούσας1 ὑμᾶς· ἐνδυσάμενοι2 δὲ πᾶσαν ἀρετὴν δικαιοσύνης δυνήσεσθε τηρῆσαι τὰς ἐντολὰς ταύτας καὶ μηκέτι3 προστιθέναι4 ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν. πορεύεσθε οὖν ταῖς ἐντολαῖς μου ταύταις, καὶ ζήσεσθε τῷ θεῷ. ταῦτα πάντα παρʼ ἐμοῦ λελάληται ὑμῖν. 5 καὶ μετὰ τὸ ταῦτα λαλῆσαι αὐτὸν μετʼ ἐμοῦ, λέγει μοι· Ἄγωμεν εἰς ἀγρόν, καὶ δείξω5 σοι τοὺς ποιμένας6 τῶν προβάτων. Ἄγωμεν, φημί, κύριε. καὶ ἤλθομεν εἴς τι πεδίον,7 καὶ δεικνύει8 μοι ποιμένα νεανίσκον9 ἐνδεδυμένον10 σύνθεσιν11 ἱματίων τῷ χρώματι12 κροκώδη.13 6 ἔβοσκε14 δὲ πρόβατα πολλὰ λίαν,15 καὶ τὰ πρόβατα ταῦτα ὡσεὶ16 τρυφῶντα17 ἦν καὶ λίαν σπαταλῶντα18 καὶ ἱλαρὸς19 ἦν σκιρτῶντα20 ὣδε κἀκεῖσε,21 καὶ αὐτὸς ὁ ποιμὴν22 πάνυ23 ἱλαρὸς ἦν ἐπὶ τῷ ποιμνίῳ24 αὐτοῦ· καὶ αὐτὴ ἡ ἰδέα25 1.  ἐκτρίβω, PAPAPF, destroy, rub out, wear down/out 2.  ἐνδύω, AMPNPM, dress, clothe, wear, put on 3.  μηκέτι, adv., no longer 4.  προστίθημι, PAN, add to, increase 5. δείκνυμι, 1SFAI, reveal, make known, show 6.  ποιμήν, masc., shepherd 7.  πεδίον, neut., field, plain 8. δείκνυμι, 3SPAI, reveal, make known, show 9.  νεανίσκος, masc., youth, young man 10.  ἐνδύω, RMPASM, put on, dress, clothe, wear 11.  σύνθεσις, fem., composition, combination 12.  χρῶμα, neut., skin, complexion, color 13.  κροκώδης, adj., saffron–yellow 14. βόσκω, 3SIAI, tend, graze, feed 15.  λίαν, adv., exceedingly, very 16.  ὡσει, adv., as, like, seemed 17.  τρυφάω, PAPNPN, live in luxury, fare sumptuously, well fed 18.  σπαταλάω, PAPNPN, live softly, in excessive comfort, live luxuriously 19.  ἱλαρός, adj., glad, cheerful, happy 20.  σκιρτάω, PAPNPN, bound, spring, leap, leap for joy 21.  κἀκεῖσε, adv., and there 22.  ποιμήν, masc., shepherd 23.  πάνυ, adv., altogether, entirely, very 24.  ποίμνιον, neut., flock 25.  ἰδέα, fem., appearance

τοῦ ποιμένος ἱλαρὰ ἦν λίαν, καὶ ἐν τοῖς προβάτοις περιέτρεχε.26

62 (6.2) Καὶ λέγει μοι· Βλέπεις τὸν

ποιμένα27 τοῦτον; Βλέπω φημί, κύριε. Οὗτος, φησίν, ἄγγελος τρυφῆς28 καὶ ἀπάτης29 ἐστίν. οὗτος ἐκτρίβει30 τὰς ψυχὰς τῶν δούλων τοῦ θεοῦ καὶ καταστρέφει31 αὐτοὺς ἀπὸ τῆς ἀληθείας, ἀπατῶν αὐτοὺς ταῖς ἐπιθυμίαις ταῖς πονηραῖς, ἐν αἷς ἀπόλλυνται. 2 ἐπιλανθάνονται32 γὰρ τῶν ἐντολῶν τοῦ θεοῦ τοῦ ζῶντος καὶ πορεύονται ἀπάταις καὶ τρυφαῖς ματαίαις33 καὶ ἀπόλλυνται ὑπὸ τοῦ ἀγγέλου τούτου, τινὰ μὲν εἰς θάνατον, τινὰ δὲ εἰς καταφθοράν. 3 λέγω αὐτῷ Κύριε, οὐ γινώσκω ἐγώ, τί ἐστιν εἰς θάνατον καὶ τί εἰς καταφθοράν.34 Ἄκουε, φησίν· ἃ εἶδες πρόβατα ἱλαρὰ35 καὶ σκιρτῶντα,36 οὗτοί εἰσιν οἱ ἀπεσπασμένοι37 ἀπὸ τοῦ θεοῦ εἰς τέλος καὶ παραδεδωκότες ἑαυτοὺς ταῖς ἐπιθυμίαις τοῦ αἰῶνος τούτου. ἐν τούτοις οὖν μετάνοια38 ζωῆς οὐκ ἔστιν, ὅτι προσέθηκαν39 ταῖς ἁμαρτίαις αὐτῶν καὶ εἰς τὸ ὄνομα τοῦ θεοῦ ἐβλασφήμησαν. τῶν τοιούτων οὖν ὁ θάνατός ἐστιν. 4 ἃ δὲ εἶδες πρόβατα μὴ σκιρτῶντα,40 ἀλλʼ ἐν τόπῳ ἑνὶ 26. περιτρέχω, 3SIAI, running about, running around 27.  ποιμήν, masc., shepherd 28.  τρυφή, fem., luxury 29.  ἀπάτη, fem., deceitful, deception 30. ἐκτρίβω, 3SPAI, destroy, rub out, wear down/ out 31. καταστρέφω, 3SPAI, overthrow, ruin, turn away 32. ἐπιλανθάνομαι, 3PPMI, overlook, neglect, forget 33.  μάταιος, adj., vain, fruitless, frivolous, useless 34.  καταφθορά, fem., ruin, destruction 35.  ἱλαρός, adj., glad, cheerful, happy 36.  σκιρτάω, PAPNPN, bound, spring, leap, leap for joy 37.  ἀποσπάω, RPPNPM, withdrawal, draw away 38.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 39. προστίθημι, 3PAAI, increase, add to 40.  σκιρτάω, PAPAPN, bound, spring, leap, leap for joy

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s βοσκόμενα,1 οὗτοί εἰσιν οἱ παραδεδωκότες μὲν ἑαυτοὺς ταῖς τρυφαῖς2 καὶ ἀπάταις,3 εἰς δὲ τὸν κύριον οὐδὲν ἐβλασφήμησαν· οὗτοι οὖν κατεφθαρμένοι4 εἰσὶν ἀπὸ τῆς ἀληθείας. ἐν τούτοις ἐλπίς ἐστι μετανοίας,5 ἐν ᾗ δύνανται ζῆσαι. ἡ καταφθορὰ6 οὖν ἐλπίδα ἔχει ἀνανεώσεώς7 τινος, ὁ δὲ θάνατος ἀπώλειαν8 ἔχει αἰώνιον. 5 πάλιν προέβην9 μικρόν, καὶ δεικνύει10 μοι ποιμένα11 μέγαν ὡσεὶ12 ἄγριον13 τῇ ἰδέᾳ,14 περικείμενον15 δέρμα16 αἴγειον17 λευκόν,18 καὶ πήραν19 τινὰ εἶχεν ἐπὶ τῶν ὤμων20 καὶ ῥάβδον21 σκληρὰν22 λίαν23 καὶ ὄζους24 ἔχουσαν καὶ μάστιγα25 μεγάλην καὶ τὸ βλέμμα26 εἶχε περίπικρον,27 ὥστε φοβηθῆναί με αὐτόν· τοιοῦτον εἶχε τὸ βλέμμα. 6 οὗτος οὖν ὁ ποιμὴν παρελάμβανε τὰ πρόβατα ἀπὸ τοῦ ποιμένος 1.  βόσκω, PMPAPN, tend, graze, feed 2.  τρυφή, fem., luxury 3.  ἀπάτη, fem., deceitful, deception 4.  καταφθείρω, RPPNPM, destroy, ruin, corrupt 5.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 6.  καταφθορά, fem., destruction, death, corruption 7.  ἀνανέωσις, fem., renewal 8.  ἀπώλεια, fem., ruin, destruction 9. προβαίνω, 1SAAI, advance, go forward, go on 10. δείκνυμι, 3SPAI, reveal, make known, show 11.  ποιμήν, masc., shepherd 12.  ὡσει, adv., as, like 13.  ἄγριος, adj., living in the fields, savage, wild 14.  ἰδέα, fem., appearance 15.  περίκειμαι, PMPASM, place around, wear 16.  δέρμα, neut., skin, hide 17.  αἴγειος, adj., of a goat 18.  λευκός, adj., white 19.  πήρα, fem., leather pouch 20.  ὦμος, masc., shoulder 21.  ῥάβδος, fem., rod, staff 22.  σκληρός, fem., gnarled, rough, hard 23.  λίαν, adv., exceedingly, very 24.  ὄζος, masc., knot (on a branch), knotty 25.  μάστιξ, fem., whip 26.  βλέμμα, neut., look, expression 27.  περίπικρος, adj., very bitter, very harsh

τοῦ νεανίσκου,28 ἐκεῖνα τὰ σπαταλῶντα29 καὶ τρυφῶντα,30 μὴ σκιρτῶντα31 δέ, καὶ ἔβαλεν αὐτὰ εἴς τινα τόπον κρημνώδη32 καὶ ἀκανθώδη33 καὶ τριβολώδη,34 ὥστε ἀπὸ τῶν ἀκανθῶν35 καὶ τριβόλων36 μὴ δύνασθαι ἐκπλέξαι37 τὰ πρόβατα, ἀλλʼ ἐμπλέκεσθαι38 εἰς τὰς ἀκάνθας καὶ τριβόλους. 7 ταῦτα οὖν ἐμπεπλεγμένα ἐβόσκοντο39 ἐν ταῖς ἀκάνθαις καὶ τριβόλοις καὶ λίαν40 ἐταλαιπώρουν41 δαιρόμενα42 ὑπ αὐτοῦ καὶ ὧδε κἀκεῖσε43 περιήλαυνεν44 αὐτὰ καὶ ἀνάπαυσιν45 αὐτοῖς οὐκ ἐδίδου, καὶ ὅλως46 οὐκ εὐσταθοῦσαν47 τὰ πρόβατα ἐκεῖνα.

63 (6.3) Βλέπων οὖν αὐτὰ οὕτω

μαστιγούμενα48 καὶ ταλαιπωρούμενα49 ἐλυπούμην50 ἐπʼ αὐτοῖς, ὅτι οὕτως

28.  νεανίσκος, masc., youth, young man 29.  σπαταλάω, PAPAPN, live softly, in excessive comfort, live luxuriously 30.  τρυφάω, PAPAPN, live in luxury, fare sumptuously, well fed 31.  σκιρτάω, PAPAPN, bound, spring, leap, leap for joy 32.  κρημνώδης, adj., precipitous, steep 33.  ἀκανθώδης, adj., full of thorns, thorny 34.  τριβολώδης, adj., full of thistles 35.  ἄκανθα, fem., thorn plant, thorn 36.  ρίβολος, masc., thistle 37.  ἐκπλέκω, AAN, disentangle 38.  ἐμπλέκω, PPN, be entangled in 39. βόσκω, 3PIPI, tend, graze, feed 40.  λίαν, adv., exceedingly, very 41. ταλαιπωρέω, 3PIAI, endure distress, suffer misery 42.  δέρω, PPPNPN, flay, beat, whip 43.  κἀκεῖσε, adv., and there 44. περιελαύνω, 3SIAI, push, force, drive about 45.  ἀνάπαυσις, fem., rest 46.  ὅλως, adv., completely, at all 47.  εὐσταθέω, PAPASF, be tranquil, be at calm, be at peace, be at rest 48.  μαστιγόω, PPPAPN, scourge, flog, whip 49.  ταλαιπωρέω, PPPAPN, endure distress, suffer misery 50. λυπέω, 1SIPI, pain, be distressed, grieve

121

122

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐβασανίζοντο1 καὶ ἀνοχὴν2 ὅλως3 οὐκ εἶχον. 2 λέγω τῷ ποιμένι4 τῷ μετʼ ἐμοῦ λαλοῦντι· Κύριε, τίς ἐστιν οὗτος ὁ ποιμὴν ὁ οὕτως ἄσπλαγχνος5 καὶ πικρὸς6 καὶ ὅλως μή σπλαγχνιζόμενος7 ἐπὶ τὰ πρόβατα ταῦτα; Οὗτος, φησίν, ἐστὶν ὁ ἄγγελος τῆς τιμωρίας·8 ἐκ δὲ τῶν ἀγγέλων τῶν δικαίων ἐστί, κείμενος9 δὲ ἐπὶ τῆς τιμωρίας. 3 παραλαμβάνει οὖν τοὺς ἀποπλανωμένους10 ἀπὸ τοῦ θεοῦ καὶ πορευθέντας ταῖς ἐπιθυμίαις καὶ ἀπάταις11 τοῦ αἰῶνος τούτου καὶ τιμωρεῖ12 αὐτούς, καθὼς ἄξιοί εἰσι, δειναῖς13 καὶ ποικίλαις14 τιμωρίαις. 4 Ἤθελον, φημί, κύριε, γνῶναι τὰς ποικίλας ταύτας τιμωρίας, ποταπαί15 εἰσιν. Ἄκουε, φησί, τὰς ποικίλας βασάνους16 καὶ τιμωρίας. βιωτικαί17 εἰσιν αἱ βάσανοι· τιμωροῦνται18 γὰρ οἱ μὲν ζημίαις,19 οἱ δὲ ὑστερήσεσιν,20 οἱ δὲ ἀσθενείαις21 ποικίλαις, οἱ δὲ πάσῃ ἀκαταστασίᾳ,22 οἱ δὲ ὑβριζόμενοι23 ὑπὸ ἀναξίων24 καὶ ἑτέραις πολλαῖς πράξεσι25 1. βασανίζω, 3PIPI, torture, torment 2.  ἀνοχή, fem., forbearance, stopping, relief 3.  ὅλως, adv., completely, at all 4.  ποιμήν, masc., shepherd 5.  ἄσπλαγχνος, masc., unsympathetic, merciless 6.  πικρός, adj., bitter, harsh, cruel 7.  σπλαγχνίζομαι, PPPNSM, have compassion 8.  τιμωρία, fem., punishment 9.  κεῖμαι, PPPNSM, be appointed 10.  ἀποπλανάω, PPPAPM, mislead, lead astray, go astray 11.  ἀπάτη, fem., deceitful, deception 12. τιμωρέω, 3SPAI, take vengeance on, punish 13.  δεινός, adj., fearful, dreadful, terrible 14.  ποικίλος, adj., manifold, diverse, various 15.  ποταπός, adj., what kind of 16.  βάσανος, fem., torture, torment 17.  βιωτικός, adj., belong to daily life, in this life 18. τιμωρέω, 3PPMI, take vengeance on, punish 19.  ζημία, fem., financial loss, loss 20.  ὑστέρησις, fem., lack, deprivation 21.  ἀσθένεια, fem., weakness, illness, disease 22.  ἀκαταστασία, fem., disorder, confusion, disturbance 23.  ὑβρίζω, PPPNPM, scoff, insult, abuse 24.  ἀνάξιος, adj., unworthy 25.  πρᾶξις, fem., course of action, doing, deed

πάσχοντες. 5 πολλοὶ γὰρ ἀκαταστατοῦντες26 ταῖς βουλαῖς27 αὐτῶν ἐπιβάλλονται28 πολλά, καὶ οὐδὲν αὐτοῖς ὅλως29 προχωρεῖ.30 καὶ λέγουσιν ἑαυτοὺς μὴ εὐοδοῦσθαι31 ἐν ταῖς πράξεσιν32 αὐτῶν, καὶ οὐ ἀναβαίνει αὐτῶν ἐπὶ τὴν καρδίαν, ὅτι ἔπραξαν πονηρὰ ἔργα, ἀλλʼ αἰτιῶνται33 τὸν κύριον. 6 ὅταν οὖν θλιβῶσι34 πάσῃ θλίψει, τότε ἐμοὶ παραδίδονται εἰς ἀγαθὴν παιδείαν35 καὶ ἰσχυροποιοῦνται36 ἐν τῇ πίστει τοῦ κυρίου καὶ τὰς λοιπὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς αὐτῶν δουλεύουσι37 τῷ κυρίῳ ἐν καθαρᾷ38 καρδίᾳ· ἐὰν δὲ μετανοήσωσι, τότε ἀναβαίνει ἐπὶ τὴν καρδίαν αὐτῶν τὰ ἔργα ἃ ἔπραξαν πονηρά, καὶ τότε δοξάζουσι τὸν θεόν, λέγοντες, ὅτι δίκαιος κριτής39 ἐστι καὶ δικαίως40 ἔπαθον ἕκαστος κατὰ τὰς πράξεις αὐτοῦ· δουλεύουσι δὲ λοιπὸν τῷ κυρίῳ ἐν καθαρᾷ καρδίᾳ αὐτῶν καὶ εὐοδοῦνται41 ἐν πάσῃ πράξει αὐτῶν, λαμβάνοντες παρὰ τοῦ κυρίου πάντα, ὅσα ἂν αἰτῶνται καὶ τότε δοξάζουσι τὸν κύριον, ὅτι ἐμοὶ παρεδόθησαν, καὶ οὐκέτι οὐδὲν πάσχουσι τῶν πονηρῶν.

26.  ἀκαταστατέω, PAPNPM, be unstable, be unsettled 27.  βουλή, fem., purpose, plan, intention 28. ἐπιβάλλω, 3PPMI, throw upon, begin, undertake 29.  ὅλως, adv., completely, at all 30. προχωρέω, 3SPAI, turn out, succeed 31.  εὐοδόω, PPN, go well, prosper 32.  πρᾶξις, fem., course of action, doing, deed 33. αἰτιάομαι, 3PPMI, charge, accuse, blame 34. θλίβω, 3PPAS, press upon, oppress, distress, afflict 35.  παιδεία, fem., discipline, instruction, correction 36. ἰσχυροποιέω, 3PPPI, strengthen 37. δουλεύω, 3PPAI, be a slave, serve 38.  καθαρός, adj., spotless, clean, pure 39.  κριτής, masc., judge 40.  δικαίως, adv., rightly, justly 41. εὐοδόω, 3PPMI, go well, prosper

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s

64 (6.4) Λέγω αὐτῷ Κύριε, ἔτι μοι τοῦτο

δήλωσον.1 Τί, φησίν, ἐπιζητεῖς;2 Εἰ ἄρα φημί, κύριε, τὸν αὐτὸν χρόνον βασανίζονται3 οἱ τρυφῶντες4 καὶ ἀπατώμενοι,5 ὅσον τρυφῶσι6 καὶ ἀπατῶνται;7 λέγει μοι· Τὸν αὐτὸν χρόνον βασανίζονται. 2 Ἐλάχιστον,8 φημί, κύριε, βασανίζονται· ἔδει γὰρ τοὺς οὕτω9 τρυφῶντας10 καὶ ἐπιλανθανομένους11 τοῦ θεοῦ ἑπταπλασίως12 βασανίζεσθαι.13 3 λέγει μοι· Ἄφρων14 εἶ καὶ οὐ νοεῖς15 τῆς βασάνου16 τὴν δύναμιν. Εἰ γὰρ ἐνόουν,17 φημί, κύριε, οὐκ ἂν ἐπηρώτων, ἵνα μοι δηλώσῃς.18 Ἄκουε, φησίν, ἀμφοτέρων19 τὴν δύναμιν. 4 τῆς τρυφῆς20 καὶ ἀπάτης21 ὁ χρόνος ὥρα ἐστὶ μία· τῆς δὲ βασάνου ἡ ὥρα τριάκοντα22 ἡμερῶν δύναμιν ἔχει. ἐὰν οὖν μίαν ἡμέραν τρυφήσῃ23 τις καὶ ἀπατηθῇ,24

1. δηλόω, 2SAAM, reveal, make clear, explain 2. ἐπιζητέω, 2SPAI, search for, seek after 3. βασανίζω, 3PPPI, torture, torment 4.  τρυφάω, PAPNPM, live self–indulgently, live in luxury 5.  ἀπατάω, PPPNPM, deceive 6. τρυφάω, 3PPAI, live self–indulgently, live in luxury 7. ἀπατάω, 3PPPI, deceive 8.  ἐλάχιστος, adj., insignificant, very short 9.  οὕτω, adv., so, such 10.  τρυφάω, PAPAPM, live self–indulgently, live in luxury 11.  ἐπιλανθάνομαι, PMPAPM, care nothing about, neglect, forget 12.  ἑπταπλασίως, adv., sevenfold 13.  βασανίζω, PPN, torture, torment 14.  ἄφρων, adj., foolish 15. νοέω, 2SPAI, perceive, understand 16.  βάσανος, fem., torture, torment 17. νοέω, 1SIAI, perceive, understand 18. δηλόω, 2SAAS, reveal, make clear, explain 19.  ἀμφότεροι, adj., both 20.  τρυφή, fem., luxury 21.  ἀπάτη, fem., deceitful, deception 22.  τριάκοντα, num., thirty 23. τρυφάω, 3SAAS, live self–indulgently, live in luxury 24. ἀπατάω, 3SAPS, deceive

μίαν δὲ ἡμέραν βασανισθῇ,25 ὅλον ἐνιαυτὸν26 ἰσχύει27 ἡ ἡμέρα τῆς βασάνου. ὅσας οὖν ἡμέρας τρυφήσῃ28 τις, τοσούτους29 ἐνιαυτοὺς βασανίζεται.30 βλέπεις οὖν, φησίν, ὅτι τῆς τρυφῆς καὶ ἀπάτης ὁ χρόνος ἐλάχιστός31 ἐστι, τῆς τιμωρίας32 καὶ βασάνου πολύς.

65 (6.5) Ἔτι, φημί, κύριε, οὐ νενόηκα33

ὅλως34 περὶ τοῦ χρόνου τῆς ἀπάτης35 καὶ τρυφῆς36 καὶ βασάνου·37 τηλαυγέστερόν38 μοι δήλωσον.39 2 ἀποκριθείς μοι λέγει· Ἡ ἀφροσύνη40 σου παράμονός41 ἐστι, καὶ οὐ θέλεις σου τὴν καρδίαν καθαρίσαι καὶ δουλεύειν42 τῷ θεῷ. βλέπε, φησί, μήποτε43 ὁ χρόνος πληρωθῇ καὶ σὺ ἄφρων44 εὑρεθῇς. ἄκουε οὖν, φησί, καθὼς βούλει, ἵνα νοήσῃς45 αὐτά. 3 ὁ τρυφῶν46 καὶ ἀπατώμενος47 μίαν ἡμέραν καὶ πράσσων, ἃ βούλεται, πολλὴν ἀφροσύνην ἐνδέδυται48 καὶ οὐ 25. τρυφάω, 3SAPS, live self–indulgently, live in luxury 26.  ἐνιαυτός, masc., any long period of time, year 27. ἰσχύω, 3SPAI, be strong, have power, has the force 28. τρυφάω, 3SAAS, live self–indulgently, live in luxury 29.  τοσοῦτος, pron., so great, so much, as many 30. βασανίζω, 3SPPI, torture, torment 31.  ἐλάχιστος, adj., insignificant, very short 32.  τιμωρία, fem., punishment 33. νοέω, 1SRAI, perceive, understand 34.  ὅλως, adv., completely, at all 35.  ἀπάτη, fem., deceitful, deception 36.  τρυφή, fem., luxury 37.  βάσανος, fem., torture, torment 38.  τηλαυγής, adj., more clearly 39. δηλόω, 2SAAM, reveal, make clear, explain 40.  ἀφροσύνη, fem., lack of sense, thoughtlessness, foolishness 41.  παράμονος, adj., constant, stubborn, persistent 42.  δουλεύω, PAN, be a slave, serve 43.  μήποτε, adv., that not, lest 44.  ἄφρων, adj., foolish 45. νοέω, 2SAAS, perceive, understand 46.  τρυφάω, PAPNSM, live self–indulgently, live in luxury 47.  ἀπατάω, PPPNSM, deceive 48. ἐνδύω, 3SRPI, dress, clothe, put on, wear

123

124

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s νοεῖ1 τὴν πρᾶξιν,2 ἣν ποιεῖ· εἰς τὴν αὔριον3 ἐπιλανθάνεται4 γάρ, τί πρὸ μιᾶς ἔπραξεν· ἡ γὰρ τρυφὴ5 καὶ ἀπάτη6 μνήμας7 οὐκ ἔχει διὰ τὴν ἀφροσύνην,8 ἣν ἐνδέδυται,9 ἡ δὲ τιμωρία10 καὶ ἡ βάσανος11 ὅταν κολληθῇ12 τῷ ἀνθρώπῳ μίαν ἡμέραν, μέχρις13 ἐνιαυτοῦ14 τιμωρεῖται15 καὶ βασανίζεται·16 μνήμας γὰρ μεγάλας ἔχει ἡ τιμωρία καὶ ἡ βάσανος. 4 βασανιζόμενος17 οὖν καὶ τιμωρούμενος18 ὅλον τὸν ἐνιαυτόν, μνημονεύει19 τότε τῆς τρυφῆς καὶ ἀπάτης καὶ γινώσκει, ὅτι διʼ αὐτὰ πάσχει τὰ πονηρά. πᾶς οὖν ἄνθρωπος ὁ τρυφῶν20 καὶ ἀπατώμενος21 οὕτω βασανίζεται,22 ὅτι ἔχοντες ζωὴν εἰς θάνατον ἑαυτοὺς παραδεδώκασι. 5 Ποῖαι, φημί, κύριε, τρυφαί εἰσι βλαβεραί;23 Πᾶσα, φησί, πρᾶξις24 τρυφή ἐστι τῷ ἀνθρώπῳ, ὃ ἐὰν ἡδέως25 ποιῇ· καὶ γὰρ ὁ ὀξύχολος26 τῷ 1. νοέω, 3SPAI, perceive, understand 2.  πρᾶξις, fem., course of action, doing, deed 3.  αὔριον, adv., the next day 4. ἐπιλανθάνομαι, 3SPMI, forget 5.  τρυφή, fem., luxury 6.  ἀπάτη, fem., deceitful, deception 7.  μνήμη, fem., recollection, memory 8.  ἀφροσύνη, fem., lack of sense, thoughtlessness, foolishness 9. ἐνδύω, 3SRPI, dress, clothe, put on, wear 10.  τιμωρία, fem., punishment 11.  βάσανος, fem., torture, torment 12. κολλάω, 3SAPS, join, unite, cling to 13.  μέχρι, adv., as far as, until 14.  ἐνιαυτός, masc., any long period of time, year 15. τιμωρέω, 3SPPI, take vengeance on, punish 16.  βασανίζω, 3SPPI, torture, torment 17.  βασανίζω, PPPNSM, torture, torment 18.  τιμωρέω, PPPNSM, take vengeance on, punish 19. μνημονεύω, 3SPAI, call to mind, remember 20.  τρυφάω, PAPNSM, live self–indulgently, live in luxury 21.  ἀπατάω, PPPNSM, deceive 22. βασανίζω, 3SPPI, torture, torment 23.  βλαβερός, adj., harmful 24.  πρᾶξις, fem., course of action, doing, deed 25.  ἡδέως, adv., gladly 26.  ὀξύχολος, masc., irritable, quick to anger, bad temper, angry

ἑαυτοῦ πάθει27 τὸ ἱκανὸν ποιῶν τρυφᾷ·28 καὶ ὁ μοιχὸς29 καὶ ὁ μέθυσος30 καὶ ὁ κατάλαλος31 καὶ ὁ ψεύστης32 καὶ ὁ πλεονέκτης33 καὶ ὁ ἀποστερητὴς34 καὶ ὁ τούτοις τὰ ὅμοια ποιῶν τῇ ἰδίᾳ νόσῳ35 τὸ ἱκανὸν ποιεῖ τρυφᾷ· οὖν ἐπὶ τῇ πράξει αὐτοῦ. 6 αὗται πᾶσαι αἱ τρυφαὶ βλαβεραί εἰσι τοῖς δούλοις τοῦ θεοῦ. διὰ ταύτας οὖν τὰς ἀπάτας πάσχουσιν οἱ τιμωρούμενοι36 καὶ βασανιζόμενοι.37 7 εἰσὶν δὲ καὶ τρυφαὶ σώζουσαι τοὺς ἀνθρώπους· πολλοὶ γὰρ ἀγαθὸν ἐργαζόμενοι τρυφῶσι38 τῇ ἑαυτῶν ἡδονῇ39 φερόμενοι. αὕτη οὖν ἡ τρυφὴ40 σύμφορός41 ἐστι τοῖς δούλοις τοῦ θεοῦ καὶ ζωὴν περιποιεῖται42 τῷ ἀνθρώπῳ τῷ τοιούτῳ· αἱ δὲ βλαβεραὶ43 τρυφαὶ44 αἱ προειρημέναι45 βασάνους46 καὶ τιμωρίας47 αὐτοῖς περιποιοῦνται· ἐὰν δὲ ἐπιμένωσι48 καὶ μὴ μετανοήσωσι, θάνατον ἑαυτοῖς περιποιοῦνται. 27.  πάθος, neut., suffering, passion, lustful passion 28. τρυφάω, 3SPAI, live in luxury, live self–indulgently 29.  μοιχός, masc., adulterer 30.  μέθυσος, masc., drunken one, drunkard 31.  κατάλαλος, masc., slanderous, slanderer 32.  ψεύστης, masc., liar 33.  πλεονέκτης, masc., greedy, greedy person 34.  ἀποστερητής, masc., one who withholds what is due, cheat, defrauder 35.  νόσος, fem., sickness, illness, disease 36.  τιμωρέω, PPPNPM, take vengeance on, punish 37.  βασανίζω, PPPNPM, torture, torment 38. τρυφάω, 3PPAI, live in luxury, live self–indulgently 39.  ἡδονή, fem., pleasure 40.  τρυφή, fem., luxury 41.  σύμφορος, adj., good, beneficial, advantageous, profitable 42. περιποιέω, 3SPMI, acquire, obtain, provide 43.  βλαβερός, adj., harmful 44.  τρυφή, fem., luxury 45.  προεῖπον, RPPNPF, state beforehand, previously mentioned 46.  βάσανος, fem., torture, torment 47.  τιμωρία, fem., punishment 48. ἐπιμένω, 3PPAS, remain, continue, persist in

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s

παραβολὴ ζ´

66 (7.1) Μετὰ ἡμέρας ὀλίγας εἶδον

αὐτὸν εἰς τὸ πεδίον1 τὸ αὐτό, ὅπου καὶ τοὺς ποιμένας2 ἑωράκειν, καὶ λέγει μοι· Τί ἐπιζητεῖς;3 Πάρειμι,4 φημί, κύριε, ἵνα τὸν ποιμένα τὸν τιμωρητὴν5 κελεύσῃς6 ἐκ τοῦ οἴκου μου ἐξελθεῖν, ὅτι λίαν7 με θλίβει.8 Δεῖ σε, φησί, θλιβῆναι·9 οὕτω10 γάρ, φησί, προσέταξεν11 ὁ ἔνδοξος12 ἄγγελος τὰ περὶ σοῦ· θέλει γάρ σε πειρασθῆναι. Τί γάρ, φημί, κύριε, ἐποίησα οὕτω πονηρόν, ἵνα τῷ ἀγγέλῳ τούτῳ παραδοθῶ; 2 Ἄκουε, φησίν· αἱ μὲν ἁμαρτίαι σου πολλαί, ἀλλʼ οὐ τοσαῦται13 ὥστε τῷ ἀγγέλῳ τούτῳ παραδοθῆναι· ἀλλʼ ὁ οἶκός σου μεγάλας ἀνομίας14 καὶ ἁμαρτίας εἰργάσατο, καὶ παρεπικράνθη15 ὁ ἔνδοξος ἄγγελος ἐπὶ τοῖς ἔργοις αὐτῶν, καὶ διὰ τοῦτο ἐκέλευσέ16 σε χρόνον τινὰ θλιβῆναι, ἵνα κἀκεῖνοι17 μετανοήσωσι καὶ καθαρίσωσιν ἑαυτοὺς ἀπὸ πάσης ἐπιθυμίας τοῦ αἰῶνος τούτου. ὅταν οὖν μετανοήσωσι καὶ καθαρισθῶσι, τότε ἀποστήσεται18 ὁ ἄγγελος τῆς τιμωρίας.19 3 λέγω αὐτῷ Κύριε, εἰ ἐκεῖνοι τοιαῦτα 1.  πεδίον, neut., field, plain 2.  ποιμήν, masc., shepherd 3. ἐπιζητέω, 2SPAI, seek after, search for 4. πάρειμι, 1SPAI, be present, have come 5.  τιμωρητής, masc., avenger, punisher 6. κελεύω, 2SAAS, order, command 7.  λίαν, adv., exceedingly, very 8. θλίβω, 3SPAI, oppress, distress, afflict 9.  θλίβω, APN, oppress, distress, afflict 10.  οὕτω, adv., thus, so, in this way 11. προστάσσω, 3SAAI, order, command 12.  ἔνδοξος, adj., honored, splendid, glorious 13.  τοσοῦτος, fem., so great, so many 14.  ἀνομία, fem., lawlessness, lawless deed, transgression 15. παρεπικραίνω, 3SAPS, fed up, enraged, provoke, make angry 16. κελεύω, 3SAAI, order, command 17.  κἀκεῖνος, conj., and that one 18. ἀφίστημι, 3SFMI, withdrawal, depart from, go away 19.  τιμωρία, fem., punishment

εἰργάσαντο, ἵνα παραπικρανθῇ20 ὁ ἔνδοξος21 ἄγγελος, τί ἐγὼ ἐποίησα; Ἄλλως,22 φησίν, οὐ δύνανται ἐκεῖνοι θλιβῆναι,23 ἐὰν μὴ σὺ ἡ κεφαλὴ τοῦ οἴκου θλιβῇς·24 σοῦ γὰρ θλιβομένου25 ἐξ ἀνάγκης26 κἀκεῖνοι27 θλιβήσονται,28 εὐσταθοῦντος29 δὲ σοῦ οὐδεμίαν δύνανται θλῖψιν ἔχειν. 4 Ἀλλʼ ἰδού, φημί, κύριε, μετανενοήκασιν ἐξ ὅλης καρδίας αὐτῶν. Οἶδα, φησί, κἀγώ, ὅτι μετανενοήκασιν ἐξ ὅλης καρδίας αὐτῶν· τῶν οὖν μετανοούντων εὐθὺς δοκεῖς τὰς ἁμαρτίας ἀφίεσθαι; οὐ παντελῶς·30 ἀλλὰ δεῖ τὸν μετανοοῦντα βασανίσαι31 τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν καὶ ταπεινοφρονῆσαι32 ἐν πάσῃ πράξει33 αὐτοῦ ἰσχυρῶς34 καὶ θλιβῆναι ἐν πάσαις θλίψεσι ποικίλαις·35 καὶ ἐὰν ὑπενέγκῃ36 τὰς θλίψεις τὰς ἐπερχομένας37 αὐτῷ, πάντως38 σπλαγχνισθήσεται39 ὁ τὰ πάντα κτίσας40 καὶ ἐνδυναμώσας41 καὶ ἴασίν42 τινα δώσει αὐτῷ 5 καὶ τοῦτο πάντως, 20. παρεπικραίνω, 3SAPS, fed up, enraged, provoke, make angry 21.  ἔνδοξος, adj., honored, splendid, glorious 22.  ἄλλως, adv., otherwise, in another way 23.  θλίβω, APN, oppress, distress, afflict 24.  θλίβω, 2SAPS, oppress, distress, afflict 25.  θλίβω, PPPGSM, oppress, distress, afflict 26.  ἀνάγκη, fem., necessity 27.  κἀκεῖνος, conj., and that one 28. θλίβω, 3PFPI, oppress, distress, afflict 29.  εὐσταθέω, PAPGSM, be tranquil, rest, be at peace 30.  παντελῶς, adv., fully, all together, completely 31.  βασανίζω, AAN, torture, torment 32.  ταπεινοφρονέω, AAN, be humble 33.  πρᾶξις, fem., course of action, doing, deed, does 34.  ἰσχυρῶς, adv., empowered, strongly, mightily, extremely 35.  ποικίλος, adj., manifold, diverse, various 36. ὑποφέρω, 3SAAS, bear, endure 37.  ἐπέρχομαι, PMPAPF, come upon 38.  πάντως, adv., by all means, doubtless, certainly 39. σπλαγχνίζομαι,3SFPI, have compassion 40.  κτίζω, AAPNSM, create 41.  ἐνδυναμόω, AAPNSM, strengthen 42.  ἴασις, fem., healing

125

126

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐὰν ἴδῃ τὴν καρδίαν τοῦ μετανοοῦντος καθαρὰν1 ἀπὸ παντὸς πονηροῦ πράγματος.2 σοὶ δὲ συμφέρον3 ἐστὶ καὶ τῷ οἴκῳ σου νῦν θλιβῆναι. τί δέ σοι πολλὰ λέγω; θλιβῆναί4 σε δεῖ, καθὼς προσέταξεν5 ὁ ἄγγελος κυρίου ἐκεῖνος, ὁ παραδιδούς σε ἐμοί καὶ τοῦτο εὐχαρίστει6 τῷ κυρίῳ, ὅτι ἄξιόν σε ἡγήσατο7 τοῦ προδηλῶσαί8 σοι τὴν θλῖψιν, ἵνα προγνοὺς9 αὐτὴν ὑπενέγκῃς ἰσχυρῶς. 6 λέγω αὐτῷ Κύριε, σὺ μετʼ ἐμοῦ γίνου, καὶ δυνήσομαι πᾶσαν θλῖψιν ὐπενεγκεῖν.10 Ἐγώ, φησίν, ἔσομαι μετὰ σοῦ· ἐρωτήσω δέ καὶ τὸν ἄγγελον τὸν τιμωρητήν,11 ἵνα σε ἐλαφροτέρως12 θλίψῃ13 ἀλλʼ ὀλίγον χρόνον θλιβήσῃ14 καὶ πάλιν ἀποκατασταθήσῃ15 εἰς τὸν οἶκόν σου. μόνον παράμεινον16 ταπεινοφρονῶν17 καὶ λειτουργῶν18 τῷ κυρίῳ ἐν πάσῃ καθαρᾷ19 καρδίᾳ, καὶ τὰ τέκνα σου καὶ ὁ οἶκός σου, καὶ πορεύου ἐν ταῖς ἐντολαῖς μου αἷς σοι ἐντέλλομαι,20 καὶ δυνήσεταί σου ἡ μετάνοια21 ἰσχυρὰ22 καὶ καθαρὰ εἶναι 7 καὶ ἐὰν ταύτας 1.  καθαρός, adj., spotless, clean, pure 2.  πρᾶγμα, neut., matter, thing, deed 3.  συμφέρω, PAPASN, be advantageous, be profitable 4.  θλίβω, APN, oppress, distress, afflict 5. προστάσσω, 3SAAI, order, command 6. εὐχαριστέω, 2SPAM, be thankful, give thanks 7. ἡγέομαι, 3SAMI, lead, think, consider 8.  προδηλόω, AAN, make clear beforehand, show plainly 9.  προγινώσκω, AAPNSM, foreknow, know beforehand 10.  ὑποφέρω, AAN, bear, endure 11.  τιμωρητής, masc., avenger, punisher 12.  ἐλαφρός, adv., lightly, less severely 13. θλίβω, 3SAAS, oppress, distress, afflict 14. θλίβω, 2SFPI, oppress, distress, afflict 15. ἀποκαθίστημι, 2SFPI, reestablish, restore 16. παραμένω, 2SAAM, remain, continue in 17.  ταπεινοφρονέω, PAPNSM, be humble 18.  λειτουργέω, PAPNSM, serve 19.  καθαρός, adj., spotless, clean, pure 20. ἐντέλλω, 1SPMI, command 21.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 22.  ἰσχυρός, adj., strong, powerful, mighty

φυλάξῃς μετὰ τοῦ οἴκου σου, ἀποστήσεται23 πᾶσα θλῖψις ἀπὸ σοῦ καὶ ἀπὸ πάντων δέ, φησίν, ἀποστήσεται θλῖψις. ὅσοι ἐὰν ἐν ταῖς ἐντολαῖς μου ταύταις πορευθῶσιν.

παραβολὴ η´

67 (8.1) Ἔδειξέ24 μοι ἰτέαν25 μεγάλην,

σκεπάζουσαν26 πεδία27 καὶ ὄρη, καὶ ὑπὸ τὴν σκέπην28 τῆς ἰτέας πάντες ἐληλύθασιν οἱ κεκλημένοι ἐν ὀνόματι κυρίου. 2 εἱστήκει δὲ ἄγγελος κυρίου ἔνδοξος29 λίαν30 ὑψηλὸς31 παρὰ τὴν ἰτέαν, δρέπανον32 ἔχων μέγα, καὶ ἔκοπτε33 κλάδους34 ἀπὸ τῆς ἰτέας, καὶ ἐπεδίδου35 τῷ λαῷ τῷ σκεπαζομένῳ36 ὑπὸ τῆς ἰτέας· μικρὰ δὲ ῥαβδία37 ἐπεδίδου αὐτοῖς, ὡσεὶ38 πηχυαῖα.39 3 μετὰ τὸ πάντας λαβεῖν τὰ ῥαβδία ἔθηκε τὸ δρέπανον ὁ ἄγγελος, καὶ τὸ δένδρον40 ἐκεῖνο ὑγιὲς41 ἦν, οἷον42 καὶ ἑωράκειν αὐτό. 4 ἐθαύμαζον δὲ ἐγὼ ἐν ἐμαυτῷ λέγων· Πῶς τοσούτων43 κλάδων κεκομμένων44 τὸ δένδρον ὑγιές ἐστι λέγει μοι ὁ ποιμήν·45 Μὴ θαύμαζε, εἰ τὸ δένδρον 23. ἀφίστημι, 3SFMI, withdraw, depart, go away 24. δείκνυμι, 3SAAI, reveal, make known, show 25.  ἰτέα, fem., willow tree 26.  σκεπάζω, PAPASF, shelter, cover 27.  πεδίον, neut., field, plain 28.  σκέπη, fem., shade 29.  ἔνδοξος, adj., honored, splendid, glorious 30.  λίαν, adv., exceedingly, very 31.  ὑψηλός, adj., high, exalted 32.  δρέπανον, neut., curved sword, sickle 33. κόπτω, 3SIAI, strike, cut 34.  κλάδος, masc., branch 35. ἐπιδίδωμι, 3SIAI, deliver, hand over, give 36.  σκεπάζω, PPPDSM, shelter, cover 37.  ῥαβδίον, neut., stick, twig 38.  ὡσει, adv., as, like, about 39.  πηχυαῖος, adj., eighteen inches, a cubit long 40.  δένδρον, neut., tree 41.  ὑγιής, adj., sound, healthy 42.  οἷος, pron., such as 43.  τοσοῦτος, adj., so great, so many 44.  κόπτω, RPPGPM, strike, cut 45.  ποιμήν, masc., shepherd

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s τοῦτο ὑγιὲς ἔμεινε τοσούτων κλάδων κοπέντων·1 ἐὰν δέ, φησί, πάντα ἴδῃς, σοι δηλωθήσεται2 τὸ τί ἐστιν. 5 ὁ ἄγγελος ὁ ἐπιδεδωκὼς3 τῷ λαῷ τὰς ῥάβδους4 πάλιν ἀπῄτει5 αὐτούς· καὶ καθὼς ἔλαβον, οὕτω6 καὶ ἐκαλοῦντο πρὸς αὐτόν, καὶ εἷς ἕκαστος αὐτῶν ἀπεδίδου τὰς ῥάβδους. ἐλάμβανε δὲ ὁ ἄγγελος τοῦ κυρίου καὶ κατενόει7 αὐτάς. 6 παρά τινων ἐλάμβανε τὰς ῥάβδους ξηρὰς8 καὶ βεβρωμένας9 ὡς ὑπὸ σητός·10 ἐκέλευσεν11 ὁ ἄγγελος τοὺς τὰς τοιαύτας ῥάβδους ἐπιδεδωκότας12 χωρὶς ἱστάνεσθαι. 7 ἕτεροι δὲ ἐπεδίδοσαν13 ξηράς, ἀλλʼ οὐκ ἦσαν βεβρωμέναι14 ὑπὸ σητός· καὶ τούτους ἐκέλευσε χωρὶς ἱστάνεσθαι. 8 ἕτεροι δὲ ἐπεδίδουν ἡμιξήρους15 καὶ οὗτοι χωρὶς ἱστάνοντο. 9 ἕτεροι δὲ ἐπεδίδουν τὰς ῥάβδους αὐτῶν ἡμιξήρους καὶ σχισμὰς16 ἐχούσας· καὶ οὗτοι χωρὶς ἵσταντο. 10 ἕτεροι δὲ ἐπεδίδουν τὰς ῥάβδους αὐτῶν χλωρὰς17 καὶ σχισμὰς ἐχούσας· καὶ οὗτοι χωρὶς ἱστάνοντο. 11 ἕτεροι δὲ ἐπεδίδουν τὰς ῥάβδους τὸ ἥμισυ18 ξηρὸν καὶ τὸ ἥμισυ μέρος χλωρόν· καὶ οὗτοι χωρὶς ἱστάνοντο. 12 ἕτεροι δὲ προσέφερον τὰς ῥάβδους αὐτῶν τὰ δύο μέρη· τῆς ῥάβδου χλωρά, τὸ δὲ τρίτον ξηρόν καὶ οὗτοι χωρὶς ἱστάνοντο. 13 ἕτεροι δὲ ἐπεδίδουν τὰ δύο μέρη ξηρά, 1.  κόπτω, APPGPM, strike, cut 2. δηλόω, 3SFPI, reveal, make clear, explain 3.  ἐπιδίδωμι, RAPNSM, deliver, hand over, give 4.  ῥάβδος, fem., rod, staff, stick 5. ἀπαιτέω, 3SIAI, ask for, demand back 6.  οὕτω, adv., thus, so, in this way 7. κατανοέω, 3SIAI, understand, observe, consider, examine 8.  ξηρός, adj., dried up, withered 9.  βιβρώσκω, RPPAPF, consume, eaten up 10.  σής, masc., moth 11. κελεύω, 3SAAI, order, command 12.  ἐπιδίδωμι, RAPAPM, deliver, hand over, give 13. ἐπιδίδωμι, 3PIAI, deliver, hand over, give 14.  βιβρώσκω, RPPNPF, consume, eaten up 15.  ἡμίξηρος, masc., half–dry, half–withered 16.  σχισμή, fem., split, crack 17.  χλωρός, adj., green 18.  ἥμισυς, adj., half

τὸ δὲ τρίτον χλωρόν· καὶ οὗτοι χωρὶς ἱστάνοντο. 14 ἕτεροι δὲ ἐπεδίδουν τὰς ῥάβδους αὐτῶν παρὰ μικρὸν ὅλας χλωράς, ἐλάχιστον19 δὲ τῶν ῥάβδων αὐτῶν ξηρὸν ἦν, αὐτὸ τὸ ἄκρον.20 σχισμὰς δὲ εἶχον ἐν αὐταῖς καὶ οὗτοι χωρὶς ἱστάντο. 15 ἑτέρων δὲ ἦν ἐλάχιστον χλωρόν, τὰ δὲ λοιπὰ τῶν ῥάβδων ξηρά καὶ οὗτοι χωρὶς ἱστάνοντο. 16 ἕτεροι δὲ ἤρχοντο τὰς ῥάβδους χλωρὰς φέροντες ὡς ἔλαβον παρὰ τοῦ ἀγγέλου· τὸ δὲ πλεῖον μέρος τοῦ ὄχλου τοιαύτας ῥάβδους ἐπεδίδουν. ὁ δὲ ἄγγελος ἐπὶ τούτοις ἐχάρη λίαν21 καὶ οὗτοι χωρὶς ἱστάνοντο. 17 ἕτεροι δὲ ἐπεδίδουν τὰς ῥάβδους αὐτῶν χλωρὰς καὶ παραφυάδας22 ἐχούσας· καὶ οὗτοι χωρὶς ἵσταντο· καὶ ἐπὶ τούτοις ὁ ἄγγελος λίαν ἐχάρη. 18 ἕτεροι δὲ ἐπεδίδουν τὰς ῥάβδους αὐτῶν χλωρὰς καὶ παραφυάδας ἐχούσας· αἱ δὲ παραφυάδες αὐτῶν ὡσεὶ23 καρπόν τινα εἶχον· καὶ λίαν ἱλαροὶ24 ἦσαν οἱ ἄνθρωποι ἐκεῖνοι, ὧν αἱ ῥάβδοι τοιαῦται εὑρέθησαν. καὶ ὁ ἄγγελος ἐπὶ τούτοις ἠγαλλιᾶτο,25 καὶ ὁ ποιμὴν26 λίαν ἱλαρὸς ἦν ἐπὶ τούτοις.

68 (8.2) Ἐκέλευσε27 δὲ ὁ ἄγγελος κυρίου

στεφάνους28 ἐνεχθῆναι. καὶ ἐνέχθησαν στέφανοι ὡσεὶ29 ἐκ φοινίκων30 γεγονότες, καὶ ἐστεφάνωσε31 τοὺς ἄνδρας τοὺς ἐπιδεδωκότας32 τὰς ῥάβδους33 τὰς ἐχούσας τὰς παραφυάδας34 καὶ καρπόν τινα καὶ 19.  ἐλάχιστος, adj., least, very small, smallest 20.  ἄκρον, neut., top, tip 21.  λίαν, adv., exceedingly, very much 22.  παραφυάς, fem., offshoot, bud 23.  ὡσει, adv., as, like 24.  ἱλαρός, masc., cheerful, glad, happy 25. ἀγαλλιάω, 3SIPI, be very glad, overjoyed, rejoice exceedingly 26.  ποιμήν, masc., shepherd 27. κελεύω, 3SAAI, order, command 28.  στέφανος, masc., wreath, crown 29.  ὡσει, adv., as, like 30.  φοῖνιξ, masc., date palm, palm branch 31. στεφανόω, 3SAAI, crown 32.  ἐπιδίδωμι, RAPAPM, deliver, hand over, give 33.  ῥάβδος, fem., rod, staff, stick 34.  παραφυάς, fem., offshoot, bud

127

128

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἀπέλυσεν αὐτοὺς εἰς τὸν πύργον.1 2 καὶ τοὺς ἄλλους δὲ ἀπέστειλεν εἰς τὸν πύργον, τοὺς τὰς ῥάβδοὺς τὰς χλωρὰς2 ἐπιδεδωκότας καὶ παραφυάδας ἐχούσας, καρπὸν δὲ μὴ ἐχούσας τὰς παραφυάδας, δοὺς αὐτοῖς σφραγῖδας.3 3 ἱματισμὸν4 δὲ τὸν αὐτὸν πάντες εἶχον λευκὸν5 ὡσεὶ χιόνα,6 οἱ πορευόμενοι εἰς τὸν πύργον. 4 καὶ τοὺς τὰς ῥάβδους ἐπιδεδωκότας χλωρὰς ὡς ἔλαβον ἀπέλυσε, δοὺς αὐτοῖς ἱματισμὸν καὶ σφραγῖδας. 5 μετὰ τὸ ταῦτα τελέσαι7 τὸν ἄγγελον λέγει τῷ ποιμένι·8 Ἐγὼ ὑπάγω· σὺ δὲ τούτους ἀπολύσεις εἰς τὰ τείχη,9 καθὼς ἄξιός ἐστί τις κατοικεῖν. κατανόησον10 δὲ τὰς ῥάβδους αὐτῶν ἐπιμελῶς11 καὶ οὕτως ἀπόλυσον· ἐπιμελῶς δὲ κατανόησον. βλέπε, μή τίς σε παρέλθῃ,12 φησίν, ἐὰν δὲ τίς σε παρέλθῃ, ἐγὼ αὐτοὺς ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον13 δοκιμάσω.14 ταῦτα εἰπὼν τῷ ποιμένι ἀπῆλθε. 6 καὶ μετὰ τὸ ἀπελθεῖν τὸν ἄγγελον λέγει μοι ὁ ποιμήν· Λάβωμεν πάντων τὰς ῥάβδους καὶ φυτεύσωμεν15 αὐτάς, εἴ τινες ἐξ αὐτῶν δυνήσονται ζῆσαι. λέγω αὐτῷ Κύριε τὰ ξηρὰ16 ταῦτα πῶς δύνανται ζῆσαι; 7 ἀποκριθείς μοι λέγει· Τὸ δένδρον17 τοῦτο ἰτέα18 ἐστὶ καὶ φιλόζωον19 τὸ γένος· ἐὰν οὖν 1.  πύργος, masc., tower 2.  χλωρός, adj., green 3.  σφραγίς, fem., seal 4.  ἱματισμός, masc., clothing 5.  λευκός, adj., white 6.  χιών, fem., snow 7.  τελέω, AAN, accomplish, complete, finish 8.  ποιμήν, masc., shepherd 9.  τεῖχος, neut., wall 10. κατανοέω, 2SAAM, understand, observe, consider, examine 11.  ἐπιμελῶς, adv., carefully 12. παρέρχομαι, 3SAAS, pass by, slip past 13.  θυσιαστήριον, neut., altar 14. δοκιμάζω, 1SFAI, examine, put to the test 15. φυτεύω, 1PAAS, plant 16.  ξηρός, adj., dried up, withered 17.  δένδρον, neut., tree 18.  ἰτέα, fem., willow tree 19.  φιλόζωος, adj., loving life, tenacious of life

φυτευθῶσι20 καὶ μικρὰν ἰκμάδα21 λαμβάνωσιν αἱ ῥάβδοι, ζήσονται πολλαὶ ἐξ αὐτῶν· εἶτα22 δὲ πειράσωμεν καὶ ὕδωρ αὐταῖς παραχέειν.23 ἐὰν τις αὐτῶν δυνηθῇ ζῆσαι, συγχαρήσομαι24 αὐταῖς· ἐὰν δὲ μὴ ζήσῃ, οὐχ εὑρεθήσομαι ἐγὼ ἀμελής.25 8 ἐκέλευσε26 δέ μοι ὁ ποιμὴν27 καλέσαι, καθώς τις αὐτῶν ἐστάθη. ἦλθον τάγματα28 τάγματα καὶ ἐπεδίδουν29 τὰς ῥάβδους30 τῷ ποιμένι· ἐλάμβανε δὲ ὁ ποιμὴν τὰς ῥάβδους καὶ κατὰ τάγματα ἐφύτευσεν31 αὐτὰς καὶ μετὰ τὸ φυτεῦσαι32 ὕδωρ αὐταῖς πολὺ παρέχεεν,33 ὥστε ἀπὸ τοῦ ὕδατος μὴ φαίνεσθαι34 τὰς ῥάβδους. 9 καὶ μετὰ τὸ ποτίσαι35 αὐτὸν τὰς ῥάβδους λέγει μοι· Ἄγωμεν καὶ μετʼ ὀλίγας ἡμέρας ἐπανέλθωμεν36 καὶ ἐπισκεψώμεθα37 τὰς ῥάβδους πάσας· ὁ γὰρ κτίσας38 τὸ δένδρον39 τοῦτο θέλει πάντας ζῆν τοὺς λαβόντας ἐκ τοῦ δένδρου τούτου κλάδους.40 ἐλπίζω δὲ κἀγώ, ὅτι λαβόντα τὰ ῥαβδία41 ταῦτα ἰκμάδα42 καὶ ποτισθέντα43 ὕδατι ζήσονται τὸ πλεῖστον μέρος αὐτῶν.

20. φυτεύω, 3PAPS, plant 21.  ἰκμάς, fem., moisture 22.  εἶτα, adv., next, then 23.  παραχέω, PAN, pour on 24. συγχαίρω, 1SFMI, congratulate, rejoice with 25.  ἀμελής, adj., careless, negligent 26. κελεύω, 3SAAI, order, command 27.  ποιμήν, masc., shepherd 28.  τάγμα, neut., division, class, group 29. ἐπιδίδωμι, 3PIAI, deliver, hand over, give 30.  ῥάβδος, fem., rod, staff, stick 31. φυτεύω, 3SAAI, plant 32.  φυτεύω, AAN, plant 33. παραχέω, 3SIAI, pour on 34.  φαίνω, PPN, be seen, look, appear 35.  ποτίζω, AAN, give to drink, water 36. ἐπανέρχομαι, 1PAAS, come back, return 37. ἐπισκέπτομαι, 1PAMS, visit, look at, inspect 38.  κτίζω, AAPNSM, create 39.  δένδρον, neut., tree 40.  κλάδος, masc., branch 41.  ῥαβδίον, neut., shoot, stick, twig 42.  ἰκμάς, fem., moisture 43.  ποτίζω, APPAPN, give to drink, water

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s

69 (8.3) Λέγω αὐτῷ Κύριε, τὸ δένδρον1

τοῦτο γνώρισόν μοι τί ἐστιν· ἀποροῦμαι γὰρ περὶ αὐτοῦ, ὅτι τοσούτων4 κλάδων5 κοπέντων6 ὑγιές7 ἐστι τὸ δένδρον καὶ οὐδὲν φαίνεται8 κεκομμένον9 ἀπʼ αὐτοῦ· ἐν τούτῳ οὖν ἀποροῦμαι. 2 Ἄκουε, φησί· τὸ δένδρον τοῦτο τὸ μέγα τὸ σκεπάζον10 πεδία11 καὶ ὄρη· καὶ πᾶσαν τὴν γῆν νόμος θεοῦ ἐστιν ὁ δοθεὶς εἰς ὅλον τὸν κόσμον· ὁ δὲ νόμος οὗτος υἱὸς θεοῦ ἐστι κηρυχθεὶς εἰς τὰ πέρατα12 τῆς γῆς· οἱ δὲ ὑπὸ τὴν σκέπην13 λαοὶ ὄντες οἱ ἀκούσαντες τοῦ κηρύγματος14 καὶ πιστεύσαντες εἰς αὐτόν· 3 ὁ δὲ ἄγγελος ὁ μέγας καὶ ἔνδοξος15 Μιχαὴλ16 ὁ ἔχων τὴν ἐξουσίαν τούτου τοῦ λαοῦ καὶ διακυβερνῶν17 αὐτούς· οὗτος γάρ ἐστιν ὁ διδοὺς αὐτοῖς τὸν νόμον εἰς τὰς καρδίας τῶν πιστευόντων· ἐπισκέπτεται18 οὖν αὐτούς, οἷς ἔδωκεν, εἰ ἄρα τετηρήκασιν αὐτόν. 4 βλέπεις δὲ ἑνὸς ἑκάστου τὰς ῥάβδους·19 αἱ γὰρ ῥάβδοι ὁ νόμος ἐστί. βλέπεις οὖν πολλὰς ῥάβδους ἠχρειωμένας,20 γνώσῃ δὲ αὐτοὺς πάντας τοὺς μὴ τηρήσαντας τὸν νόμον· καὶ ὄψει ἑνὸς 2

3

1.  δένδρον, neut., tree 2. γνωρίζω, 2SAAM, reveal, make known, explain 3. ἀπορέω, 1SPMI, be at a loss, be perplexed 4.  τοσοῦτος, adj., so great, so many 5.  κλάδος, masc., branch 6.  κόπτω, APPGPM, strike, cut 7.  ὑγιής, adj., sound, healthy 8. φαίνω, 3SPPI, be seen, look, appear 9.  κόπτω, RPPASN, strike, cut 10.  σκεπάζω, PAPNSN, shelter, cover 11.  πεδίον, neut., field, plain 12.  πέρας, neut., boundary, limit, end 13.  σκέπη, fem., shade 14.  κήρυγμα, neut., the message preached, proclamation 15.  ἔνδοξος, adj., honored, splendid, glorious 16.  Μιχαήλ, masc., Michael 17.  διακυβερνάω, PAPNSM, steer, direct, govern 18. ἐπισκέπτομαι, 3SPMI, visit, cares for, looks after 19.  ῥάβδος, fem., rod, staff, stick 20.  ἀχρειόω, RPPAPF, disable, make worthless, render useless

ἑκάστου τὴν κατοικίαν.21 5 λέγω αὐτῷ Κύριε, διατί οὓς μὲν ἀπέλυσεν εἰς τὸν πύργον,22 οὓς δὲ σοὶ κατέλειψεν;23 Ὅσοι, φησί, παρέβησαν24 τὸν νόμον, ὃν ἔλαβον παρʼ αὐτοῦ, εἰς τὴν ἐμὴν ἐξουσίαν κατέλιπεν αὐτοὺς εἰς μετάνοιαν·25 ὅσοι δὲ ἤδη εὐηρέστησαν τῷ νόμῳ καὶ τετηρήκασιν αὐτόν, ὑπὸ τὴν ἰδίαν ἐξουσίαν ἔχει αὐτούς. 6 Τίνες οὖν, φημί, κύριε, εἰσὶν οἱ ἐστεφανωμένοι26 καὶ εἰς τὸν πύργον ὑπάγοντες; Ὅσοι, φησίν, ἀντεπάλαισαν27 τῷ διαβόλῳ καὶ ἐνίκησαν28 αὐτόν, ἐστεφανωμένοι εἰσίν· οὗτοι εἰσιν οἱ ὑπὲρ τοῦ νόμου παθόντες· 7 οἱ δὲ ἕτεροι καὶ αὐτοὶ χλωρὰς29 τὰς ῥάβδους ἐπιδεδωκότες30 καὶ παραφυάδας31 ἐχούσας, καρπὸν δὲ μὴ ἐχούσας οἱ ὑπὲρ τοῦ νόμου θλιβέντες,32 μὴ παθόντες δὲ μηδὲ ἀρνησάμενοι33 τὸν νόμον αὐτῶν. 8 οἱ δὲ χλωρὰς ἐπιδεδωκότες, οἵας34 ἔλαβον, σεμνοὶ35 καὶ δίκαιοι καὶ λίαν36 πορευθέντες ἐν καθαρᾷ37 καρδίᾳ καὶ τὰς ἐντολὰς κυρίου πεφυλακότες. τὰ δὲ λοιπὰ γνώσῃ, ὅταν κατανοήσω38 τὰς

21.  κατοικία, fem., habitation, dwelling place 22.  πύργος, masc., tower 23. καταλείπω, 3SAAI, leave behind, leave 24. παραβαίνω, 3PAAI, go aside, transgress, break 25.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 26.  στεφανόω, RPPNPM, crown 27. ἀντίπαλαίω, 3PAAI, struggle against, wrestle 28. νικάω, 3PAAI, overcome, conquer, prevail 29.  χλωρός, adj., green 30.  ἐπιδίδωμι, RAPNPM, deliver, hand over, give 31.  παραφυάς, fem., offshoot, bud 32.  θλίβω, APPNPM, oppress, distress, afflict 33.  ἀρνέομαι, AMPNPM, repudiate, deny 34.  οἷος, pron., such as, like 35.  σεμνός, adj., sacred, worthy of respect, honorable 36.  λίαν, adv., exceedingly, very 37.  καθαρός, adj., spotless, clean, pure 38. κατανοέω, 1SAAS, understand, think about, consider

129

130

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ῥάβδους ταύτας τὰς πεφυτευμένας1 καὶ πεποτισμένας.2

70 (8.4) Καὶ μετὰ ἡμέρας ὀλίγας ἤλθομεν

εἰς τὸν τόπον, καὶ ἐκάθισεν ὁ ποιμὴν3 εἰς τὸν τόπον τοῦ ἀγγέλου, κἀγὼ παρεστάθην αὐτῷ. καὶ λέγει μοι· Περίζωσαι4 ὠμόλινον5 καὶ διακόνει μοι. περιεζωσάμην6 ὠμόλινον7 ἐκ σάκκου8 γεγονὸς καθαρόν. 2 ἰδὼν δέ με περιεζωσμένον9 καὶ ἕτοιμον10 ὄντα τοῦ διακονεῖν αὐτῷ, Κάλει, φησί, τοὺς ἄνδρας, ὧν εἰσὶν αἱ ῥάβδοι11 πεφυτευμέναι,12 κατὰ τὸ τάγμα,13 ὥς τις ἔδωκε τὰς ῥάβδους. καὶ ἀπῆλθον εἰς τὸ πεδίον14 καὶ ἐκάλεσα πάντας· καὶ ἔστησαν πάντες τάγματα τάγματα. 3 λέγει αὐτοῖς· Ἕκαστος τὰς ἰδίας ῥάβδους ἐκτιλάτω15 καὶ φερέτω πρός με. 4 πρῶτοι ἐπέδωκαν16 οἱ τὰς ξηρὰς17 καὶ κεκομμένας18 ἐσχηκότες, καὶ ὡς αὗται εὑρέθησαν ξηραὶ καὶ κεκομμέναι,19 ἐκέλευσεν20 αὐτοὺς χωρὶς σταθῆναι. 5 εἶτα21 ἐπέδωκαν οἱ τὰς ξηρὰς καὶ μὴ κεκομμένας ἔχοντες· τινὲς δὲ ἐξ αὐτῶν ἐπέδωκαν τὰς ῥάβδους χλωράς,22 1.  φυτεύω, RPPAPF, plant 2.  ποτίζω, RPPAPF, give to drink, water 3.  ποιμήν, masc., shepherd 4. περιζώννυμι, 2SAMM, get ready, gird oneself, put on, wear 5.  ὠμόλινον, neut., rough cloth, work apron 6. περιζώννυμι, 1SAMI, get ready, gird oneself, put on, wear 7.  ὠμόλινον, neut., rough cloth, work apron 8.  σάκκος, masc., sackcloth 9.  περιζώννυμι, RPPASM, get ready, gird oneself, put on, wear 10.  ἕτοιμος, adj., ready, prepared 11.  ῥάβδος, fem., rod, staff, stick 12.  φυτεύω, RPPNPF, plant 13.  τάγμα, neut., division, class, group 14.  πεδίον, neut., field, plain 15. ἐκτίλλω, 3SAAM, pull out, pluck out 16. ἐπιδίδωμι, 3PAAI, deliver, hand over, give 17.  ξηρός, adj., dried up, withered 18.  κόπτω, RPPAPF, strike, cut 19.  κόπτω, RPPNPF, strike, cut 20. κελεύω, 3SAAI, order, command 21.  εἶτα, adv., next, then 22.  χλωρός, adj., green

τινὲς δὲ ξηρὰς καὶ κεκομμένας ὡς ὑπὸ σητός.23 τοὺς ἐπιδεδωκότας24 οὖν χλωρὰς ἐκέλευσε χωρὶς σταθῆναι, τοὺς δὲ ξηρὰς καὶ κεκομμένας ἐπιδεδωκότας ἐκέλευσε μετὰ τῶν πρώτων σταθῆναι. 6 εἶτα ἐπέδωκαν οἱ τὰς ἡμιξήρους25 καὶ σχισμὰς26 ἐχούσας· καὶ πολλοὶ ἐξ αὐτῶν χλωρὰς ἐπέδωκαν καὶ μὴ ἐχούσας σχισμάς· τινὲς δὲ χλωρὰς καὶ παραφυάδας27 ἐχούσας καὶ εἰς τὰς παραφυάδας καρπούς, οἵους28 εἶχον οἱ εἰς τὸν πύργον29 πορευθέντες ἐστεφανωμένοι.30 τινὲς δὲ ἐπέδωκαν ξηρὰς καὶ βεβρωμένας,31 τινὲς δὲ ξηρὰς καὶ ἀβρώτους,32 τινὲς δὲ οἷαι ἦσαν ἡμίξηροι καὶ σχισμὰς ἔχουσαι. ἐκέλευσεν αὐτοὺς ἕνα ἕκαστον χωρὶς σταθῆναι, τοὺς μὲν πρὸς τὰ ἴδια τάγματα, τοὺς δὲ χωρίς.

71 (8.5) Εἶτα33 ἐπεδίδουν34 οἱ τὰς ῥάβδους35 χλωρὰς36 μὲν ἔχοντας, σχισμὰς37 δὲ ἐχούσας· οὗτοι πάντες χλωρὰς ἐπέδωκαν38 καὶ ἔστησαν εἰς τὸ ἴδιον τάγμα.39 ἐχάρη δὲ ὁ ποιμὴν40 ἐπὶ τούτοις, ὅτι πάντες ἠλλοιώθησαν41 καὶ ἀπέθεντο42 τὰς σχισμὰς43 αὐτῶν. 2 ἐπέδωκαν44 δὲ καὶ οἱ

23.  σής, masc., moth 24.  ἐπιδίδωμι, RAPAPM, deliver, hand over, give 25.  ἡμίξηρος, masc., half–dried, half–withered 26.  σχισμή, fem., split, crack 27.  παραφυάς, fem., offshoot, bud 28.  οἷος, pron., such as 29.  πύργος, masc., tower 30.  στεφανόω, RPPNPM, crown 31.  βιβρώσκω, RPPAPF, consume, eaten up 32.  ἄβρωτος, adj., not good for food, inedible 33.  εἶτα, adv., next, then 34.  Ἡσαΐας, indecl., Isaiah 35.  ῥάβδος, fem., rod, staff, stick 36.  χλωρός, adj., green 37.  σχισμή, fem., split, crack 38. ἐπιδίδωμι, 3PAAI, deliver, hand over, give 39.  τάγμα, neut., division, class, group 40.  ποιμήν, masc., shepherd 41. ἀλλοιόω, 3PAPI, alter, change 42. ἀποτίθημι, 3PAMI, put away, loose 43.  σχισμή, fem., split, crack 44. ἐπιδίδωμι, 3PAAI, deliver, hand over, give

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s τὸ ἥμισυ1 χλωρόν,2 τὸ δὲ ἥμισυ ξηρὸν3 ἔχοντες· τινῶν οὖν εὑρέθησαν αἱ ῥάβδοι4 ὁλοτελῶς5 χλωραί, τινῶν ἡμίξηροι,6 τινῶν ξηραὶ καὶ βεβρωμέναι,7 τινῶν δὲ χλωραὶ καὶ παραφυάδας8 ἔχουσαι· οὗτοι πάντες ἀπελύθησαν ἕκαστος πρὸς τὸ τάγμα αὐτοῦ. 3 εἶτα ἐπέδωκαν οἱ τὰ δύο μέρη· χλωρὰ ἔχοντες, τὸ δὲ τρίτον ξηρόν. πολλοὶ ἐξ αὐτῶν χλωρὰς ἐπέδωκαν, πολλοὶ δὲ ἡμιξήρους, ἕτεροι δὲ ξηρὰς καὶ βεβρωμένας· οὗτοι πάντες ἔστησαν εἰς τὸ ἴδιον τάγμα.9 4 εἶτα10 ἐπέδωκαν οἱ τὰ δύο μέρη· ξηρὰ ἔχοντες, τὸ δὲ τρίτον χλωρόν· πολλοὶ ἐξ αὐτῶν ἡμιξήρους ἐπέδωκαν, τινες δὲ ξηρὰς καὶ βεβρωμένας, ἕτεροι δὲ ἡμιξήρους, καὶ σχισμὰς ἐχούσας, ὀλίγοι δὲ χλωράς· οὗτοι πάντες ἔστησαν εἰς τὸ ἴδιον τάγμα. 5 ἐπέδωκαν δὲ οἱ τὰς ῥάβδους αὐτῶν χλωρὰς ἐσχηκότες, ἐλάχιστον11 δὲ ξηρὸν. καὶ σχισμὰς ἐχούσας· ἐκ τούτων τινὲς χλωρὰς ἐπέδωκαν, τινὲς δὲ χλωρὰς καὶ παραφυάδας· ἀπῆλθον καὶ οὗτοι εἰς τὸ τάγμα αὐτῶν. 6 εἶτα ἐπέδωκαν οἱ ἐλάχιστον ἔχοντες χλωρόν, τὰ δὲ λοιπὰ μέρη· ξηρά· τούτων αἱ ῥάβδοι εὑρέθησαν τὸ πλεῖστον μέρος χλωραὶ καὶ παραφυάδας ἔχουσαι καὶ καρπὸν ἐν ταῖς παραφυάσι, καὶ ἕτεραι χλωραὶ ὅλαι. ἐπὶ ταύταις ταῖς ῥάβδοις ἐχάρη· ὁ ποιμὴν λίαν12 μεγάλως,13 ὅτι οὕτως εὑρέθησαν. ἀπῆλθον δὲ οὗτοι ἕκαστος εἰς τὸ ἴδιον τάγμα.

1.  ἥμισυς, adj., half 2.  χλωρός, adj., green 3.  ξηρός, adj., dried up, withered 4.  ῥάβδος, fem., rod, staff, stick 5.  ὁλοτελῶς, adv., altogether, completely 6.  ἡμίξηρος, adj., half–dry, half–withered 7.  βιβρώσκω, RPPNPF, consume, eaten up 8.  παραφυάς, fem., offshoot, bud 9.  τάγμα, neut., division, class, group 10.  εἶτα, adv., next, then 11.  ἐλάχιστος, adj., least, very small, smallest 12.  λίαν, adv., exceedingly, very 13.  μεγάλως, adv., exceedingly, greatly

72 (8.6) Μετὰ τὸ πάντων κατανοῆσαι14 τὰς

ῥάβδους15 τὸν ποιμένα16 λέγει μοι· Εἶπόν σοι, ὅτι τὸ δένδρον17 τοῦτο φιλόζωόν18 ἐστι. βλέπεις, φησί, πόσοι19 μετενόησαν καὶ ἐσώθησαν; Βλέπω, φημί, κύριε. Ἵνα ἴδῃς, φησί, τὴν πολυευσπλαγχνίαν20 τοῦ κυρίου, ὅτι μεγάλη καὶ ἔνδοξός21 ἐστι, καὶ ἔδωκε πνεῦμα τοῖς ἀξίοις οὖσι μετανοίας.22 2 Διατί οὖν, φημί, κύριε, πάντες οὐ μετενόησαν; Ὧν εἶδε, φησί, τὴν καρδίαν μέλλουσαν καθαρὰν23 γενέσθαι καὶ δουλεύειν αὐτῷ ἐξ ὅλης καρδίας, τούτοις ἔδωκε τὴν μετάνοιαν· ὧν δὲ εἶδε τὴν δολιότητα24 καὶ πονηρίαν,25 μελλόντων ἐν ὑποκρίσει26 μετανοεῖν, ἐκείνοις οὐκ ἔδωκε μετάνοιαν, μήποτε27 πάλιν βεβηλώσωσι28 τὸ ὄνομα αὐτου. 3 λέγω αὐτῷ Κύριε, νῦν οὖν μοι δήλωσον29 τοὺς τὰς ῥάβδους30 ἐπιδεδωκότας,31 ποταπός32 τις αὐτῶν ἐστί, καὶ τὴν τούτων κατοικίαν,33 ἵνα ἀκούσαντες οἱ πιστεύσαντες καὶ εἰληφότες τὴν σφραγῖδα34 καὶ τεθλακότες35 αὐτῆν καὶ 14.  κατανοέω, AAN, understand, think about, consider 15.  ῥάβδος, fem., rod, staff, stick 16.  ποιμήν, masc., shepherd 17.  δένδρον, neut., tree 18.  φιλόζωος, adj., loving life, tenacious of life 19.  πόσος, pron., how much, how many 20.  πολυευσπλαγχνία, fem., rich in mercy, very compassionate 21.  ἔνδοξος, adj., honored, splendid, glorious 22.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 23.  καθαρός, adj., spotless, clean, pure 24.  δολιότης, fem., treachery, deceit 25.  πονηρία, fem., evil, wickedness 26.  ὑπόκρισις, fem., outward show, hypocrisy 27.  μήποτε, adv., that not, lest 28. βεβηλόω, 3PAAS, violate sanctity of, desecrate, profane 29. δηλόω, 2SAAM, reveal, make clear, explain 30.  ῥάβδος, fem., rod, staff, stick 31.  ἐπιδίδωμι, RAPAPM, deliver, hand over, give 32.  ποταπός, adj., what kind of 33.  κατοικία, fem., habitation, dwelling place 34.  σφραγίς, fem., seal 35.  θλάω, RAPNPM, crush, break

131

132

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s μὴ τηρήσαντες ὑγιῆ,1 ἐπιγνόντες τὰ ἑαυτῶν ἔργα μετανοήσωσι, λαβόντες ὑπὸ σοῦ σφραγῖδα, καὶ δοξάσωσι τὸν κύριον, ὅτι ἐσπλαγχνίσθη2 ἐπʼ αὐτοὺς καὶ ἀπέστειλέ σε τοῦ ἀνακαινίσαι3 τὰ πνεύματα αὐτῶν. 4 Ἄκουε, φησίν· ὧν αἱ ῥάβδοι ξηραὶ4 καὶ βεβρωμέναι5 ὑπὸ σητὸς6 εὑρέθησαν, οὗτοί εἰσιν οἱ ἀποστάται7 καὶ προδόται8 τῆς ἐκκλησίας καὶ βλασφημήσαντες ἐν ταῖς ἁμαρτίαις αὐτῶν τὸν κύριον, ἔτι δὲ καὶ ἐπαισχυνθέντες9 τὸ ὄνομα κυρίου τὸ ἐπικληθὲν10 ἐπʼ αὐτούς. οὗτοι οὖν εἰς τέλος ἀπώλοντο τῷ θεῷ. βλέπεις δέ, ὅτι οὐδὲ εἷς αὐτῶν μετενόησε, καίπερ11 ἀκούσαντες τὰ ῥήματα, ἃ ἐλάλησας αὐτοῖς, ἅ σοι ἐνετειλάμην12 ἀπὸ τῶν τοιούτων ἡ ζωὴ ἀπέστη.13 5 οἱ δὲ τὰς ξηρὰς14 καὶ ἀσήπτους15 ἐπιδεδωκότες,16 καὶ οὗτοι ἐγγὺς17 αὐτῶν· ἦσαν γὰρ ὑποκριταὶ18 καὶ διδαχὰς19 ξένας20 εἰσφέροντες21 καὶ ἐκστρέφοντες22 τοὺς δούλους τοῦ θεοῦ, μάλιστα23 δὲ τοὺς ἡμαρτηκότας, μὴ ἀφιέντες μετανοεῖν

1.  ὑγιής, adj., sound, healthy 2. σπλαγχνίζομαι, 3SAPI, have compassion 3.  ἀνακαινίζω, AAN, restore, renew 4.  ξηρός, adj., dried up, withered 5.  βιβρώσκω, RPPNPF, consume, eaten up 6.  σής, masc., moth 7.  ἀποστάτης, masc., rebel, deserter, apostate 8.  προδότης, masc., traitor 9.  ἐπαισχύνομαι, APPNPM, be ashamed of 10.  ἐπικαλέω, APPASN, call upon 11.  καίπερ, conj., although 12. ἐντέλλω, 1SAMI, command 13. ἀφίστημι, 3SAAI, remove, go away, depart 14.  ξηρός, adj., dried up, withered 15.  ἄσηπτος, fem., not rotted 16.  ἐπιδίδωμι, RAPNPM, deliver, hand over, give 17.  ἐγγύς, adv., at hand, close, near 18.  ὑποκριτής, masc., actor, pretender, hypocrite 19.  διδαχή, fem., teaching 20.  ξένος, adj., foreign, strange 21.  εἰσφέρω, PAPNPM, carry in, bring in 22.  ἐκστρέφω, PAPNPM, pervert, distort, turn aside 23.  μάλιστα, adv., most of all, especially

αὐτούς, ἀλλὰ ταῖς διδαχαῖς ταῖς μωραῖς24 πείθοντες αὐτούς. οὗτοι οὖν ἔχουσιν ἐλπίδα τοῦ μετανοῆσαι. 6 βλέπεις δὲ πολλοὺς ἐξ αὐτῶν καὶ μετανενοηκότας, ἀφʼ ἧς ἐλάλησα αὐτοῖς τὰς ἐντολάς μου· καὶ ἔτι μετανοήσουσιν. ὅσοι δὲ οὐ μετανοήσουσιν, ἀπώλεσαν τὴν ζωὴν αὐτῶν. ὅσοι δὲ μετενόησαν ἐξ αὐτῶν, ἀγαθοὶ ἐγένοντο, καὶ ἐγένετο ἡ κατοικία25 αὐτῶν εἰς τὰ τείχη26 τὰ πρῶτα· τινὲς δὲ καὶ εἰς τὸν πύργον27 ἀνέβησαν. βλέπεις οὖν, φησίν, ὅτι ἡ μετάνοια28 τῶν ἁμαρτιῶν ζωὴν ἔχει, τὸ δὲ μὴ μετανοῆσαι θάνατον.

73 (8.7) Ὅσοι δὲ ἡμιξήρους29 ἐπέδωκαν30

καὶ ἐν αὐταῖς σχισμὰς31 εἶχον, ἄκουε καὶ περὶ αὐτῶν. ὅσων ἦσαν αἱ ῥάβδοι32 ἡμίξηροι, δίψυχοί33 εἰσιν· οὔτε γὰρ ζῶσιν οὔτε τεθνήκασιν.34 2 οἱ δὲ ἡμιξήρους ἔχοντες καὶ ἐν αὐταῖς σχισμάς, οὗτοι καὶ δίψυχοι καὶ κατάλαλοί35 εἰσι καὶ μηδέποτε36 εἰρηνεύοντες37 εἰς ἑαυτούς, ἀλλὰ διχοστατοῦντες38 πάντοτε. ἀλλὰ καὶ τούτοις, φησίν, ἐπίκειται39 μετάνοια.40 βλέπεις, φησί, τινὰς ἐξ αὐτῶν μετανενοηκότες. καὶ ἔτι, φησίν, ἐστὶν ἐν αὐτοῖς ἐλπίς μετανοίας. 3καὶ ὅσοι, φησίν, ἐξ αὐτῶν μετανενοήκασι, τὴν 24.  μωρός, adj., stupid, foolish 25.  κατοικία, fem., habitation, dwelling place 26.  τεῖχος, neut., wall 27.  πύργος, masc., tower 28.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 29.  ἡμίξηρος, adj., half–dry, half–withered 30. ἐπιδίδωμι, 3PAAI, deliver, hand over, give 31.  σχισμή, fem., split, crack 32.  ῥάβδος, fem., rod, staff, stick 33.  δίψυχος, masc., doubting, double–minded 34. θνῄσκω, 3PRAI, die 35.  κατάλαλος, adj., slanderous, slanderer 36.  μηδέποτε, adv., never 37.  εἰρηνεύω, PAPNPM, be at peace 38.  διχοστατέω, PAPNPM, disagree, feel doubts, be insecure, cause dissension 39. ἐπίκειμαι, 3SPPI, be place, be appointed, is possible 40.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s κατοικίαν1 εἰς τὸν πύργον2 ἕξουσιν· ὅσοι δὲ ἐξ αὐτῶν βραδύτερον3 μετανενοήκασιν, εἰς τὰ τείχη4 κατοικήσουσιν ὅσοι δὲ οὐ μετανοοῦσιν, ἀλλʼ ἐμμένουσι5 ταῖς πράξεσιν6 αὐτῶν, θανάτῳ ἀποθανοῦνται. 4 οἱ δὲ χλωρὰς7 ἐπιδεδωκότες8 τὰς ῥάβδους9 αὐτῶν καὶ σχισμὰς10 ἐχούσας, πάντοτε οὗτοι πιστοὶ καὶ ἀγαθοὶ ἐγένοντο, ἔχοντες δὲ ζῆλόν11 τινα ἐν ἀλλήλοις περὶ πρωτείων12 καὶ περὶ δόξης τινός· ἀλλὰ πάντες οὗτοι μωροί13 εἰσιν, ἐν ἀλλήλοις ἔχοντες ζῆλον περὶ πρωτείων. 5 ἀλλὰ καὶ οὗτοι ἀκούσαντες τῶν ἐντολῶν μου, ἀγαθοὶ ὄντες, ἐκαθάρισαν ἑαυτοὺς καὶ μετενόησαν ταχύ.14 ἐγένετο οὖν ἡ κατοίκησις15 αὐτῶν εἰς τὸν πύργον·16 ἐὰν δέ τις πάλιν ἐπιστρέψῃ εἰς τὴν διχοστασίαν,17 ἐκβληθήσεται ἀπὸ τοῦ πύργου καὶ ἀπολέσει τὴν ζωὴν αὐτοῦ. 6 ἡ ζωὴ πάντων ἐστὶ τῶν τὰς ἐντολὰς τοῦ κυρίου φυλασσόντων· ἐν ταῖς ἐντολαῖς δὲ περὶ πρωτείων ἢ περὶ δόξης τινος οὐκ ἔστιν, ἀλλὰ περὶ μακροθυμίας18 καὶ περὶ ταπεινοφρονήσεως19 ἀνδρός. ἐν

1.  κατοικία, fem., habitation, dwelling place 2.  πύργος, masc., tower 3.  βραδύς, adj., slow, more slowly 4.  τεῖχος, neut., wall 5. ἐμμένω, 3PPAI, remain, continue in 6.  πρᾶξις, fem., course of action, doing, deed 7.  χλωρός, adj., green 8.  ἐπιδίδωμι, PAPNPM, deliver, hand over, give 9.  ῥάβδος, fem., rod, staff, stick 10.  σχισμή, fem., split, crack 11.  ζῆλος, masc., envy, jealousy 12.  πρωτεῖος, adj., first in rank, preeminence 13.  μωρός, adj., stupid, foolish 14.  ταχύς, adv., quickly 15.  κατοίκησις, fem., living quarters, dwelling place 16.  πύργος, masc., tower 17.  διχοστασία, fem., sedition, division, dissension 18.  μακροθυμία, fem., longsuffering, forbearance, patience 19.  ταπεινοφρόνησις, fem., humility

τοῖς τοιούτοις οὖν ἡ ζωὴ τοῦ κυρίου ἐν τοῖς διχοστάταις20 δὲ καὶ παρανόμοις21 θάνατος.

74 (8.8) Οἱ δὲ ἐπιδεδωκότες22 τὰς ῥάβδους23 ἥμισυ24 μὲν χλωράς,25 ἥμισυ δὲ ξηράς,26 οὗτοί εἰσιν οἱ ἐν ταῖς πραγματείαις27 ἐμπεφυρμένοι28 καὶ μὴ κολλώμενοι29 τοῖς ἁγίοις· διὰ τοῦτο τὸ ἥμισυ αὐτῶν ζῇ, τὸ δὲ ἥμισυ νεκρόν ἐστι. 2 πολλοὶ οὖν ἀκούσαντές μου τῶν ἐντολῶν μετενόησαν. ὅσοι γοῦν30 μετενόησαν, ἡ κατοικία31 αὐτῶν τὸν πύργον.32 τινὲς δὲ αὐτῶν εἰς τέλος ἀπέστησαν.33 οὗτοι οὖν μετάνοιαν34 οὐκ ἔχουσιν· διὰ γὰρ τὰς πραγματείας αὐτῶν ἐβλασφήμησαν τὸν κύριον καὶ ἀπηρνήσαντο.35 ἀπώλεσαν οὖν τὴν ζωὴν αὐτῶν διὰ τὴν πονηρίαν,36 ἣν ἔπραξαν. 3 πολλοὶ δὲ ἐξ αὐτῶν ἐδιψύχησαν.37 οὗτοι ἔτι ἔχουσι μετάνοιαν,38 ἐὰν ταχὺ39 μετανοήσωσι, καὶ ἔσται αὐτῶν ἡ κατοικία40 εἰς τὸν

20.  διχοστάτης, masc., one who causes dissension, dissentious 21.  παράνομος, adj., lawless, transgressor, law breaker 22.  ἐπιδίδωμι, RAPNPM, deliver, hand over, give 23.  ῥάβδος, fem., rod, staff, stick 24.  ἥμισυς, adj., half 25.  χλωρός, adj., green 26.  ξηρός, adj., dried up, withered 27.  πραγματεία, fem., occupation, business 28.  ἐμφύρω, RPPNPM, mix up in, involved in, absorbed in 29.  κολλάω, PPPNPM, associate with, join, unite, cling to 30.  γοῦν, part., therefore, then 31.  κατοικία, fem., habitation, dwelling place 32.  πύργος, masc., tower 33. ἀφίστημι, 3PAAI, depart, go away, fall away 34.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 35. ἀπαρνέομαι, 3PAMI, disown, deny 36.  πονηρία, fem., evil, wickedness 37. διψυχέω, 3PAAI, be undecided, doubt, be double–minded 38.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 39.  ταχύς, adv., quickly 40.  κατοικία, fem., habitation, dwelling place

133

134

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s πύργον·1 ἐὰν δὲ βραδύτερον2 μετανοήσωσι, κατοικήσουσιν εἰς τὰ τείχη·3ἐὰν δὲ μὴ μετανοήσωσι, καὶ αὐτοὶ ἀπώλεσαν τὴν ζωὴν αὐτῶν. 4 οἱ δὲ τὰ δύο μέρη χλωρά,4 τὸ δὲ τρίτον ξηρὸν5 ἐπιδεδωκότες,6 οὗτοί εἰσιν οἱ ἀρνησάμενοι ποικίλαις7 ἀρνήσεσι.8 5 πολλοὶ οὖν μετενόησαν ἐξ αὐτῶν, καὶ ἀπῆλθον εἰς τὸν πύργον κατοικεῖν. πολλοὶ δὲ ἀπέστησαν9 εἰς τέλος τοῦ θεοῦ οὗτοι τὸ ζὴν εἰς τέλος ἀπώλεσαν. τινὲς δὲ ἐξ αὐτῶν ἐδιψύχησαν καὶ ἐδιχοστάτησαν.10 τούτοις οὖν ἐστὶ μετάνοια, ἐὰν ταχὺ μετανοήσωσι καὶ μὴ ἐπιμείνωσι11 ταῖς ἡδοναῖς12 αὐτῶν· ἐὰν δὲ ἐπιμείνωσι ταῖς πράξεσιν13 αὐτῶν, καὶ οὗτοι θάνατον ἑαυτοῖς κατεργάζονται.14

75 (8.9) Οἱ δὲ ἐπιδεδωκότες15 τὰς ῥάβδους16

τὰ μὲν δύο μέρη· ξηρά,17 τὸ δὲ τρίτον χλωρόν,18 οὗτοί εἰσι πιστοὶ μὲν γεγονότες, πλουτήσαντες19 δὲ καὶ γενόμενοι ἔνδοξοι20 παρὰ τοῖς ἔθνεσιν· ὑπερηφανίαν21 μεγάλην ἐνεδύσαντο22 καὶ ὑψηλόφρονες23 ἐγένοντο

1.  πύργος, masc., tower 2.  βραδύς, adj., slow, more slowly 3.  τεῖχος, neut., wall 4.  χλωρός, adj., green 5.  ξηρός, adj., dried up, withered 6.  ἐπιδίδωμι, RAPNPM, deliver, hand over, give 7.  ποικίλος, adj., manifold, diverse, various 8.  ἄρνησις, fem., repudiation, denial 9. ἀφίστημι, 3PAAI, depart, go away, fall away 10. διχοστατέω, 3PAAI, feel insecure, disagree, cause dissension 11. ἐπιμένω, 3PAAS, remain, persist, continue in 12.  ἡδονή, fem., pleasure 13.  πρᾶξις, fem., course of action, doing, deed 14. κατεργάζομαι, 3PPMI, bring about, produce, accomplish 15.  ἐπιδίδωμι, RAPNPM, deliver, hand over, give 16.  ῥάβδος, fem., rod, staff, stick 17.  ξηρός, adj., dried up, withered 18.  χλωρός, adj., green 19.  πλουτέω, AAPNPM, wealthy, be rich 20.  ἔνδοξος, adj., splendid, glorious, honored 21.  ὑπερηφανία, fem., pride, haughtiness, arrogance 22. ἐνδύω, 3PAMI, put on, clothe, wear 23.  ὑψηλόφρων, adj., haughty, proud

καὶ κατέλιπον24 τὴν ἀλήθειαν καὶ οὐκ ἐκολλήθησαν25 τοῖς δικαίοις, ἀλλὰ μετὰ τῶν ἐθνῶν συνέζησαν,26 καὶ αὕτη ἡ ὁδὸς ἡδυτέρα27 αὐτοῖς ἐγένετο ἀπὸ δὲ τοῦ θεοῦ οὐκ ἀπέστησαν,28 ἀλλʼ ἐνέμειναν29 τῇ πίστει, μὴ ἐργαζόμενοι τὰ ἔργα τῆς πίστεως. 2 πολλοὶ οὖν ἐξ αὐτῶν μετενόησαν, καὶ ἐγένετο ἡ κατοίκησις30 αὐτῶν ἐν τῷ πύργῳ.31 3 ἕτεροι δὲ εἰς τέλος μετὰ τῶν ἐθνῶν συζῶντες32 καὶ φθειρόμενοι33 ταῖς κενοδοξίαις34 τῶν ἐθνῶν ἀπέστησαν35 ἀπὸ τοῦ θεοῦ καὶ ἔπραξαν τὰς πράξεις36 τῶν ἐθνῶν. οὗτοι μετὰ τῶν ἐθνῶν ἐλογίσθησαν. 4 ἕτεροι δὲ ἐξ αὐτῶν ἐδιψύχησαν37 μὴ ἐλπίζοντες σωθῆναι διὰ τὰς πράξεις, ἃς ἔπραξαν· ἕτεροι δὲ ἐδιψύχησαν καὶ σχίσματα38 ἐν ἑαυτοῖς ἐποίησαν, τούτοις οὖν τοῖς διψυχήσασι39 διὰ τὰς πράξεις αὐτῶν μετάνοια ἔτι ἐστίν· ἀλλʼ ἡ μετάνοια40 αὐτῶν ταχινὴ41 ὀφείλει εἶναι, ἵνα ἡ κατοικία42 αὐτῶν γένηται εἰς τὸν πύργον43 τῶν δὲ μὴ 24. καταλείπω, 3PAAI, leave behind, abandon 25. κολλάω, 3PAPI, join with, unite, cling to 26. συζάω, 3PAAI, live with 27.  ἡδύς, adj., sweet, pleasant, more pleasant 28. ἀφίστημι, 3PAAI, depart, go away, fall away from 29. ἐμμένω, 3PAAI, remain, stay in, continue in 30.  κατοίκησις, fem., living quarters, dwelling place 31.  πύργος, masc., tower 32.  συζάω, PAPNPM, live with 33.  φθείρω, PPPNPM, destroy, ruin, corrupt 34.  κενοδοξία, fem., vain glory, vanity, empty conceit, worthless opinion 35. ἀφίστημι, 3PAAI, depart, go away, fall away from 36.  πρᾶξις, fem., course of action, doing, deed 37. διψυχέω, 3PAAI, be undecided, doubt, be double–minded 38.  σχίσμα, neut., schism, division 39.  διψυχέω, AAPDPM, be undecided, doubt, be double–minded 40.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 41.  ταχινός, adj., swift, quick 42.  κατοικία, fem., habitation, dwelling place 43.  πύργος, masc., tower

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s μετανοούντων, ἀλλʼ ἐπιμενόντων1 ταῖς ἡδοναῖς,2 ὁ θάνατος ἐγγύς.3

76 (8.10) Οἱ δὲ τὰς ῥάβδους4

ἐπιδεδωκότες5 χλωράς,6 αὐτὰ δὲ τὰ ἄκρα7 ξηρὰ8 καὶ σχισμὰς9 ἔχοντα, οὗτοι πάντοτε ἀγαθοὶ καὶ πιστοὶ καὶ ἔνδοξοι10 παρὰ τῷ θεῷ ἐγένοντο, ἐλάχιστον11 δὲ ἐξήμαρτον12 διὰ μικρὰς ἐπιθυμίας καὶ μικρὰ κατʼ ἀλλήλων ἔχοντες· ἀλλʼ ἀκούσαντές μου τῶν ῥημάτων τὸ πλεῖστον μέρος ταχὺ13 μετενόησαν, καὶ ἐγένετο ἡ κατοικία14 αὐτῶν εἰς τὸν πύργον.15 2 τινὲς δὲ ἐξ αὐτῶν ἐδιψύχησαν,16 τινὲς δὲ διψυχήσαντες17 διχοστασίαν18 μείζονα ἐποίησαν. ἐν τούτοῖς οὖν ἔνεστι19 μετανοίας20 ἐλπίς, ὅτι ἀγαθοὶ πάντοτε ἐγένοντο· δυσκόλως21 δέ τις αὐτῶν ἀποθανεῖται. 3 οἱ δὲ τὰς ῥάβδους22 αὐτῶν ξηρὰς23 ἐπιδεδωκότες,24

in

1.  ἐπιμένω, PAPGPM, remain, persist, continue

2.  ἡδονή, fem., pleasure 3.  ἐγγύς, adv., at hand, close, near 4.  ῥάβδος, fem., rod, staff, stick 5.  ἐπιδίδωμι, RAPNPM, deliver, hand over, give 6.  χλωρός, adj., green 7.  ἄκρον, neut., top, tip 8.  ξηρός, adj., dried up, withered 9.  σχισμή, fem., split, crack 10.  ἔνδοξος, adj., honored, splendid, glorious 11.  ἐλάχιστος, adj., least, very small, smallest 12. ἐξαμαρτάνω, 3PIAI, miss the mark, fail, sin 13.  ταχύς, adv., quickly 14.  κατοικία, fem., habitation, dwelling place 15.  πύργος, masc., tower 16. διψυχέω, 3PAAI, be undecided, doubt, be double–minded 17.  διψυχέω, AAPNPM, be undecided, doubt, be double–minded 18.  διχοστασία, fem., sedition, division, dissension 19. ἐνεἰμί, 3SPAI, be possible, there is 20.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 21.  δυσκόλως, adv., with difficulty 22.  ῥάβδος, fem., rod, staff, stick 23.  ξηρός, adj., dried up, withered 24.  ἐπιδίδωμι, RAPNPM, deliver, hand over, give

ἐλάχιστον25 δὲ χλωρὸν26 ἐχούσας, οὗτοί εἰσιν οἱ πιστεύσαντες μόνον, τὰ δὲ ἔργα τῆς ἀνομίας27 ἐργασάμενοι. οὐδέποτε28 δὲ ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἀπέστησαν29 καὶ τὸ ὄνομα ἡδέως30 ἐβάστασαν31 καὶ εἰς τοὺς οἴκους αὐτῶν ἡδέως ὑπεδέξαντο32 τοὺς δούλους τοῦ θεοῦ. ἀκούσαντες οὖν ταύτην τὴν μετάνοιαν33 ἀδιστάκτως34 μετενόησαν, καὶ ἐργάζονται πᾶσαν ἀρετὴν35 καὶ δικαιοσύνην. 4 τινὲς δὲ ἐξ αὐτῶν καὶ φοβοῦνται, γινώσκοντες τὰς πράξεις36 αὐτῶν, ἃς ἔπραξαν. τούτων οὖν πάντων ἡ κατοικία37 εἰς τὸν πύργον38 ἔσται.

77 (8.11) Καὶ μετὰ τὸ συντελέσαι39 αὐτὸν τὰς ἐπιλύσεις40 πασῶν τῶν ῥάβδων41 λέγει μοι· Ὕπαγε καὶ πᾶσιν λέγε, ἵνα μετανοήσωσιν, καὶ ζήσωνται τῷ θεῷ ὅτι ὁ κύριος ἔπεμψέ με σπλαγχνισθεὶς42 πᾶσι δοῦναι τὴν μετάνοιαν,43 καίπερ44 τινῶν μὴ ὄντων ἀξίων διὰ τὰ ἔργα αὐτῶν· ἀλλὰ μακρόθυμος45 ὢν ὁ κύριος θέλει τὴν

25.  ἐλάχιστος, adj., least, very small, smallest 26.  χλωρός, adj., green 27.  ἀνομία, fem., lawlessness, lawless deed, transgression 28.  οὐδέποτε, adv., nor ever, never 29. ἀφίστημι, 3PAAI, depart, go away, fall away from 30.  ἡδέως, adv., gladly 31. βαστάζω, 3PAAI, pick up, carry, bear 32. ὑποδέχομαι, 3PAMI, receive, welcome 33.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 34.  ἀδιστάκτως, adv., without doubting, without hesitating 35.  ἀρετή, fem., excellence of character, virtue 36.  πρᾶξις, fem., course of action, doing, deed 37.  κατοικία, fem., habitation, dwelling place 38.  πύργος, masc., tower 39.  συντελέω, AAN, complete, finish 40.  ἐπίλυσις, fem., interpretation, explanation 41.  ῥάβδος, fem., rod, staff, stick 42.  σπλαγχνίζομαι, APPNSM, feel sympathy, have compassion 43.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 44.  καίπερ, conj., although 45.  μακρόθυμος, adj., longsuffering, patient

135

136

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s κλῆσιν1 τὴν γενομένην διὰ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ σώζεσθαι. 2 λέγω αὐτῷ Κύριε, ἐλπίζω, ὅτι πάντες ἀκούσαντες αὐτὰ μετανοήσουσι· πείθομαι γάρ, ὅτι εἷς ἕκαστος τὰ ἴδια ἔργα ἐπιγνοὺς καὶ φοβηθεὶς τὸν θεὸν μετανοήσει. 3 ἀποκριθείς μοι λέγει· Ὅσοι, φησίν, ἐξ ὅλης καρδίας αὐτῶν μετανοήσωσι καὶ καθαρίσωσιν ἑαυτοὺς ἀπὸ τῶν πονηριῶν2 αὐτῶν τῶν προειρημένων3 καὶ μηκέτι4 μηδὲν προσθῶσι5 ταῖς ἁμαρτίαις αὐτῶν, λήψονται ἴασιν6 παρὰ τοῦ κυρίου τῶν προτέρων7 ἁμαρτιῶν, ἐὰν μὴ διψυχήσωσιν8 ἐπὶ ταῖς ἐντολαῖς ταύταις, καὶ ζήσονται τῷ θεῷ. ὅσοι δέ, φησίν, προσθῶσι ταῖς ἁμαρτίαις αὐτῶν καὶ πορευθῶσιν ἐν ταῖς ἐπιθυμίαις τοῦ αἰῶνος τούτου, θανάτῳ ἑαυτοὺς κατακρινοῦσιν.9 4 σὺ δὲ πορεύου ἐν ταῖς ἐντολαῖς μου, καὶ ζήσῃ τῷ θεῷ καὶ ὅσοι ἂν πορευθῶσιν ἐν αὐταῖς καὶ ἐργάσωνται ὀρθῶς,10 ζήσονται τῷ θεῷ. 5 ταῦτά μοι δείξας11 καὶ λαλήσας πάντα λέγει μοι· Τὰ δὲ λοιπὰ ἐπιδείξω12 μετʼ ὀλίγας ἡμέρας.

[B]παραβολὴ θ´

78 (9.1) Μετὰ τὸ γράψαι με τὰς ἐντολὰς

καὶ παραβολὰς τοῦ ποιμένος,13 τοῦ ἀγγέλου

1.  κλῆσις, fem., calling 2.  πονηρία, fem., evil, wickedness 3.  προεῖπον, RPPGPN, state beforehand, previously mentioned 4.  μηκέτι, adv., no longer 5. προστίθημι, 3PAAS, increase, add to 6.  ἴασις, fem., healing 7.  πρότερος, adj., before, former, previously 8. διψυχέω, 3PAAS, be undecided, doubt, be double–minded 9. κατακρίνω, 3PFAI, pass judgment on, condemn 10.  ὀρθῶς, adv., justly, correctly, rightly 11.  δείκνυμι, AAPNSM, reveal, make known, show 12. ἐπιδείκνυμι, 1SFAI, demonstrate, point out, show 13.  ποιμήν, masc., shepherd

τῆς μετανοίας,14 ἦλθε πρός με καὶ λέγει μοι· Θέλω σοι δεῖξαι,15 ὅσα σοι ἔδειξε16 τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον τὸ λαλῆσαν μετὰ σοῦ ἐν μορφῇ17 τῆς Ἐκκλησίας· ἐκεῖνο γὰρ τὸ πνεῦμα ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ ἐστιν. 2 ἐπειδὴ18 γὰρ ἀσθενέστερος19 τῇ σαρκὶ ἦς, οὐκ ἐδηλώθη20 σοι διʼ ἀγγέλου. ὅτε οὖν ἐνεδυναμώθης21 διὰ τοῦ πνεύματος καὶ ἴσχυσας22 τῇ ἰσχύϊ23 σου, ὥστε δύνασθαί σε καὶ ἄγγελον ἰδεῖν, τότε μὲν οὖν ἐφανερώθη· σοι διὰ τῆς Ἐκκλησίας ἡ οἰκοδομὴ24 τοῦ πύργου25 καλῶς καὶ σεμνῶς26 πάντα ὡς ὑπὸ παρθένου27 ἑώρακας. νῦν δὲ ὑπὸ ἀγγέλου βλέπεις διὰ τοῦ αὐτοῦ μὲν πνεύματος· 3 δεῖ δέ σε παρʼ ἐμοῦ ἀκριβέστερον28 πάντα μαθεῖν.29 εἰς τοῦτο γὰρ καὶ ἐδόθην ὑπὸ τοῦ ἐνδόξου30 ἀγγέλου εἰς τὸν οἶκόν σου κατοικῆσαι, ἵνα δυνατῶς31 πάντα ἴδῃς, μηδὲν δειλαινόμενος32 καὶ ὡς τὸ πρότερον.33 4 καὶ ἀπήγαγέ34 με εἰς τὴν Ἀρκαδίαν,35 εἰς ὄρος τι μαστῶδες36 καὶ ἐκάθισέ με ἐπὶ τὸ 14.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 15.  δείκνυμι, AAN, reveal, make known, show 16. δείκνυμι, 3SAAI, reveal, make known, show 17.  μορφή, fem., form, appearance 18.  ἐπειδή, conj., because, since 19.  ἀσθενής, adj., sick, weak, too weak 20. δηλόω, 3SAPI, reveal, make clear, explain 21. ἐνδυναμόω, 2SAPI, become strong, strengthen 22. ἰσχύω, 2SAAI, be strong, made strong 23.  ἰσχύς, fem., power, strength 24.  οἰκοδομή, fem., house, building 25.  πύργος, masc., tower 26.  σεμνῶς, adv., in a manner above reproach, reverently, honorably 27.  παρθένος, fem., young girl, virgin 28.  ἀκριβῆς, adj., exact, precise, accurate, more accurately 29.  μανθάνω, AAN, comprehend, learn, observe 30.  ἔνδοξος, adj., honored, splendid, glorious 31.  δυνατῶς, adv., strongly, powerfully, clearly 32.  δειλαίνω, PMPNSM, fearful, be cowardly 33.  πρότερος, adj., before, former, previously 34. ἀπάγω, 3SAAI, lead away 35.  Ἀρκαδία, fem., Arcadia 36.  μαστώδης, adj., breast–shaped, rounded

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s ἄκρον1 τοῦ ὄρους καὶ ἔδειξέ2 μοι πεδίον3 μέγα, κύκλῳ4 δὲ τοῦ πεδίου ὄρη δώδεκα, ἄλλην καὶ ἄλλην ἰδέαν5 ἔχοντα τὰ ὄρη. 5 τὸ πρῶτον ἦν μέλαν6 ὡς ἀσβόλη·7 τὸ δὲ δεύτερον ψιλόν,8 βοτάνας9 μὴ ἔχον· τὸ δὲ τρίτον ἀκανθῶν10 καὶ τριβόλων11 πλῆρες·12 6 τὸ δὲ τέταρτον13 βοτάνας ἔχον ἡμιξήρους,14 τὰ μὲν ἐπάνω15 τῶν βοτανῶν χλωρά,16 τὰ δὲ πρὸς ταῖς ῥίζαις17 ξηρά·18 τινὲς δὲ βοτάναι, ὅταν ὁ ἥλιος ἐπικεκαύκει,19 ξηραὶ ἐγίνοντο· 7 τὸ δὲ πέμπτον20 ὄρος ἔχον βοτάνας χλωρὰς καὶ τραχὺ21 ὄν. τὸ δὲ ἕκτον22 ὄρος σχισμῶν23 ὅλως24 ἔγεμεν,25 ὧν μὲν μικρῶν, ὧν δὲ μεγάλων· εἶχον δὲ βοτάνας αἱ σχισμαί, οὐ λίαν26 δὲ ἦσαν εὐθαλεῖς27 αἱ βοτάναι, μᾶλλον δὲ ὡς μεμαραμμέναι28 ἦσαν. 8 τὸ δὲ ἕβδομον29 ὄρος εἶχε βοτάνας ἱλαράς,30 καὶ

ὅλον τὸ ὄρος εὐθηνοῦν31 ἦν, καὶ πᾶν γένος32 κτηνῶν33 καὶ ὀρνέων34 ἐνέμοντο35 εἰς τὸ ὄρος ἐκεῖνο καὶ ὅσον ἐβόσκοντο36 τὰ κτήνη καὶ τὰ πετεινά,37 μᾶλλον καὶ μᾶλλον αἱ βοτάναι τοῦ ὄρους ἐκείνου ἔθαλλον.38 τὸ δὲ ὄγδοον39 ὄρος πηγῶν40 πλῆρες41 ἦν, καὶ πᾶν γένος τῆς κτίσεως42 τοῦ κυρίου ἐποτίζοντο43 ἐκ τῶν πηγῶν44 τοῦ ὄρους ἐκείνου. 9 τὸ δὲ ἔννατον45 ὄρος ὅλως46 ὕδωρ οὐκ εἶχεν καὶ ὅλον ἐρημῶδες47 ἦν. εἶχε δὲ ἐν αὐτῷ θηρία καὶ ἑρπετὰ48 θανάσιμα49 διαφθείροντα50 ἀνθρώπους. τὸ δὲ δέκατον51 ὄρος εἶχε δένδρα52 μέγιστα καὶ ὅλον κατάσκιον53 ἦν, καὶ ὑπὸ τὴν σκέπην54 τῶν δένδρων πρόβατα κατέκειντο55 ἀναπαυόμενα56 καὶ μαρυκώμενα.57 10 τὸ δὲ ἑνδέκατον58 ὄρος λίαν59 σύνδενδρον60 ἦν, καὶ τὰ δένδρα

1.  ἄκρον, neut., tip, top 2. δείκνυμι, 3SAAI, reveal, make known, show 3.  πεδίον, neut., field, plain 4.  κύκλῳ, adv., in a circle, surround 5.  ἰδέα, fem., form, appearance 6.  μέλας, adj., black 7.  ἀσβόλη, fem., soot 8.  ψιλός, adj., bare 9.  βοτάνη, fem., vegetation, plant 10.  ἄκανθα, fem., thorn–plant, thorn 11.  τρίβολος, masc., thistle 12.  πλήρης, adj., full 13.  τέταρτος, adj., fourth 14.  ἡμίξηρος, masc., half–dry, half–withered 15.  ἐπάνω, adv., above, atop 16.  χλωρός, adj., green 17.  ῥίζα, fem., root 18.  ξηρός, adj., dried up, withered 19. ἐπικαίω, 3SLAI, scorch 20.  πέμπτος, adj., fifth 21.  τραχύς, adj., uneven, rugged, rough 22.  ἕκτος, adj., sixth 23.  σχισμή, fem., split, fissure, crack 24.  ὅλως, adv., completely, everywhere 25. γέμω, 3SIAI, be full 26.  λίαν, adv., exceedingly, very 27.  εὐθαλής, adj., blooming, thriving, flourishing 28.  μαραίνω, RPPNPF, consume, wither 29.  ἕβδομος, adj., seventh 30.  ἱλαρός, adj., cheerful, glad, happy

31.  εὐθηνέω, PAPNSN, prosper, thrive, flourish 32.  γένος, neut., species, kind 33.  κτῆνος, neut, domesticated animal, cattle, flocks and herds 34.  ὄρνεον, neut., bird 35. νέμω, 3PIMI, feed, graze 36. βόσκω, 3PIMI, tend, graze, feed 37.  πετεινόν, neut., bird 38. θάλλω, 3PIAI, bud, grow up, flourish 39.  ὄγδοος, adj., eighth 40.  πηγή, fem., fountain, spring 41.  πλήρης, adj., full 42.  κτίσις, fem., creation 43. ποτίζω, 3PIPI, water, give to drink, drink 44.  πηγή, fem., fountain, spring 45.  ἔνατος, adj., ninth 46.  ὅλως, adv., completely, everywhere 47.  ἐρημώδης, adj., desert–like 48.  ἑρπετόν, neut., reptile 49.  θανάσιμος, adj., poisonous, deadly 50.  διαφθείρω, PAPAPN, destroy, kill 51.  δέκατος, adj., tenth 52.  δένδρον, neut., tree 53.  κατάσκιος, adj., shaded 54.  σκέπη, fem., shelter, shade 55. κατάκειμαι, 3PIPI, recline, lie down 56.  ἀναπαύω, PMPNPN, rest 57.  μαρυκάομαι, PMPNPN, chew, chew cud 58.  ἑνδέκατος, adj., eleventh 59.  λίαν, adv., exceedingly, very 60.  σύνδενδρος, adj., forested, covered with trees

137

138

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐκεῖνα κατάκαρπα1 ἦν, ἄλλοις καὶ ἄλλοις καρποῖς κεκοσμημένα,2 ἵνα ἰδών τις αὐτὰ ἐπιθυμήσῃ3 φαγεῖν ἐκ τῶν καρπῶν αὐτῶν. τὸ δὲ δωδέκατον4 ὄρος ὅλον ἦν λευκόν,5 καὶ ἡ πρόσοψις6 αὐτοῦ ἱλαρὰ7 ἦν· καὶ εὐπρεπέστατον8 ἦν ἐν αὑτῷ τὸ ὄρος.

79 (9.2) Εἰς μέσον δὲ τοῦ πεδίου9 ἔδειξέ10

μοι πέτραν11 μεγάλην λευκὴν12 ἐκ τοῦ πεδίου ἀναβεβηκυῖαν. ἡ δὲ πέτρα ὑψηλοτέρα13 ἦν τῶν ὀρέων, τετράγωνος,14 ὥστε δύνασθαι ὅλον τὸν κόσμον χωρῆσαι.15 2 παλαιὰ16 δὲ ἦν ἡ πέτρα ἐκείνη, πύλην17 ἐκκεκομμένην18 ἔχουσα· ὡς πρόσφατος19 δὲ ἐδόκει μοι εἶναι ἡ ἐκκόλαψις20 τῆς πύλης. ἡ δὲ πύλην οὕτως ἔστιλβεν21 ὑπὲρ τὸν ἥλιον, ὥστε με θαυμάζειν ἐπὶ τῇ λαμπηδόνι22 τῆς πύλης.23 3 κύκλῳ24 δὲ τῆς πύλης εἱστήκεισαν παρθένοι25 δώδεκα. αἱ οὖν τέσσαρες αἱ εἰς τὰς γωνίας26 ἑστηκυῖαι ἐνδοξότεραί27 μοι ἐδόκουν εἶναι 1.  κατάκαρπος, adj., very fruitful 2.  κοσμέω, RPPNPN, adorn 3. ἐπιθυμέω, 3SAAS, long for, desire 4.  δωδέκατος, adj., twelfth 5.  λευκός, adj., white 6.  πρόσοψις, fem., aspect, appearance 7.  ἱλαρός, adj., cheerful, glad, happy 8.  εὐπρεπής, adj., looking well, beautiful, extremely beautiful 9.  πεδίον, neut., field, plain 10. δείκνυμι, 3SAAI, reveal, make known, show 11.  πέτρα, fem., rock 12.  λευκός, adj., white 13.  ὑψηλός, adj., lofty, tall, high, higher than 14.  τετράγωνος, adj., square 15.  χωρέω, AAN, hold, have room for, contain 16.  παλαιός, adj., old 17.  πύλη, fem., gate, door 18.  ἐκκόπτω, RPPASF, hew, cut out, carve out 19.  πρόσφατος, adj., new, fresh, recent 20.  ἐκκόλαψις, fem., chiseled out 21. στίλβω, 3SIAI, glisten, twinkle, shine 22.  λαμπηδών, fem., brilliance, brightness 23.  πύλη, fem., gate, door 24.  κύκλῳ, adv., in a circle, surround 25.  παρθένος, fem., young girl, virgin 26.  γωνία, fem., corner 27.  ἔνδοξος, adj., honored, splendid, glorious,

καὶ αἱ ἄλλαι δὲ ἔνδοξοι ἦσαν. εἱστήκεισαν δὲ εἰς τὰ τέσσαρα μέρη τῆς πύλης, ἀνὰ28 μέσον αὐτῶν ἀνὰ δύο παρθένοι. 4 ἐνδεδυμέναι29 δὲ ἦσαν λινοῦς30 χιτῶνας31 καὶ περιεζωσμέναι32 ἦσαν εὐπρεπῶς,33 ἔξω τοὺς ὤμους34 ἔχουσαι τοὺς δεξιοὺς ὡς μέλλουσαι φορτίον35 τι βαστάζειν.36 οὕτως ἕτοιμοι37 ἦσαν· λίαν38 γὰρ ἱλαραὶ39 ἦσαν καὶ πρόθυμοι.40 5 μετὰ τὸ ἰδεῖν με ταῦτα ἐθαύμαζον ἐν ἐμαυτῷ, ὅτι μεγάλα καὶ ἔνδοξα πράγματα41 βλέπω. καὶ πάλιν διηπόρουν42 ἐπὶ ταῖς παρθένοις, ὅτι τρυφεραὶ43 οὕτως οὖσαι ἀνδρείως44 εἱστήκεισαν ὡς μέλλουσαι ὅλον τὸν οὐρανὸν βαστάζειν. 6 καὶ λέγει μοι ὁ ποιμήν·45 Tί ἐν σεαυτῷ διαλογίζῃ46 καὶ διαπορῇ47 καὶ σεαυτῷ λύπην48 ἐπισπάσαι;49 ὅσα γὰρ οὐ δύνασαι νοῆσαι,50 μὴ ἐπιχείρει,51 συνετὸς52 ὤν, ἀλλʼ ἐρώτα τὸν κύριον, ἵνα more glorious 28.  ἀνά, prep., up, between, each 29.  ἐνδύω, RMPNPF, dress, put on, clothe, wear 30.  λινοῦς, adj., linen 31.  χιτών, masc., clothes, shirt, tunic 32.  περιζώννυμι, RPPNPF, wear, gird about 33.  εὐπρεπῶς, adv., elegantly, attractively, beautifully, appropriately 34.  ὦμος, masc., shoulder 35.  φορτίον, neut., burden, load 36.  βαστάζω, PAN, pick up, bear, carry 37.  ἕτοιμος, adj., ready, prepared 38.  λίαν, adv., exceedingly, very 39.  ἱλαρός, adj., cheerful, glad, happy 40.  πρόθυμος, adj., ready, willing, eager 41.  πρᾶγμα, neut., matter, thing, deed 42. διαπορέω, 1SIAI, be at a loss, be greatly perplexed 43.  τρυφερός, adj., dainty, delicate 44.  ἀνδρείως, adv., manly, bravely, courageously 45.  ποιμήν, masc., shepherd 46. διαλογίζομαι, 2SPMI, reason, consider, argue 47. διαπορέω, 2SPMI, be at a loss, be greatly perplexed 48.  λύπη, fem., grief, sorrow 49. ἐπισπάω, 2SAMM, draw in, bring upon 50.  νοέω, AAN, think, comprehend, understand 51. ἐπιχειρέω, 2SPAM, endeavor, attempt to, try 52.  συνετός, adj., intelligent, wise

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s λαβὼν σύνεσιν1 νοῇς2 αὐτά. 7 τὰ ὀπίσω σου ἰδεῖν οὐ δύνῃ, τὰ δὲ ἔμπροσθέν σου βλέπεις. ἃ οὖν ἰδεῖν οὐ δύνασαι, ἔασον,3 καὶ μὴ στρέβλου4 σεαυτόν· ἃ δὲ βλέπεις, ἐκείνων κατακυρίευε5 καὶ περὶ τῶν λοιπῶν μὴ περιεργάζου·6 πάντα δέ σοι ἐγὼ δηλώσω,7 ὅσα ἄν σοι δείξω.8 ἔμβλεπε οὖν τοῖς λοιποῖς.

80 (9.3) Εἶδον ἓξ ἄνδρας ἐληλυθότας

ὑψηλοὺς9 καὶ εὐδόξους10 καὶ ὁμοίους τῇ ἰδέᾳ11 καὶ ἐκάλεσαν πλῆθός12 τι ἀνδρῶν. κἀκεῖνοι13 δὲ οἱ ἐληλυθότες ὑψηλοὶ ἦσαν ἄνδρες καὶ καλοὶ καὶ δυνατοί καὶ ἐκέλευσαν αὐτοὺς οἱ ἓξ ἄνδρες οἰκοδομεῖν ἐπάνω14 τῆς πέτρας15 πύργον16 τινά. ἦν δὲ θόρυβος17 τῶν ἀνδρῶν ἐκείνων μέγας τῶν ἐληλυθότων οἰκοδομεῖν τὸν πύργον ὧδε κἀκεῖσε18 περιτρεχόντων19 κύκλῳ20 τῆς πύλης.21 2 αἱ δὲ παρθένοι22 ἑστηκυῖαι κύκλῳ τῆς πύλης ἔλεγον τοῖς ἀνδράσι σπεύδειν23 τὸ 1.  σύνεσις, fem., intelligence, insight, understanding 2. νοέω, 2SPAS, think, understand, perceive 3. ἐάω, 2SAAM, let, permit, allow 4. στρεβλόω, 2SPAM, distort, torture, torment 5. κατακυριεύω, 2SPAM, lord over, exercise dominion over, be master 6.  περιεργάζομαι, 2SPMM, meddle, be a busybody, concern yourself 7. δηλόω, 1SFAI, show, make clear, explain 8. δείκνυμι, 1SFAI, reveal, make known, show 9.  ὑψηλός, masc., lofty, high, tall 10.  εὔδοξος, masc., glorious 11.  ἰδέα, fem., form, appearance 12.  πλῆθος, neut., throng, multitude, great number 13.  κἀκεῖνος, conj., and that one 14.  ἐπάνω, adv., above, atop 15.  πέτρα, fem., rock 16.  πύργος, masc., tower 17.  θόρυβος, masc., turmoil, uproar, commotion, disturbance 18.  κἀκεῖσε, adv., and there 19.  περιτρέχω, PAPGPM, run about, run around 20.  κύκλῳ, adv., in a circle, surround, around 21.  πύλη, fem., gate, door 22.  παρθένος, fem., young girl, virgin 23.  σπεύδω, PAN, hasten, hurry

πύργον οἰκοδομεῖσθαι· ἐκπεπετάκεισαν24 δὲ τὰς χεῖρας αἱ παρθένοι ὡς μέλλουσαί τι λαμβάνειν παρὰ τῶν ἀνδρῶν. 3 οἱ δὲ ἓξ ἄνδρες ἐκέλευον25 ἐκ βυθοῦ26 τινος λίθους ἀναβαίνειν καὶ ὑπάγειν εἰς τὴν οἰκοδομὴν27 τοῦ πύργου. ἀνέβησαν δὲ λίθοι δέκα28 τετράγωνοι29 λαμπροί,30 μὴ λελατομημένοι.31 4 οἱ δὲ ἓξ ἄνδρες ἐκάλουν τὰς παρθένους καὶ ἐκέλευσαν32 αὐτὰς τοὺς λίθους πάντας τοὺς μέλλοντας εἰς τὴν οἰκοδομὴν ὑπάγειν τοῦ πύργου βαστάζειν33 καὶ διαπορεύεσθαι34 διὰ τῆς πύλης καὶ ἐπιδιδόναι35 τοῖς ἀνδράσι τοῖς μέλλουσιν οἰκοδομεῖν τὸν πύργον. 5 αἱ δὲ παρθένοι τοὺς δέκα λίθους τοὺς πρώτους τοὺς ἐκ τοῦ βυθοῦ ἀναβάντας ἐπετίθουν ἀλλήλαις καὶ κατὰ ἕνα λίθον ἐβάσταζον36 ὁμοῦ.37

81 (9.4) Καθὼς δὲ ἐστάθησαν ὁμοῦ38

κύκλῳ39 τῆς πύλης,40 οὕτως ἐβάσταζον41 αἱ δοκοῦσαι δυναταὶ εἶναι καὶ ὑπὸ τὰς γωνίας42 τοῦ λίθου ὑποδεδυκυῖαι43 ἦσαν. αἱ δὲ ἄλλαι ἐκ τῶν πλευρῶν44 τοῦ λίθου ὑποδεδύκεισαν45 καὶ οὕτως ἐβάσταζον 24. ἐκπετάννυμι, 3PLAI, stretch out, spread out 25. κελεύω, 3PIAI, order, command 26.  βυθός, masc., deep place, great depth 27.  οἰκοδομή, fem., construction, building 28.  δέκα, num., ten 29.  τετράγωνος, adj., square 30.  λαμπρός, adj., radiant, bright, shining 31.  λατομέω, RPPNPM, hew out of a rock, quarry 32. κελεύω, 3PAAI, order, command 33.  βαστάζω, PAN, pick up, bear, carry 34.  διαπορεύομαι, PMN, go through 35.  ἐπιδίδωμι, PAN, deliver, hand over, give 36. βαστάζω, 3PIAI, pick up, bear, carry 37.  ὁμοῦ, adv., together 38.  ὁμοῦ, adv., together 39.  κύκλῳ, adv., in a circle, surround, around 40.  πύλη, fem., gate, door 41. βαστάζω, 3PIAI, pick up, bear, carry 42.  γωνία, fem., corner 43.  ὑποδύομαι, RAPNPF, get under 44.  πλευρά, fem., rib, side 45. ὑποδύομαι, 3PLAI, get under

139

140

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s πάντας τοὺς λίθους· διὰ δὲ τῆς πύλης διέφερον1 αὐτούς, καθὼς ἐκελεύσθησαν,2 καὶ ἐπεδίδουν3 τοῖς ἀνδράσιν εἰς τὸν πύργον·4 ἐκεῖνοι δὲ ἔχοντες τοὺς λίθους ᾠκοδόμουν. 2 ἡ οἰκοδομὴ5 δὲ τοῦ πύργου ἐγένετο ἐπὶ τὴν πέτραν6 τὴν μεγάλην καὶ ἐπάνω7 τῆς πύλης. ἡρμόσθησαν8 οὖν οἱ δέκα9 λίθοι ἐκεῖνοι καὶ ἐνέπλησαν10 ὅλην τὴν πέτραν· καὶ ἐγένοντο ἐκεῖνοι θεμέλιος11 τῆς οἰκοδομῆς τοῦ πύργου· ἡ δὲ πέτρα καὶ ἡ πύλη ἦν βαστάζουσα12 ὅλον τὸν πύργον· 3 μετὰ δὲ τοὺς δέκα λίθους ἄλλοι ἀνέβησαν ἐκ τοῦ βυθοῦ13 εἴκοσι λίθοι· καὶ οὗτοι ἡρμόσθησαν εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου, βασταζόμενοι14 ὑπὸ τῶν παρθένων καθὼς καὶ οἱ πρότεροι.15 μετὰ δὲ τούτους ἀνέβησαν λεʹ,16 καὶ οὗτοι ὁμοίως17 ἡρμόσθησαν εἰς τὸν πύργον. μετὰ δὲ τούτους ἕτεροι ἀνέβησαν λίθοι μʹ,18 καὶ οὗτοι πάντες ἐβλήθησαν εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου· ἐγένοντο οὖν στοῖχοι19 τέσσαρες ἐν τοῖς θεμελίοις τοῦ πύργου. 4 καὶ ἐπαύσαντο20 ἐκ τοῦ βυθοῦ21 ἀναβαίνοντες· ἐπαύσαντο δὲ καὶ οἱ οἰκοδομοῦντες μικρόν. καὶ πάλιν ἐπέταξαν22 1. διαφέρω, 3PIAI, carry through 2. κελεύω, 3PAPI, order, command 3. ἐπιδίδωμι, 3PIAI, deliver, hand over, give 4.  πύργος, masc., tower 5.  οἰκοδομή, fem., construction, building 6.  πέτρα, fem., rock 7.  ἐπάνω, adv., above, atop 8. ἁρμόζω, 3PAPI, fit together, join 9.  δέκα, num., ten 10. ἐμπίπλημι, 3PAAI, fill 11.  θεμέλιος, masc., foundation 12.  βαστάζω, PAPNSF, pick up, bear, carry 13.  εἴκοσι, num., twenty 14.  βαστάζω, PAPNPM, pick up, bear, carry 15.  πρότερος, adj., before, former, previously, earlier ones 16. λεʹ, num., thirty–five 17.  ὁμοίως, adv., in the same, similarly, likewise 18. μʹ, num., forty 19.  στοῖχος, masc., row 20. παύω, 3PAMI, stop 21.  βυθός, masc., deep place, great depth 22. ἐπιτάσσω, 3PAAI, command

οἱ ἓξ ἄνδρες τῷ πλήθει23 τοῦ ὄχλου ἐκ τῶν ὀρέων παραφέρειν24 λίθους εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου. 5 παρεφέροντο25 οὖν ἐκ πάντων τῶν ὀρέων χρόαις26 ποικίλαις27 λελατομημένοι28 ὑπὸ τῶν ἀνδρῶν καὶ ἐπεδίδοντο29 ταῖς παρθένοις·30 αἱ δὲ παρθένοι διέφερον31 αὐτοὺς διὰ τῆς πύλης32 καὶ ἐπεδίδουν εἰς τὴν οἰκοδομὴν33 τοῦ πύργου.34 καὶ ὅταν εἰς τὴν οἰκοδομὴν ἐτέθησαν οἱ λίθοι οἱ ποικίλοι, ὅμοιοι ἐγένοντο λευκοὶ35 καὶ τὰς χρόας τὰς ποικίλας ἤλλασσον.36 6 τινὲς δὲ λίθοι ἐπεδίδοντο ὑπὸ τῶν ἀνδρῶν εἰς τὴν οἰκοδομὴν καὶ οὐκ ἐγίνοντο λαμπροί,37 ἀλλʼ οἷοι38 ἐτέθησαν, τοιοῦτοι καὶ εὑρέθησαν· οὐ γὰρ ἦσαν ὑπὸ τῶν παρθένων ἐπιδεδομένοι39 οὐδὲ διὰ τῆς πύλης παρενηνεγμένοι.40 οὗτοι οὖν οἱ λίθοι ἀπρεπεῖς41 ἦσαν ἐν τῇ οἰκοδομῇ τοῦ πύργου. 7 ἰδόντες δὲ οἱ ἓξ42 ἄνδρες τοὺς λίθους τοὺς ἀπρεπεῖς ἐν τῇ οἰκοδομῇ ἐκέλευσαν43 αὐτοὺς ἀρθῆναι καὶ ἀπαχθῆναι44 κάτω45 εἰς τὸν ἴδιον τόπον, ὅθεν46 ἠνέχθησαν. 8 καὶ 23.  πλῆθος, neut., throng, multitude, great number 24.  παραφέρω, PAN, carry, bring up 25. παραφέρω, 3PIAI, carry, bring up 26.  χρόα, fem., color 27.  ποικίλος, adj., manifold, diverse, various 28.  λατομέω, RPPNPM, hew out of rock, quarry 29. ἐπιδίδωμι, 3PIAI, deliver, hand over, give 30.  παρθένος, fem., young girl, virgin 31. διαφέρω, 3PIAI, carry through 32.  πύλη, fem., gate, door 33.  οἰκοδομή, fem., construction, building 34.  πύργος, masc., tower 35.  λευκός, adj., white 36. ἀλλάσσω, 3PIAI, alter, change 37.  λαμπρός, adj., radiant, bright, shining 38.  οἷος, pron., of what sort, such as 39.  ἐπιδίδωμι, RPPNPM, deliver, hand over, give 40.  παραφέρω, RPPNPM, carry, bring up 41.  ἀπρεπής, adj., not fitting, unsuitable 42.  ἕξ, num., six 43. κελεύω, 3PAAI, order, command 44.  ἀπάγω, APN, lead away, remove, bring 45.  κάτω, adv., below, down 46.  ὅθεν, adv., from where

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s

82 (9.5) Καὶ ἐτελέσθη10 τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνῃ ἡ

λέγω τῷ ποιμένι·24 Τί ὅτι, φημί, κύριε, οὐ συνετελέσθη·25 ἡ οἰκοδομὴ τοῦ πύργου; Οὔπω,26 φησί, δύναται ἀποτελεσθῆναι27 ὁ πύργος, ἐὰν μὴ ἔλθῃ ὁ κύριος αὐτοῦ καὶ δοκιμάσῃ28 τὴν οἰκοδομὴν ταύτην, ἵνα, ἐάν τινες λίθοι σαπροὶ29 εὑρεθῶσιν, ἀλλάξῃ30 αὐτούς· πρὸς γὰρ τὸ ἐκείνου θέλημα οἰκοδομεῖται ὁ πύργος. 3 Ἤθελον, φημί, κύριε, τούτου τοῦ πύργου γνῶναι τί ἐστιν ἡ οἰκοδομὴ αὕτη, καὶ περὶ τῆς πέτρας31 καὶ πύλης32 καὶ τῶν ὀρέων καὶ τῶν παρθένων καὶ τῶν λίθων τῶν ἐκ τοῦ βυθοῦ33 ἀναβεβηκότων καὶ μὴ λελατομημένων,34 ἀλλʼ οὕτως ἀπελθόντων εἰς τὴν οἰκοδομήν. 4 καὶ διατί πρῶτον εἰς τὰ θεμέλια35 ιʹ36 λίθοι ἐτέθησαν, εἶτα37 κʹ,38 εἶτα λεʹ,39 εἶτα μʹ,40 καὶ περὶ τῶν λίθων τῶν ἀπεληλυθότων εἰς τὴν οἰκοδομὴν καὶ πάλιν ἠρμένων καὶ εἰς τόπον ἴδιον ἀποτεθειμένων41 περὶ πάντων τούτων ἀνάπαυσον42 τὴν ψυχήν μου, κύριε, καὶ γνώρισόν43 μοι αὐτά. 5 Ἐάν, φησί, κενόσπουδος44 μὴ εὑρεθῇς, πάντα γνώσῃ· μετʼ ὀλίγας γὰρ ἡμέρας ἐλευσόμεθα

1.  παραφέρω, PAPDPM carry, bring up 2.  ὅλως, adv., completely, actually, really 3. ἐπιδίδωμι, 2PPAM, deliver, hand over, give 4. παραφέρω, 3PAAS, carry, bring up 5. ἐπιδίδωμι, 3PAAS, deliver, hand over, give 6. παραφέρω, 3PAPS, carry, bring up 7.  ἀλλάσσω, AAN, alter, change 8. κοπιάω, 2PPAM, toil, work hard, labor 9.  μάτην, adv., to no end, no point, in vain 10. τελέω, 3SAPI, end, complete, finish 11.  οἰκοδομή, fem., construction, building 12. ἀποτελέω, 3SAPI, bring to an end, produce, finish 13.  πύργος, masc., tower 14.  ἐποικοδομέω, PPN, build upon 15.  ἀνοχή, fem., stopping, pause 16.  οἰκοδομή, fem., construction, building 17. κελεύω, 3PAAI, order, command 18.  ἕξ, num., six 19.  ἀναχωρέω, AAN, withdraw, depart, go away, leave 20.  ναπαύω, APN, stop, rest 21.  παρθένος, fem., young girl, virgin 22. ἐπιτάσσω, 3PAAI, command 23.  καταλείπω, RPN, leave, leave behind

24.  ποιμήν, masc., shepherd 25. συντελέω, 3SAPI, accomplish, complete, finish 26.  οὔπω, adv., not yet 27.  ἀποτελέω, APN, bring to an end, produce, finish 28. δοκιμάζω, 3SAAS, put to the test, test, examine 29.  σαπρός, adj., bad, worthless, rotten 30. ἀλλάσσω, 3SAAS, alter, change 31.  πέτρα, fem., rock 32.  πύλη, fem., gate, door 33.  βυθός, masc., deep place, great depth 34.  λατομέω, RPPGPM, hew out of rock, quarry 35.  θεμέλιον, neut., foundation 36. ιʹ, num., ten 37.  εἶτα, adv., next, then 38. κʹ, num., twenty 39. λεʹ, num., thirty–five 40. μʹ, num., forty 41.  ἀποτίθημι, RPPGPM, put away, return 42. ἀναπαύω, 2SAAM, stop, rest, give rest 43. γνωρίζω, 2SAAM, make known, explain 44.  κενόσπουδος, adj., concerning oneself about worthless things, frivolous interest, idle curiosity

λέγουσι τοῖς ἀνδράσι τοῖς παρεμφέρουσι1 τοὺς λίθους· Ὅλως2 ὑμεῖς μὴ ἐπιδίδοτε3 εἰς τὴν οἰκοδομὴν λίθους· τίθετε δὲ αὐτοὺς παρὰ τὸν πύργον, ἵνα αἱ παρθένοι διὰ τῆς πύλης παρενέγκωσιν4 αὐτοὺς καὶ ἐπιδιδῶσιν5 εἰς τὴν οἰκοδομήν. ἐὰν γάρ, φασί, διὰ τῶν χειρῶν τῶν παρθένων τούτων μὴ παρενεχθῶσι6 διὰ τῆς πύλης, τὰς χρόας αὐτῶν ἀλλάξαι7 οὐ δύνανται· μὴ κοπιᾶτε8 οὖν, φασίν, εἰς μάτην.9 οἰκοδομή,11 οὐκ ἀπετελέσθη·12 δὲ ὁ πύργος·13 ἔμελλε γὰρ πάλιν ἐποικοδομεῖσθαι·14 καὶ ἐγένετο ἀνοχὴ15 τῆς οἰκοδομῆς.16 ἐκέλευσαν17 δὲ οἱ ἓξ18 ἄνδρες τοὺς οἰκοδομοῦντας ἀναχωρῆσαι19 μικρὸν πάντας καὶ ἀναπαυθῆναι·20 ταῖς δὲ παρθένοις21 ἐπέταξαν22 ἀπὸ τοῦ πύργου μὴ ἀναχωρῆσαι. ἐδόκει δέ μοι τὰς παρθένους καταλελεῖφθαι23 τοῦ φυλάσσειν τὸν πύργον. 2 μετὰ δὲ τὸ ἀναχωρῆσαι πάντας καὶ ἀναπαυθῆναι

141

142

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐνθάδε,1 καὶ τὰ λοιπὰ ὄψει τὰ ἐπερχόμενα2 τῷ πύργῳ3 τούτῳ καὶ πάσας τὰς παραβολὰς ἀκριβῶς4 γνώσῃ. 6 καὶ μετʼ ὀλίγας ἡμέρας ἤλθομεν εἰς τὸν τόπον, οὗ κεκαθίκαμεν, καὶ λέγει μοι· Ἄγωμεν πρὸς τὸν πύργον·5 ὁ γὰρ αὐθέντης6 τοῦ πύργου ἔρχεται κατανοῆσαι7 αὐτόν. καὶ ἤλθομεν πρὸς τὸν πύργον καὶ ὅλως8 οὐδεὶς ἦν πρὸς αὐτὸν εἰ μὴ αἱ παρθένοι9 μόναι. 7 καὶ ἐπερωτᾷ· ὁ ποιμὴν10 τὰς παρθένους, εἰ ἄρα παρεγεγόνει ὁ δεσπότης11 τοῦ πύργου. αἱ δὲ ἔφησαν μέλλειν αὐτὸν ἔρχεσθαι κατανοῆσαι τὴν οἰκοδομήν.12

83 (9.6) Καὶ ἰδοὺ μετὰ μικρὸν βλέπω

παράταξιν13 πολλῶν ἀνδρῶν ἐρχομένων καὶ εἰς τὸ μέσον ἀνήρ τις ὑψηλὸς14 τῷ μεγέθει,15 ὥστε τὸν πύργον16 ὑπερέχειν.17 2 καὶ οἱ ἓξ18 ἄνδρες οἱ εἰς τὴν οἰκοδομὴν19 ἐφεστῶτες20 ἐκ δεξιῶν τε καὶ ἀριστερῶν21 περιεπάτησαν μετʼ αὐτοῦ, καὶ πάντες οἱ εἰς τὴν οἰκοδομὴν ἐργασάμενοι μετʼ αὐτοῦ ἦσαν καὶ ἕτεροι πολλοὶ κύκλῳ22 αὐτοῦ

1.  ἐνθάδε, adv., here 2.  ἐπέρχομαι, PMPAPN, come upon, happen 3.  πύργος, masc., tower 4.  ἀκριβῶς, adv., carefully, precisely, accurately 5.  πύργος, masc., tower 6.  αὐθέντης, masc., owner, ruler, master 7.  κατανοέω, AAN, consider, observe, examine 8.  ὅλως, adv., completely, actually, really, so 9.  παρθένος, fem., young girl, virgin 10.  ποιμήν, masc., shepherd 11.  δεσπότης, masc., lord, master 12.  οἰκοδομή, fem., construction, building 13.  παράταξις, fem., company, array, procession 14.  ὑψηλός, masc., lofty, high, tall 15.  μέγεθος, neut., greatness, height, size 16.  πύργος, masc., tower 17.  ὑπερέχω, PAN, rise above, surpass 18.  ἕξ, num., six 19.  οἰκοδομή, fem., construction, building 20.  ἐφίστημι, RAPNPM, stand at, placed up, put in charge 21.  ἀριστερός, adj., left 22.  κύκλῳ, adv., in a circle, surround, around

ἔνδοξοι.23 αἱ δὲ παρθένοι24 αἱ τηροῦσαι τὸν πύργον προσδραμοῦσαι25 κατεφίλησαν26 αὐτὸν καὶ ἤρξαντο ἐγγὺς27 αὐτοῦ περιπατεῖν κύκλῳ τοῦ πύργου. 3 κατενόει28 δὲ ὁ ἀνὴρ ἐκεῖνος τὴν οἰκοδομὴν ἀκριβῶς,29 ὥστε αὐτὸν καθʼ ἕνα λίθον ψηλαφᾶν.30 κρατῶν δέ τινα ῥάβδον31 τῇ χειρὶ κατὰ ἕνα λίθον τῶν ᾠκοδομημένων ἔτυπτε.32 4 καὶ ὅταν ἐπάτασσεν,33 ἐγένοντο αὐτῶν τινὲς μέλανες34 ὡσεὶ35 ἀσβόλη,36 τινὲς δὲ ἐψωριακότες,37 τινὲς δὲ σχισμὰς38 ἔχοντες, τινὲς δὲ κολοβοί,39 τινὲς δὲ οὔτε λευκοὶ40 οὔτε μέλανες, τινὲς δὲ τραχεῖς41 καὶ μὴ συμφωνοῦντες42 τοῖς ἑτέροις λίθοις, τινὲς δὲ σπίλους43 πολλοὺς ἔχοντες· αὗται ἦσαν αἱ ποικιλίαι44 τῶν λίθων τῶν σαπρῶν45 εὑρεθέντων εἰς τὴν οἰκοδομήν.46 5 ἐκέλευσεν47 οὖν πάντας τούτους ἐκ τοῦ πύργου48 μετενεχθῆναι49 καὶ τεθῆναι παρὰ 23.  ἔνδοξος, adj., honored, splendid, glorious 24.  παρθένος, fem., young girl, virgin 25.  προστρέχω, AAPNPF, run up to 26. καταφιλέω, 3PAAI, embrace, kiss 27.  ἐγγύς, adv., at hand, close, near 28. κατανοέω, 3SIAI, consider, observe, examine 29.  ἀκριβῶς, adv., carefully, precisely, accurately 30.  ψηλαφάω, PAN, handle, feel, touch 31.  ῥάβδος, fem., stick, rod, staff 32. τύπτω, 3SIAI, beat, strike 33. πατάσσω, 3SIAI, beat, strike, hit 34.  ἐπαινέω, PPPNSF, praise 35.  ὡσει, adv., like, as 36.  ἀσβόλη, fem., soot 37.  ψωριάω, RPPNPM, have a rough surface, rough 38.  σχισμή, fem., split, crack 39.  κολοβός, adj., mutilated, broken off 40.  λευκός, adj., white 41.  τραχύς, adj., rough, rugged, uneven 42.  συμφωνέω, PAPNPM, match with, fit together 43.  σπίλος, masc., stain, blemish, spot 44.  ποικιλία, fem., many–colored appearance, varieties 45.  σαπρός, adj., bad, worthless, rotten 46.  οἰκοδομή, fem., construction, building 47. κελεύω, 3SAAI, order, command 48.  πύργος, masc., tower 49.  μεταφέρω, APN, carry away

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s τὸν πύργον καὶ ἑτέρους ἐνεχθῆναι λίθους καὶ ἐμβληθῆναι1 εἰς τὸν τόπον αὐτῶν. 6 καὶ ἐπηρώτησαν αὐτὸν οἱ οἰκοδομοῦντες, ἐκ τίνος ὄρους θέλῃ ἐνεχθῆναι λίθους καὶ ἐμβληθῆναι εἰς τὸν τόπον αὐτῶν. καὶ ἐκ μὲν τῶν ὀρέων οὐκ ἐκέλευσεν ἐνεχθῆναι, ἐκ δέ τινος πεδίου2 ἐγγὺς3 ὄντος ἐκέλευσεν ἐνεχθῆναι. 7 καὶ ὠρύγη4 τὸ πεδίον, καὶ εὑρέθησαν λίθοι λαμπροὶ5 τετράγωνοι,6 τινὲς δὲ καὶ στρογγύλοι.7 ὅσοι δέ ποτε8 ἦσαν λίθοι ἐν τῷ πεδίῳ ἐκείνῳ, πάντες ἠνέχθησαν καὶ διὰ τῆς πύλης9 ἐβαστάζοντο10 ὑπὸ τῶν παρθένων.11 8 καὶ ἐλατομήθησαν12 οἱ τετράγωνοι λίθοι καὶ ἐτέθησαν εἰς τὸν τόπον τῶν ἠρμένων· οἱ δὲ στρογγύλοι οὐκ ἐτέθησαν εἰς τὴν οἰκοδομήν, ὅτι σκληροὶ13 ἦσαν εἰς τὸ λατομηθῆναι14 αὐτοὺς καὶ βραδέως15 ἐγένοντο. ἐτέθησαν δὲ παρὰ τὸν πύργον, ὡς μελλόντων αὐτῶν λατομεῖσθαι16 καὶ τίθεσθαι εἰς τὴν οἰκοδομήν· λίαν17 γὰρ λαμπροὶ ἦσαν.

84 (9.7) Ταῦτα οὖν συντελέσας18 ὁ

ἀνὴρ ὁ ἔνδοξος19 καὶ κύριος ὅλου τοῦ

1.  ἐμβάλλω, APN, throw, put 2.  πεδίον, neut., field, plain 3.  ἐγγύς, adv., at hand, close, near 4. ὀρύσσω, 3SAPI, dig up 5.  λαμπρός, adj., radiant, bright, shining 6.  τετράγωνος, adj., square 7.  στρογγύλος, adj., spherical, round 8.  ποτέ, part., where, ever 9.  πύλη, fem., gate, door 10. βαστάζω, 3PIPI, pick up, bear, carry 11.  παρθένος, fem., young girl, virgin 12. λατομέω, 3PAPI, hew out of rock, quarry 13.  σκληρός, adj., hard, difficult 14.  λατομέω, APN, hew out of rock, quarry 15.  βραδύς, adv., slowly 16.  λατομέω, PPN, hew out of rock, quarry 17.  λίαν, adv., very 18.  συντελέω, AAPNSM, accomplish, complete, finish 19.  ἔνδοξος, adj., honored, splendid, glorious

πύργου20 προσεκαλέσατο21 τὸν ποιμένα22 καὶ παρέδωκεν αὐτῷ τοὺς λίθους πάντας τοὺς παρὰ τὸν πύργον23 κειμένους,24 τοὺς ἀποβεβλημένους25 ἐκ τῆς οἰκοδομῆς,26 καὶ λέγει αὐτῷ 2 Ἐπιμελῶς27 καθάρισον τοὺς λίθους τούτους καὶ θὲς αὐτοὺς εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου, τοὺς δυναμένους ἁρμόσαι28 τοῖς λοιποῖς· τοὺς δὲ μὴ ἁρμόζοντας29 ῥῖψον30 μακρὰν31 ἀπὸ τοῦ πύργου. 3 ταῦτα κελεύσας32 τῷ ποιμένι ἀπῄει33 ἀπὸ τοῦ πύργου μετὰ πάντων, μεθʼ ὧν ἐληλύθει· αἱ δὲ παρθένοι34 κύκλῳ35 τοῦ πύργου εἱστήκεισαν τηροῦσαι αὐτόν. 4 λέγω τῷ ποιμένι· Πῶς οὗτοι οἱ λίθοι δύνανται εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου ἀπελθεῖν ἀποδεδοκιμασμένοι;36 ἀποκριθείς μοι λέγει· Βλέπεις, φησί, τοὺς λίθους τούτους; Βλέπω, φημί, κύριε. Ἐγώ, φησί, τὸ πλεῖστον μέρος τῶν λίθων τούτων λατομήσω37 καὶ βαλῶ εἰς τὴν οἰκοδομήν, καὶ ἁρμόσουσι38 μετὰ τῶν λοιπῶν λίθων. 5 Πῶς, φημί, κύριε, δύνανται περικοπέντες39 τὸν αὐτὸν τόπον πληρῶσαι; ἀποκριθεὶς λέγει μοι· Ὅσοι μικροὶ εὑρεθήσονται, εἰς μέσην τὴν οἰκοδομὴν βληθήσονται, 20.  πύργος, masc., tower 21. προσκαλέω, 3SAMI, invite, summon, call to oneself 22.  ποιμήν, masc., shepherd 23.  πύργος, masc., tower 24.  κεῖμαι, PPPAPM, set, be laid, lay beside 25.  ἀποβάλλω, RPPAPM, throw away, remove 26.  οἰκοδομή, fem., construction, building 27.  ἐπιμελῶς, adv., diligently, carefully 28.  ἁρμόζω, AAN, join, fit together 29.  ἁρμόζω, PAPAPM, join, fit together 30. ῥίπτω, 2SAAM, throw, throw done, cast way 31.  μακράν, adv., far away 32.  κελεύω, AAPNSM, order, command 33. ἄπειμι, 3SIAI, be away, be absent 34.  παρθένος, fem., young girl, virgin 35.  κύκλῳ, adv., in a circle, surround, around 36.  ἀποδοκιμάζω, RPPNPM, reject 37. λατομέω, 1SFAI, hew out of rock, quarry 38. ἁρμόζω, 3PFAI, join, fit together 39.  περικόπτω, APPNPM, cut away, hew all around,

143

144

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ὅσοι δὲ μείζονες, ἐξώτεροι1 τεθήσονται καὶ συγκρατήσουσιν2 αὐτούς. 6 ταῦτά μοι λαλήσας λέγει μοι· Ἄγωμεν καὶ μετὰ ἡμέρας δύο ἔλθωμεν καὶ καθαρίσωμεν τοὺς λίθους τούτους καὶ βάλωμεν αὐτοὺς εἰς τὴν οἰκοδομήν· τὰ γὰρ κύκλῳ τοῦ πύργου πάντα καθαρισθῆναι δεῖ, μήποτε3 ὁ δεσπότης4 ἐξάπινα5 ἔλθῃ καὶ τὰ περὶ τὸν πύργον ῥυπαρὰ6 εὕρῃ καὶ προσοχθίσῃ,7 καὶ οὗτοι οἱ λίθοι οὐκ ἀπελεύσονται εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου, κἀγὼ ἀμελὴς8 δόξω εἶναι παρὰ τῷ δεσπότῃ. 7 καὶ μετὰ ἡμέρας δύο ἤλθομεν πρὸς τὸν πύργον καὶ λέγει μοι· Κατανοήσωμεν9 τοὺς λίθους πάντας καὶ ἴδωμεν τοὺς δυναμένους εἰς τὴν οἰκοδομὴν10 ἀπελθεῖν. λέγω αὐτῷ Κύριε, κατανοήσωμεν.

85 (9.8) Καὶ ἀρξάμενοι πρῶτον τοὺς

μέλανας11 κατενοοῦμεν12 λίθους. καὶ οἷοι13 ἐκ τῆς οἰκοδομῆς14 ἐτέθησαν. τοιοῦτοι καὶ εὑρέθησαν. καὶ ἐκέλευσεν15 αὐτοὺς ὁ ποιμὴν16 ἐκ τοῦ πύργου17 μετενεχθῆναι18 καὶ χωρισθῆναι.19 2 εἶτα20 κατενόησε21 τοὺς

1.  ἐξώτερος, adj., exterior, outside 2. συγκρατέω, 3PFAI, hold together, hold upright, support 3.  μήποτε, adv., that not, let 4.  δεσπότης, masc., lord, master 5.  ἐξάπινα, adv., unexpectedly, suddenly 6.  ῥυπαρός, adj., soiled, unclean, filthy, dirty 7. προσοχθίζω, 3SAAS, be angry with 8.  ἀμελής, adj., carelessness, negligent 9. κατανοέω, 1PAAS, consider, observe, inspect 10.  οἰκοδομή, fem., construction, building 11.  μέλας, adj., black 12. κατανοέω, 1PIAI, consider, observe, inspect 13.  οἷος, pron., of what sort, such as 14.  οἰκοδομή, fem., construction, building 15. κελεύω, 3SAAI, order, command 16.  ποιμήν, masc., shepherd 17.  πύργος, masc., tower 18.  μεταφέρω, APN, carry away 19.  χωρίζω, APN, separate, remove 20.  εἶτα, adv., next, then 21. κατανοέω, 3SAAI, consider, observe, inspect

ἐψωριακότας,22 καὶ λαβὼν ἐλατόμησε23 πολλοὺς ἐξ αὐτῶν καὶ ἐκέλευσε τὰς παρθένους24 ἆραι αὐτοὺς καὶ βαλεῖν εἰς τὴν οἰκοδομήν. καὶ ἦραν αὐτοὺς αἱ παρθένοι καὶ ἔθηκαν εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου μέσου. τοὺς δὲ λοιποὺς ἐκέλευσε μετὰ τῶν μελάνων τεθῆναι· καὶ γὰρ καὶ οὗτοι μέλανες εὑρέθησαν. 3 εἶτα κατενόει25 τοὺς τὰς σχισμὰς26 ἔχοντας· καὶ ἐκ τούτων πολλοὺς ἐλατόμησε καὶ ἐκέλευσε διὰ τῶν παρθένων εἰς τὴν οἰκοδομὴν ἀπενεχθῆναι· ἐξώτεροι27 δὲ ἐτέθησαν, ὅτι ὑγιέστεροι28 εὑρέθησαν. οἱ δὲ λοιποὶ διὰ τὸ πλῆθος29 τῶν σχισμάτων οὐκ ἠδυνήθησαν λατομηθῆναι·30 διὰ ταύτην οὖν τὴν αἰτίαν31 ἀπεβλήθησαν32 ἀπὸ τῆς οἰκοδομῆς τοῦ πύργου. 4 εἶτα κατενόει τοὺς κολοβούς,33 καὶ εὑρέθησαν πολλοὶ ἐν αὐτοῖς μέλανες, τινὲς δὲ σχισμὰς μεγάλας πεποιηκότες· καὶ ἐκέλευσε καὶ τούτους τεθῆναι μετὰ τῶν ἀποβεβλημένων.34 τοὺς δὲ περισσεύοντας αὐτῶν καθαρίσας καὶ λατομήσας35 ἐκέλευσεν εἰς τὴν οἰκοδομὴν τεθῆναι. αἱ δὲ παρθένοι αὐτοὺς ἄρασαι εἰς μέσην τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου ἥρμοσαν·36 ἀσθενέστεροι37 γὰρ ἦσαν. 5 εἶτα κατενόει τοὺς ἡμίσεις38 λευκούς,39 ἡμίσεις δὲ μέλανας καὶ πολλοὶ ἐξ αὐτῶν 22.  ψωριάω, RAPAPM, have a rough surface, rough 23. λατομέω, 3SAAI, hew out of rock, quarry 24.  παρθένος, fem., young girl, virgin 25. κατανοέω, 3SIAI, consider, observe, inspect 26.  σχισμή, fem., split, crack 27.  ἐξώτερος, adj., exterior, outside 28.  ὑγιής, adj., sound, healthy, stronger 29.  πλῆθος, neut., throng, multitude, great number 30.  λατομέω, APN, hew out of rock, quarry 31.  αἰτία, fem., cause, reason 32. ἀποβάλλω, 3PAPI, throw away, remove 33.  κολοβός, adj., mutilated, broken off 34.  ἀποβάλλω, RPPGPM, throw away, remove 35.  λατομέω, AAPNSM, hew out of rock, quarry 36.  ἁρμόζω, 3PAAI, join, fit together 37.  ἀσθενής, adj., very weak 38.  ἥμισυς, adj., half 39.  λευκός, adj., white

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s εὑρέθησαν μέλανες· ἐκέλευσε δὲ καὶ τούτους ἀρθῆναι μετὰ τῶν ἀποβεβλημένων. οἱ δὲ λοιποὶ πάντες ἤρθησαν ὑπὸ τῶν παρθένων· λευκοὶ γὰρ ὄντες ἡρμόσθησαν1 ὑπ αὐτῶν τῶν παρθένων εἰς τὴν οἰκοδομήν·2 ἐξώτεροι3 δὲ ἐτέθησαν, ὅτι ὑγιεῖς4 εὑρέθησαν, ὥστε δύνασθαι αὐτοὺς κρατεῖν τοὺς εἰς τὸ μέσον τεθέντας· ὅλως γὰρ ἐξ αὐτῶν οὐδὲν ἐκολοβώθη.5 6 εἶτα6 κατενόει7 τοὺς τραχεῖς,8 καὶ σκληροὺς9 καὶ ὀλίγοι ἐξ αὐτῶν ἀπεβλήθησαν10 διὰ τὸ μὴ δύνασθαι λατομηθῆναι·11 σκληροὶ γὰρ λίαν12 εὑρέθησαν. οἱ δὲ λοιποὶ αὐτῶν ἐλατομήθησαν13 καὶ ἤρθησαν ὑπὸ τῶν παρθένων14 καὶ εἰς μέσην τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου15 ἡρμόσθησαν· ἀσθενέστροι16 γὰρ ἦσαν. 7 εἶτα κατενόει τοὺς ἔχοντας τοὺς σπίλους,17 καὶ ἐκ τούτων ἐλάχιστοι18 ἐμελάνησαν19 καὶ ἀπεβλήθησαν πρὸς τοὺς λοιπούς. οἱ δὲ περισσεύοντες λαμπροὶ20 καὶ ὑγιεῖς εὑρέθησαν· καὶ οὗτοι ἡρμόσθησαν21 ὑπὸ τῶν παρθένων εἰς τὴν οἰκοδομήν, ἐξώτεροι δὲ ἐτέθησαν διὰ τὴν ἰσχυρότητα22 αὐτῶν. 1. ἁρμόζω, 3PAPI, join, fit together 2.  οἰκοδομή, fem., construction, building 3.  ἐξώτερος, adj., exterior, outside 4.  ὑγιής, adj., healthy, sound 5. κολοβόω, 3SAPI, mutilate, shorten 6.  εἶτα, adv., next, then 7. κατανοέω, 3SIAI, consider, observe, inspect 8.  τραχύς, adj., uneven, rough 9.  σκληρός, fem., gnarled, rough, hard 10. ἀποβάλλω, 3PAPI, throw away, remove 11.  λατομέω, APN, hew out of rock, quarry 12.  λίαν, adv., exceedingly, very 13. λατομέω, 3PAPI, hew out of rock, quarry 14.  παρθένος, fem., young girl, virgin 15.  πύργος, masc., tower 16.  ἀσθενής, adj., very weak 17.  σπίλος, masc., stain, blemish, spot 18.  ἐλάχιστος, adj., insignificant, very small, a few 19. μελανέω, 3PAAI, blacken, become black 20.  λαμπρός, adj., radiant, bright, shining 21. ἁρμόζω, 3PAPI, join, fit together 22.  ἰσχυρότης, fem., strength

86 (9.9) Εἶτα23 ἦλθε κατανοῆσαι24 τοὺς

λευκοὺς25 καὶ στρογγύλους26 λίθους καὶ λέγει μοι· Τί ποιοῦμεν περὶ τούτων τῶν λίθων; Τί, φημί, ἐγὼ γινώσκω, κύριε; Οὐδὲν οὖν ἐπινοεῖς27 περὶ αὐτῶν; 2 Ἐγώ, φημί, κύριε, ταύτην τὴν τέχνην28 οὐκ ἔχω, οὐδὲ λατόμος29 εἰμὶ οὐδὲ δύναμαι νοῆσαι.30 Οὐ βλέπεις αὐτοὺς, φησί, λίαν31 στρογγύλους ὄντας; καὶ ἐὰν αὐτοὺς θελήσω τετραγώνους32 ποιῆσαι, πολὺ δεῖ ἀπʼ αὐτῶν ἀποκοπῆναι·33 δεῖ δὲ ἐξαὐτῶν ἐξ ἀνάγκης τινὰς εἰς τὴν οἰκοδομὴν34 τεθῆναι. 3 Εἰ οὖν, φημί, κύριε, ἀνάγκη ἐστί, τί σεαυτὸν βασανίζεις35 καὶ οὐκ ἐκλέγεις36 εἰς τὴν οἰκοδομὴν37 οὓς θέλεις καὶ ἁρμόζεις38 εἰς αὐτήν; ἐξελέξατο39 ἐξ αὐτῶν τοὺς μείζονας καὶ λαμπροὺς40 καὶ ἐλατόμησεν41 αὐτούς· αἱ δὲ παρθένοι42 ἄρασαι ἥρμοσαν43 εἰς τὰ ἐξώτερα44 μέρη τῆς οἰκοδομῆς. 4 οἱ δὲ λοιποὶ οἱ περισσεύσαντες ἤρθησαν καὶ ἀπετέθησαν45 εἰς τὸ πεδίον,46 ὅθεν47 ἠνέχθησαν· οὐκ 23.  εἶτα, adv., next, then 24.  κατανοέω, AAN, consider, observe, inspect 25.  λευκός, adj., white 26.  στρογγύλος, adj., spherical, round 27. ἐπινοέω, 2SPAI, notice 28.  τέχνη, fem., art, trade, skill 29.  λατόμος, masc., stonemason, stonecutter 30.  νοέω, AAN, think, perceive, understand 31.  λίαν, adv., exceedingly, very 32.  τετράγωνος, adj., square 33.  ποκόπτω, APN, cut off 34.  οἰκοδομή, fem., construction, building 35. σανίζω, 2SPAI, torture, torment 36. ἐκλέγομαι, 2SPAI, elect, select, choose 37.  οἰκοδομή, fem., construction, building 38. ἁρμόζω, 2SPAI, join, fit together 39. ἐκλέγομαι, 3SAMI, elect, select, choose 40.  λαμπρός, adj., radiant, bright, shining 41. λατομέω, 3SAAI, hew out of rock, quarry 42.  παρθένος, fem., young girl, virgin 43. λατομέω, 3PAAI, hew out of rock, quarry 44.  ἐξώτερος, adj., exterior, outside 45. ἀποτίθημι, 3PAPI, put away, return 46.  πεδίον, neut., field, plain 47.  ὅθεν, adv., from where

145

146

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἀπεβλήθησαν1 δέ, Ὅτι, φησί, λείπει2 τῷ πύργῳ3 ἔτι μικρὸν οἰκοδομηθῆναι. πάντας δὲ θέλει ὁ δεσπότης4 τοῦ πύργου τούτους ἁρμοσθῆναι5 τοὺς λίθους εἰς τὴν οἰκοδομήν, ὅτι λαμπροί6 εἰσι λίαν.7 5 ἐκλήθησαν δὲ γυναῖκες δώδεκα, εὐειδέσταται8 τῷ χαρακτῆρι,9 μέλανα10 ἐνδεδυμέναι,11 περιεζωσμέναι12 καὶ ἔξω13 τοὺς ὤμους14 ἔχουσαι καὶ τὰς τρίχας15 λελυμέναι· ἐδοκοῦσαν δέ μοι αἱ γυναῖκες αὗται ἄγριαι16 εἶναι. ἐκέλευσε17 δὲ αὐτὰς ὁ ποιμὴν18 ἆραι τοὺς λίθους τοὺς ἀποβεβλημένους19 ἐκ τῆς οἰκοδομῆς καὶ ἀπενεγκεῖν20 αὐτοὺς εἰς τὰ ὄρη, ὅθεν καὶ ἠνέχθησαν. 6 αἱ δὲ ἱλαραὶ21 ἦραν καὶ ἀπήνεγκαν22 πάντας τοὺς λίθους καὶ ἔθηκαν, ὅθεν ἐλήφθησαν. καὶ μετὰ τὸ ἀρθῆναι πάντας τοὺς λίθους καὶ μηκέτι23 κεῖσθαι24 λίθον κύκλῳ25 τοῦ πύργου, λέγει

1. ἀποβάλλω, 3PAPI, throw away, remove 2. λείπω, 3SPAI, lack, be in heed of 3.  πύργος, masc., tower 4.  δεσπότης, masc., lord, master 5.  ἁρμόζω, APN, join, fit together 6.  λαμπρός, adj., radiant, bright, shining 7.  λίαν, adv., exceedingly, very 8.  εὐειδής, adj., beautiful, incredibly beautiful 9.  χαρακτήρ, masc., representation, appearance 10.  μέλας, adj., black 11.  ἐνδύω, RMPNPF, put on, dress, clothe, wear 12.  περιζώννυμι, RPPNPF, get ready, wear around, gird oneself, gird 13.  ἔξω, adv., outside, bare 14.  ὦμος, masc., shoulder 15.  θρίξ, fem., hair 16.  ἄγριος, adj., living in the fields, wild 17. κελεύω, 3SAAI, order, command 18.  ποιμήν, masc., shepherd 19.  ἀποβάλλω, RPPAPM, throw away, remove 20.  ἀποφέρω, AAN, take away, carry away 21.  ἱλαρός, adj., cheerful, glad, happy 22. ἀποφέρω, 3PAAI, take away, carry away 23.  μηκέτι, adv., no more, no longer 24.  κεῖμαι, APN, lay, lie 25.  κύκλῳ, adv., in a circle, surround, around

μοι ὁ ποιμήν26 Κυκλώσωμεν27 τὸν πύργον28 καὶ ἴδωμεν, μή τι ἐλάττωμά29 ἐστιν ἐν αὐτῷ. καὶ ἐκύκλευον30 ἐγὼ μετʼ αὐτοῦ. 7 ἰδὼν δὲ ὁ ποιμὴν τὸν πύργον εὐπρεπῆ31 ὄντα τῇ οἰκοδομῇ32 λίαν33 ἱλαρὸς34 ἦν· ὁ γὰρ πύργος οὕτως ἦν ᾠκοδομημένος, ὥστε με ἰδόντα ἐπιθυμεῖν τὴν οἰκοδομὴν αὐτοῦ· οὕτω35 γὰρ ἦν ᾠκοδομημένος, ὡσὰν ἐξ ἑνὸς λίθου μὴ ἔχων μίαν ἁρμογὴν36 ἐν ἑαυτῷ. ἐφαίνετο δὲ ὁ λίθος ὡς ἐκ τῆς πέτρας37 ἐκκεκολαμμένος·38 μονόλιθος39 γάρ μοι ἐδόκει εἶναι.

87 (9.10) Κἀγὼ περιπατῶν μετʼ αὐτοῦ

ἱλαρὸς40 ἤμην τοιαῦτα ἀγαθὰ βλέπων. λέγει δέ μοι ὁ ποιμήν·41 Ὕπαγε καὶ φέρε ἄσβεστον42 καὶ ὄστρακον43 λεπτόν,44 ἵνα τοὺς τύπους45 τῶν λίθων τῶν ἠρμένων καὶ εἰς τὴν οἰκοδομὴν46 βεβλημένων ἀναπληρώσω·47 δεῖ γὰρ τοῦ πύργου48 τὰ κύκλῳ49 πάντα ὁμαλὰ50 26.  ποιμήν, masc., shepherd 27. κυκλόω, 1PAAS, encircle, surround, go around 28.  πύργος, masc., tower 29.  ἐλάττωμα, neut., defect 30. κυκλόω, 1SIAI, encircle, surround, go around 31.  εὐπρεπής, adj., looking well, beautiful, very beautiful 32.  οἰκοδομή, fem., construction, building 33.  λίαν, adv., exceedingly, very 34.  ἱλαρός, adj., cheerful, glad, happy 35.  οὕτω, adv., thus, in this way 36.  ἁρμογή, fem., joint 37.  πέτρα, fem., rock 38.  ἐκκολάπτω, RPPNSM, carve out, chisel out 39.  μονόλιθος, adj., made of a single stone 40.  ἱλαρός, adj., cheerful, glad, happy 41.  ποιμήν, masc., shepherd 42.  ἄσβεστος, adj., unquenchable, unslaked lime, lime 43.  ὄστρακον, neut., pottery, broken pottery, pottery shard 44.  λεπτός, adj., small 45.  τύπος, masc., pattern, impression, mark 46.  οἰκοδομή, fem., construction, building 47.  ναπληρόω, 1SAAS, fill up 48.  πύργος, masc., tower 49.  κύκλῳ, adv., in a circle, surround, around 50.  ὁμαλός, adj., smooth, even, level

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s γενέσθαι. 2 καὶ ἐποίησα καθὼς ἐκέλευσε,1 καὶ ἤνεγκα πρὸς αὐτόν. Ὑπηρέτει2 μοι, φησί, καὶ ἐγγὺς3 τὸ ἔργον τελεσθήσεται.4 ἐπλήρωσεν οὖν τοὺς τύπους τῶν λίθων τῶν εἰς τὴν οἰκοδομὴν ἀπεληλυθότων καὶ ἐκέλευσε σαρωθῆναι5 τὰ κύκλῳ τοῦ πύργου καὶ καθαρὰ6 γενέσθαι· 3 αἱ δὲ παρθένοι7 λαβοῦσαι σάρους8 ἐσάρωσαν9 καὶ πάντα τὰ κόπρια10 ἦραν ἐκ τοῦ πύργου11 καὶ ἔρραναν12 ὕδωρ, καὶ ἐγένετο ὁ τόπος ἱλαρὸς13 καὶ εὐπρεπέστατος14 τοῦ πύργου. 4 λέγει μοι ὁ ποιμήν· Πάντα, φησί , κεκαθάρται· ἐὰν ἔλθῃ ὁ κύριος ἐπισκέψασθαι15 τὸν πύργον, οὐκ ἔχει ἡμῖν οὐδὲν μέμψασθαι.16 ταῦτα εἰπὼν ἤθελεν ὑπάγειν. 5 ἐγὼ δὲ ἐπελαβόμην17 αὐτοῦ τῆς πήρας18 καὶ ἠρξάμην αὐτὸν ὁρκίζειν19 κατὰ τοῦ κυρίου, ἵνα μοι ἐπιλύσῃ,20 ἃ ἔδειξέ21 μοι. λέγει μοι. Μικρὸν ἔχω ἀκαιρεθῆναι22 καὶ πάντα σοι ἐπιλύσω·23 ἔκδεξαί24 με ὧδε, ἕως ἔρχομαι. 6 λέγω αὐτῷ 1. κελεύω, 3SAAI, order, command 2. ὑπηρετέω, 2SPAM, serve 3.  ἐγγύς, adv., at hand, close, near 4. τελέω, 3SFPI, accomplish, finish, complete 5.  σαρόω, APN, sweep 6.  καθαρός, adj., spotless, clean, pure 7.  παρθένος, fem., young girl, virgin 8.  σάρος, masc., broom 9. σαρόω, 3PAAI, sweep 10.  κόπριον, neut., filth, dirt 11.  πύργος, masc., tower 12. ῥαίνω, 3PAAI, sprinkle 13.  ἱλαρός, adj., cheerful, glad, happy 14.  εὐπρεπής, adv., beautiful, good–looking, attractive 15.  ἐπισκέπτομαι, AMN, visit, look at, consider, examine 16.  μέμφομαι, AMN, find fault, blame 17. ἐπιλαμβάνομαι, 1SAMI, grasp, take hold of 18.  πήρα, fem., leather pouch, wallet 19.  ὁρκίζω, PAN, adjure, implore, make one swear 20. ἐπιλύω, 3SAAS, interpret, explain 21. δείκνυμι, 3SAAI, reveal, show, make known 22.  ἀκαιρέομαι, APN, have no opportunity, have no time, busy 23. ἐπιλύω, 1SFAI, interpret, explain 24. ἔκδέχομαι, 2SAMM, expect, wait

Κύριε, μόνος ὢν ὧδε ἐγὼ τί ποιήσω; Οὐκ εἶ, φησί, μόνος· αἱ γὰρ παρθένοι25 αὗται μετὰ σοῦ εἰσί. Παράδος οὖν, φημί, αὐταῖς με. προσκαλεῖται26 αὐτὰς ὁ ποιμὴν καὶ λέγει αὐταῖς· Παρατίθεμαι27 ὑμῖν τοῦτον ἕως ἔρχομαι· καὶ ἀπῆλθεν. 7 ἐγὼ δὲ ἤμην μόνος μετὰ τῶν παρθένων· ἦσαν δὲ ἱλαρώτεραι καὶ πρὸ ἐμὲ εὖ28 εἶχον· μάλιστα29 δὲ αἱ τέσσαρες αἱ ἐνδοξότεραι30 αὐτῶν.

88 (9.11) Λέγουσι μοι αἱ παρθένοι·31

Σήμερον ὁ ποιμὴν32 ὧδε οὐκ ἔρχεται. Τί οὖν, φημί, ποιήσω ἐγώ; Μέχρις33 ὀψέ,34 φασίν, περίμεινον35 αὐτόν· καὶ ἐὰν ἔλθῃ, λαλήσει μετὰ σοῦ, ἐὰν δὲ μὴ ἔλθῃ, μενεῖς μεθʼ ἡμῶν ὧδε ἕως ἔρχεται. 2 λέγω αὐταῖς· Ἐκδέξομαι36 αὐτὸν ἕως ὀψέ· ἐὰν δὲ μὴ ἔλθῃ, ἀπελεύσομαι εἰς τὸν οἶκον καὶ πρωῒ37 ἐπανήξω.38 αἱ δὲ ἀποκριθεῖσαι λέγουσί μοι· Ἡμῖν παρεδόθης· οὐ δύνασαι ἀφʼ ἡμῶν ἀναχωρῆσαι.39 3 Ποῦ οὖν, φημί, μενῶ; Μεθʼ ἡμῶν, φασί, κοιμηθήσῃ40 ὡς ἀδελφός, καὶ οὐχ ὡς ἀνήρ ἡμέτερος41 γὰρ ἀδελφὸς εἶ, καὶ τοῦ λοιποῦ μέλλομεν μετὰ σοῦ κατοικεῖν λίαν42 γάρ σε ἀγαπῶμεν. ἐγὼ δὲ ᾐσχυνόμην43 μετʼ αὐτῶν μένειν. 4 καὶ ἡ δοκοῦσα πρώτη 25.  παρθένος, fem., young girl, virgin 26. προσκαλέω, 3SPMI, summon, call to oneself 27. παρατίθημι, 1SPMI, hand over, deliver, entrust 28.  εὖ, adv., well, good, gracious 29.  μάλιστα, adv., above all, especially 30.  ἔνδοξος, adj., honored, splendid, glorious, more glorious 31.  παρθένος, fem., young girl, virgin 32.  ποιμήν, masc., shepherd 33.  μέχρι, adv., as far as, until 34.  ὀψέ, adv., evening 35. περιμένω, 2SAAM, wait for 36. ἐκδέχομαι, 1SFMI, expect, wait for 37.  πρωΐ, adv., early, morning 38. ἐπανήκω, 1SFAI, come back again, return 39.  ἀναχωρέω, AAN, withdraw, depart, go away 40. κοιμάω, 2SFPI, fall asleep, sleep 41.  ἡμέτερος, adj., our 42.  λίαν, adv., exceedingly, very 43. αἰσχύνω, 1SIMI, dishonor, put to shame

147

148

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s αὐτῶν εἶναι ἤρξατό με καταφιλεῖν1 καὶ περιπλέκεσθαι.2 αἱ δὲ ἄλλαι ὁρῶσαι ἐκείνην περιπλεκομένην3 μοι καὶ αὐταὶ ἤρξαντό με καταφιλεῖν καὶ περιάγειν4 κύκλῳ5 τοῦ πύργου6 καὶ παίζειν7 μετʼ ἐμοῦ. 5 κἀγὼ ὡσεὶ8 νεώτερος9 ἐγεγόνειν καὶ ἠρξάμην καὶ αὐτὸς παίζειν μετʼ αὐτῶν· αἱ μὲν γὰρ ἐχόρευον,10 αἱ δὲ ὠρχοῦντο,11 αἱ δὲ ᾖδον· ἐγὼ δὲ σιγὴν12 ἔχων μετʼ αὐτῶν κύκλῳ τοῦ πύργου περιεπάτουν καὶ ἱλαρὸς13 ἤμην μετʼ αὐτῶν. 6 ὀψίας14 δὲ γενομένης ἤθελον εἰς τὸν οἶκον ὑπάγειν· αἱ δὲ οὐκ ἀφῆκαν, ἀλλὰ κατέσχον15 με. καὶ ἔμεινα μετʼ αὐτῶν τὴν νύκτα καὶ ἐκοιμήθην16 παρὰ τὸν πύργον. 7 ἔστρωσαν17 γὰρ αἱ παρθένοι18 τοὺς λινοῦς19 χιτῶνας20 ἑαυτῶν χαμαὶ21 καὶ ἐμὲ ἀνέκλιναν22 εἰς τὸ μέσον αὐτῶν, καὶ οὐδὲν ὅλως23 ἐποίουν εἰ μὴ προσηύχοντο· κἀγὼ μετʼ αὐτῶν ἀδιαλείπτως24 προσηυχόμην καὶ οὐκ ἔλασσον25 ἐκείνων. καὶ ἔχαιρον αἱ 1.  καταφιλέω, PAN, kiss 2.  περιπλέκω, PMN, embrace 3.  περιπλέκω, PMPASF, embrace 4.  περιάγω, PAN, lead around 5.  κύκλῳ, adv., in a circle, surround, around 6.  πύργος, masc., tower 7.  παίζω, PAN, amuse oneself, dance, play 8.  ὡσει, adv., like, as if 9.  νέος, adj., young, younger 10. χορεύω, 3PIAI, dance in a chorus, dance 11. ὀρχέομαι, 3PIMI, dance 12.  σιγή, fem., silence 13.  ἱλαρός, adj., cheerful, glad, happy 14.  ὄψιος, adj., late, evening 15. κατέχω, 3PAAI, hold, restrain, prevent 16. κοιμάω, 1SAPI, fall asleep, sleep 17. στρώννυμι, 3PAAI, spread, spread out 18.  παρθένος, fem., young girl, virgin 19.  λινοῦς, adj., linen 20.  χιτών, masc., garment worn next to the skin, shirt, tunic 21.  χαμαί, adv., on the ground 22. ἀνακλίνω, 3PAAI, lay down 23.  ὅλως, adv., completely, at all 24.  ἀδιαλείπτως, adv., without ceasing, continually 25.  ἐλάσσων, adj., small, less, less than

παρθένοι οὕτω26 μου προσευχομένου. καὶ ἔμεινα ἐκεῖ μέχρι27 τῆς αὔριον28 ἕως ὥρας δευτέρας μετὰ τῶν παρθένον.8 εἶτα29 παρῆν30 ὁ ποιμήν,31 καὶ λέγει ταῖς παρθένοις· Μή τινα αὐτῷ ὕβριν32 πεποιήκατε; Ἐρώτα, φασίν, αὐτόν. λέγω αὐτῷ Κύριε, εὐφράνθην33 μετʼ αὐτῶν μείνας. Τί, φησίν, ἐδείπνησας;34 Ἐδείπνησα,35 φημί, κύριε, ῥήματα κυρίου ὅλην τὴν νύκτα. Καλῶς, φησίν, ἔλαβόν σε; Ναί, φημί, κύριε. 9 Νῦν, φησί, τί θελεῖς πρῶτον ἀκοῦσαι; Καθώς, φημί, κύριε, ἀπʼ ἀρχῆς ἔδειξας·36 ἐρωτῶ σε, κύριε, ἵνα, καθὼς ἄν σε ἐπερωτήσω, οὕτω37 μοι καὶ δηλώσῃς.38 Καθὼς βούλει, φησίν, οὕτω σοι καὶ ἐπιλύσω,39 καὶ οὐδὲν ὅλως40 ἀποκρύψω41 ἀπὸ σοῦ.

89 (9.12) Πρῶτον, φημί, πάντων, κύριε,

τοῦτό μοι δήλωσον42 ἡ πέτρα43 καὶ ἡ πύλη44 τίς ἐστιν; Ἡ πέτρα, φησίν, αὕτη καὶ ἡ πύλη ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ ἐστί. Πῶς, φημί, κύριε, ἡ πέτρα παλαιά45 ἐστιν, ἡ δὲ πύλη καινή; Ἄκουε, φησί, καὶ σύνιε,46 ἀσύνετε.47 2 ὁ μὲν υἱὸς τοῦ θεοῦ πάσης τῆς κτίσεως48 αὐτοῦ 26.  οὕτω, adv., thus, so, in this way 27.  μέχρι, adv., as far as, until 28.  αὔριον, adv., the next day, till morning 29.  εἶτα, adv., next, then 30. πάρειμι, 3SIAI, arrive, be present, have come 31.  ποιμήν, masc., shepherd 32.  ὕβρις, fem., abuse, violence, mistreatment 33. εὐφραίνω, 1SAPI, rejoice, delight, be glad 34. δειπνέω, 2SAAI, make a meal, dine, eat 35. δειπνέω, 1SAAI, make a meal, dine, eat 36. δείκνυμι, 2SAAI, reveal, make known, show 37.  οὕτω, adv., thus, so, in this way 38. δηλόω, 2SAAS, reveal, make clear, explain 39. ἐπιλύω, 1SFAI, interpret, explain 40.  ὅλως, adv., completely, at all 41. ἀποκρύπτω, 1SFAI, keep secret, conceal, hide 42. δηλόω, 2SAAM, reveal, make clear, explain 43.  πέτρα, fem., rock 44.  πύλη, fem., gate, door 45.  παλαιός, adj., old 46. συνίημι, 2SPAM, consider, understand 47.  ἀσύνετος, adj., void of understanding, foolish 48.  κτίσις, fem., creation

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s προγενέστερός1 ἐστιν, ὥστε σύμβουλον2 αὐτὸν γενέσθαι τῷ πατρὶ τῆς κτίσεως αὐτοῦ· διὰ τοῦτο καὶ παλαιὰ ἡ πέτρα. Ἡ δὲ πύλη διατί καινή, φημί, κύριε; 3 Ὅτι, φησίν, ἐπʼ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν τῆς συντελείας3 φανερὸς4 ἐγένετο, διὰ τοῦτο καινὴ ἐγένετο ἡ πύλη, ἵνα οἱ μέλλοντες σώζεσθαι διʼ αὐτῆς εἰς τὴν βασιλείαν εἰσέλθωσι τοῦ θεοῦ. 4 εἶδες, φησίν, τοὺς λίθους τοὺς διὰ τῆς πύλης εἰσεληλυθότας εἰς τὴν οἰκοδομὴν5 τοῦ πύργου6 βεβλημένους, τοὺς δὲ μὴ εἰσεληλυθότας πάλιν ἀποβεβλημένους7 εἰς τὸν ἴδιον τόπον; Εἶδον, φημί, κύριε. Οὕτω,8 φησίν, εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ οὐδεὶς εἰσελεύσεται, εἰ μὴ λάβοι τὸ ὄνομα τὸ ἅγιον αὐτοῦ. 5 ἐὰν γὰρ εἰς πόλιν θελήσῃς εἰσελθεῖν τινα κἀκείνη9 ἡ πόλις περιτετειχισμένη10 κύκλῳ11 καὶ μίαν ἔχει πύλην, μήτι δύνῃ εἰς ἐκείνην τὴν πόλιν εἰσελθεῖν, εἰ μὴ διὰ τῆς πύλης ἧς ἔχει; Πῶς γάρ, φημί, κύριε, δύναται γενέσθαι ἄλλως;12 Εἰ οὖν εἰς τὴν πόλιν οὐ δύνῃ εἰσελθεῖν εἰ μὴ διὰ τῆς πύλης ἧς ἔχει, οὕτω, φησί, καὶ εἰς τῆν βασιλείαν τοῦ θεοῦ ἄλλως εἰσελθεῖν οὐ δύναται ἄνθρωπος εἰ μὴ διὰ τοῦ ὀνόματος τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ τοῦ ἠγαπημένου ὑπ αὐτοῦ. 6 Εἶδες, φησί, τὸν ὄχλον τὸν οἰκοδομοῦντα τὸν πύργον;13 Εἶδον, φημί, κύριε. Ἐκεῖνοι, φησί, πάντες ἄγγελοι ἔνδοξοί14 εἰσι· τούτοις οὖν περιτετείχισται15 ὁ κύριος. ἡ δὲ πύλη16 1.  προγενής, adj., born before, older than 2.  σύμβουλος, masc., advisor 3.  συντέλεια, fem., completion 4.  φανερός, masc., manifest, visible, evident, apparent 5.  οἰκοδομή, fem., construction, building 6.  πύργος, masc., tower 7.  ἀποβάλλω, RPPAPM, throw away, remove 8.  οὕτω, adv., thus, so, in this way 9.  κἀκεῖνος, conj., and that one 10.  περιτειχίζω, RPPNSF, wall all around 11.  κύκλῳ, adv., in a circle, surround, around 12.  ἄλλως, adv., in another way, otherwise 13.  πύργος, masc., tower 14.  ἔνδοξος, adj., honored, splendid, glorious 15. περιτειχίζω, 3SRPI, wall all around 16.  πύλη, fem., gate, door

ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ ἐστιν αὕτη μία εἴσοδός17 ἐστι πρὸς τὸν κύριον. ἄλλως18 οὖν οὐδεὶς εἰσελεύσεται πρὸς αὐτὸν εἰ μὴ διὰ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ. 7 Εἶδες, φησί, τοὺς ἓξ19 ἄνδρας καὶ τὸν μέσον αὐτῶν ἔνδοξον καὶ μέγαν ἄνδρα τὸν περιπατοῦντα περὶ τὸν πύργον καὶ τοὺς λίθους ἀποδοκιμάσαντα20 ἐκ τῆς οἰκοδομῆς;21 Εἶδον, φημί κύριε. 8 Ὁ ἔνδοξος, φησίν, ἀνὴρ ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ ἐστι, κἀκεῖνοι22 οἱ ἓξ οἱ ἔνδοξοι ἄγγελοί εἰσι δεξιὰ καὶ εὐώνυμα23 συγκρατοῦντες24 αὐτόν. τοῦτων, φησί, τῶν ἀγγέλων τῶν ἐνδόξων οὐδεὶς εἰσελεύσεται πρὸς τὸν θεὸν ἄτερ25 αὐτοῦ ὃς ἂν τὸ ὄνομα αὐτοῦ μὴ λάβῃ, οὐκ εἰσελεύσεται εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ.

90 (9.13) Ὁ δὲ πύργος,26 φημί, τίς ἐστιν;

Ὁ πύργος, φησίν, οὗτος ἡ ἐκκλησία ἐστίν. 2 Αἱ δὲ παρθένοι27 αὗται τίνες εἰσίν; Αὗται, φησίν, ἅγια πνεύματά εἰσι καὶ ἄλλως ἄνθρωπος οὐ δύναται εὑρεθῆναι εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ, ἐὰν μὴ αὗται αὐτὸν ἐνδύσωσι28 τὸ ἔνδυμα29 αὐτῶν· ἐὰν γὰρ τὸ ὄνομα μόνον λάβῃς, τὸ δὲ ἔνδυμα παρὰ τούτων μὴ λάβῃς, οὐδὲν ὠφελήσῃ.30 αὗται γὰρ αἱ παρθένοι δυνάμεις εἰσὶ τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ. ἐὰν τὸ ὄνομα φορῇς,31 τὴν δὲ δύναμιν μὴ φορῇς αὐτοῦ, εἰς μάτην32 ἔσῃ τὸ ὄνομα αὐτοῦ φορῶν.33 3 τοὺς δὲ λίθους, 17.  εἴσοδος, fem., entrance 18.  ἄλλως, adv., in another way, otherwise 19.  ἕξ, num., six 20.  ἀποδοκιμάζω, AAPASM, reject 21.  οἰκοδομή, fem., construction, building 22.  κἀκεῖνος, conj., and that one 23.  εὐώνυμος, adj., left 24.  συγκρατέω, PAPNPM, surround and protect, support 25.  ἄτερ, prep., apart from, without 26.  πύργος, masc., tower 27.  παρθένος, fem., young girl, virgin 28. ἐνδύω, 3PAAS, dress, wear, clothe, put on 29.  ἔνδυμα, neut., garment, clothing 30. ὠφελέω, 2SFMI, be of use, help, benefit 31. φορέω, 2SPAS, bear 32.  μάτην, adv., to no end, no point, in vain 33.  φορέω, PAPNSM, bear

149

150

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s φησίν, οὓς εἶδες ἀπόβεβλημένους,1 οὗτοι τὸ μὲν ὄνομα ἐφόρεσαν,2 τὸν δὲ ἱματισμὸν3 τῶν παρθένων οὐκ ἐνεδύσαντο.4 Ποῖος,5 φημί, ἱματισμὸς αὐτῶν ἐστί, κύριε; Αὐτὰ τὰ ὀνόματα, φησίν, ἱματισμός ἐστιν αὐτῶν. ὃς ἂν τὸ ὀνόμα τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ φορῇ,6 καὶ τούτων ὀφείλει τὰ ὀνόματα φορεῖν.7 καὶ γὰρ αὐτὸς ὁ υἱὸς τὰ ὀνόματα τῶν παρθένων8 τούτων φορεῖ.9 4 ὅσους, φησί, λίθους εἶδες εἰς τὴν οἰκοδομὴν10 τοῦ πύργου11 εἰσεληλυθότας, ἐπιδεδομένους12 διὰ τῶν χειρῶν αὐτῶν καὶ μείναντας εἰς τὴν οἰκοδομήν, τούτων τῶν παρθένων τὴν δύναμιν ἐνδεδυμένοι13 εἰσί. 5 διὰ τοῦτο βλέπεις τὸν πύργον μονόλιθον14 γεγονότα μετὰ τῆς πέτρας·15 οὕτω16 καὶ οἱ πιστεύσαντες τῷ κυρίῳ διὰ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ καὶ ἐνδιδυσκόμενοι17 τὰ πνεύματα ταῦτα ἔσονται εἰς ἓν πνεῦμα, ἓν σῶμα, καὶ μία χρόα18 τῶν ἱματίων αὐτῶν. τῶν τοιούτων δὲ τῶν φορούντων19 τὰ ὀνόματα τῶν παρθένων ἐστὶν ἡ κατοικία20 εἰς τὸν πύργον. 6 Οἱ οὖν, φημί, κύριε, ἀποβεβλημένοι21 λίθοι διατί ἀπεβλήθησαν;22 διῆλθον γὰρ διὰ τῆς πύλης,23

καὶ διὰ τῶν χειρῶν τῶν παρθένων ἐτέθησαν εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου. Ἐπειδὴ24 πάντα σοι, φησί, μέλει,25 καὶ ἀκριβῶς26 ἐξετάζεις,27 ἄκουε περὶ τῶν ἀποβεβλημένων28 λίθων. 7 οὗτοι, φησί, πάντες τὸ ὄνομα τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ ἔλαβον, ἔλαβον δὲ καὶ τὴν δύναμιν τῶν παρθένων τούτων. λαβόντες οὖν τὰ πνεύματα ταῦτα ἐνεδυναμώθησαν29 καὶ ἦσαν μετὰ τῶν δούλων τοῦ θεοῦ, καὶ ἦν αὐτῶν ἓν πνεῦμα καὶ ἓν σῶμα καὶ ἓν ἔνδυμα.30 τὰ γὰρ αὐτὰ ἐφρόνουν31 καὶ δικαιοσύνην εἰργάζοντο. 8 μετὰ οὖν χρόνον τινὰ ἀνεπείσθησαν32 ὑπὸ τῶν γυναικῶν ὧν εἶδες μέλανα33 ἱμάτια ἐνδεδυμένων,34 τοὺς ὤμους35 ἔξω ἐχουσῶν καὶ τὰς τρίχας36 λελυμένας καί εὐμόρφων37 ταύτας ἰδόντες ἐπεθύμησαν38 αὐτῶν καὶ ἐνεδύσαντο39 τὴν δύναμιν αὐτῶν, τῶν δὲ παρθένων40 ἀπεδύσαντο41 τὸ ἔνδυμα42 καὶ τὴν δύναμιν. 9 οὗτοι οὖν ἀπεβλήθησαν43 ἀπὸ τοῦ οἴκου τοῦ θεοῦ καὶ ἐκείναις παρεδόθησαν· οἱ δὲ μὴ ἀπατηθέντες44 τῷ κάλλει45 τῶν γυναικῶν

1.  ἀποβάλλω, RPPAPM, throw away, remove 2. φορέω, 3PAAI, bear 3.  ἱματισμός, masc., apparel, clothing 4. ἐνδύω, 3PAMI, put on, dress, clothe, wear 5.  ποῖος, pron., of what kind, what 6. φορέω, 3SAAS, bear 7.  φορέω, PAN, bear 8.  παρθένος, fem., young girl, virgin 9. φορέω, 3SPAI, bear 10.  οἰκοδομή, fem., construction, building 11.  πύργος, masc., tower 12.  ἐπιδίδωμι, RPPAPM, deliver, hand over, give 13.  ἐνδύω, RMPNPM, put on, dress, wear, clothe 14.  μονόλιθος, masc., made of a single stone 15.  πέτρα, fem., rock 16.  οὕτω, adv., thus, so, in this way 17.  ἐνδιδύσκω, PMPNPM, be clothed 18.  χρόα, fem., color 19.  φορέω, PAPGPM, bear 20.  κατοικία, fem., habitation, dwelling place 21.  ἀποβάλλω, RPPNPM, throw away, remove 22. ἀποβάλλω, 3PAPI, throw away, remove 23.  πύλη, fem., gate, door

24.  ἐπειδή, conj., because, since 25. μέλει, 3SPAI, it is a concern 26.  ἀκριβῶς, adv., precisely, accurately, carefully 27. ἐξετάζω, 2SPAI, question, examine well 28.  ἀποβάλλω, RPPGPM, throw away, remove 29. ἐνδυναμόω, 3PAPI, strengthen 30.  ἔνδυμα, neut., garment, clothing 31. φρονέω, 1SIAI, set one’s mind on, think 32. ἀναπείθω, 3PAPI, convince, persuade 33.  μέλας, adj., black 34.  ἐνδύω, RMPGPF, put on, dress, wear, clothe 35.  ὦμος, masc., shoulder 36.  θρίξ, fem., hair 37.  εὔμορφος, adj., well formed, elegant, beautiful 38. ἐπιθυμέω, 3PAAI, long for, desire 39. ἐνδύω, 3PAMI, put on, dress, wear, clothe 40.  παρθένος, fem., young girl, virgin 41. ἀποδύομαι, 3PAMI, take off 42.  ἔνδυμα, neut., garment, clothing 43. ἀποβάλλω, 3PAPI, throw away, remove 44.  ἀπατάω, APPNPM, trick, mislead, deceive 45.  κάλλος, neut., beauty

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s τούτων ἔμειναν ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ θεοῦ. ἔχεις, φησί, τὴν ἐπίλυσιν1 τῶν ἀποβεβλημένων.2

91 (9.14) Τί οὖν, φημί, κύριε, ἐὰν οὗτοι οἱ

ἄνθρωποι, τοιοῦτοι ὄντες, μετανοήσωσι καὶ ἀποβάλωσι3 τὰς ἐπιθυμίας τῶν γυναικῶν τούτων, καὶ ἐπανακάμψωσιν4 ἐπὶ τὰς παρθένους5 καὶ ἐν τῇ δυνάμει αὐτῶν καὶ ἐν τοῖς ἔργοις αὐτῶν πορευθῶσιν, οὐκ εἰσελεύσονται εἰς τὸν οἶκον τοῦ θεοῦ; 2 Εἰσελεύσονται, φησίν, ἐὰν τούτων τῶν γυναικῶν ἀποβάλωσι τὰ ἔργα, τῶν δὲ παρθένων ἀναλάβωσι6 τὴν δύναμιν καὶ ἐν τοῖς ἔργοις αὐτῶν πορευθῶσι· διὰ τοῦτο γὰρ καὶ τῆς οἰκοδομῆς7 ἀνοχὴ8 ἐγένετο, ἵνα, ἐὰν μετανοήσωσιν οὗτοι, ἀπέλθωσιν εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου.9 ἐὰν δὲ μὴ μετανοήσωσι, τότε ἄλλοι εἰσελεύσονται, καὶ οὗτοι εἰς τέλος ἐκβληθήσονται. 3 ἐπὶ τούτοις πᾶσιν ηὐχαρίστησα τῷ κυρίῳ, ὅτι ἐσπλαγχνίσθη10 ἐπὶ πᾶσι τοῖς ἐπικαλουμένοις11 τῷ ὀνόματι αὐτοῦ καὶ ἐξαπέστειλε12 τὸν ἄγγελον τῆς μετανοίας13 εἰς ἡμᾶς τοὺς ἁμαρτήσαντας εἰς αὐτὸν καὶ ἀνεκαίνισεν14 ἡμῶν τὸ πνεῦμα καὶ ἤδη κατεφθαρμένων15 ἡμῶν καὶ μὴ ἐχόντων ἐλπίδα τοῦ ζῆν ἀνενέωσε16 τὴν ζωὴν ἡμῶν. 1.  ἐπίλυσις, fem., interpretation, explanation 2.  ἀποβάλλω, RPPGPM, throw away, remove 3. ἀποβάλλω, 3PAAS, throw away, do away with, cast off 4. ἐπανακάμπτω, 3PAAS, come back again, return 5.  παρθένος, fem., young girl, virgin 6. ἀναλαμβάνω, 3PAAS, adopt, take up 7.  οἰκοδομή, fem., construction, building 8.  ἀνοχή, fem., stopping, pause 9.  πύργος, masc., tower 10. σπλαγχνίζομαι, 3SAPI, have mercy, have compassion 11.  ἐπικαλέω, PMPDPM, call upon 12. ἐξαποστέλλω, 3SAAI, send out 13.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 14. ἀνακαινίζω, 3SAAI, renew, restore 15.  καταφθείρω, RPPGPM, ruin, corrupt 16. ἀνανεόω, 3SAAI, renew

4 Νῦν, φημί, κύριε, δήλωσόν17 μοι, διατί ὁ

πύργος χαμαὶ18 οὐκ ᾠκοδόμηται, ἀλλʼ ἐπὶ τὴν πέτραν19 καὶ ἐπὶ τὴν πύλην.20 Ἔτι, φησίν, ἄφρων21 εἶ καὶ ἀσύνετος;22 Ἀνάγκην23 ἔχω, φημί, κύριε, πάντα ἐπερωτᾶν σε, ὅτι οὐδ ὅλως24 οὐδὲν δύναμαι νοῆσαι·25 τὰ γὰρ πάντα μεγάλα καὶ ἔνδοξά26 ἐστι καὶ δυσνόητα27 τοῖς ἀνθρώποις. 5 Ἄκουε, φησί· τὸ ὄνομα τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ μέγα ἐστὶ καὶ ἀχώρητον28 καὶ τὸν κόσμον ὅλον βαστάζει.29 εἰ οὖν πᾶσα ἡ κτίσις30 διὰ τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ βαστάζεται,31 τί δοκεῖς τοὺς κεκλημένους ὑπ αὐτοῦ καὶ τὸ ὄνομα φοροῦντας32 τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ καὶ πορευομένους ταῖς ἐντολαῖς αὐτοῦ; 6 βλέπεις οὖν, ποίους βαστάζει; τοὺς ἐξ ὅλης καρδίας φοροῦντας τὸ ὄνομα αὐτοῦ. αὐτὸς οὖν θεμέλιος33 αὐτοῖς ἐγένετο καὶ ἡδέως34 αὐτοὺς βαστάζει, ὅτι οὐκ ἐπαισχύνονται35 τὸ ὄνομα αὐτοῦ φορεῖν.36

92 (9.15) Δήλωσόν37 μοι, φημί, κύριε, τῶν παρθένων38 τὰ ὀνόματα καὶ τῶν γυναικῶν τῶν τὰ μέλανα39 ἱμάτια ἐνδεδυμένων.40

17. δηλόω, 2SAAM, reveal, make clear, explain 18.  χαμαί, adv., on the ground 19.  πέτρα, fem., rock 20.  πύλη, fem., gate, door 21.  ἄφρων, adj., foolish, ignorant 22.  ἀσύνετος, adj., senseless, foolish 23.  ἀνάγκη, fem., necessity, need 24.  ὅλως, adv., completely, at all 25.  νοέω, AAN, understand 26.  ἔνδοξος, adj., honored, splendid, glorious 27.  δυσνόητος, adj., hard to understand 28.  ἀχώρητος, adj., cannot be contained, uncontained, incomprehensible 29. βαστάζω, 3SPAI, carry, bear, support 30.  κτίσις, fem., creation 31. βαστάζω, 3SPPI, carry, bear, support 32.  φορέω, PAPAPM, bear 33.  θεμέλιος, masc., foundation 34.  ἡδέως, adv., gladly 35. ἐπαισχύνομαι, 3PPMI, be ashamed 36.  φορέω, PAN, bear 37. δηλόω, 2SAAM, reveal, make clear, explain 38.  παρθένος, fem., young girl, virgin 39.  μέλας, adj., black 40.  ἐνδύω, RMPGPF, put on, dress, wear, clothe

151

152

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s Ἄκουε, φησίν, τῶν παρθένων τὰ ὀνόματα τῶν ἰσχυροτέρων,1 τῶν εἰς τὰς γωνίας2 σταθεισῶν. 2 ἡ μὲν πρώτη Πίστις, ἡ δὲ δευτέρα Ἐγκράτεια,3 ἡ δὲ τρίτη Δύναμις, ἡ δὲ τετάρτη4 Μακροθυμία5 αἱ δὲ ἕτεραι ἀνὰ6 μέσον τούτων σταθεῖσαι ταῦτα ἔχουσι τὰ ὀνόματα Ἁπλότης,7 Ἀκακία,8 Ἁγνεία,9 Ἱλαρότης,10 Ἀλήθεια, Σύνεσις,11 Ὁμόνοια,12 Ἀγάπη. ταῦτα τὰ ὀνόματα ὁ φορῶν13 καὶ τὸ ὄνομα τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ δυνήσεται εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ εἰσελθεῖν. 3 ἄκουε, φησί, καὶ τὰ ὀνόματα τῶν γυναικῶν τῶν τὰ ἱμάτια μέλανα ἐχουσῶν. καὶ ἐκ τούτων τέσσαρές εἰσι δυνατώτεραι ἡ πρώτη Ἀπιστία,14 ἡ δευτέρα Ἀκρασία,15 ἡ δὲ τρίτη Ἀπείθεια,16 ἡ δὲ τετάρτη17 Ἀπάτη.18 αἱ δὲ ἀκόλουθοι19 αὐτῶν καλοῦνται Λύπη,20 Πονηρία,21 Ἀσέλγεια,22 Ὀξυχολία,23 Ψεῦδος,24

1.  ἰσχυρός, adj., mighty, powerful, strong, stronger 2.  γωνία, fem., corner 3.  ἐγκράτεια, fem., self–control 4.  τέταρτος, adj., fourth 5.  μακροθυμία, fem., forbearance, longsuffering, patience 6.  ἀνά, prep., between, each 7.  ἁπλότης, fem., simplicity, sincerity 8.  ἀκακία, fem., Innocence 9.  ἁγνεία, fem., purity 10.  ἱλαρότης, fem., cheerfulness 11.  σύνεσις, fem., intelligence, understanding 12.  ὁμόνοια, fem., unity, harmony 13.  φορέω, PAPNSM, bear 14.  ἀπιστία, fem., unbelief 15.  ἀκρασία, fem., lack of self–control, self–indulgence 16.  ἀπείθεια, fem., disobedience 17.  τέταρτος, adj., fourth 18.  ἀπάτη, fem., deception 19.  ἀκόλουθος, adj., following 20.  λύπη, fem., sorrow, grief 21.  πονηρία, fem., evil, wickedness 22.  ἀσέλγεια, fem., self–abandonment, licentiousness 23.  ὀξυχολία, fem., bad temper, quick–tempered, irritability 24.  ψεῦδος, neut., lie, falsehood

Ἀφροσύνη,25 Καταλαλιά,26 Μῖσος.27 ταῦτα τὰ ὀνόματα ὁ φορῶν28 τοῦ θεοῦ δοῦλος τὴν βασιλείαν μὲν ὄψεται τοῦ θεοῦ, εἰς αὐτὴν δὲ οὐκ εἰσελεύσεται. 4 Οἱ λίθοι δέ, φημί, κύριε, οἱ ἐκ τοῦ βυθοῦ29 ἡρμοσμένοι30 εἰς τὴν οἰκοδομὴν31 τίνες εἰσίν; Οἱ μὲν πρῶτοι, φησίν, οἱ ιʹ32 οἱ εἰς τὰ θεμέλια33 τεθειμένοι, πρώτη γενεά34 οἱ δὲ κεʹ 35 δευτέρα γενεὰ ἀνδρῶν δικαίων· οἱ δὲ λεʹ 36 προφῆται τοῦ θεοῦ καὶ διάκονοι37 αὐτοῦ· οἱ δὲ μʹ 38 ἀπόστολοι καὶ διδάσκαλοι τοῦ κηρύγματος39 τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ. 5 Διατί οὖν, φημί, κύριε, αἱ παρθένοι40 καί τούτους τοὺς λίθους ἐπέδωκαν41 εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου,42 διενέγκασαι διὰ τῆς πύλης;43 6 Οὗτοι γάρ, φησί, πρῶτοι ταῦτα τὰ πνεύματα ἐφόρεσαν44 καὶ ὅλως45 ἀπʼ ἀλλήλων οὐκ ἀπέστησαν,46 οὔτε τὰ πνεύματα ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων οὔτε οἱ ἄνθρωποι ἀπὸ τῶν πνευμάτων, ἀλλὰ παρέμειναν47 τὰ πνεύματα αὐτοῖς μέχρι48 τῆς κοιμήσεως49 αὐτῶν. καὶ εἰ μὴ ταῦτα τὰ 25.  ἀφροσύνη, fem., foolishness, folly 26.  καταλαλιά, fem., slander 27.  μῖσος, neut., hate, hatred 28.  φορέω, PAPNSM, bear 29.  βυθός, masc., deep, great depth 30.  ἁρμόζω, RPPNPM, join, fit together 31.  οἰκοδομή, fem., construction, building 32. ιʹ, num., ten 33.  θεμέλιον, neut., foundation 34.  γενεά, fem., generation 35.  κε, num., twenty–five 36.  λε, num., thirty–five 37.  διάκονος, masc., servant 38.  μ, num., forty 39.  κήρυγμα, neut., proclamation, message preached 40.  παρθένος, fem., young girl, virgin 41. ἐπιδίδωμι, 3PAAI, deliver, hand over, give 42.  πύργος, masc., tower 43.  πύλη, fem., gate, door 44. φορέω, 3PAAI, bear 45.  ὅλως, adv., completely, at all 46. ἀφίστημι, 3PAAI, go away, depart 47. παραμένω, 3PAAI, stay, remain 48.  μέχρι, prep., as far as, until 49.  κοίμησις, fem., laying down to sleep, sleep

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s πνεύματα μετʼ αὐτῶν ἐσχήκεισαν, οὐκ ἂν εὔχρηστοι1 γεγόνεισαν τῇ οἰκοδομῇ τοῦ πύργου τούτου.

93 (9.16) Ἔτι μοι, φημί, κύριε, δήλωσον.2

Τί, φησίν, ἐπιζητεῖς;3 Διατί, φημί, κύριε, οἱ λίθοι ἐκ τοῦ βυθοῦ4 ἀνέβησαν καὶ εἰς τὴν οἰκοδομὴν5 τοῦ πύργου6 ἐτέθησαν, πεφορηκότες7 τὰ πνεύματα ταῦτα; 2 Ἀνάγκην,8 φησίν, εἶχον διʼ ὕδατος ἀναβῆναι, ἵνα ζωοποιηθῶσιν9 οὐκ ἠδύναντο γὰρ ἄλλως10 εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ, εἰ μὴ τὴν νέκρωσιν11 ἀπέθεντο12 τῆς ζωῆς αὐτῶν τῆς προτέρας.13 3 ἔλαβον οὖν καὶ οὗτοι οἱ κεκοιμημένοι14 τὴν σφραγῖδα15 τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ καὶ εἰσῆλθον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ· πρὶν16 γάρ, φησί, φορέσαι17 τὸν ἄνθρωπον τὸ ὄνομα τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ, νεκρός ἐστιν· ὅταν δὲ λάβῃ τὴν σφραγῖδα, ἀποτίθεται18 τὴν νέκρωσιν καὶ ἀναλαμβάνει19 τὴν ζωήν. 4 ἡ σφραγὶς οὖν τὸ ὕδωρ ἐστίν· εἰς τὸ ὕδωρ οὖν καταβαίνουσι νεκροὶ καὶ ἀναβαίνουσι ζῶντες. κἀκείνοις20 οὖν ἐκηρύχθη· ἡ σφραγὶς 1.  εὔχρηστος, adj., useful 2. δηλόω, 2SAAM, reveal, make clear, explain 3. ἐπιζητέω, 2SPAI, seek after, search for, want to know 4.  βυθός, masc., deep, great depth 5.  οἰκοδομή, fem., construction, building 6.  πύργος, masc., tower 7.  φορέω, RAPNPM, bear 8.  ἀνάγκη, fem., need, necessity, necessary 9. ζωοποιέω, 3PAPS, give life to, make alive 10.  ἄλλως, adv., in another way, otherwise 11.  νέκρωσις, fem., death, deadness 12. ἀποτίθημι, 3PAMI, take off, put away, lay aside 13.  πρότερος, adj., before, former, earlier, previous 14.  κοιμάω, RPPNPM, fall asleep, sleep 15.  σφραγίς, fem., seal 16.  πρίν, adv., before 17.  φορέω, AAN, bear 18. ἀποτίθημι, 3SPMI, take off, put away, lay aside 19. ἀναλαμβάνω, 3SPAI, take up 20.  κἀκείνος, pron., and that one, to them also

αὕτη καὶ ἐχρήσαντο21 αὐτῇ, ἵνα εἰσέλθωσιν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ. 5 Διατί, φημί, κύριε, καὶ οἱ μ 22 ́ λίθοι μετʼ αὐτῶν ἀνέβησαν ἐκ τοῦ βυθοῦ, ἤδη ἐσχηκότες τὴν σφραγῖδα; Ὅτι, φησίν, οὗτοι οἱ ἀπόστολοι καὶ οἱ διδάσκαλοι οἱ κηρύξαντες τὸ ὄνομα τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ, κοιμηθέντες23 ἐν δυνάμει καὶ πίστει τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ ἐκήρυξαν καὶ τοῖς προκεκοιμημένοις24 καὶ αὐτοὶ ἔδωκαν αὐτοῖς τὴν σφραγῖδα τοῦ κηρύγματος.25 6 κατέβησαν οὖν μετʼ αὐτῶν εἰς τὸ ὕδωρ καὶ πάλιν ἀνέβησαν· ἀλλʼ οὗτοι μὲν ζῶντες κατέβησαν καὶ ζῶντες ἀνέβησαν· ἐκεῖνοι δὲ οἱ προκεκοιμημένοι26 νεκροὶ κατέβησαν, ζῶντες δὲ ἀνέβησαν. 7 διὰ τούτων οὖν ἐζωοποιήθησαν27 καὶ ἐπέγνωσαν τὸ ὄνομα τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ· διὰ τοῦτο καὶ συνανέβησαν28 μετʼ αὐτῶν, καὶ συνηρμόσθησαν29 εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου, καὶ ἀλατόμητοι30 συνῳκοδομήθησαν·31 ἐν δικαιοσύνῃ ὰρ ἐκοιμήθησαν32 καὶ ἐν μεγάλῃ ἁγνείᾳ·33 μόνον δὲ τὴν σφραγῖδα ταύτην οὐκ εἶχον. ἔχεις οὖν καὶ τὴν τούτων ἐπίλυσιν.34 Ἔχω, φημί, κύριε.

94 (9.17) Νῦν οὖν, κύριε, περὶ τῶν ὀρέων μοι δήλωσον·35 διατί ἄλλαι καὶ ἄλλαι εἰσὶν αἱ ἰδέαι36 καὶ ποικίλαι;37 Ἄκουε, φησί

21. χράομαι, 3PAMI, make use of 22.  μ, num., forty 23.  κοιμάω, APPNPM, fall asleep, sleep 24.  προκοιμάομαι, RPPDPM, fall asleep before 25.  κήρυγμα, neut., proclamation, message preached 26.  προκοιμάομαι, RPPNPM, fall asleep before 27. ζωοποιέω, 3PAPI, give life to, make alive 28. συναναβαίνω, 3PAAI, come up with 29. συναρμόζω, 3PAPI, fit in, be associated 30.  ἀλατόμητος, adj., no hewn, uncut 31.  συνοικοδομέω, 3PAPI, build together with 32. κοιμάω, 3PAPI, fall asleep, sleep 33.  ἁγνεία, fem., purity 34.  ἐπίλυσις, fem., interpretation, explanation 35. δηλόω, 2SAAM, reveal, make clear, explain 36.  ἰδέα, fem., form, appearance 37.  ποικίλος, adj., manifold, diverse, various

153

154

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s τὰ ὄρη ταῦτα τὰ δώδεκα φυλαί εἰσιν αἱ κατοικοῦσαι ὅλον τὸν κόσμον. ἐκηρύχθη. οὖν εἰς ταύτας ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ διὰ τῶν ἀποστόλων. 2 Διατί δὲ ποικίλα καὶ ἄλλη καὶ ἄλλη ἰδέα ἐστὶ τὰ ὄρη, δήλωσόν μοι, κύριε. Ἄκουε, φησίν· αἱ δώδεκα φυλαὶ αὗται αἱ κατοικοῦσαι ὅλον τὸν κόσμον δώδεκα ἔθνη εἰσί ποικίλα δέ εἰσι τῇ φρονήσει1 καὶ τῷ νοΐ·2 οἷα οὖν εἶδες τὰ ὄρη ποικίλα, τοιαῦταί εἰσι καὶ τούτων αἱ ποικιλίαι τοῦ νοὸς τῶν ἐθνῶν καὶ ἡ φρόνησις. δηλώσω3 δέ σοι καὶ ἑνὸς ἑκάστου τὴν πρᾶξιν.4 3 Πρῶτον, φημί, κύριε, τοῦτο δήλωσον, διατί οὕτω5 ποικίλα ὄντα τὰ ὄρη, εἰς τὴν οἰκοδομὴν6 ὅταν ἐτέθησαν οἱ λίθοι αὐτῶν, μιᾷ· χρόᾳ7 ἐγένοντο λαμπροί,8 ὡς καὶ οἱ ἐκ τοῦ βυθοῦ ἀναβεβηκότες λίθοι; 4 Ὅτι, φησί, πάντα τὰ ἔθνη τὰ ὑπὸ τὸν οὐρανὸν κατοικούντα, ἀκούσαντα καὶ πιστεύσαντα ἐπὶ τῷ ὀνόματι ἐκλήθησαν τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ. λαβόντες οὖν τὴν σφραγῖδα9 μίαν φρόνησιν ἔσχον καὶ ἕνα νοῦν, καὶ μία πίστις αὐτῶν ἐγένετο καὶ μία ἀγάπη, καὶ τὰ πνεύματα τῶν παρθένων10 μετὰ τοῦ ὀνόματος ἐφόρεσαν11 διὰ τοῦτο ἡ οἰκοδομὴ τοῦ πύργου12 μιᾷ χρόᾳ13 ἐγένετο λαμπρὰ ὡς ὁ ἥλιος. 5 μετὰ δὲ τὸ εἰσελθεῖν αὐτοὺς ἐπὶ τὸ αὐτὸ καὶ γενέσθαι ἓν σῶμα, τινὲς ἐξ αὐτῶν ἐμίαναν14 ἑαυτοὺς καὶ ἐξεβλήθησαν ἐκ τοῦ γένους15 τῶν δικαίων

1.  φρόνησις, fem., way of thinking, understanding, wisdom, thought 2.  νοῦς, masc., mind, understanding 3. δηλόω, 1SFAI, reveal, make clear, explain 4.  πρᾶξις, fem., course of action, act, deed 5.  οὕτω, adv., thus, so, in this way 6.  οἰκοδομή, fem., construction, building 7.  χροιά, fem., color 8.  λαμπρός, adj., radiant, bright, shining 9.  σφραγίς, fem., seal 10.  παρθένος, fem., young girl, virgin 11. φορέω, 3PAAI, bear 12.  πύργος, masc., tower 13.  χρόα, fem., color 14. μιαίνω, 3PAAI, stain, defile 15.  γένος, neut., race, people, family

καὶ πάλιν ἐγένοντο, οἷοι πρότερον16 ἦσαν, μᾶλλον δὲ καὶ χείρονες.17

95 (9.18) Πῶς φημί, κύριε, ἐγένοντο

χείρονες,18 θεὸν ἐπεγνωκότες; Ὁ μὴ γινώσκων, φησί, θεὸν καὶ πονηρευόμενος19 ἔχει κόλασίν20 τινα τῆς πονηρίας21 αὐτοῦ, ὁ δὲ θεὸν ἐπιγνοὺς οὐκέτι ὀφείλει πονηρεύεσθαι,22 ἀλλʼ ἀγαθοποιεῖν.23 2 ἐὰν οὖν ὁ ὀφείλων ἀγαθοποιεῖν πονηρεύηται,24 οὐ δοκεῖ πλείονα πονηρίαν25 ποιεῖν παρὰ τὸν μὴ γινώσκοντα τὸν θεόν; διὰ τοῦτο οἱ μὴ ἐγνωκότες θεὸν καὶ πονηρευόμενοι26 κεκριμένοι εἰσὶν εἰς θάνατον, οἱ δὲ τὸν θεὸν ἐγνωκότες καὶ τὰ μεγαλεῖα27 αὐτοῦ ἑωρακότες καὶ πονηρευόμενοι δισσῶς28 κολασθήσονται29 καὶ ἀποθανοῦνται30 εἰς τὸν αἰῶνα. οὕτως οὖν καθαρισθήσεται ἡ ἐκκλησία τοῦ θεοῦ. 3 ὡς δὲ εἶδες ἐκ τοῦ πύργου31 τοὺς λίθους ἠρμένους καὶ παραδεδομένους τοῖς πνεύμασι τοῖς πονηροῖς καὶ ἐκεῖθεν32 ἐκβληθέντας· καὶ ἔσται ἓν σῶμα τῶν κεκαθαρμένων,33 ὥσπερ καὶ ὁ πύργος ἐγένετο ὡς ἐξ ἑνὸς λίθου γεγονὼς μετὰ τὸ καθαρισθῆναι 16.  πρότερος, adj., before, former, previously 17.  χείρων, adj., worse 18.  χείρων, adj., worse 19.  πονηρεύομαι, PMPNSM, do wrong, be evil, act wickedly 20.  κόλασις, fem., punishment 21.  πονηρία, fem., wickedness, evil 22.  πονηρεύομαι, PMN, do wrong, be evil, act wickedly 23.  ἀγαθοποιέω, PAN, do go, do what is right 24. πονηρεύομαι, 3SPMS, do wrong, be evil, act wickedly 25.  πονηρία, fem., wickedness, evil 26.  πονηρεύομαι, PMPNPM, do wrong, be evil, act wickedly 27.  μεγαλεῖος, adj., magnificent, greatness, great works 28.  δισσῶς, adv., in two ways, doubly 29. κολάζω, 3PFPI, punish 30. ἀποθνήσκω, 3PFMI, die 31.  πύργος, masc., tower 32.  ἐκεῖθεν, adv., from there 33.  καθαίρω, RPPGPM, purify, clean, cleanse

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s αὐτόν οὕτως ἔσται καὶ ἡ ἐκκλησία τοῦ θεοῦ μετὰ τὸ καθαρισθῆναι αὐτὴν καὶ ἀποβληθῆναι1 τοὺς πονηροὺς καὶ ὑποκριτὰς2 καὶ βλασφήμους3 καὶ διψύχους4 καὶ πονηρευομένους5 ποικίλαις6 πονηρίαις. 4 μετὰ τὸ τούτους ἀποβληθῆναι ἔσται ἡ ἐκκλησία τοῦ θεοῦ ἓν σῶμα, μία φρόνησις,7 εἷς νοῦς,8 μία πίστις, μία ἀγάπη· καὶ τότε ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ ἀγαλλιάσεται9 καὶ εὐφρανθήσεται10 ἐν αὐτοῖς ἀπειληφὼς11 τὸν λαὸν αὐτοῦ καθαρόν.12 Μεγάλως,13 φημί, κύριε, καὶ ἐνδόξως14 πάντα ἔχει. 5 Ἔτι, φημί, κύριε, τῶν ὀρέων ἑνὸς ἑκάστου δήλωσόν15 μοι τὴν δύναμιν καὶ τὰς πράξεις,16 ἵνα πᾶσα ψυχὴ πεποιθυῖα ἐπὶ τὸν κύριον ἀκούσασα δοξάσῃ τὸ μέγα καὶ θαυμαστὸν17 καὶ ἔνδοξον18 ὄνομα αὐτοῦ. Ἄκουε, φησί, τῶν ὀρέων τὴν ποικιλίαν καὶ τῶν δώδεκα ἐθνῶν.

96 (9.19) Ἐκ τοῦ πρώτου ὄρους τοῦ

μέλανος19 οἱ πιστεύσαντες τοιοῦτοί εἰσιν·

1.  ἀποβάλλω, APN, throw away, do away with, cast off 2.  ὑποκριτής, masc., actor, pretender, hypocrite 3.  βλάσφημος, adj., slanderous, slanderer, blasphemer 4.  δίψυχος, adj., doubter, double–minded 5.  πονηρεύομαι, PMPAPM, do wrong, be evil, act wickedly 6.  ποικίλος, adj., manifold, diverse, various 7.  φρόνησις, fem., way of thinking, understanding, wisdom 8.  νοῦς, masc., mind, understanding 9. ἀγαλλιάω, 3SFMI, be overjoyed, rejoice exceedingly 10. εὐφραίνω, 3SFPI, rejoice, be glad 11.  ἀπολαμβάνω, RAPNSM, welcome, receive, get back, recover 12.  καθαρός, adj., spotless, clean, pure 13.  μεγάλως, adv., greatly, great 14.  ἐνδόξως, adv., in splendor, eminent, glorious 15. δηλόω, 2SAAM, reveal, make clear, explain 16.  πρᾶξις, fem., course of action, act, deed 17.  θαυμαστός, adj., remarkable, wondrous, wonderful 18.  ἔνδοξος, adj., splendid, honorable, glorious 19.  μέλας, adj., black

ἀποστάται20 καὶ βλάσφημοι21 εἰς τὸν κύριον καὶ προδόται22 τῶν δούλων τοῦ θεοῦ. τούτοις δὲ μετάνοια23 οὐκ ἔστι, θάνατος δὲ ἔστι, καὶ διὰ τοῦτο καὶ μέλανές24 εἰσι· καὶ γὰρ τὸ γένος25 αὐτῶν ἄνομόν26 ἐστιν. 2 ἐκ δὲ τοῦ δευτέρου ὄρους τοῦ ψιλοῦ27 οἱ πιστεύσαντες τοιοῦτοί εἰσιν· ὑποκριταὶ28 καὶ διδάσκαλοι πονηρίας.29 καὶ οὗτοι οὖν τοῖς προτέροις30 ὅμοιοί εἰσι, μὴ ἔχοντες καρπὸν δικαιοσύνης· ὡς γὰρ τὸ ὄρος αὐτῶν ἄκαρπον,31 οὕτω32 καὶ οἱ ἄνθρωποι οἱ τοιοῦτοι ὄνομα μὲν ἔχουσιν, ἀπὸ δὲ τῆς πίστεως κενοί33 εἰσι καὶ οὐδεὶς ἐν αὐτοῖς καρπὸς ἀληθείας. τούτοις οὖν μετάνοια κεῖται,34 ἐὰν ταχὺ35 μετανοήσωσιν· ἐὰν δὲ βραδύνωσι,36 μετὰ τῶν προτέρων ἔσται ὁ θάνατος αὐτῶν. 3 Διατί, φημί, κύριε, τούτοις μετάνοιά ἐστι, τοῖς δὲ πρώτοις οὐκ ἔστι; παρὰ τι γὰρ αἱ αὐταὶ αἱ πράξεις37 αὐτῶν εἰσί. Διὰ τοῦτο, φησί, τούτοις μετάνοια κεῖται, ὅτι οὐκ ἐβλασφήμησαν τὸν κύριον αὐτῶν οὐδὲ ἐγένοντο προδόται τῶν δούλων τοῦ θεοῦ· διὰ δὲ τὴν ἐπιθυμίαν τοῦ λήμματος38 ὑπεκρίθησαν39 καὶ ἐδίδαξεν 20.  ἀποστάτης, masc., rebel, deserter, apostate 21.  βλάσφημος, adj., slanderous, slanderer, blasphemer 22.  προδότης, masc., traitor, betrayer 23.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 24.  μέλας, adj., black 25.  γένος, neut., family, race, people 26.  ἄνομος, adj., lawless 27.  ψιλός, adj., bare 28.  ὑποκριτής, masc., actor, pretender, hypocrite 29.  πονηρία, fem., wickedness, evil 30.  πρότερος, adj., before, former, earlier, previous 31.  ἄκαρπος, adj., fruitless, unfruitful, barren 32.  οὕτω, adv., thus, so, in this way 33.  κενός, adj., vain, empty 34. κεῖμαι, 3SPPI, appoint, is given, is available 35.  ταχύς, adv., quickly 36. βραδύνω, 3PPAS, make slow, delay, hesitate 37.  πρᾶξις, fem., course of action, act, deed 38.  λῆμμα, neut, gain 39. ὑποκρίνομαι, 3PAPI, be a hypocrite, pretend

155

156

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἕκαστος κατὰ τὰς ἐπιθυμίας τῶν ἀνθρώπων τῶν ἁμαρτανόντων. ἀλλὰ τίσουσι1 δίκην2 τινά· κεῖται δὲ αὐτοῖς μετάνοια διὰ τὸ μὴ γενέσθαι αὐτοὺς βλασφήμους3 μηδὲ προδότας.

97 (9.20) Ἐκ δὲ τοῦ ὄρους τοῦ τρίτου

τοῦ ἔχοντος ἀκάνθας4 καὶ τριβόλους5 οἱ πιστεύσαντες τοιοῦτοί εἰσιν. ἐξ αὐτῶν οἱ μὲν πλούσιοι,6 οἱ δὲ πραγματείαις7 πολλαῖς ἐμπεφυρμένοι.8 οἱ μὲν τριβολοί εἰσιν οἱ πλούσιοι, αἱ δὲ ἄκανθαι οἱ ἐν ταῖς πραγματείαις ταῖς ποικίλαις9 ἐμπεφυρμένοι. 2 οὗτοι οὖν, οἱ ἐν πολλαῖς καὶ ποικίλαις πραγματείαις ἐμπεφυρμένοι, οὐ κολλῶνται10 τοῖς δούλοις τοῦ θεοῦ, ἀλλʼ ἀποπλανῶνται11 πνιγόμενοι12 ὑπὸ τῶν πράξεων13 αὐτῶν· οἱ δὲ πλούσιοι14 δυσκόλως15 κολλῶνται16 τοῖς δούλοις τοῦ θεοῦ, φοβούμενοι, μή τι αἰτισθῶσιν17 ὑπ αὐτῶν· οἱ τοιοῦτοι οὖν δυσκόλως εἰσελεύσονται εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ. 3 ὥσπερ γὰρ ἐν τριβόλοις18 γυμνοῖς19 ποσὶ περιπατεῖν δύσκολόν20 ἐστιν, οὕτω καὶ τοῖς τοιούτοις δύσκολόν ἐστιν εἰς 1. τίνω, 3PFAI, pay a penalty 2.  δίκη, fem., penalty 3.  βλάσφημος, adj., slanderous, slanderer, blasphemer 4.  ἄκανθα, fem., thorn bush, thorn 5.  τρίβολος, masc., thistle 6.  πλούσιος, adj., rich, wealthy 7.  πραγματεία, fem., work, occupation, business affair 8.  ἐμφύρω, RPPNPM, mixed up in, involved in, entangled in 9.  ποικίλος, adj., manifold, diverse, various 10. κολλάω, 3PPPI, join, unite, cling to 11. ἀποπλανάω, 3PPPI, mislead, stray, wander away 12.  πνίγω, PPPNPM, choke, strangle 13.  πρᾶξις, fem., course of action, act, deed 14.  πλούσιος, adj., rich, wealthy 15.  δυσκόλως, adv., hardly, with difficulty 16. κολλάω, 3PPPI, join, unite, cling to 17. αἰτίζω, 3PAAS, ask, beg 18.  τρίβολος, masc., thistle 19.  γυμνός, adj., naked, bare 20.  δύσκολος., adj., hard, difficult

τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ εἰσελθεῖν. 4 ἀλλὰ τούτοις πᾶσι μετάνοιά21 ἐστι, ταχινὴ22 δέ, ἵνʼ ὃ τοῖς προτέροις23 χρόνοις οὐκ εἰργάσαντο νῦν ἀναδράμωσιν24 ταῖς ἡμέραις καὶ ἀγαθόν τι ποιήσωσιν. ἐὰν οὖν μετανοήσωσι καὶ ἀγαθόν τι ποιήσωσι, ζήσονται τῷ θεῷ ἐὰν δὲ ἐπιμείνωσι25 ταῖς πράξεσιν αὐτῶν, παραδοθήσονται ταῖς γυναιξὶν ἐκείναις, αἵτινες αὐτοὺς θανατώσουσιν.26

98 (9.21) Ἐκ δὲ τοῦ τετάρτου27 ὄρους τοῦ

ἔχοντος βοτάνας28 πολλάς, τὰ μὲν ἐπάνω29 τῶν βοτανῶν χλωρά,30 τὰ δὲ πρὸς ταῖς ῥίζαις31 ξηρά,32 τινὲς δὲ καὶ ἀπὸ τοῦ ἡλίου ξηραινόμεναι,33 οἱ πιστεύσαντες τοιοῦτοί εἰσιν· οἱ μὲν δίψυχοι,34 οἱ δὲ τὸν κύριον ἔχοντες ἐπὶ τὰ χείλη,35 ἐπὶ τὴν καρδίαν δὲ μὴ ἔχοντες. 2 διὰ τοῦτο τὰ θεμέλια36 αὐτῶν ξηρά ἐστι καὶ δύναμιν μὴ ἔχοντα, καὶ τὰ ῥήματα αὐτῶν μόνα ζῶσι, τὰ δὲ ἔργα αὐτῶν νεκρά ἐστιν. οἱ τοιοῦτοι οὔτε ζῶσιν οὔτε τεθνήκασιν.37 ὅμοιοι οὖν εἰσὶ τοῖς διψύχοις καὶ γὰρ οἱ δίψυχοι οὔτε χλωροί εἰσιν οὔτε ξηροί οὔτε γὰρ ζῶσιν οὔτε τεθνήκασιν. 3 ὥσπερ γὰρ αὗται αἱ βοτάναι ἥλιον ἰδοῦσαι ἐξηράνθησαν, οὕτω38 καὶ οἱ δίψυχοι, 21.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 22.  ταχινός, adj., quick 23.  πρότερος, adj., before, former, earlier, previous 24. ἀνατρέχω, 3PAAS, run back, make up, make amends for 25. ἐπιμένω, 3PAAS, remain, continue with, persist 26. θανατόω, 3PFAI, kill, put to death 27.  τέταρτος, adj., fourth 28.  βοτάνη, fem., vegetation, plant 29.  ἐπάνω, adv., above, atop 30.  χλωρός, adj., green 31.  ῥίζα, fem., root 32.  ξηρός, adj., dry, withered 33.  ξηραίνω, PPPNPF, dry up, wither 34.  δίψυχος, adj., doubting, double–minded 35.  χεῖλος, neut., lip 36.  θεμέλιον, neut., foundation 37. θνῄσκω, 3PRAI, dying, be dead, die 38.  οὕτω, adv., thus, so, in this way

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s ὅταν θλῖψιν ἀκούσωσι, διὰ τὴν δειλίαν1 αὐτῶν εἰδωλολατροῦσι2 καὶ τὸ ὄνομα ἐπαισχύνονται3 τοῦ κυρίου αὐτῶν. 4 οἱ τοιοῦτοι οὖν οὔτε ζῶσιν οὔτε τεθνήκασιν. ἀλλὰ καὶ οὗτοι ἐὰν ταχὺ4 μετανοήσωσιν, δυνήσονται ζῆσαι· ἐάν δὲ μὴ μετανοήσωσιν, ἤδη παραδεδομένοι εἰσὶ ταῖς γυναιξὶ ταῖς ἀποφερομέναις5 τὴν ζωὴν αὐτῶν.

99 (9.22) Ἐκ δὲ τοῦ ὄρους τοῦ πέμπτου6

τοῦ ἔχοντος βοτάνας7 χλωρὰς8 καὶ τραχέος9 ὄντος οἱ πιστεύσαντες τοιοῦτοί εἰσι· πιστοὶ μέν, δυσμαθεῖς10 δὲ καὶ αὐθάδεις11 καὶ ἑαυτοῖς ἀρέσκοντες,12 θέλοντες πάντα γινώσκειν, καὶ οὐδὲν ὅλως13 γινώσκουσι. 2 διὰ τὴν αὐθάδειαν αὐτῶν ταύτην ἀπέστη14 ἀπʼ αὐτῶν ἡ σύνεσις,15 καὶ εἰσῆλθεν εἰς αὐτοὺς ἀφροσύνη16 μωρά.17 ἐπαινοῦσι18 δὲ ἑαυτοὺς ὡς σύνεσιν ἔχοντας καὶ θέλουσιν ἐθελοδιδάσκαλοι19 εἶναι, ἄφρονες20 ὄντες. 3 διὰ ταύτην οὖν τὴν ὑψηλοφροσύνην21

1.  δειλία, fem., fear, cowardice 2. εἰδωλολατρέω, 3PPAI, worship an idol, idolater 3. ἐπαισχύνομαι, 3PPMI, be ashamed 4.  ταχύς, adv., quickly 5.  ἀποφέρω, PMPDPF, take away, carry away 6.  πέμπτος, neut., fifth 7.  βοτάνη, fem., vegetation, plant 8.  χλωρός, adj., green 9.  τραχύς, adj., rugged, rough 10.  δυσμαθής, adj., hard to teach, obtuse 11.  αὐθάδης, adj., self–willed, stubborn, arrogant 12.  ἀρέσκω, PAPNPM, satisfy, please 13.  ὅλως, adv., completely, at all 14. ἀφίστημι, 3SAAI, withdrawal, depart from, go away 15.  σύνεσις, fem., understanding 16.  ἀφροσύνη, fem., folly, foolishness 17.  μωρός, adj., foolish, stupid 18. ἐπαινέω, 3PPAI, approve, commend, praise 19.  ἐθελοδιδάσκαλος, adj., self–proclaimed teacher 20.  ἄφρων, adj., ignorant, foolish 21.  ὑψηλοφροσύνη, fem., pride, haughtiness

πολλοὶ ἐκενώθησαν22 ὑψοῦντες23 ἑαυτούς· μέγα γὰρ δαιμόνιόν ἐστιν ἡ αὐθάδεια καὶ ἡ κενὴ24 πεποίθησις25 ἐκ τούτων οὖν πολλοὶ ἀπεβλήθησαν,26 τινὲς δὲ μετενόησαν καὶ ἐπίστευσαν καὶ ὑπέταξαν ἑαυτοὺς τοῖς ἔχουσι σύνεσιν, γνόντες τὴν ἑαυτῶν ἀφροσύνην. 4 καὶ τοῖς λοιποῖς δὲ τοῖς τοιούτοις κεῖται27 μετάνοια28 οὐκ ἐγένοντο γὰρ πονηροί, μᾶλλον δὲ μωροὶ καὶ ἀσύνετοι.29 οὗτοι οὖν ἐὰν μετανοήσωσι, ζήσονται τῷ θεῷ ἐὰν δὲ μὴ μετανοήσωσι, κατοικήσουσι μετὰ τῶν γυναικῶν τῶν πονηρευομένων30 εἰς αὐτούς.

100 (9.23) Οἱ δὲ ἐκ τοῦ ὄρους τοῦ

ἕκτου31 τοῦ ἔχοντος σχισμὰς32 μεγάλας καὶ μικρὰς καὶ ἐν ταῖς σχισμαῖς βοτάνας33 μεμαραμμένας34 πιστεύσαντες τοιοῦτοί εἰσιν. 2 οἱ μὲν τὰς σχισμὰς35 τὰς μικρὰς ἔχοντες, οὗτοί εἰσιν οἱ κατʼ ἀλλήλων ἔχοντες, καὶ ἀπὸ τῶν καταλαλιῶν36 ἑαυτῶν μεμαραμμένοι37 εἰσὶν ἐν τῇ πίστει· ἀλλὰ μετενόησαν ἐκ τούτων πολλοί. καὶ οἱ λοιποὶ δὲ μετανοήσουσιν, ὅταν ἀκούσωσί μου τὰς ἐντολάς· μικραὶ γὰρ αὐτῶν εἰσιν αἱ καταλαλιαί, καὶ ταχὺ38 μετανοήσουσιν. 22. κενόω, 3PAPI, empty, render void, of no effect 23.  ὑψόω, PAPNPM, lift up, exalt 24.  κενός, adj., empty, vain 25.  πεποίθησις, fem., boldness, confidence 26. ἀποβάλλω, 3PAPI, do away with, throw away, cast aside, reject 27. κεῖμαι, 3SPPI, appoint, is given, is available 28.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 29.  ἀσύνετος, adj., senseless, foolish, without understanding 30.  πονηρεύομαι, PMPGPM, do wrong, be evil, act wickedly 31.  ἕκτος, neut., sixth 32.  σχισμή, fem., split, fissure, crack 33.  βοτάνη, fem., vegetation, plant 34.  μαραίνω, RPPAPF, consume, wither 35.  σχισμή, fem., split, fissure, crack 36.  καταλαλιά, fem., slander 37.  μαραίνω, RPPNPM, consume, wither 38.  ταχύς, adv., quickly

157

158

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s 3 οἱ δὲ μεγάλας ἔχοντες σχισμάς, οὗτοι

101 (9.24) Ἐκ δὲ τοῦ ἑβδόμου22 ὄρους, ἐν

1.  παράμονος, adj., persistent, constant 2.  μνησίκακος, adj., bearing malice, vengeful 3.  μηνιάω, PAPNPM, cherish anger, rage against, bear a grudge against, 4.  πύργος, masc., tower 5. ἀπορρίπτω, 3PAPI, throw away, cast off 6. ἀποδοκιμάζω, 3PAPI, reject 7.  οἰκοδομή, fem., construction, building 8.  δυσκόλως, adv., hardly, with difficulty 9.  κυριεύω, PAPNSM, be lord over, dominate, master, rule 10.  κτίσις, fem., creation 11. μνησικακέω, 3SPAI, remember evil, bear a grudge 12.  ἐξομολογέω, PMPDPM, confess 13.  ἵλεως, adj., gracious, merciful 14.  φθαρτός, masc., mortal 15.  πλήρης, adj., full 16.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 17.  αἵρεσις, fem., free choice, sect, faction, opinion, heresy 18. ἀποτίθημι, 2PAMM, take off, put away, lay aside 19. ἰάομαι, 3SFMI, heal 20.  πρότερος, adj., before, former, earlier, previous 21.  ἁμάρτημα, neut., failure, sin

22.  ἕβδομος, adj., seventh 23.  βοτάνη, fem., vegetation, plant 24.  χλωρός, adj., green 25.  ἱλαρός, adj., cheerful, glad, happy 26.  εὐθηνέω, PAPNSN, prosper, thrive, flourish 27.  γένος, neut., class, kind, species 28.  κτῆνος, neut, domesticated animal, cattle, flocks and herds 29.  πετεινόν, neut., bird 30. νέμω, 3PIMI, feed, graze 31.  βοτάνη, fem., vegetation, plant 32.  εὐθαλής, adj., flourishing, thriving 33.  ἁπλοῦς, adj., genuine, sincere 34.  ἄκακος, adj., innocent 35.  ἀγαλλιάω, PMPNPM, be overjoyed, rejoice exceedingly 36.  ἐνδύω, RMPNPM, put on, dress, wear, clothe 37.  παρθένος, fem., young girl, virgin 38.  σπλάγχνον, neut., compassion 39.  κόπος, masc., work, toil, labor 40. χορηγέω, 3PAAI, supply, provide 41.  ἀνονειδίστως, adv., without reproach 42.  ἀδιστάκτως, adv., without hesitating, without doubting 43.  ἁπλότης, fem., simplicity, sincerity 44.  νηπιότης, fem., childlikeness 45. πληθύνω, 3SIAI, multiply, increase, fill 46. χαριτόω, 3SAAI, bestow favor on, be gracious

παράμονοί1 εἰσι ταῖς καταλαλιαῖς αὐτῶν καὶ μνησίκακοι2 γίνονται μηνιῶντες3 ἀλλήλοις· οὗτοι οὖν ἀπὸ τοῦ πύργου4 ἀπερρίφησαν5 καὶ ἀπεδοκιμάσθησαν6 τῆς οἰκοδομῆς7 αὐτοῦ. οἱ τοιοῦτοι οὖν δυσκόλως8 ζήσονται. 4 εἰ ὁ θεὸς καὶ ὁ κύριος ἡμῶν ὁ πάντων κυριεύων9 καὶ ἔχων πάσης τῆς κτίσεως10 αὐτοῦ τὴν ἐξουσίαν οὐ μνησικακεῖ11 τοῖς ἐξομολογουμένοις12 τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν, ἀλλʼ ἵλεως13 γίνεται, ἄνθρωπος φθαρτὸς14 ὢν καὶ πλήρης15 ἁμαρτιῶν ἀνθρώπῳ μνησικακεῖ ὡς δυνάμενος ἀπολέσαι ἢ σῶσαι αὐτόν; 5 λέγω δὲ ὑμῖν, ὁ ἄγγελος τῆς μετανοίας·16 ὅσοι ταύτην ἔχετε τὴν αἵρεσιν17 ἀπόθεσθε18 αὐτὴν καὶ μετανήσατε, καὶ ὁ κύριος ἰάσεται19 ὑμῶν τὰ πρότερα20 ἁμαρτήματα,21 ἐὰν καθαρίσητε ἑαυτοὺς ἀπὸ τούτου τοῦ δαιμονίου· εἰ δὲ μή, παραδοθήσεσθε αὐτῷ εἰς θάνατον.

ᾧ βοτάναι23 χλωραὶ24 καὶ ἱλαραί,25 καὶ ὅλον τὸ ὄρος εὐθηνοῦν26 καὶ πᾶν γένος27 κτηνῶν28 καὶ τὰ πετεινὰ29 τοῦ οὐρανοῦ ἐνέμοντο30 τὰς βοτάνας31 ἐκ τούτῳ τῷ ὄρει, καὶ αἱ βοτάναι, ἃς ἐνέμοντο, μᾶλλον εὐθαλεῖς32 ἐγίνοντο, οἱ πιστεύσαντες τοιοῦτοί εἰσι. 2 πάντοτε ἁπλοῖ33 καὶ ἄκακοι34 καὶ μακάριοι ἐγίνοντο, μηδὲν κατʼ ἀλλήλων ἔχοντες, ἀλλὰ πάντοτε ἀγαλλιώμενοι35 ἐπὶ τοῖς δούλοις τοῦ θεοῦ καὶ ἐνδεδυμένοι36 τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον τούτων τῶν παρθένων37 καὶ πάντοτε σπλάγχνον38 ἔχοντες ἐπὶ πάντα ἄνθρωπον, καὶ ἐκ τῶν κόπων39 αὐτῶν παντὶ ἀνθρώπῳ ἐχορήγησαν40 ἀνονειδίστως41 καὶ ἀδιστάκτως.42 3 ὁ οὖν κύριος ἰδὼν τὴν ἁπλότητα43 αὐτῶν καὶ πᾶσαν νηπιότητα44 ἐπλήθυνεν45 αὐτοὺς ἐν τοῖς κόποις τῶν χειρῶν αὐτῶν καὶ ἐχαρίτωσεν46 αὐτοὺς

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s ἐν πάσῃ πράξει1 αὐτῶν. 4 λέγω δὲ ὑμῖν τοῖς τοιούτοις οὖσιν ἐγὼ ὁ ἄγγελος τῆς μετανοίας2 διαμείνατε3 τοιοῦτοι, καὶ οὐκ ἐξαλειφθήσεται4 τὸ σπέρμα ὑμῶν ἕως αἰῶνος ἐδοκίμασε5 γὰρ ὑμᾶς ὁ κύριος καὶ ἐνέγραψεν6 ὑμᾶς εἰς τὸν ἀριθμὸν7 τὸν ἡμέτερον,8 καὶ ὅλον τὸ σπέρμα ὑμῶν κατοικήσει μετὰ τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ· ἐκ γὰρ τοῦ πνεύματος αὐτοῦ ἐλάβετε.

102 (9.25) Ἐκ δὲ τοῦ ὄρους τοῦ ὀγδόου,9

οὗ ἦσαν αἱ πολλαὶ πηγαὶ10 καὶ πᾶσα ἡ κτίσις11 τοῦ κυρίου ἐποτίζετο12 ἐκ τῶν πηγῶν, οἱ πιστεύσαντες τοιοῦτοί εἰσιν· 2 ἀπόστολοι καὶ διδάσκαλοι οἱ κηρύξαντες εἰς ὅλον τὸν κόσμον καὶ οἱ διδάξαντες σεμνῶς13 καὶ ἁγνῶς14 τὸν λόγον τοῦ κυρίου καὶ μηδὲν ὅλως15 νοσφισάμενοι16 εἰς ἐπιθυμίαν πονηράν, ἀλλὰ πάντοτε ἐν δικαιοσύνῃ καὶ ἀληθείᾳ πορευθέντες, καθὼς καὶ παρέλαβον τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον. τῶν τοιούτων οὖν ἡ πάροδος17 μετὰ τῶν ἀγγέλων ἐστίν.

1.  πρᾶξις, fem., course of action, doing, deed 2.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 3. διαμένω, 2PAAM, remain, persist, continue 4. ἐξαλείφω, 3SFPI, remove, obliterate, wipe out 5. δοκιμάζω, 3SAAI, put to the test, examine, prove, approve 6. ἐγγράφω, 3SAAI, inscribe, record, write down 7.  ἀριθμός, masc., number 8.  ἡμέτερος, adj., our 9.  ὄγδοος, neut., eighth 10.  πηγή, fem., fountain, spring 11.  κτίσις, fem., creation, creature 12. ποτίζω, 3SIMI, drink 13.  σεμνῶς, adv., honorably, reverently, worthily 14.  ἁγνῶς, adv., purely, sincerely 15.  ὅλως, adv., completely, at all 16.  νοσφίζω, AMPNPM, hold back, keep back 17.  πάροδος, fem., thoroughfare, passage, path

103 (9.26) Ἐκ δὲ τοῦ ὄρους τοῦ ἐνάτου18

τοῦ ἐρημώδους,19 τοῦ τὰ ἑρπετὰ20 καὶ θηρία ἐν αὐτῷ ἔχοντος τὰ διαφθείροντα21 τοὺς ἀνθρώπους, οἱ πιστεύσαντες τοιοῦτοί εἰσιν· 2 οἱ μὲν τοὺς σπίλους22 ἔχοντες διάκονοί23 εἰσι κακῶς24 διακονήσαντες καὶ διαρπάσαντες25 χηρῶν26 καὶ ὀρφανῶν27 τὴν ζωὴν καὶ ἑαυτοῖς περιποιησάμενοι28 ἐκ τῆς διακονίας ἧς ἔλαβον διακονῆσαι· ἐὰν οὖν ἐπιμείνωσι29 τῇ αὐτῇ ἐπιθυμίᾳ, ἀπέθανον καὶ οὐδεμία αὐτοῖς ἐλπὶς ζωῆς· ἐὰν δὲ ἐπιστρέψωσι καὶ ἁγνῶς30 τελειώσωσι31 τὴν διακονίαν αὐτῶν, δυνήσονται ζῆσαι. 3 οἱ δὲ ἐψωριακότες,32 οὗτοι οἱ ἀρνησάμενοί33 εἰσι καὶ μὴ ἐπιστρέψαντες ἐπὶ τὸν κύριον ἑαυτῶν, ἀλλὰ χερσωθέντες34 καὶ γενόμενοι ἐρημώδεις· μὴ κολλώμενοι35 τοῖς δούλοις τοῦ θεοῦ, ἀλλὰ μονάζοντες36 ἀπολλύουσι τὰς ἑαυτῶν ψυχὰς. 4 ὡς γὰρ ἄμπελος37 ἐν

18.  ἔνατος, adj., ninth 19.  ἐρημώδης, adj., desert–like 20.  ἑρπετόν, neut., reptile 21.  διαφθείρω, PAPAPN, destroy, corrupt 22.  σπίλος, masc., stain, blemish, spot 23.  διάκονος, masc., servant 24.  κακῶς, adv., in an evil way, wickedly, badly 25.  διαρπάζω, AAPNPM, snatch away, plunder thoroughly 26.  χήρα, fem., widow 27.  ὀρφανός, adj., without parents, fatherless, orphan 28.  περιποιέω, AMPNPM, preserve, acquire, obtain, make a profit 29. ἐπιμένω, 3PAAS, remain, continue, persist in 30.  ἁγνῶς, adv., purely, sincerely 31. τελειόω, 3PAAS, perfect, complete, fulfill 32.  ψωριάω, RAPNPM, have a rough surface, rough, 33.  ἀρνέομαι, AMPNPM, repudiate, deny 34.  χερσόω, APPNPM, be left dry and barren 35.  κολλάω, PPPNPM, join, unite, cling to 36.  μονάζω, PAPNPM, separate oneself, live alone 37.  ἄμπελος, fem., grapevine, vine

159

160

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s φραγμῷ1 τινι καταλειφθεῖσα2 ἀμελείας3 τυγχάνουσα4 καταφθείρεται5 καὶ ὑπὸ τῶν βοτανῶν6 ἐρημοῦται7 καὶ τῷ χρόνῳ ἀγρία8 γίνεται, καὶ οὐκέτι εὔχρηστός9 ἐστι τῷ δεσπότῃ10 ἑαυτῆς, οὕτω καὶ οἱ τοιοῦτοι ἄνθρωποι ἑαυτοὺς ἀπεγνώκασι11 καὶ γίνονται ἄχρηστοι12 τῷ κυρίῳ ἑαυτῶν ἀγριωθέντες.13 5 τούτοις οὖν μετάνοια14 γίνεται, ἐὰν μὴ ἐκ καρδίας εὑρεθῶσιν ἠρνημένοι·15 ἐὰν δὲ ἐκ καρδίας εὑρεθῇ ἠρνημένος16 τις, οὐκ οἶδα, εἰ δύναται ζῆσαι. 6 καὶ τοῦτο οὐκ εἰς ταύτας τὰς ἡμέρας λέγω, ἵνα τις ἀρνησάμενος17 μετάνοιαν λάβῃ· ἀδύνατον18 γάρ ἐστι σωθῆναι τὸν μέλλοντα νῦν ἀρνεῖσθαι19 τὸν κύριον ἑαυτοῦ· ἀλλʼ ἐκείνοις τοῖς πάλαι20 ἠρνημένοις21 δοκεῖ κεῖσθαι22 μετάνοια. εἴ τις οὖν μέλλει μετανοεῖν, ταχινὸς23 γενέσθω

1.  φραγμός, masc., hedge, partition, fence 2.  καταλείπω, APPNSF, leave behind, leave untended 3.  ἀμέλεια, fem., neglect 4.  τυγχάνω, PAPNSF, happen to be, experience 5. καταφθείρω, 3SPPI, destroy, ruin, corrupt 6.  βοτάνη, fem., vegetation, plant 7. ἐρημόω, 3SPPI, depopulate, make desolate, ruin 8.  ἄγριος, fem., wild 9.  εὔχρηστος, adj., serviceable, useful 10.  δεσπότης, masc., master, lord 11. ἀπογινώσκω, 3PRAI, give up as hopeless, despair 12.  ἄχρηστος, adj., useless, worthless 13.  ἀγριόω, APPNPM, uncontrolled, become wild 14.  μετάνοια, fem., conversion, change of mind, repentance 15.  ρνέομαι, RMPNPM, repudiate, deny 16.  ἀρνέομαι, RMPNSM, repudiate, deny 17.  ἀρνέομαι, AMPNSM, repudiate, deny 18.  ἀδύνατος, adj., impossible 19.  ἀρνέομαι, PMN, repudiate, deny 20.  πάλαι, adv., formerly, log ago 21.  ἀρνέομαι, RMPDPM, repudiate, deny 22.  κεῖμαι, PMN, is available appoint, is given 23.  ταχινός, adj., swift, quick

πρὶν24 τὸν πύργον25 ἀποτελεσθῆναι·26 εἰ δὲ μή, ὑπὸ τῶν γυναικῶν καταφθαρήσεται27 εἰς θάνατον. 7 καὶ οἱ κολοβοί,28 οὗτοι δόλιοί29 εἰσι καὶ κατάλαλοι30 καὶ τὰ θηρία, ἃ εἶδες εἰς τὸ ὄρος, οὗτοί εἰσιν. ὥσπερ γὰρ τὰ θηρία διαφθείρει31 τῷ ἑαυτῶν ἰῷ τὸν ἄνθρωπον καὶ ἀπολλύει, οὕτω32 καὶ τῶν τοιούτων ἀνθρώπων τὰ ῥήματα διαφθείρει τόν ἄνθρωπον καὶ ἀπολλύει. 8 οὗτοι οὖν κολοβοί εἰσιν ἀπὸ τῆς πίστεως αὐτῶν διὰ τὴν πρᾶξιν,33 ἣν ἔχουσιν ἐν ἑαυτοῖς· τινὲς δὲ μετενόησαν καὶ ἐσώθησαν. καὶ οἱ λοιποὶ οἱ τοιοῦτοι ὄντες δύνανται σωθῆναι, ἐὰν μετανοήσωσιν· ἐὰν δὲ μὴ μετανοήσωσιν, ἀπὸ τῶν γυναικῶν ἐκείνων, ὧν τὴν δύναμιν ἔχουσιν, ἀποθανοῦνται.34

104 (9.27) Ἐκ δὲ τοῦ ὄρους τοῦ δεκάτου35

οὗ ἦσαν δένδρα36 σκεπάζοντα37 πρόβατά τινα, οἱ πιστεύσαντες τοιοῦτοί εἰσιν· 2 ἐπίσκοποι38 καὶ φιλόξενοι,39 οἵτινες ἡδέως40 εἰς τοὺς οἴκους ἑαυτῶν πάντοτε ὑπεδέξαντο41 τοὺς δούλους τοῦ θεοῦ ἄτερ42 ὑποκρίσεως·43 οἱ δὲ ἐπίσκοποι πάντοτε

24.  πρίν, adv., before 25.  πύργος, masc., tower 26.  ἀποτελέω, APN, bring to an end, produce, finish 27. καταφθείρω, 3SFPI, destroy 28.  κολοβός, adj., mutilated, broken off 29.  δόλιος, adj., dishonest, deceitful 30.  κατάλαλος, adj., slanderous, slanderer 31. διαφθείρω, 3SPAI, destroy, kill 32.  οὕτω, adv., thus, so, in this way 33.  πρᾶξις, fem., course of action, doing, deed 34. ἀποθνήσκω, 3PFMI, die 35.  δέκατος, adj., tenth 36.  δένδρον, neut., tree 37.  σκεπάζω, PAPNPN, shelter, cover 38.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 39.  φιλόξενος, adj., loving strangers, hospitable 40.  ἡδέως, adv., gladly 41. ὑποδέχομαι, 3PAMI, receive, welcome 42.  ἄτερ, prep., apart from, without 43.  ὑπόκρισις, fem., outward show, hypocrisy

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s τοὺς ὑστερημένους1 καὶ τὰς χήρας2 τῇ διακονίᾳ ἑαυτῶν ἀδιαλείπτως3 ἐσκέπασαν4 καὶ ἁγνῶς5 ἀνεστράφησαν6 πάντοτε. 3 οὗτοι οὖν πάντες σκεπασθήσονται7 ὑπὸ τοῦ κυρίου διαπαντός.8 οἱ οὖν ταῦτα ἐργασάμενοι ἔνδοξοί9 εἰσι παρὰ τῷ θεῷ καὶ ἤδη ὁ τόπος αὐτῶν μετὰ τῶν ἀγγέλων ἐστίν, ἐὰν ἐπιμείνωσιν10 ἕως τέλους λειτουργοῦντες11 τῷ κυρίῳ.

105 (9.28) Ἐκ δὲ τοῦ ὄρους τοῦ

ἑνδεκάτου,12 οὗ ἦσαν δένδρα13 καρπῶν πλήρη,14 ἄλλοις καὶ ἄλλοις καρποῖς κεκοσμημένα,15 οἱ πιστεύσαντες τοιοῦτοί εἰσιν. 2 οἱ παθόντες ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ, οἳ καὶ προθύμως16 ἔπαθον ἐξ ὅλης τῆς καρδίας καὶ παρέδωκαν τὰς ψυχὰς αὐτῶν. 3 Διατί οὖν, φημί, κύριε, πάντα μὲν τὰ δένδρα καρποὺς ἔχει, τινὲς δὲ ἐξ αὐτῶν καρποὶ εὐειδέστεροί17 εἰσιν; Ἄκουε, φησίν· ὅσοι ποτὲ ἔπαθον διὰ τὸ ὄνομα, ἐνδοξοί18 εἰσι παρὰ τῷ θεῷ, καὶ πάντων αἱ ἁμαρτίαι ἀφῃρέθησαν,19 ὅτι ἔπαθον διὰ τὸ ὄνομα τοῦ υἱοῦ τοῦ θεοῦ. διατί δὲ οἱ καρποὶ αὐτῶν ποικίλοι20 εἰσίν, 1.  ὑστερέω, RPPAPM, lack, fall short of, needy ones 2.  χήρα, fem., widow 3.  ἀδιαλείπτως, adv., without ceasing, continually 4. σκεπάζω, 3PAAI, shelter, cover 5.  ἁγνῶς, adv., purely, sincerely 6. ἀναστρέφω, 3PAPI, conduct one’s life, behave 7. σκεπάζω, 3PFPI, shelter, cover 8.  διαπαντός, adv., always 9.  ἔνδοξος, adj., honored, splendid, glorious 10. ἐπιμένω, 3PAAS, remain, continue, persist in 11.  λειτουργέω, PAPNPM, serve 12.  ἑνδέκατος, adj., eleventh 13.  δένδρον, neut., tree 14.  πλήρης, adj., full 15.  κοσμέω, RPPNPN, adorn 16.  προθύμως, adv., freely, willingly, eagerly 17.  εὐειδής, adj., beautiful, incredibly beautiful 18.  ἔνδοξος, adj., honored, splendid, glorious 19. ἀφαιρέω, 3PAPI, remove, take away from 20.  ποικίλος, adj., manifold, diverse, various

τινὲς δὲ ὑπερέχοντες,21 ἄκουε. 4 ὅσοι, φησίν, ἐπʼ ἐξουσίαν ἀχθέντες ἐξητάσθησαν22 καὶ οὐκ ἠρνήσαντο,23 ἀλλʼ ἔπαθον προθύμως, οὗτοι μᾶλλον ἐνδοξότεροί εἰσι παρὰ τῷ κυρίῳ· τούτων ὁ καρπός ἐστιν ὁ ὑπερέχων·24 ὅσοι δὲ δειλοὶ25 καὶ ἐν δισταγμῷ26 ἐγένοντο καὶ ἐλογίσαντο ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν, πότερον27 ἀρνήσονται28 ἢ ὁμολογήσουσι,29 καὶ ἔπαθον, τούτων οἱ καρποὶ ἐλάττους30 εἰσίν, ὅτι ἀνέβη· ἐπὶ τὴν καρδίαν αὐτῶν ἡ βουλὴ31 αὕτη πονηρὰ γὰρ ἡ βουλὴ αὕτη, ἵνα δοῦλος κύριον ἴδιον ἀρνήσηται.32 5 βλέπετε οὖν ὑμεῖς οἱ ταῦτα βουλευόμενοι,33 μήποτε34 ἡ βουλὴ αὕτη διαμείνῃ35 ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν καὶ ἀποθάνητε36 τῷ θεῷ. ὑμεῖς δὲ οἱ πάσχοντες ἕνεκεν37 τοῦ ὀνόματος δοξάζειν ὀφείλετε τὸν θεόν, ὅτι ἀξίους ὑμᾶς ἡγήσατο38 ὁ θεός, ἵνα τοῦτο τὸ ὄνομα βαστάζητε39 καὶ πᾶσαι ὑμῶν αἱ ἁμαρτίαι ἰαθῶσιν.40 6 οὐκοῦν41 μακαρίζετε42 ἑαυτούς· ἀλλὰ δοκεῖτε ἔργον μέγα πεποιηκέναι, ἐάν τις ὑμῶν διὰ τὸν θεὸν πάθῃ. ζωὴν ὑμῖν ὁ

21.  ὑπερέχω, PAPNPM, rise above, surpass, better than 22. ἐξετάζω, 3PAPI, question, examine well 23. ἀρνέομαι, 3PAMI, repudiate, deny 24.  ὑπερέχω, PAPNSM, rise above, surpass 25.  δειλός, adj., cowardly 26.  δισταγμός, masc., uncertain, doubt 27. πότερος, adv., whether 28. ἀρνέομαι, 3PFMI, repudiate, deny 29. ὁμολογέω, 3PFAI, acknowledge, confess 30.  ἐλάσσων, adj., small, less, less than 31.  βουλή, fem., intention, purpose, plan 32. ἀρνέομαι, 3SAMS, repudiate, deny 33.  βουλεύω, PMPNPM, take counsel, resolve, decide, consider 34.  μήποτε, adv., that not, lest 35. διαμένω, 3SAAS, remain, persist, continue 36. ἀποθνήσκω, 2PAAS, die 37.  ἕνεκα, prep., on account of, because of 38. ἡγέομαι, 3SAMI, lead, think, consider 39. βαστάζω, 2PPAS, carry, bear 40. ἰάομαι, 3PAPS, heal 41.  οὐκοῦν, adv., therefore, so then 42. μακαρίζω, 2PPAM, consider blessed

161

162

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s κύριος χαρίζεται,1 καὶ οὐ νοεῖτε·2 αἱ γὰρ ἁμαρτίαι ὑμῶν κατεβάρησαν,3 καὶ εἰ μὴ πεπόνθατε ἕνεκεν τοῦ ὀνόματος κυρίου, διὰ τὰς ἁμαρτίας ὑμῶν τεθνήκειτε4 ἂν τῷ θεῷ. 7 ταῦτα ὑμῖν λέγω τοῖς διστάζουσι5 περὶ ἀρνήσεως6 ἢ ὁμολογήσεως7 ὁμολογεῖτε,8 ὅτι κύριον ἔχετε, μήποτε ἀρνούμενοι9 παραδοθήσησθε εἰς δεσμωτήριον.10 8 εἰ τὰ ἔθνη· τοὺς δούλους αὐτῶν κολάζουσιν,11 ἐάν τις ἀρνήσηται12 τὸν κύριον ἑαυτοῦ, τί δοκεῖτε ποιήσει ὁ κύριος ὑμῖν, ὃς ἔχει πάντων τὴν ἐξουσίαν; ἄρατε τὰς βουλὰς13 ταύτας ἀπὸ τῶν καρδιῶν ὑμῶν, ἵνα διαπαντὸς14 ζήσητε τῷ θεῷ.

106 (9.29) Ἐκ δὲ τοῦ ὄρους τοῦ

δωδεκάτου15 τοῦ λευκοῦ16 οἱ πιστεύσαντες τοιοῦτοί εἰσιν· ὡς νήπια17 βρέφη18 εἰσίν, οἷς οὐδεμία κακία19 ἀναβαίνει ἐπὶ τὴν καρδίαν οὐδὲ ἔγνωσαν, τί ἐστι πονηρία,20 ἀλλὰ πάντοτε ἐν νηπιότητι21 διέμειναν.22 2 οἱ τοιοῦτοι οὖν ἀδιστάκτως23 κατοικήσουσιν 1. χαρίζομαι, 3SPMI, forgive, give freely, graciously give 2.  νοέω, 2PPAM, consider, understand, realize 3. καταβαρέω, 3PAAI, weigh down, be a burden to, burden 4. θνῄσκω, 2PLAI, be dead, die 5.  διστάζω, PAPDPM, doubt, hesitate, waver 6.  ἄρνησις, fem., denial 7.  ὁμολόγησις, fem., confession 8. ὁμολογέω, 2PPAM, acknowledge, admit, confess 9.  ἀρνέομαι, PMPNPM, repudiate, deny 10.  δεσμωτήριον, neut., prison 11. κολάζω, 3PPAI, punish 12. ἀρνέομαι, 3SAMS, repudiate, deny 13.  βουλή, fem., intention, purpose, plan 14.  διαπαντός, adv., always 15.  δωδέκατος, masc., twelfth 16.  λευκός, masc., white 17.  νήπιος, neut., infant 18.  βρέφος, neut., baby 19.  κακία, fem., wickedness, evil 20.  πονηρία, fem., evil, wickedness 21.  νηπιότης, fem., infancy, childlikeness 22. διαμένω, 3PAAI, remain, persist, continue 23.  ἀδίστακτος, adv., undisputed, undoubtedly

ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ θεοῦ, ὅτι ἐν οὐδενὶ πράγματι24 ἐμίαναν25 τὰς ἐντολὰς τοῦ θεοῦ, ἀλλὰ μετὰ νηπιότητος26 διέμειναν27 πάσας τὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς αὐτῶν ἐν τῇ αὐτῇ φρονήσει.28 3 ὅσοι οὖν διαμενεῖτε,29 φησί, καὶ ἔσεσθε ὡς τὰ βρέφη,30 κακίαν31 μὴ ἔχοντες, πάντων τῶν προειρημένων32 ἐνδοξότεροι33 ἔσεσθε· πάντα γὰρ τὰ βρέφη· ἔνδοξά ἐστι παρὰ τῷ θεῷ καὶ πρῶτα παρʼ αὐτῷ. μακάριοι οὖν ὑμεῖς, ὅσοι ἂν ἄρητε ἀφʼ ἑαυτῶν τὴν πονηρίαν,34 ἐνδύσησθε35 δὲ τὴν ἀκακίαν·36 πρῶτοι πάντων ζήσεσθε τῷ θεῷ. 4 μετὰ τὰ συντελέσαι37 αὐτὸν τὰς παραβολὰς τῶν ὀρέων λέγω αὐτῷ Κύριε, νῦν μοι δήλωσον38 περὶ τῶν λίθων τῶν ἠρμένων ἐκ τοῦ πεδίου39 καὶ εἰς τὴν οἰκοδομὴν40 τεθειμένων ἀντὶ41 τῶν λίθων τῶν ἠρμένων ἐκ τοῦ πύργου,42 καὶ τῶν στρογγύλων43 τῶν τεθέντων εἰς τὴν οἰκοδομήν, καὶ τῶν ἔτι στρογγύλων ὄντων.

107 (9.30) Ἄκουε, φησί, καὶ περὶ τούτων

πάντων. οἱ λίθοι οἱ τοῦ πεδίου44 ἠρμένοι καὶ

24.  πρᾶγμα, neut., thing, matter, deed 25. μιαίνω, 3PAAI, stain, defile 26.  νηπιότης, fem., infancy, childlikeness 27. διαμένω, 3PAAI, remain, persist, continue 28.  φρόνησις, fem., wisdom, thought, way of thinking, understanding, state of mind 29. διαμένω, 2PFAI, remain, persist, continue 30.  βρέφος, neut., baby 31.  κακία, fem., wickedness, evil 32.  προεῖπον, RPPGPM, state beforehand, previously mentioned 33.  ἔνδοξος, adj., more honor, more glorious 34.  πονηρία, fem., evil, wickedness 35. ἐνδύω, 2PAMS, put on, dress, wear, clothe 36.  ἀκακία, fem., innocence 37.  συντελέω, AAN, complete, finish 38. δηλόω, 2SAAM, reveal, make clear, explain 39.  πεδίον, neut., level place, field, plain 40.  οἰκοδομή, fem., construction, building 41.  ἀντί, prep., instead of, because of, for 42.  πύργος, masc., tower 43.  στρογγύλος, adj., spherical, round 44.  πεδίον, neut., level place, field, plain

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s τεθειμένοι εἰς τὴν οἰκοδομὴν1 τοῦ πύργου2 ἀντὶ3 τῶν ἀποβεβλημένων,4 αἱ ῥίζαι5 εἰσὶ τοῦ ὄρους τοῦ λευκοῦ.6 2 ἐπεὶ7 οὖν οἱ πιστεύσαντες, ἐκ τοῦ ὄρους τοῦ λευκοῦ πάντες ἄκακοι8 εὑρέθησαν, ἐκέλευσεν9 ὁ κύριος τοῦ πύργου τούτους ἐκ τῶν ῥιζῶν τοῦ ὄρους τούτου βληθῆναι εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου· ἔγνω γάρ, ὅτι, ἐὰν ἀπέλθωσιν εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου οἱ λίθοι οὗτοι, διαμενοῦσι10 λαμπροὶ11 καὶ οὐδεὶς αὐτῶν μελανήσει.12 3 Quodsi de ceteris montibus adiecisset, necesse habuisset rursus visitare eam turrem atque purgare. Hi autem omnes candidi inventi sunt, πιστεύσαντες καὶ οἱ μέλλοντες πιστεύειν· ἐκ τοῦ αὐτοῦ γὰρ γένους13 εἰσίν. μακάριον τὸ γένος τοῦτο, ὅτι ἄκακόν14 ἐστιν. 4 ἄκουε νῦν καὶ περὶ τῶν λίθων τῶν στρογγύλων15 καὶ λαμπρῶν.16 καὶ αὐτοὶ πάντες ἐκ τοῦ ὄρους τοῦ λευκοῦ17 εἰσίν. Audi autem, quare rotundi sunt reperti. Divitiae suae eos pusillum obscuraverunt a veritate atque ofuscaverunt, a deo vero nunquam recesserunt, nec ullum verbum malum processit de ore eorum, sed omnis aequitas et virtus veritatis. 5 Horum ergo mentem cum vidisset dominus posse eos veritati favere, bonos quoque permanere, iussit opes eorum circumcidi, non enim in 1.  οἰκοδομή, fem., construction, building 2.  πύργος, masc., tower 3.  ἀντί, prep., instead of, because of, for 4.  ἀποβάλλω, RPPGPM, do away with, throw away, cast aside, reject 5.  ῥίζα, fem., root 6.  λευκός, masc., white 7.  ἐπεί, conj., for, when, because, since 8.  ἄκακος, masc., innocent 9. κελεύω, 3SAAI, order, command 10. διαμένω, 3PFAI, remain, persist, continue 11.  λαμπρός, adj., radiant, bright, shining 12. μελανέω, 3SFAI, become black, blacken 13.  γένος, neut., family, race, people 14.  ἄκακος, masc., innocent 15.  στρογγύλος, adj., spherical, round 16.  λαμπρός, adj., radiant, bright, shining 17.  λευκός, masc., white

totum eorum tolli, ut possint aliquid boni facere de eo, quod eis relictum est, et vivent deo, quoniam ex bono genere sunt. Ideo ergo pusillum circumcisi sunt et positi sunt in structuram turris huius.

108 (9.31) Ceteri vero, qui adhuc rotundi

remanserunt neque aptati sunt in eam structuram, quia nondum acceperunt sigillum, repositi sunt suo loco; valde enim rotundi reperti sunt. 2 Oportet autem circumcidi hoc saeculum ab illis et vanitates opum suarum, et tunc convenient in dei regnum. Necesse est enim eos intrare in dei regnum; hoc enim genus innocuum benedixit dominus. Ex hoc ergo genere non intercidet quisquam. Etenim licet quis eorum temptatus a nequissimo diabolo aliquid deliquerit, cito recurret ad dominum suum. 3 Felices vos iudico omnes, ego nuntius paenitentiae, quicumque estis innocentes sicut infantes, quoniam pars vestra bona est et honorata apud deum. 4 Dico autem omnibus, vobis, quicumque sigillum hoc accepistis, simplicitatem habere neque offensarum memores esse neque in malitia vestra permanere aut in memoria offensarum amaritudinis, in unum quemque spiritum fieri et has malas scissuras permediare ac tollere a vobis, ut dominus pecorum gaudeat de his. 5 χαρήσεται δέ, ἐὰν πάντα ὑγιῆ18 εὑρεθῇ, καὶ μὴ διαπεπτωκότα19 ἐξ αὐτῶν. ἐὰν δὲ εὑρεθῇ τινα ἐξ αὐτῶν διαπεπτωκότα, οὐαὶ τοῖς ποιμέσιν20 ἔσται. 6 ἐὰν δὲ καὶ αὐτοὶ οἱ ποιμένες εὑρεθῶσι διαπεπτωκότες, τί ἐροῦσι τῷ δεσπότῃ21 τοῦ ποιμνίου;22 ὅτι ἀπὸ τῶν προβάτων διέπεσαν;23 οὐ

18.  ὑγιής, adj., healthy, sound, safe 19.  διαπίπτω, RAPAPN, fall away, scatter 20.  ποιμήν, masc., shepherd 21.  δεσπότης, masc., master, lord 22.  ποίμνιον, neut., flock 23. διαπίπτω, 3PAAI, fall away

163

164

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s πιστευθήσονται· ἄπιστον1 γὰρ πρᾶγμά2 ἐστι ποιμένα ὑπὸ προβάτων παθεῖν τι· μᾶλλον δὲ κολασθήσονται3 διὰ τὸ ψεῦδος4 αὐτῶν. Et ego sum pastor, et validissime oportet me de vobis reddere rationem.

109 (9.32) Remediate ergo vos, dum adhuc

turris aedificatur. 2 Dominus habitat in viris amantibus pacem; ei enimvero pax cara est; a litigiosis vero et perditis malitiae longe abest. Reddite igitur ei spiritum integrum, sicut accepistis. 3 Si enim dederis fulloni versimentum novum integrum idque integrum iterum vis recipere, fullo autem scissum tibi illud reddet, recipies illud? Nonne statim scandesces1 et eum convicio persequeris, dicens: Vestimentum integrum tibi dedi; quare scidisti illud et inutile redegisti? Et propter scissuram, quam in eo fecisti, in usu esse non potest. Nonne haec omnia verba dices fulloni ergo et de scissura, quam in vestimento tuo fecerit? 4 Si sic igitur tu doles de vestimento tuo et quereris, quod non illud integrum recipias, quid putas dominum tibi facturum, qui spiritum integrum tibi dedit, et tu eum totum inutilem redegisti, ita ut in nullo usu esse possit domino suo? Inutilis enim esse coepit usus eius, cum sit corruptus a te. Nonne igitur dominus spiritus eius propter hoc factum tuum morte te adficiet? 5 Plane, inquam, omnes eos, quoscumque invenerit in memoria offensarum permanere, adficiet. Clementiam, inquit, eius calcare nolite, sed potius honorificate eum, quod tam patiens est ad delicta vestra et non est sicut vos. Agite enim paenitentiam utilem vobis.

110 (9.33) Haec omnia, quae supra scripta sunt, ego pastor nuntius paenitentiae ostendi et locutus sum dei servis. Si credideritis ergo et audieritis verba mea 1.  ἄπιστος, adj., unbelieving, unfaithful 2.  πρᾶγμα, neut., thing, matter, deed 3. κολάζω, 3PFPI, punish 4.  ψεῦδος, neut., lie

et ambulaveritis in his et correxeritis itinera vestra, vivere poteritis. Sin autem permanseritis in malitia et memoria offensarum, nullus ex huiusmodi vivet deo. Haec omnia a me dicenda dicta sunt vobis. 2 Ait mihi ipse pastor: Omnia a me interrogasti? Et dixi: Ita, domine. Quare ergo non interrogasti me de forma lapidum in structura repositorum, quod explevimus formas? Et dixi: Oblitus sum, domine. 3 Audi nunc, inquit, de illis. Hi sunt qui nunc mandata mea audierunt et ex totis praecordiis egerunt paenitentiam. Cumque vidisset dominus bonam atque puram esse paenitentiam eorum et posse eos in ea permanere, iussit priora peccata eorum deleri. Hae enim formae peccata erant eorum, et exaequata sunt, ne apparerent.

παραβολὴ ι´

111 (10.1) Postquam perscripseram

librum hunc, venit nuntius ille, qui me tradiderat huic pastori, in domum, in qua eram, et consedit supra lectum, et adstitit ad dexteram hic pastor. Deinde vocavit me et haec mihi dixit; 2 Tradidi te, inquit, et domum tuam huic pastori, ut ab eo protegi, inquit, ab omni vexatione et ab omni saevitia, successum autem habere in omni opere bono atque verbo et omnem virtutem aequitatis, in mandatis huius ingredere, quae dedi tibi, et poteris dominari omni nequitiae. 3 Custodienti enim tibi mandata huius subiecta erit omnis cupiditas et dulcedo saeculi huius, successus vero in omni bono negotio te sequitur. Maturitatem huius et modestiam suscipe in to et dic omnibus, in magno honore esse eum et dignitate apud dominum et magnae potestatis eum praesidem esse et potentem in officio suo. Huic soli per totam orbem paenitentiae potestas tributa est. Potensne tibi videtur esse? Sed vos maturitatem

t h e s h e p h e r d o f h e r m a s , pa r a b l e s huius et verecundiam, quam in vos habet, despicitis.

112 (10.2) Dico ei: Interroga ipsum,

domine, ex quo in domo mea est, an aliquid extra ordinem fecerim, ex quo eum offenderim. 2 Et ego, inquit, scio nihil extra ordinem fecisse te neque esse facturum. Et ideo haec loquor tecum, ut perseveres. Bene enim de te hic apud me existimavit. Tu autem ceteris haec verba dices, ut et illi, qui egerunt aut acturi sunt paenitentiam, eadem quae tu sentiant et hic apud me de his bene interpretetur et ego apud dominum. 3 Et ego, inquam, domine, omni homini indico magnalia domini; spero autem, quia omnes, qui antea peccaverunt, si haec audiant, libenter acturi sunt paenitentiam vitam recuperantes. 4 Permane ergo, inquit, in hoc ministerio et consumma illud. Quicumque autem mandata huius efficiunt, habebunt vitam, et hic apud dominum magnum honorem. Quicumque vero huius mandata non servant, fugiunt a sua vita et illum adversus ; nec mandata eius sequuntur, sed morti se tradunt et unusquisque eorum reus fit sanguinis sui. Tibi autem dico, ut servias mandatis his, et remedium peccatorum habebis.

113 (10.3) Misi autem tibi has virgines,

ut habitent tecum; vidi enim eas affabiles tibi esse. Habes ergo eas adiutrices, quo magis possis huius mandata servare; non potest enim fieri, ut sine his virginibus haec mandata serventur. Video autem eas libenter esse tecum; sed ego praecipiam eis, omnino a domo tua non discedent. 2 Tu tantum communda domum tuam; in munda enim domo libenter habitabunt; mundae enim sunt atque castae et industriae et omnes habentes gratiam apud dominum. Igitur si habuerint domum tuam puram, tecum permanebunt. Sin autem pusillum aliquid inquinationis acciderit, protinus a domo tua recedent; hae enim virgenes nullum omnino diligunt

inquinationem. 3 Dico ei: Spero me, domine, placiturum eis, ita ut in domo mea libenter habitent semper. καὶ ὥσπερ οὗτος, ᾧ παρέδωκάς με, οὐ μέμφεταί1 με, οὐδὲ αὗται μέμψονταί2 με. 4 λέγει τῷ ποιμένι·3 Οἶδα, ὅτι ὁ δοῦλος τοῦ θεοῦ θέλει ζῆν καὶ τηρήσει τὰς ἐντολὰς ταύτας καὶ τὰς παρθένους4 ἐν καθαρότητι5 καταστήσει.6 5 ταῦτα εἰπὼν τῷ ποιμένι πάλιν παρέδωκέν με καὶ τὰς παρθένους καλέσας … λέγει αὐταῖς· Quoniam video vow libenter in domo huius habitare, commendo eum vobis et domum eius, ut a domo eius non recedatis omnino. Illae vero haec verba libenter audierunt.

114 (10.4) Ait deinde mihi: Viriliter in

ministerio hoc conversare, omni homini indica magnalia domini, et habebis gratiam in hoc ministerio. Quicumque ergo in his mandatis ambulaverit, vivet et felix erit in vita sua; quicumque vero neglexerit, non vivet et erit infelix in vita sua. 2 Dic omnibus, ut non cessent, quicumque recte facere possunt; bona opera exercere utile est illis. Dico autem, omnen hominem de incommodis eripi oportere. Et is enim, qui eget et in cotidiana vita patitur incommoda, in magno tormento est ac necessitate. 3 Qui igitur huismodi animam eripit de necessitate, magnum gaudium sibi adquirit. Is enim, qui huiusmodi vexatur incommodo, pari tormento cruciatur atque torquet se qui in vincula est. Multi enim propter huiusmodi calamitates, cum eas sufferre non possunt, mortem sibi adducunt. Qui novit igitur calamitatem huiusmodi hominis et non eripit eum, magnum peccatum admittit et reus fit 1. μέμφομαι, 3SPMI, blame, find fault 2. μέμφομαι, 3PFMI, blame, find fault 3.  ποιμήν, masc., shepherd 4.  παρθένος, fem., young girl, virgin 5.  καθαρότης, fem., purity 6. καθίστημι, 3SFAI, appoint, charge, support, provide

165

166

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s sanguinis eius. 4 Facite igitur opera bona, quicumque accepistis a domino, ne, dum tardatis facere, consummetur structura turris. Propter vos enim intermissum est opus aedificationis eius. Nisi festinetis igitur facere recte, consummabitur turris, et excludemini. 5 Postquam vero locutus est mecum, surrexit de lecto et apprehenso pastore et virginibus abiit, dicens autem mihi, remissurum se pastorem illum et virgines in domum meam.

The Didache

Who

What

The Teaching of the Apostles or The Teaching of the Lord to the Gentiles by the Twelve Apostles is commonly known today by the shortened Didache (“The Teaching”). The Didache is an early Christian document, but not likely the product of the apostles. It may, however, derive from an early tradition of apostolic teaching. While early Christians, like Athanasius and Eusebius, make mention of it, the text of the Didache was completely unknown until it was discovered in 1873 in Istanbul (Codex Hierosolymitanus). More than likely, it was not written by a single author; yet, there is not certainty if it was a composite document. Despite the uncertainty about its authorship, it is regarded as an ancient document for the Church in the early postapostolic period.

The Didache is divided into three easily discernable sections. The first (1.1–6.2) is called the “Two Ways,” with a series of teachings that contrast the paths leading to life and death. The second section resembles a manual of instructions on various aspects of church order and practice: food (6.3), baptism (7.1–4), fasting (7.4–8.1), prayer (8.2–3), giving thanks/the Eucharist (9.1– 10.7), sound teachers (11.1–2), apostles and prophets (11.3–12), wandering Christians (12.1–5), the support of prophets (13.1–7), gathering for worship (14.1–3), bishops and deacons (15.1–2), and correction and discipline (15.3–4). The final section is a brief apocalyptic discussion of the last days (16.3–8).

Texts

When

The only complete copy of the Greek text is preserved in Codex Constantinopolitanus/ Hierosolymitanus [H] (1056 CE). Other fragmentary portions of the Greek text are found in the Oxyrhnchus Papyrus 1782 [Pox] (4th c.; 1.3c–1.4a, 2.7b–3.2a). Other portions are preserved in Coptic [Co] (5th c.; 10.3b–12.2a) and Latin translations [L] (3rd c.; 1.1–3a, 2.2–6.1). A final source for textual witness to the Didache can be found in Christian documents such as Apostolic Constitution, Book 7 [ApCon] (4th c.) and

The date for the Didache’s composition is difficult to nail down because of its composite nature. Some scholars have suggested dates to be as early as 50–70 CE. Others have argued for dates as late as the third century. Modern scholars favor a date between 70–140 CE. It is quite probable to locate its date toward the end of the first century with perhaps a final form of its composition no later than the mid–second century.

167

168

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s section 52 of an Ethiopic church manual called the Apostolic Church Order.

Reading Difficulty The Didache has a lower to moderate difficulty level for Greek reading. The syntax is accessible for second or third year Greek students, but there is some unusual vocabulary. It is recommended that the Greek student reads the Didache early in a Greek readings course.

ΔΙΔΑΧΗ ΤΩΝ ΔΩΔΕΚΑ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ γὰρ δύνασαι. 5 παντὶ τῷ αἰτοῦντί σε δίδου καὶ μὴ ἀπαίτει πᾶσι γὰρ θέλει δίδοσθαι ὁ πατὴρ ἐκ τῶν ἰδίων χαρισμάτων13 μακάριος ὁ διδοὺς κατὰ τὴν ἐντολήν ἀθῷος14 γάρ ἐστιν Οὐαὶ τῷ λαμβάνοντι εἰ μὲν γὰρ χρείαν ἔχων λαμβάνει τις ἀθῷος ἔσται ὁ δὲ μὴ χρείαν ἔχων δώσει δίκην15 ἱνατί ἔλαβε καὶ εἰς τί ἐν συνοχῇ16 δὲ γενόμενος ἐξετασθήσεται17 περὶ ὧν ἔπραξε18 καὶ οὐκ ἐξελεύσεται ἐκεῖθεν μέχρις19 οὗ ἀποδῷ20 τὸν ἔσχατον κοδράντην21 6 ἀλλὰ καὶ περὶ τούτου δὲ εἴρηται Ἱδρωσάτω22 ἡ ἐλεημοσύνη23 σου εἰς τὰς χεῖράς σου μέχρις ἂν γνῷς τίνι δῷς.

Διδαχὴ1 κυρίου διὰ τῶν δώδεκα ἀποστόλων τοῖς ἔθνεσιν

1 Ὁδοὶ δύο εἰσί μία τῆς ζωῆς καὶ μία τοῦ

θανάτου διαφορὰ2 δὲ πολλὴ μεταξὺ3 τῶν δύο ὁδῶν. 2 Ἡ μὲν οὖν ὁδὸς τῆς ζωῆς ἐστιν αὕτη πρῶτον ἀγαπήσεις τὸν θεὸν τὸν ποιήσαντά σε δεύτερον τὸν πλησίον σου ὡς σεαυτόν πάντα δὲ ὅσα ἐὰν θελήσῃς μὴ γίνεσθαί σοι καὶ σὺ ἄλλῳ μὴ ποίει 3Τούτων δέ τῶν λόγων ἡ διδαχή ἐστιν αὕτη εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους4 ὑμῖν καὶ προσεύχεσθε ὑπὲρ τῶν ἐχθρῶν ὑμῶν νηστεύετε δὲ ὑπὲρ τῶν διωκόντων ὑμᾶς ποία5 γὰρ χάρις ἐὰν ἀγαπᾶτε τοὺς ἀγαπῶντας ὑμᾶς οὐχὶ καὶ τὰ ἔθνη τὸ αὐτὸ ποιοῦσιν ὑμεῖς δὲ ἀγαπᾶτε τοὺς μισοῦντας ὑμᾶς καὶ οὐχ ἕξετε ἐχθρόν 4ἀπέχου6 τῶν σαρκικῶν καὶ σωματικῶν ἐπιθυμιῶν ἐάν τίς σοι δῷ ῥάπισμα7 εἰς τὴν δεξιὰν σιαγόνα8 στρέψον αὐτῷ καὶ τὴν ἄλλην καὶ ἔσῃ τέλειος ἐὰν ἀγγαρεύσῃ9 σέ τις μίλιον10 ἕν ὕπαγε μετ᾽ αὐτοῦ δύο ἐὰν ἄρῃ τις τὸ ἱμάτιόν σου δὸς αὐτῷ καὶ τὸν χιτῶνα11 ἐὰν λάβῃ τις ἀπὸ σοῦ τὸ σόν μὴ ἀπαίτει12 οὐδὲ

2 Δευτέρα24 δὲ ἐντολὴ τῆς διδαχῆς; 2οὐ φονεύσεις25 οὐ μοιχεύσεις26 οὐ

παιδοφθορήσεις27 οὐ πορνεύσεις28 οὐ 13.  χάρισμα, neut., gift [graciously given] 14.  ἀθῷος, masc., innocent 15.  δίκη, fem., punishment, penalty 16.  συνοχή, fem., prison, distress 17. ἐξετάζω, 3SFPI, scrutinize, interrogate, examine, question 18. πράσσω, 3SAAI, do, accomplish 19.  μέχρι, prep., until, as far as 20. ἀποδίδωμι, 3SAAS, give, pay, render 21.  κοδράντης, masc., quadrans [smallest Roman coin], cent, penny 22.  Ἱδρωσάτω, ἱδρόω, 3SAAM, sweat, perspiration 23.  ἐλεημοσύνη, fem., alms, charitable giving 24.  δεύτερος, fem., second 25. φονεύω, 2SFAI, murder, kill 26. μοιχεύω, 2SFAI, commit adultery 27. παιδοφθορέω, 2SFAI, engage in same sex activity with a young male, commit sodomy 28. πορνεύω, 2SFAI, engage in sexual immorality, fornicate

1.  διδαχή, fem., teaching, instruction 2.  διαφορά, fem., different 3.  μεταξύ (μετά, ξύν [σύν]), adv., between, in the middle, next 4.  καταράομαι, PMPAPM, curse 5.  ποῖος, α, ον, interrog. pron., of what kind? 6. ἀπέχω, 2SPMM, have received, be distant from 7.  ῥάπισμα, neut., a slap [in the face] 8.  σιαγών, fem., cheek 9. ἀγγαρεύω, 3SAAS, compel, requisition, force 10.  μίλιον, neut., [Roman] mile [1, 478.5 meters] 11.  χιτών, masc., tunic, shirt 12. ἀπαιτέω, 2SPAM, demand, ask back

169

170

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s κλέψεις1 οὐ μαγεύσεις2 οὐ φαρμακεύσεις3 οὐ φονεύσεις τέκνον ἐν φθορᾷ4 οὐδὲ γεννηθὲν ἀποκτενεῖς οὐκ ἐπιθυμήσεις5 τὰ τοῦ πλησίον6 3οὐκ ἐπιορκήσεις7 οὐ ψευδομαρτυρήσεις8 οὐ κακολογήσεις9 οὐ μνησικακήσεις10 4οὐκ ἔσῃ διγνώμων11 οὐδὲ δίγλωσσος12 παγὶς13 γὰρ θανάτου ἡ διγλωσσία 5οὐκ ἔσται ὁ λόγος σου ψευδής14 οὐ κενός15 ἀλλὰ μεμεστωμένος16 πράξει17 6οὐκ ἔσῃ πλεονέκτης18 οὐδὲ ἅρπαξ19 οὐδὲ ὑποκριτὴς20 οὐδὲ κακοήθης21 οὐδὲ ὑπερήφανος22 οὐ λήψῃ βουλὴν23 πονηρὰν κατὰ τοῦ πλησίον24 σου. 7οὐ μισήσεις πάντα ἄνθρωπον ἀλλὰ οὓς μὲν ἐλέγξεις25 περὶ δὲ 1. κλέπτω, 2SFAI, steal 2. μαγεύω, 2SFAI, practice magic, sorcery 3. φαρμακεύω, 2SFAI, make potions, practice make 4.  φθορά, (οὐ φονεύσεις τέκνον ἐν φθορᾷ), fem., abort a child, destroy a fetus, decay, corruption 5. ἐπιθυμέω, 2SFAI, desire, long for, covet 6.  πλησίον, Adv., neighbor, near one 7. ἐπιορκέω, 2SFAI, swear falsely, perjure oneself, break an oath 8. ψευδομαρτυρήσεις, 2SFAI, give false testimony, bear false witness 9. κακολογήσεις, 2SFAI, speak evil of, revile, insult 10. μνησικακήσεις, 2SFAI, remember evil, bear a grudge 11.  διγνώμων, masc., double–minded, fickle 12.  δίγλωσσος, masc., double–tounged, deceitful, insincere 13.  παγὶς, fem., trap, snare 14.  ψευδής, masc., liar, false 15.  κενός, masc., empty, vain 16.  μεστόω, RPPNSM, fill, fulfill, action 17.  πράξει, fem., action, activity, deed 18.  πλεονέκτης, masc., greedy person 19.  ἅρπαξ, masc., rapacious, ravenous, inordinately greedy 20.  ὑποκριτὴς, masc., actor, pretender, hypocrite 21.  κακοήθης, masc., malicious, spiteful 22.  ὑπερήφανος, masc., haughty, arrogant 23.  βουλή, fem., plan, purpose, decision 24.  πλησίον, neut., neighbor 25. ἐλέγχω, 2SFAI, expose, convict, correct

ὧν προσεύξῃ οὓς δὲ ἀγαπήσεις ὑπὲρ τὴν ψυχήν σου.

3 Τέκνον μου φεῦγε26 ἀπὸ παντὸς πονηροῦ

καὶ ἀπὸ παντὸς ὁμοίου αὐτοῦ 2μὴ γίνου ὀργίλος27 ὁδηγεῖ28 γὰρ ἡ ὀργὴ πρὸς τὸν φόνον29 μηδὲ ζηλωτὴς30 μηδὲ ἐριστικὸς31 μηδὲ θυμικός32 ἐκ γὰρ τούτων ἁπάντων33 φόνοι34 γεννῶνται 3τέκνον μου μὴ γίνου ἐπιθυμητής35 ὁδηγεῖ γὰρ ἡ ἐπιθυμία πρὸς τὴν πορνείαν36 μηδὲ αἰσχρολόγος37 μηδὲ ὑψηλόφθαλμος38 ἐκ γὰρ τούτων ἁπάντων μοιχεῖαι39 γεννῶνται 4τέκνον μου μὴ γίνου οἰωνοσκόπος40 ἐπειδὴ41 ὁδηγεῖ εἰς τὴν εἰδωλολατρίαν42 μηδὲ ἐπαοιδὸς43 μηδὲ μαθηματικὸς44 μηδὲ περικαθαίρων45 μηδὲ θέλε46 αὐτὰ βλέπειν ἐκ γὰρ τούτων ἁπάντων εἰδωλολατρία γεννᾶται 5τέκνον μου μὴ

26. φεύγω, 2SPAM, flee, escape 27.  ὀργίλος, masc., inclined to anger, quick–tempered, angry 28. ὁδηγέω, 3SPAI, lead, guide 29.  φόνος, masc., murder 30.  ζηλωτής, masc., zealot, ultranationalistic, a jealous person 31.  ἐριστικός, masc., contentious, quarrelsome 32.  θυμικός, masc., hot–tempered, easily provoked to anger 33.  ἅπας, adj., all, everything, (τούτων ἁπάντων) “all these things” 34.  φόνος, masc., murder 35.  ἐπιθυμητής, masc., one who desires 36.  πορνεία, fem., fornication, sexual immorality 37.  αἰσχρολόγος, masc., foulmouthed person, filthy mouthed person 38.  ὑψηλόφθαλμος, masc., lift up one’s eyes in lust 39.  μοιχεία, fem., adultery 40.  οἰωνοσκόπος, masc., one who obtains omens by observing birds, augur 41.  ἐπειδή, conj., when, after 42.  εἰδωλολατρία, fem., idolatry 43.  ἐπαοιδός, masc., enchanter 44.  μαθηματικός, masc., astrologer 45.  περικαθαίρω, PAPNSM, one who performs purification rights 46. ἐθέλω, 2SPAM, want, desire

the didache γίνου ψεύστης1 ἐπειδὴ ὁδηγεῖ τὸ ψεῦσμα2 εἰς τὴν κλοπήν3 μηδὲ φιλάργυρος4 μηδὲ κενόδοξος5 ἐκ γὰρ τούτων ἁπάντων κλοπαὶ6 γεννῶνται 6τέκνον μου μὴ γίνου γόγγυσος7 ἐπειδὴ8 ὁδηγεῖ9 εἰς τὴν βλασφημίαν10 μηδὲ αὐθάδης11 μηδὲ πονηρόφρων12 ἐκ γὰρ τούτων ἁπάντων βλασφημίαι γεννῶνται 7ἴσθι δὲ πραΰς13 ἐπεὶ14 οἱ πραεῖς κληρονομήσουσι15 τὴν γῆν 8γίνου μακρόθυμος16 καὶ ἐλεήμων17 καὶ ἄκακος18 καὶ ἡσύχιος19 καὶ ἀγαθὸς καὶ τρέμων20 τοὺς λόγους διὰ παντός οὓς ἤκουσας 9οὐχ ὑψώσεις21 σεαυτὸν οὐδὲ δώσεις τῇ ψυχῇ σου θράσος οὐ κολληθήσεται ἡ ψυχή σου μετὰ ὑψηλῶν ἀλλὰ μετὰ δικαίων καὶ ταπεινῶν ἀναστραφήσῃ 10τὰ συμβαίνοντά σοι ἐνεργήματα ὡς ἀγαθὰ προσδέξῃ εἰδὼς ὅτι ἄτερ θεοῦ οὐδὲν γίνεται.

1.  ψεύστης, masc., liar 2.  ψεῦσμα, neut., lying 3.  κλοπή, fem., theft, stealing 4.  φιλάργυρος, masc., fond of money, money lover 5.  κενόδοξος, masc., having an exaggerated self–conception, conceited, arrogant 6.  κλοπή, fem., theft, stealing 7.  γόγγυσος, masc., complainer, grumbler 8.  ἐπειδή, conj., when, after 9. ὁδηγέω, 3SPAI, lead, guide 10.  βλασφημία, fem., blasphemy, denigrating speech, slander 11.  αὐθάδης, masc., self–willed, stubborn, arrogant 12.  πονηρόφρων, masc., evil–minded 13.  πραΰς, masc., gentle, humble, considerate, meek 14.  ἐπεί, conj., since, because, for 15. κληρονομέω, 3PFAI, inherit 16.  μακρόθυμος, masc., tolerant, patient 17.  ἐλεήμων, masc., sympathetic, compassionate, merciful 18.  ἄκακος, masc., blameless, innocent 19.  ἡσύχιος, masc., quiet 20.  τρέμω, PAPNSM, be afraid, quiver, tremble 21. ὑψόω, 2SFAI, lift up, exalt

4 Τέκνον μου τοῦ λαλοῦντός σοι τὸν λόγον

τοῦ θεοῦ μνησθήσῃ22 νυκτὸς καὶ ἡμέρας τιμήσεις23 δὲ αὐτὸν ὡς κύριον ὅθεν24 γὰρ ἡ κυριότης25 λαλεῖται ἐκεῖ κύριός ἐστιν 2ἐκζητήσεις26 δὲ καθ᾽ ἡμέραν τὰ πρόσωπα τῶν ἁγίων ἵνα ἐπαναπαῇς27 τοῖς λόγοις αὐτῶν 3οὐ *ποθήσεις28 σχίσμα29 εἰρηνεύσεις30 δὲ μαχομένους31 κρινεῖς δικαίως32 οὐ λήψῃ πρόσωπον ἐλέγξαι33 ἐπὶ παραπτώμασιν34 4οὐ διψυχήσεις35 πότερον36 ἔσται ἢ οὔ 5Μὴ γίνου πρὸς μὲν τὸ λαβεῖν ἐκτείνων37 τὰς χεῖρας πρὸς δὲ τὸ δοῦναι συσπῶν38 6ἐὰν ἔχῃς διὰ τῶν χειρῶν σου δώσεις λύτρωσιν39 ἁμαρτιῶν σου 7οὐ διστάσεις40 δοῦναι οὐδὲ διδοὺς γογγύσεις41 γνώσῃ γάρ τίς ἐστιν ὁ τοῦ μισθοῦ42 καλὸς ἀνταποδότης43 8οὐκ ἀποστραφήσῃ44 τὸν ἐνδεόμενον45 22.  μιμνήσκω, μιμνῄσκομαι, 2SFPI, remember 23. τιμάω, 2SFAI, honor 24.  ὅθεν, adv., from where 25.  κυριότης, fem., dominion, lordship, ruling authority, the Lord’s nature 26. ἐκζητέω, 2SFAI, [earnestly] seek 27. ἐπαναπαύομαι, 2SPAS, find support, comfort 28. ποθέω, 2SFAI, have a strong desire for, strive for. *Textual variant ποιησειης, 2SFAI, do, make, cause 29.  σχίσμα, neut., division 30. εἰρηνεύω, 2SFAI, reconcile, make peace between 31.  μάχομαι, PMPAPM, fight, quarrel, dispute 32.  δικαίως, adv., justly, righteously 33.  ἐλέγχω, AAN, bring to light, expose, correct, reprove 34.  παράπτωμα, neut., sin, transgression 35. διψυχέω, 2SFAI, be of two minds, waver, doubt, be uncertain 36.  πότερος, adv., whether [πότερον ἔσται ἢ = lit. “whether it will be or not”] 37.  ἐκτείνω, PAPNSM, stretch out, extend 38.  συσπάω, PAPNSM, draw together 39.  λύτρωσις, fem., ransom 40. διστάζω, 2SFAI, waver, doubt, hesitate 41. γογγύζω, 2SFAI, grumble 42.  μισθός, masc., reward 43.  ἀνταποδότης, masc., one who gives in return for service, paymaster 44. ἀποστρέφω, 2SFAI, turn away, reject 45.  ἐνδέω, PMPASM, one in need

171

172

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s συγκοινωνήσεις1 δὲ πάντα τῷ ἀδελφῷ σοῦ καὶ οὐκ ἐρεῖς ἴδια εἶναι εἰ γὰρ ἐν τῷ ἀθανάτῳ2 κοινωνοί3 ἐστε πόσῳ4 μᾶλλον ἐν τοῖς θνητοῖς5 9Οὐκ ἀρεῖς τὴν χεῖρά σου ἀπὸ τοῦ υἱοῦ σου ἢ ἀπὸ τῆς θυγατρός6 σου ἀλλὰ ἀπὸ νεότητος7 διδάξεις τὸν φόβον τοῦ θεοῦ 10οὐκ ἐπιτάξεις8 δούλῳ σου ἢ παιδίσκῃ9 τοῖς ἐπὶ τὸν αὐτὸν θεὸν ἐλπίζουσιν10 ἐν πικρίᾳ11 σου μήποτε12 οὐ μὴ φοβηθήσονται τὸν ἐπ᾽ ἀμφοτέροις13 θεόν οὐ γὰρ ἔρχεται κατὰ πρόσωπον καλέσαι ἀλλ᾽ ἐφ᾽ οὓς τὸ πνεῦμα ἡτοίμασεν 11ὑμεῖς δὲ οἱ δοῦλοι ὑποταγήσεσθε τοῖς κυρίοις ὑμῶν ὡς τύπῳ14 θεοῦ ἐν αἰσχύνῃ15 καὶ φόβῳ 12Μισήσεις πᾶσαν ὑπόκρισιν16 καὶ πᾶν ὃ μὴ ἀρεστὸν17 τῷ κυρίῳ 13οὐ μὴ ἐγκαταλίπῃς18 ἐντολὰς κυρίου φυλάξεις19 δὲ ἃ παρέλαβες μήτε προστιθεὶς20 μήτε ἀφαιρῶν21 14ἐν ἐκκλησίᾳ ἐξομολογήσῃ22 τὰ παραπτώματά23 σου καὶ οὐ προσελεύσῃ ἐπὶ προσευχήν σου ἐν συνειδήσει24 πονηρᾷ αὕτη ἐστὶν ἡ ὁδὸς τῆς ζωῆς. 1. συγκοινωνέω, 2SFAI, share 2.  ἀθάνατος, neut., not subject to death, immortal, imperishable 3.  κοινωνός, masc., partner, sharer 4.  πόσος, interr. adj., how much [more, greater] 5.  θνητός, neut., mortal, perishable 6.  θυγάτηρ, fem., daughter 7.  νεότης, fem., youth 8. ἐπιτάσσω, 2SFAI, command, give orders to 9. παιδίσκη, fem., female slave 10. ἐλπίζω, 3PPAI, hope 11.  πικρία, fem., bitterness, anger 12.  μήποτε, particle, lest 13.  ἀμφότεροι, adj., both 14.  τύπος, masc., type, copy, symbol 15.  αἰσχύνη, fem., shame 16.  ὑπόκρισις, fem., hypocrisy 17.  ἀρεστός, neut., pleasing 18. ἐγκαταλείπω, 2SAAS, abandon, forsake 19. φυλάσσω, 2SFAI, guard, observe, keep 20.  προστίθημι, PAPNSM, add to 21.  ἀφαιρέω, PAPNSM, take away, subtract 22. ἐξομολογέω, 2SFMI, confess 23.  παράπτωμα, neut., sin, transgression 24.  συνείδησις, fem., conscience

5 Ἡ δὲ τοῦ θανάτου ὁδὸς ἐστιν αὕτη

πρῶτον πάντων πονηρά ἐστι καὶ κατάρας25 μεστή26 φόνοι27 μοιχεῖαι28 ἐπιθυμίαι πορνεῖαι29 κλοπαί30εἰδωλολατρίαι31μαγεῖαι32φαρμακίαι33 ἁρπαγαί34 ψευδομαρτυρίαι35 ὑποκρίσεις36 διπλοκαρδία37 δόλος38 ὑπερηφανία39 κακία αὐθάδεια40 πλεονεξία41 αἰσχρολογία42 ζηλοτυπία43 θρασύτης44 ὕψος45 ἀλαζονεία46 2διῶκται47 ἀγαθῶν μισοῦντες ἀλήθειαν ἀγαπῶντες ψεῦδος48 οὐ γινώσκοντες μισθὸν49 δικαιοσύνης οὐ κολλώμενοι50 ἀγαθῷ οὐδὲ κρίσει δικαίᾳ ἀγρυπνοῦντες51 οὐκ εἰς τὸ ἀγαθόν ἀλλ᾽ εἰς τὸ πονηρόν ὧν μακρὰν52 πραΰτης53 καὶ ὑπομονή μάταια54 25.  κατάρα, fem., curse 26.  μεστός, adj., full 27.  φόνος, masc., murder 28.  μοιχεία, fem., adultery 29.  πορνεία, fem., fornication, sexual immorality 30.  κλοπή, fem., theft, stealing 31.  εἰδωλολατρία, fem., worship of idols, idolatry 32.  μαγεία, fem., magic, magic rituals 33.  φαρμακεία, fem., magic arts, sorcery 34.  ἁρπαγή, fem., robbery 35.  ψευδομαρτυρία, fem., false witness 36.  ὑπόκρισις, fem., hypocrisy 37.  διπλοκαρδία, fem., duplicity [lit. double–heartedness] 38.  δόλος, masc., deceit 39.  ὑπερηφανία, fem., arrogance 40.  κακία, fem., evil, malice 41.  αὐθάδεια, fem., arrogantly self–willed, stubbornness 42.  πλεονεξία, fem., covetous, greedy 43.  αἰσχρολογία, fem., obscene speech, dirty talk 44.  ζηλοτυπία, fem., jealousy 45.  θρασύτης, fem., arrogance, audacity 46.  ὕψος, neut., high, arrogant, haughty 47.  ἀλαζονεία, fem., pretension, arrogance, boastfulness 48.  ψεῦδος, neut., falsehood, lie 49.  μισθός, masc., reward 50.  κολλάω, PPPNPM, cling to, bind to, adhere to 51.  ἀγρυπνέω, PAPNPM, vigilant, alert 52.  μακρός, fem., far away 53. πραΰτης, fem., gentleness 54.  μάταιος, neut., idle, empty, worthless

the didache ἀγαπῶντες διώκοντες ἀνταπόδομα1 οὐκ ἐλεοῦντες2 πτωχόν οὐ πονοῦντες3 ἐπὶ καταπονουμένῳ4 οὐ γινώσκοντες τὸν ποιήσαντα αὐτούς φονεῖς5 τέκνων φθορεῖς6 πλάσματος7 θεοῦ ἀποστρεφόμενοι8 τὸν ἐνδεόμενον9 καταπονοῦντες10 τὸν θλιβόμενον11 πλουσίων12 παράκλητοι13 πενήτων14 ἄνομοι15 κριταί16 πανθαμάρτητοι17 ῥυσθείητε18 τέκνα ἀπὸ τούτων ἁπάντων.19

6 Ὅρα μή τίς σε πλανήσῃ20 ἀπὸ ταύτης τῆς

ὁδοῦ τῆς διδαχῆς21 ἐπεὶ22 παρεκτὸς23 θεοῦ σε διδάσκει 2εἰ μὲν γὰρ δύνασαι βαστάσαι24 ὅλον τὸν ζυγὸν25 τοῦ κυρίου τέλειος26 ἔσῃ εἰ δ᾽ οὐ δύνασαι ὃ δύνῃ τοῦτο ποίει 3περὶ δὲ τῆς βρώσεως27 ὃ δύνασαι βάστασον ἀπὸ δὲ 1.  ἀνταπόδομα, neut., monetary reward, repayment 2.  ἐλεέω, PAPNPM, have mercy 3.  πονέω, PAPNPM, work in behalf of 4. καταπονέω, PPPDSM, torment, subdue, oppress 5.  φονεύς, masc., murderer 6.  φθορεύς, masc., seducer, corruptor 7.  πλάσμα, neut., image 8.  ἀποστρέφω, PPPNPM, turn away, reject 9.  ἐνδέω, PMPASM, one in need 10. καταπονέω, PAPNPM, torment, subdue, oppress 11.  θλίβω, PPPASM, oppress, afflict 12.  πλούσιος, masc., rich, wealthy 13.  παράκλητος, masc., intercessor, defender, advocate 14.  πένης, masc., poor, needy 15.  ἄνομος, masc., lawless 16.  κριτής, masc., judge 17.  πανθαμάρτητος, masc., utterly sinful, altogether sinful [“people steeped in sin”] 18. ῥύομαι, 2PAPO, deliver, rescue [“may you be rescued”] 19.  ἅπας, adj., all 20. πλανάω, 3SAAS, cause to wander, lead astray 21.  διδαχή, fem., teaching 22.  ἐπεί, conj., for, since, because 23.  παρεκτός, prep., apart from, leading away 24.  βαστάζω, AAN, carry a burden, bear 25.  ζυγός, masc., yoke 26.  τέλειος, masc., complete, mature, perfect 27.  βρῶσις, fem., eating, food

τοῦ εἰδωλοθύτου28 λίαν29 πρόσεχε30 λατρεία31 γάρ ἐστι θεῶν νεκρῶν.

7 Περὶ δὲ τοῦ βαπτίσματος32 οὕτω

βαπτίσατε ταῦτα πάντα προειπόντες33 βαπτίσατε εἰς τὸ ὄνομα τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος ἐν ὕδατι ζῶντι 2ἐὰν δὲ μὴ ἔχῃς ὕδωρ ζῶν εἰς ἄλλο ὕδωρ βάπτισον εἰ δ᾽ οὐ δύνασαι ἐν ψυχρῷ34 ἐν θερμῷ35 3ἐὰν δὲ ἀμφότερα36 μὴ ἔχῃς ἔκχεον37 εἰς τὴν κεφαλὴν τρὶς ὕδωρ εἰς ὄνομα πατρὸς καὶ υἱοῦ καὶ ἁγίου πνεύματος 4πρὸ δὲ τοῦ βαπτίσματος38 προνηστευσάτω39 ὁ βαπτίζων καὶ ὁ βαπτιζόμενος καὶ εἴ τινες ἄλλοι δύνανται κελεύεις40 δὲ νηστεῦσαι41 τὸν βαπτιζόμενον πρὸ μιᾶς ἢ δύο.

8 Αἱ δὲ νηστεῖαι42 ὑμῶν μὴ ἔστωσαν

μετὰ τῶν ὑποκριτῶν43 νηστεύουσι44 γὰρ δευτέρᾳ45 σαββάτων καὶ πέμπτῃ46 ὑμεῖς δὲ νηστεύσατε47 τετράδα48 καὶ παρασκευήν49 2μηδὲ προσεύχεσθε ὡς οἱ ὑποκριταί6 ἀλλ᾽ 28.  εἰδωλόθυτος, neut., something offered to an idol/image 29.  λίαν, adv., strictly, greatly, very much 30. προσέχω, 2SPAM, take care, be alert, beware 31.  λατρεία, fem., service, worship of God 32.  βάπτισμα, neut., baptism 33.  προλέγω, AAPNPM, say beforehand, review beforehand 34.  ψυχρός, adj., cold 35.  θερμός, adj., warm 36.  ἀμφότεροι, adj., both 37. ἐκχέω, 2SAAM, pour out 38.  βάπτισμα, neut., baptism 39. προνηστεύω, 3SPAM, fast beforehand 40. κελεύω, 2SPAI, order, command, urge, instruct 41.  νηστεύω, AAN, fast 42.  νηστεία, fem., fast 43.  ὑποκριτής, masc., pretender, actor, hypocrite 44 νηστεύω, 3PPAI, fast 45.  δεύτερος, adj., second, Monday 46.  πέμπτος, adj., fifth, Thursday 47. νηστεύω, 2PAAI, fast 48.  τετράς, fem., fourth day of the week, Wednesday 49.  παρασκευή, fem., preparation, day of preparation, Friday

173

174

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ὡς ἐκέλευσεν1 ὁ κύριος ἐν τῷ εὐαγγελίῳ αὐτοῦ οὕτω προσεύχεσθε Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τῷ οὐρανῷ ἁγιασθήτω2 τὸ ὄνομά σου ἐλθέτω ἡ βασιλεία σου γενηθήτω τὸ θέλημά σου ὡς ἐν οὐρανῷ καὶ ἐπὶ γῆς τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον3 δὸς ἡμῖν σήμερον καὶ ἄφες ἡμῖν τὴν ὀφειλὴν4 ἡμῶν ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις5 ἡμῶν καὶ μὴ εἰσενέγκῃς6 ἡμᾶς εἰς πειρασμόν7 ἀλλὰ ῥῦσαι8 ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ ὅτι σοῦ ἐστιν ἡ δύναμις καὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας 3τρὶς τῆς ἡμέρας οὕτω προσεύχεσθε.

σοῦ ἐστιν ἡ δόξα καὶ ἡ δύναμις διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ εἰς τοὺς αἰῶνας 5μηδεὶς δὲ φαγέτω μηδὲ πιέτω ἀπὸ τῆς εὐχαριστίας ὑμῶν ἀλλ᾽ οἱ βαπτισθέντες εἰς ὄνομα κυρίου καὶ γὰρ περὶ τούτου εἴρηκεν ὁ κύριος Μὴ δῶτε τὸ ἅγιον τοῖς κυσί.20

10 Μετὰ δὲ τὸ ἐμπλησθῆναι21 οὕτως

εὐχαριστήσατε 2πρῶτον περὶ τοῦ ποτηρίου10 Εὐχαριστοῦμέν σοι πάτερ ἡμῶν ὑπὲρ τῆς ἁγίας ἀμπέλου11 Δαυεὶδ τοῦ παιδός12 σου ἧς ἐγνώρισας13 ἡμῖν διὰ Ἰησοῦ τοῦ παιδός σου σοὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας 3περὶ δὲ τοῦ κλάσματος14 Εὐχαριστοῦμέν σοι πάτερ ἡμῶν ὑπὲρ τῆς ζωῆς καὶ γνώσεως15 ἧς ἐγνώρισας16 ἡμῖν διὰ Ἰησοῦ τοῦ παιδός σου σοὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας 4ὥσπερ ἦν τοῦτο τὸ κλάσμα διεσκορπισμένον17 ἐπάνω18 τῶν ὀρέων καὶ συναχθὲν ἐγένετο ἕν οὕτω συναχθήτω σου ἡ ἐκκλησία ἀπὸ τῶν περάτων19 τῆς γῆς εἰς τὴν σὴν βασιλείαν ὅτι

εὐχαριστήσατε 2Εὐχαριστοῦμέν σοι πάτερ ἅγιε ὑπὲρ τοῦ ἁγίου ὀνόματός σου οὗ κατεσκήνωσας22 ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν καὶ ὑπὲρ τῆς γνώσεως23 καὶ πίστεως καὶ ἀθανασίας24 ἧς ἐγνώρισας25 ἡμῖν διὰ Ἰησοῦ τοῦ παιδός26 σου σοὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας 3σύ δέσποτα27 παντοκράτορ28 ἔκτισας29 τὰ πάντα ἕνεκεν30 τοῦ ὀνόματός σου τροφήν31 τε καὶ ποτὸν32 ἔδωκας τοῖς ἀνθρώποις εἰς ἀπόλαυσιν33 ἵνα σοι εὐχαριστήσωσιν ἡμῖν δὲ ἐχαρίσω34 πνευματικὴν35 τροφὴν καὶ ποτὸν καὶ ζωὴν. αἰώνιον διὰ τοῦ παιδός σου 4πρὸ πάντων εὐχαριστοῦμέν σοι ὅτι δυνατὸς εἶ σοὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας 5μνήσθητι36 κύριε τῆς ἐκκλησίας σου τοῦ ῥύσασθαι37 αὐτὴν ἀπὸ παντὸς πονηροῦ καὶ τελειῶσαι38 αὐτὴν ἐν τῇ ἀγάπῃ σου καὶ σύναξον αὐτὴν ἀπὸ τῶν τεσσάρων ἀνέμων39 τὴν ἁγιασθεῖσαν40 εἰς τὴν σὴν βασιλείαν ἣν

1. κελεύω, 3SAAI, order, command, urge, instruct 2. ἁγιάζω, 3SAPM, make holy, sanctify 3.  ἐπιούσιος, adj., for today, daily 4.  ὀφειλή, fem., debt 5.  ὀφειλέτης, masc., debtor 6. εἰσφέρω, 2SAAS, bring, lead 7.  πειρασμός, masc., trial, test, temptation 8. ῥύομαι, 2SAMM, deliver, rescue 9.  εὐχαριστία, fem., thanksgiving, the Eucharist 10.  ποτήριον, neut., cup 11.  ἄμπελος, fem., grapevine, vine 12.  παῖς, masc., child, slave, servant 13. γνωρίζω, 2SAAI, make known 14.  κλάσμα, neut., piece of bread, piece of broken bread 15.  γνῶσις, fem., knowledge 16. γνωρίζω, 2SAAI, make known 17.  διασκορπίζω, RPPNSN, disperse, scatter 18.  ἐπάνω, prep., above, upon, over 19.  πέρας, neut., boundary, end

20.  κύων, masc., dog 21.  ἐμπίμπλημι, APN, satisfy with food 22. κατασκηνόω, 2SAAI, cause to dwell 23.  γνῶσις, fem., knowledge 24.  ἀθανασία, fem., immortality 25. γνωρίζω, 2SAAI, make known 26.  παῖς, masc., child, slave, servant 27.  δεσπότης, masc., lord, master 28.  παντοκράτωρ, masc., almighty 29. κτίζω, 2SAAI, create 30.  ἕνεκα, prep., on account of, for the sake of 31.  τροφή, fem., food 32.  πότος, adj., drinking party, drink 33.  ἀπόλαυσις, fem., enjoyment 34. χαρίζομαι, 2SAMI, give freely, give graciously 35.  πνευματικός, fem., spiritual 36. μιμνῄσκομαι, 2SAPM, recollect, remember 37.  ῥύομαι, AMN, deliver, rescue 38.  τελειόω, AAN, finish, complete, perfect 39.  ἄνεμος, masc., wind, 40.  ἁγιάζω, APPASF , make holy, sanctify

9 Περὶ δὲ τῆς εὐχαριστίας9 οὕτως

the didache ἡτοίμασας αὐτῇ ὅτι σοῦ ἐστιν ἡ δύναμις καὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας 6ἐλθέτω χάρις καὶ παρελθέτω1 ὁ κόσμος οὗτος Ὡσαννὰ2 τῷ θεῷ Δαυείδ εἴ τις ἅγιός ἐστιν ἐρχέσθω εἴ τις οὐκ ἔστι μετανοείτω3 μαρὰν ἀθά4 ἀμήν 7τοῖς δὲ προφήταις ἐπιτρέπετε5 εὐχαριστεῖν ὅσα θέλουσιν.

11 Ὃς ἂν οὖν ἐλθὼν διδάξῃ ὑμᾶς ταῦτα

πάντα τὰ προειρημένα6 δέξασθε αὐτόν 2ἐὰν δὲ αὐτὸς ὁ διδάσκων στραφεὶς7 διδάσκῃ ἄλλην διδαχὴν8 εἰς τὸ καταλῦσαι9 μὴ αὐτοῦ ἀκούσητε εἰς δὲ τὸ προσθεῖναι10 δικαιοσύνην καὶ γνῶσιν11 κυρίου δέξασθε αὐτὸν ὡς κύριον 3Περὶ δὲ τῶν ἀποστόλων καὶ προφητῶν κατὰ τὸ δόγμα12 τοῦ εὐαγγελίου οὕτω ποιήσατε 4πᾶς δὲ ἀπόστολος ἐρχόμενος πρὸς ὑμᾶς δεχθήτω ὡς κύριος 5οὐ μενεῖ δὲ εἰ μὴ ἡμέραν μίαν ἐὰν δὲ ᾖ χρεία καὶ τὴν ἄλλην τρεῖς δὲ ἐὰν μείνῃ ψευδοπροφήτης13 ἐστίν 6ἐξερχόμενος δὲ ὁ ἀπόστολος μηδὲν λαμβανέτω εἰ μὴ ἄρτον ἕως οὗ αὐλισθῇ14 ἐὰν δὲ ἀργύριον15 αἰτῇ ψευδοπροφήτης ἐστί 7Καὶ πάντα προφήτην λαλοῦντα ἐν πνεύματι οὐ πειράσετε16 οὐδὲ διακρινεῖτε17 πᾶσα γὰρ ἁμαρτία ἀφεθήσεται αὕτη δὲ ἡ ἁμαρτία οὐκ ἀφεθήσεται 8οὐ πᾶς δὲ ὁ λαλῶν ἐν πνεύματι προφήτης ἐστίν ἀλλ᾽ ἐὰν ἔχῃ 1. παρέρχομαι, 3SAAM, pass away 2. ὡσαννά, save, hosanna 3. μετανοέω, 3SPAM, repent 4.  μαράνα θά, lord come, Maranatha 5. ἐπιτρέπω, 2PPAM, allow, permit 6.  προλέγω, RPPAPN, say beforehand 7.  στρέφω, APPNSM, turn away 8.  διδαχή, fem., teaching 9.  καταλύω, AAN, dismantle, destroy 10.  προστίθημι, AAN, add to, contribute 11.  γνῶσις, fem., knowledge 12.  δόγμα, neut., dogma, doctrine, decree, command, rule 13.  ψευδοπροφήτης, masc., false prophet 14. αὐλίζομαι, 3SAPS, spend the night, find lodging 15.  ἀργύριον, neut., money, silver 16. πειράζω, 2PFAI, put to the test, test 17. διακρίνω, 2PFAI, judge, discriminate

τοὺς τρόπους18 κυρίου ἀπὸ οὖν τῶν τρόπων γνωσθήσεται ὁ ψευδοπροφήτης καὶ ὁ προφήτης 9καὶ πᾶς προφήτης ὁρίζων19 τράπεζαν20 ἐν πνεύματι οὐ φάγεται ἀπ᾽ αὐτῆς εἰ δὲ μήγε21 ψευδοπροφήτης ἐστί 10πᾶς δὲ προφήτης διδάσκων τὴν ἀλήθειαν εἰ ἃ διδάσκει οὐ ποιεῖ ψευδοπροφήτης ἐστί 11πᾶς δὲ προφήτης δεδοκιμασμένος22 ἀληθινός23 ποιῶν εἰς μυστήριον24 κοσμικὸν25 ἐκκλησίας μὴ διδάσκων δὲ ποιεῖν ὅσα αὐτὸς ποιεῖ οὐ κριθήσεται ἐφ᾽ ὑμῶν μετὰ θεοῦ γὰρ ἔχει τὴν κρίσιν ὡσαύτως26 γὰρ ἐποίησαν καὶ οἱ ἀρχαῖοι27 προφῆται 12ὃς δ᾽ ἂν εἴπῃ ἐν πνεύματι δός μοι ἀργύρια28 ἢ ἕτερά τινα οὐκ ἀκούσεσθε αὐτοῦ ἐὰν δὲ περὶ ἄλλων ὑστερούντων29 εἴπῃ δοῦναι μηδεὶς αὐτὸν κρινέτω.

12 Πᾶς δὲ ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι κυρίου

δεχθήτω ἔπειτα30 δὲ δοκιμάσαντες31 αὐτὸν γνώσεσθε σύνεσιν32 γὰρ ἕξετε δεξιὰν καὶ ἀριστεράν33 2εἰ μὲν παρόδιός34 ἐστιν ὁ ἐρχόμενος βοηθεῖτε35 αὐτῷ ὅσον δύνασθε οὐ μενεῖ δὲ πρὸς ὑμᾶς εἰ μὴ δύο ἢ τρεῖς ἡμέρας ἐὰν ᾖ ἀνάγκη36 3εἰ δὲ θέλει πρὸς 18.  τρόπος, masc., manner, way of life 19.  ὁρίζω, PAPNSM, determine, appoint, [ὁρίζων τράπεζαν = orders a meal] 20.  τράπεζα, fem., table 21.  μήγε , particle., otherwise 22.  δοκιμάζω, RPPNSM, test, examine, approve 23.  ἀληθινός, adj., authentic, genuine, true 24.  μυστήριον, neut., secret, mystery 25.  κοσμικός, adj., earthly, worldly 26.  ὡσαύτως, adv., in the same way, similarly, likewise 27.  ἀρχαῖος, adj., ancient 28.  ἀργύριον, neut., money, silver 29.  ὑστερέω, PAPGPM, lack, be in need, needy 30.  ἔπειτα, adv., then 31.  δοκιμάζω, AAPNPM, put to the text, examine 32.  σύνεσις, fem., understanding, insight 33.  ἀριστερός, fem., left, false 34.  παρόδιος, masc., one on a journey, traveler 35. βοηθέω, 2PPAM, assist, help 36.  ἀνάγκη, fem., what is necessary, necessity

175

176

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ὑμᾶς καθῆσθαι τεχνίτης1 ὤν ἐργαζέσθω καὶ φαγέτω 4εἰ δὲ οὐκ ἔχει τέχνην2 κατὰ τὴν σύνεσιν ὑμῶν προνοήσατε3 πῶς μὴ ἀργὸς4 μεθ᾽ ὑμῶν ζήσεται Χριστιανός5 5εἰ δ᾽ οὐ θέλει οὕτω ποιεῖν χριστέμπορός6 ἐστι προσέχετε7 ἀπὸ τῶν τοιούτων.

13 Πᾶς δὲ προφήτης ἀληθινὸς8 θέλων

καθῆσθαι πρὸς ὑμᾶς ἄξιός ἐστι τῆς τροφῆς9 αὐτοῦ 2ὡσαύτως10 διδάσκαλος ἀληθινός ἐστιν ἄξιος καὶ αὐτὸς ὥσπερ ὁ ἐργάτης11 τῆς τροφῆς αὐτοῦ 3πᾶσαν οὖν ἀπαρχὴν12 γεννημάτων13 ληνοῦ14 καὶ ἅλωνος15 βοῶν16 τε καὶ προβάτων λαβὼν δώσεις τὴν ἀπαρχὴν τοῖς προφήταις αὐτοὶ γάρ εἰσιν οἱ ἀρχιερεῖς ὑμῶν 4ἐὰν δὲ μὴ ἔχητε προφήτην δότε τοῖς πτωχοῖς 5ἐὰν σιτίαν17 ποιῇς τὴν ἀπαρχὴν λαβὼν δὸς κατὰ τὴν ἐντολήν 6ὡσαύτως κεράμιον18 οἴνου ἢ ἐλαίου19 ἀνοίξας τὴν ἀπαρχὴν20 λαβὼν δὸς τοῖς προφήταις 7ἀργυρίου21 δὲ καὶ ἱματισμοῦ22 καὶ παντὸς

1.  τεχνίτης, masc., designer, artisan, craftsperson 2.  τέχνη, fem., craft, skill, trade 3. προνοέω, 2PAAM, take into consideration, give careful thought to 4.  ἀργός, masc., unemployed, idle, lazy 5.  Χριστιανός, masc., Christian 6. χριστέμπορος, masc., one who makes a trade on Christ, Christ monger 7. προσέχω, 2PPAM, take care, be alert, beware 8.  ἀληθινός, adj., authentic, genuine, true 9.  τροφή, fem., food 10.  ὡσαύτως, adv., in the same way, similarly, likewise 11.  ἐργάτης, masc., worker 12.  ἀπαρχή, fem., first produce, first fruit 13.  γέννημα, neut., offspring, produce 14.  ληνός, fem., winepress 15.  ἅλων, fem., threshing floor 16.  βοῦς, fem., ox, cow 17.  σιτία, fem., dough 18.  κεράμιον, neut., earthenware vessel, jar 19.  ἔλαιον, neut., olive oil 20.  ἀπαρχή, fem., first produce, first fruit 21.  ἀργύριον, neut., money, silver 22.  ἱματισμός, masc., clothing

κτήματος23 λαβὼν τὴν ἀπαρχήν ὡς ἄν σοι δόξῃ δὸς κατὰ τὴν ἐντολήν.

14 Κατὰ κυριακὴν24 δὲ κυρίου συναχθέντες κλάσατε25 ἄρτον καὶ εὐχαριστήσατε προεξομολογησάμενοι26 τὰ παραπτώματα27 ὑμῶν ὅπως καθαρὰ28 ἡ θυσία29 ὑμῶν ᾖ 2πᾶς δὲ ἔχων τὴν ἀμφιβολίαν30 μετὰ τοῦ ἑταίρου31 αὐτοῦ μὴ συνελθέτω32 ὑμῖν ἕως οὗ διαλλαγῶσιν33 ἵνα μὴ κοινωθῇ34 ἡ θυσία ὑμῶν 3αὕτη γὰρ ἐστιν ἡ ῥηθεῖσα35 ὑπὸ κυρίου Ἐν παντὶ τόπῳ καὶ χρόνῳ προσφέρειν μοι θυσίαν καθαράν ὅτι βασιλεὺς μέγας εἰμί λέγει κύριος καὶ τὸ ὄνομά μου θαυμαστὸν36 ἐν τοῖς ἔθνεσι.

15 Χειροτονήσατε37 οὖν ἑαυτοῖς

ἐπισκόπους38 καὶ διακόνους39 ἀξίους τοῦ κυρίου ἄνδρας πραεῖς40 καὶ ἀφιλαργύρους41 καὶ ἀληθεῖς42 καὶ δεδοκιμασμένους43 ὑμῖν γὰρ λειτουργοῦσι44 καὶ αὐτοὶ τὴν λειτουργίαν 23.  κτῆμα, neut., property, possession 24.  κυριακός, adj., pertaining to the Lord, the Lord’s 25. κλάω, 2PAAM, break 26.  προεξομολογέομαι, AMPNPM, confess sin beforehand 27.  παράπτωμα, neut., sin, transgression 28.  καθαρός, adj., unadulterated, clean, pure 29.  θυσία, fem., sacrifice, offering 30.  ἀμφιβολία, fem., quarrel 31.  ἑταῖρος, masc., friend, member of one’s group, companion 32. συνέρχομαι, 3SAAM, assemble with, come together 33. διαλλάσσομαι, 3PAPS, become reconciled 34. κοινόω, 3SAPS, make impure, defile 35.  λέγω, APPNSF, say 36.  θαυμαστός, adj., remarkable, marvelous, wonderful 37. χειροτονέω, 2PAAM, elect, choose, appoint 38.  ἐπίσκοπος, masc., bishop, overseer 39.  διάκονος, masc., deacon, servant 40. πραΰς, adj., humble, gentle 41.  ἀφιλάργυρος, adj., not loving money, not greedy 42.  ἀληθής, adj., true 43.  δοκιμάζω, RPPAPM, put to the test, examine, prove, approve 44.  λειτουργία, fem., ministry, service

the didache τῶν προφητῶν καὶ διδασκάλων 2μὴ οὖν ὑπερίδητε1 αὐτούς αὐτοὶ γάρ εἰσιν οἱ τετιμημένοι2 ὑμῶν μετὰ τῶν προφητῶν καὶ διδασκάλων 3Ἐλέγχετε3 δὲ ἀλλήλους μὴ ἐν ὀργῇ ἀλλ᾽ ἐν εἰρήνῃ ὡς ἔχετε ἐν τῷ εὐαγγελίῳ καὶ παντὶ ἀστοχοῦντι4 κατὰ τοῦ ἑτέρου μηδεὶς λαλείτω μηδὲ παρ᾽ ὑμῶν ἀκουέτω ἕως οὗ μετανοήσῃ 4τὰς δὲ εὐχὰς5 ὑμῶν καὶ τὰς ἐλεημοσύνας6 καὶ πάσας τὰς πράξεις7 οὕτω ποιήσατε ὡς ἔχετε ἐν τῷ εὐαγγελίῳ τοῦ κυρίου ἡμῶν.

16 Γρηγορεῖτε8 ὑπὲρ τῆς ζωῆς ὑμῶν οἱ

λύχνοι9 ὑμῶν μὴ σβεσθήτωσαν10 καὶ αἱ ὀσφύες11 ὑμῶν μὴ ἐκλυέσθωσαν12 ἀλλὰ γίνεσθε ἕτοιμοι οὐ γὰρ οἴδατε τὴν ὥραν ἐν ᾗ ὁ κύριος ἡμῶν ἔρχεται 2πυκνῶς13 δὲ συναχθήσεσθε ζητοῦντες τὰ ἀνήκοντα14 ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν οὐ γὰρ ὠφελήσει15 ὑμᾶς ὁ πᾶς χρόνος τῆς πίστεως ὑμῶν ἐὰν μὴ ἐν τῷ ἐσχάτῳ καιρῷ τελειωθῆτε16 3ἐν γὰρ ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις πληθυνθήσονται17 οἱ ψευδοπροφῆται18 καὶ οἱ φθορεῖς19 καὶ στραφήσονται20 τὰ πρόβατα εἰς λύκους21

1. ὑπεροράω, 2PAAS, disregard, distain, despise 2.  τιμάω, RPPNPM, honor 3. ἐλέγχω, 2PPAM, expose, convict, correct 4.  ἀστοχέω, PAPDSM, miss the mark, fail, do wrong 5.  εὐχή, fem., prayer 6.  ἐλεημοσύνη, fem., charitable giving, alms 7.  πρᾶξις, fem., course of action, activity, act 8. γρηγορέω, 2PPAM, be alert, be watchful 9.  λύχνος, masc., lamp 10. σβέννυμι, 3PAPM, extinguish, put out 11.  ὀσφῦς, fem., waist, loin 12. ἐκλύω, 3PPPM, give out, become weary 13.  πυκνῶς, adv., often, frequently 14.  ἀνήκω, PAPAPN, appropriate, fitting 15. ὠφελέω, 3SFAI, help, aid, benefit 16. τελειόω, 2PAPI, finish, complete, perfect 17. πληθύνω, 3PFPI, increase, multiply 18.  ψευδοπροφήτης, masc., false prophet 19.  φθορεύς, masc., seducer, corruptor 20. στρέφω, 3PFPI, turn 21.  λύκος, masc., wolf

καὶ ἡ ἀγάπη στραφήσεται22 εἰς μῖσος23 4αὐξανούσης24 γὰρ τῆς ἀνομίας25 μισήσουσιν ἀλλήλους καὶ διώξουσι καὶ παραδώσουσι καὶ τότε φανήσεται26 ὁ κοσμοπλανὴς27 ὡς υἱὸς θεοῦ καὶ ποιήσει σημεῖα καὶ τέρατα28 καὶ ἡ γῆ παραδοθήσεται εἰς χεῖρας αὐτοῦ καὶ ποιήσει ἀθέμιτα29 ἃ οὐδέποτε30 γέγονεν ἐξ αἰῶνος 5τότε ἥξει ἡ κτίσις31 τῶν ἀνθρώπων εἰς τὴν πύρωσιν32 τῆς δοκιμασίας33 καὶ σκανδαλισθήσονται34 πολλοὶ καὶ ἀπολοῦνται οἱ δὲ ὑπομείναντες35 ἐν τῇ πίστει αὐτῶν σωθήσονται ὑπ᾽ αὐτοῦ τοῦ καταθέματος36 6καὶ τότε φανήσεται37 τὰ σημεῖα τῆς ἀληθείας πρῶτον σημεῖον ἐκπετάσεως38 ἐν οὐρανῷ εἶτα σημεῖον φωνῆς σάλπιγγος39 καὶ τὸ τρίτον ἀνάστασις νεκρῶν 7οὐ πάντων δέ ἀλλ᾽ ὡς ἐρρέθη Ἥξει ὁ κύριος καὶ πάντες οἱ ἅγιοι μετ᾽ αὐτοῦ 8τότε ὄψεται ὁ κόσμος τὸν κύριον ἐρχόμενον ἐπάνω40 τῶν νεφελῶν41 τοῦ οὐρανοῦ.

22. στρέφω, 3SFPI, turn 23.  μῖσος, neut., hate 24.  αὐξάνω, PAPGSF, grow, increase 25.  ἀνομία, fem., lawlessness 26. φαίνω, 3SFPI, reveal, become visible, appear 27.  κοσμοπλανής, masc., deceiver of the world 28.  τέρας, neut., omen, portent, wonder 29.  ἀθέμιτος, adj., disgusting, forbidden, abomination 30.  οὐδέποτε, adv., never 31.  κτίσις, fem., creation 32.  πύρωσις, fem., burning, burning ordeal, fiery test 33.  δοκιμασία, fem., testing, examination 34. σκανδαλίζω, 3PFPI, cause to stumble 35.  ὑπομένω, AAPNPM, stand one’s ground, endure 36.  κατάθεμα, neut., accursed thing 37. φαίνω, 3SFPI, reveal, become visible, appear 38.  ἐκπέτασις, fem., spreading out, opening 39.  σάλπιγξ, fem., trumpet 40.  ἐπάνω, prep., above, over, upon 41.  νεφέλη, fem., cloud

177

The Epistle of Polycarp to the Philippians

Who Of all the Apostolic Fathers, Polycarp the bishop of Smyrna, is perhaps one of the most famous figures of the early postapostolic period. He represents a link between the time of the apostles, particularly John, until his martyrdom (ca. 70­–156 CE). According to Irenaeus, via Eusebius, Polycarp was a disciple of John who also appointed him as bishop of Smyrna (Hist. eccl., 5.20.5–8). Ignatius was a friend and mentor to him and he wrote a letter to him. Polycarp was martyred at the age of eighty–six, sometime around 155 or 156 CE. His execution in Smyrna is memorialized in The Martyrdom of Polycarp.

When The most challenging aspect for dating Polycarp’s letter lies in the apparent discrepancy between chapters 9 and 13. In 9.1–3, he refers to Ignatius as already martyred, but in 13.2 he is sending a copy of the letters of Ignatius to Syria and expresses his desire to discover the situation for Ignatius at the time. This discrepancy has resulted in rather robust scholarly discussions suggesting that The Epistle of Polycarp to the Philippians is likely a composite letter consisting of an earlier document written closer to the time when Ignatius was in Philippi (chapters 13–14) and a later document written around

178

135–137, which would have been well after the martyrdom of Ignatius.

What The church in Philippi had requested a copy of Ignatius’s letters so Polycarp wrote his letter in response (13.1–2). In a sense, then, Polycarp wrote a cover letter for the letters of Ignatius, but also took the opportunity to address several other matters. The main body of chapters 3.1–10.3 was written to answer their request for an exposition on “righteousness” (3.1), and exhort them to live virtuous and respectable lives. In chapter 7, he is concerned by some false teaching stemming from Marcionites that was gaining some following in Philippi. In chapter 11, he discusses the failure of Valens and his wife, who was once an elder among them, but due to his love for money and lack of self–control has fallen.

Texts Unfortunately, the text of Polycarp’s letter is not preserved very well. Only nine Greek manuscripts [G] (11th c. and later) exist, which all end abruptly in 9.2 after καὶ δι᾽ὑμᾶς ὑπό and immediately pick up with the text of The Epistle of Barnabas, beginning in 5.7 with τὸν λαὸν καινόν. The remaining sections of the letter are preserved in a variety of Latin translations [L], which are likely based on an

t h e e p i s t l e o f p o lyc a r p t o t h e p h i l i p p i a n s older Greek text rather than the nine extant ones. Also, Eusebius [Eus] perserves two full quotations of chapter nine and all but the last sentence of chapter thirteen. The Latin sections of Polycarp’s letter are included, but no glosses are provided. The reader may choose to skip the Latin in chapters 10, 11, 12, and 14.

Reading Difficulty The Epistle of Polycarp to the Philippians has a lower difficulty reading level. It is recommended that the Greek student reads the Epistle of Polycarp early in a course, maybe just before reading the Martyrdom of Polycarp

179

ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΦΙΛΙΠΠΗΣΙΟΥΣ Πολύκαρπος1 καὶ οἱ σὺν αὐτῷ πρεσβύτεροι τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ τῇ παροικούσῃ2 Φιλίππους˙3 ἔλεος4 ὑμῖν καὶ εἰρήνη παρὰ θεοῦ παντοκράτορος5 καὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ σωτῆρος6 ἡμῶν πληθυνθείη.7

1 Συνεχάρην8 ὑμῖν μεγάλως9 ἐν τῷ

κυρίῳ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστῷ, δεξαμένοις τὰ μιμήματα10 τῆς ἀληθοῦς11 ἀγάπης καὶ προπέμψασιν,12 ὡς ἐπέβαλεν ὑμῖν, τοὺς ἐνειλημένους13 τοῖς ἁγιοπρεπέσιν14 δεσμοῖς,15 ἅτινά ἐστιν διαδήματα16 τῶν ἀληθῶς17 ὑπὸ θεοῦ καὶ τοῦ κυρίου ἡμῶν ἐκλελεγμένων˙18 2καὶ ὅτι ἡ βεβαία19 τῆς πίστεως ὑμῶν ῥίζα,20 1.  Πολύκαρπος, masc., Polycarp 2.  παροικέω, PAPDSF, dwell beside, live as a stranger, sojourn 3.  Φίλιπποι, masc., Philippi 4.  ἔλεος, neut., mercy 5.  παντοκράτωρ, masc., All–powerful, Almighty 6.  σωτήρ, masc., savior 7. πληθύνω, 3SAPO, increase, multiply 8. συγχαίρω, 1SAPI, rejoice with 9.  μεγάλως, adv., greatly 10.  μίμημα, neut., imitation, copy, replica, representation 11.  ἀληθής, adj., true 12.  προπέμπω, AAPDPM, send forth, send on one’s way 13.  ἐνειλέω, RPPAPM, wrapped up in, confine 14.  ἁγιοπρεπής, adj., fitting for one who is holy, suitable for saints 15.  δεσμός, masc., bond, fetter, chain 16.  διάδημα, neut. diadem, crown 17.  ἀληθῶς, adv., truly 18.  ἐκλέγομαι, RPPGPM, elect, choose 19.  βέβαιος, adj., steadfast, sure, firm 20.  ῥίζα, fem., root

180

ἐξ ἀρχαίων21 καταγγελλομένη22 χρόνων, μέχρι23 νῦν διαμένει24 καὶ καρποφορεῖ25 εἰς τὸν κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, ὃς ὑπέμεινεν26 ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν ἕως θανάτου καταντῆσαι,27 ὃν ἤγειρεν ὁ θεός, λύσας τὰς ὠδῖνας28 τοῦ ᾅδου˙29 3εἰς ὃν οὐκ ἰδόντες πιστεύετε χαρᾷ ἀνεκλαλήτῳ30 καὶ δεδοξασμένῃ, εἰς ἣν πολλοὶ ἐπιθυμοῦσιν31 εἰσελθεῖν, εἰδότες, ὅτι χάριτί ἐστε σεσωσμένοι, οὐκ ἐξ ἔργων, ἀλλὰ θελήματι θεοῦ διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ.

2 Διὸ ἀναζωσάμενοι32 τὰς ὀσφύας33 ὑμῶν

δουλεύσατε34 τῷ θεῷ ἐν φόβῳ καὶ ἀληθείᾳ, ἀπολιπόντες35 τήν κενὴν36 ματαιολογίαν37 καὶ τὴν τῶν πολλῶν πλάνην,38 πιστεύσαντες εἰς τὸν ἐγείραντα τὸν κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν ἐκ νεκρῶν καὶ δόντα αὐτῷ δόξαν 21.  ἀρχαῖος, adj., ancient 22.  καταγγέλλω, PPPNSF, announce, proclaim 23.  μέχρι, prep. as far as, to the point of, until 24. διαμένω, 3SPAI, continue, remain 25. καρποφορέω, 3SPAI, produce a crop, bear fruit 26. ὑπομένω, 3SAAI, persevere, endure 27.  καταντάω, AAN, arrive at, come to, to the point of 28.  ὠδίν, fem., labor pains, birth pains 29.  ᾅδης, masc., grave, Hades 30.  ἀνεκλάλητος, adj., inexpressible 31. ἐπιθυμέω, 3PPAI, long for, desire 32.  ἀναζώννυμι, AMPNPM, gird up 33.  ὀσφῦς, fem., loin, waist 34. δουλεύω, 2PAAM, be subjected to, serve 35.  ἀπολείπω, AAPNPM, leave behind, put aside, forsake 36.  κενός, adj., vain, empty 37.  ματαιολογία, fem., empty talk, idle talk 38.  πλάνη, fem., deceit, error

t h e e p i s t l e o f p o lyc a r p t o t h e p h i l i p p i a n s καὶ θρόνον ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ˙ ᾧ ὑπετάγη τὰ πάντα ἐπουράνια1 καὶ ἐπίγεια,2 ᾧ πᾶσα πνοὴ3 λατρεύει,4 ὃς ἔρχεται κριτὴς5 ζώντων καὶ νεκρῶν, οὗ τὸ αἷμα ἐκζητήσει6 ὁ θεὸς ἀπὸ τῶν ἀπειθούντων7 αὐτῷ. 2ὁ δὲ ἐγείρας αὐτὸν ἐκ νεκρῶν καὶ ἡμᾶς ἐγερεῖ, ἐὰν ποιῶμεν αὐτοῦ τὸ θέλημα καὶ πορευώμεθα ἐν ταῖς ἐντολαῖς αὐτοῦ καὶ ἀγαπῶμεν, ἃ ἠγάπησεν, ἀπεχόμενοι8 πάσης ἀδικίας,9 πλεονεξίας,10 φιλαργυρίας,11 καταλαλιᾶς,12 ψευδομαρτυρίας˙13 μὴ ἀποδιδόντες κακὸν ἀντὶ14 κακοῦ ἢ λοιδορίαν15 ἀντὶ λοιδορίας ἢ γρόνθον16 ἀντὶ γρόνθου ἢ κατάραν17 ἀντὶ κατάρας˙ 3μνημονεύοντες18 δὲ ὧν εἶπεν ὁ κύριος διδάσκων˙ Μὴ κρίνετε, ἵνα μὴ κριθῆτε˙ ἀφίετε, καὶ ἀφεθήσεται ὑμῖν˙ ἐλεᾶτε,19 ἵνα ἐλεηθῆτε˙ ᾧ μέτρῳ20 μετρεῖτε, ἀντιμετρηθήσεται21 ὑμῖν˙ καὶ ὅτι μακάριοι οἱ πτωχοὶ καὶ οἱ διωκόμενοι22 ἕνεκεν23 1.  ἐπουράνιος, adj., heavenly 2.  ἐπίγειος, adj., earthly 3.  πνοή, fem., breath 4. λατρεύω, 3SPAI, worship, serve 5.  κριτής, masc., judge 6. ἐκζητέω, 3SFAI, search for, seek out, demand 7.  ἀπειθέω, PAPGPM, refuse compliance, disobey 8.  ἀπέχω, PMPNPM, be far off, avoid, abstain 9.  ἀδικία, fem., injustice, unrighteousness, wickedness 10.  πλεονεξία, fem., greed 11.  φιλαργυρία, fem., love of money 12.  καταλαλιά, fem., defamation, slander 13.  ψευδομαρτυρία, fem., false witness, false testimony 14.  ἀντί, prep., for 15.  λοιδορία, fem., abuse, reproach, insult 16.  γρόνθος, masc., fist, blow, punch 17.  κατάρα, fem., curse 18.  μνημονεύω, PAPNPM, call to mind, remember 19. ἐλεέω, 2PPAM, have compassion, show mercy 20.  μέτρον, neut., ruler, measure 21. ἀντιμετρέω, 3SFPI, measure in return 22.  διώκω, PPPNPM, persecute 23.  ἕνεκα, prep., for the sake of, because of, on account of

δικαιοσύνης, ὅτι αὐτῶν ἐστὶν ἡ βασιλεία τοῦ θεοῦ.

3 Ταῦτα, ἀδελφοί, οὐκ ἐμαυτῷ ἐπιτρέψας24

γράφω ὑμῖν περὶ τῆς δικαιοσύνης, ἀλλ᾽ ἐπεὶ ὑμεῖς προεπεκαλέσασθέ25 με. 2οὔτε γὰρ ἐγὼ οὔτε ἄλλος ὅμοιος ἐμοὶ δύναται κατακολουθῆσαι26 τῇ σοφίᾳ τοῦ μακαρίου καὶ ἐνδόξου27 Παύλου, ὃς γενόμενος ἐν ὑμῖν κατὰ πρόσωπον τῶν τότε ἀνθρώπων ἐδίδαξεν ἀκριβῶς28 καὶ βεβαίως29 τὸν περὶ ἀληθείας λόγον, ὃς καὶ ἀπὼν30 ὑμῖν ἔγραψεν ἐπιστολάς,31 εἰς ἃς ἐὰν ἐγκύπτητε,32 δυνηθήσεσθε οἰκοδομεῖσθαι εἰς τὴν δοθεῖσαν ὑμῖν πίστιν. 3ἥτις ἐστὶν μήτηρ πάντων ἡμῶν, ἐπακολουθούσης33 τῆς ἐλπίδος, προαγούσης34 τῆς ἀγάπης τῆς εἰς θεὸν καὶ Χριστόν καὶ εἰς τὸν πλησίον.35 ἐὰν γάρ τις τούτων ἐντὸς36 ᾖ, πεπλήρωκεν ἐντολὴν δικαιοσύνης˙ ὁ γὰρ ἔχων ἀγάπην μακράν37 ἐστιν πάσης ἁμαρτίας.

4 Ἀρχὴ δὲ πάντων χαλεπῶν38 φιλαργυρία.39 εἰδότες οὖν, ὅτι οὐδὲν εἰσηνέγκαμεν40 εἰς τὸν κόσμον, ἀλλ᾽ οὐδὲ ἐξενεγκεῖν41

24.  ἐπιτρέπω, AAPNSM, initiative 25. πρόἐπικαλέω, 2PAMI, request 26.  κατακολουθέω, AAN, follow after, keep pace with, imitate, emulate 27.  ἔνδοξος, adj., glorious, honored, highly esteemed 28.  ἀκριβῶς, adv., precisely, accurately 29.  βεβαίως, adv., firmly, reliably 30.  ἄπειμι, PAPNSM, be absent 31.  ἐπιστολή, fem., epistle, letter 32. ἐγκύπτω, 2PPAS, look closely, carefully examine 33.  ἐπακολουθέω, PAPGSF, follow close after 34.  προάγω, PAPGSF, precede, go before 35.  πλησίον, adv., near, neighbor 36.  ἐντός, prep., inside, within 37.  μακράν, adv., far away 38.  χαλεπός, neut., difficult 39.  φιλαργυρία, fem., love of money 40. εἰσφέρω, 1PAAI, bring in, carry in 41.  ἐκφέρω, AAN, bring out, carry out

181

182

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s τι ἔχομεν, ὁπλισώμεθα1 τοῖς ὅπλοις2 τῆς δικαιοσύνης καὶ διδάξωμεν ἑαυτοὺς πρῶτον πορεύεσθαι ἐν τῇ ἐντολῇ τοῦ κυρίου˙ 2ἔπειτα3 καὶ τὰς γυναῖκας ἡμῶν ἐν τῇ δοθείσῃ αὐταῖς πίστει καὶ ἀγάπῃ καὶ ἁγνείᾳ,4 στεργούσας5 τοὺς ἑαυτῶν ἄνδρας ἐν πάσῃ ἀληθείᾳ καὶ ἀγαπώσας πάντας ἐξ ἴσου6 ἐν πάσῃ ἐγκρατείᾳ,7 καὶ τὰ τέκνα παιδεύειν8 τὴν παιδείαν9 τοῦ φόβου τοῦ θεοῦ˙ 3τὰς χήρας10 σωφρονούσας11 περὶ τὴν τοῦ κυρίου πίστιν, ἐντυγχανούσας12 ἀδιαλείπτως13 περὶ πάντων, μακρὰν14 οὔσας πάσης διαβολῆς,15 καταλαλιᾶς,16 ψευδομαρτυρίας,17 φιλαργυρίας18 καὶ παντὸς κακοῦ˙ γινωσκούσας, ὅτι εἰσὶ θυσιαστήριον19 θεοῦ καὶ ὅτι πάντα μωμοσκοπεῖται,20 καὶ λέληθεν21 αὐτὸν οὐδὲν οὔτε λογισμῶν22 οὔτε ἐννοιῶν23 οὔτε τι τῶν κρυπτῶν24 τῆς καρδίας.

1. ὁπλίζω, 1PAMS, make ready, arm, equip 2.  ὅπλον, neut., tool, weapon 3.  ἔπειτα, adv., afterward, then 4.  ἁγνεία, fem., chastity, purity 5.  στέργω, PAPAPF, affection for, love 6.  ἴσος, adj., same as, equal 7.  ἐγκράτεια, fem., discipline, self–control 8.  παιδεύω, PAN, rear, train, educate, teach 9.  παιδεία, fem., discipline, training, instruction 10.  χήρα, fem., widow 11.  σωφρονέω, PAPAPF, self–controlled, be reasonable, think soberly 12.  ἐντυγχάνω, PAPAPF, pray, intercede 13.  ἀδιαλείπτως, adv., unceasingly, constantly 14.  μακράν, adv., far away 15.  διαβολή, fem., false accusation 16.  καταλαλιά, fem., slander 17.  ψευδομαρτυρία, fem., false witness, false testimony 18.  φιλαργυρία, fem., love of money 19.  θυσιαστήριον, neut., sanctuary, altar 20. μωμοσκοπέομαι, 3SPMI, inspect for blemishes 21. λανθάνω, 3SRAI, escape notice 22.  λογισμός, masc., thought 23.  ἔννοια, fem., intention, idea 24.  κρυπτός, neut., hidden, secret

5 Εἰδότες οὖν, ὅτι θεὸς οὐ μυκτηρίζεται,25

ὀφείλομεν ἀξίως26 τῆς ἐντολῆς αὐτοῦ καὶ δόξης περιπατεῖν. 2ὁμοίως27 διάκονοι28 ἄμεμπτοι29 κατενώπιον30 αὐτοῦ τῆς δικαιοσύνης ὡς θεοῦ καὶ Χριστοῦ διάκονοι31 καὶ οὐκ ἀνθρώπων˙ μὴ διάβολοι, μὴ δίλογοι,32 ἀφιλάργυροι,33 ἐγκρατεῖς34 περὶ πάντα, εὔσπλαγχνοι,35 ἐπιμελεῖς,36 πορευόμενοι κατὰ τὴν ἀλήθειαν τοῦ κυρίου, ὃς ἐγένετο διάκονος πάντων˙ ᾧ ἐὰν εὐαρεστήσωμεν37 ἐν τῷ νῦν αἰῶνι, ἀποληψόμεθα38 καὶ τὸν μέλλοντα, καθὼς ὑπέσχετο39 ἡμῖν ἐγεῖραι ἡμᾶς ἐκ νεκρῶν, καὶ ὅτι ἐὰν πολιτευσώμεθα40 ἀξίως41 αὐτοῦ, καὶ συμβασιλεύσομεν42 αὐτῷ, εἴγε43 πιστεύομεν. 3ὁμοίως44 καὶ νεώτεροι45 ἄμεμπτοι46 ἐν πᾶσιν, πρὸ παντὸς προνοοῦντες47 ἁγνείας48 καὶ χαλιναγωγοῦντες49 ἑαυτοὺς ἀπὸ παντὸς 25. μυκτηρίζω, 3SPPI, treat with contempt, mock 26.  ἀξίως, adv., worthily, worthy 27.  ὁμοίως, adv., in the same manner, likewise 28.  διάκονος, masc., servant, deacon 29.  ἄμεμπτος, adj., blameless 30.  κατενώπιον, prep., opposite, before 31.  διάκονος, masc., servant 32.  δίλογος, adj., doubtful, insincere 33.  ἀφιλάργυρος, adj., not greedy, not a lover of money 34.  ἐγκρατής, adj., disciplined, self–controlled 35.  εὔσπλαγχνος, adj., tenderhearted, compassionate 36.  ἐπιμελής, adj., attentive, careful 37. εὐαρεστέω, 1PAAS, be well pleasing 38. ἀπολαμβάνω, 1PFMI, receive 39. ὑπισχνέομαι, 3SAMI, promise to do, promise 40. πολιτεύομαι, 1PAMS, live, lead one’s life, have one’s citizenship 41.  ἀξίως, adv., worthily, worthy 42. συμβασιλεύω, 1PFAI, reign together with 43.  εἴγε, particle, if, indeed, if, that is, so long as 44.  ὁμοίως, adv., in the same manner, likewise 45.  νέος, adj., young 46.  ἄμεμπτος, adj., blameless 47.  προνοέω, PAPNPM, take thought for, take into consideration 48.  ἁγνεία, fem., chastity, purity 49.  χαλιναγωγέω, PAPNPM, bridle, keep a tight rein on, hold in check

t h e e p i s t l e o f p o lyc a r p t o t h e p h i l i p p i a n s κακοῦ. καλὸν γὰρ τὸ ἀνακόπτεσθαι1 ἀπὸ τῶν ἐπιθυμιῶν ἐν τῷ κόσμῳ, ὅτι πᾶσα ἐπιθυμία κατὰ τοῦ πνεύματος στρατεύεται2 καὶ οὔτε πόρνοι3 οὔτε μαλακοὶ4 οὔτε ἀρσενοκοῖται5 βασιλείαν θεοῦ κληρονομήσουσιν,6 οὔτε οἱ ποιοῦντες τὰ ἄτοπα.7 διὸ δέον ἀπέχεσθαι8 ἀπὸ πάντων τούτων, ὑποτασσομένους τοῖς πρεσβυτέροις καὶ διακόνοις9 ὡς θεῷ καὶ Χριστῷ˙ τὰς παρθένους10 ἐν ἀμώμῳ11 καὶ ἁγνῇ12 συνειδήσει13 περιπατεῖν.

6 Καὶ οἱ πρεσβύτεροι δὲ εὔσπλαγχνοι14

εἰς πάντας ἐλεήμονες,15 ἐπιστρέφοντες τὰ ἀποπεπλανημένα,16 ἐπισκεπτόμενοι17 πάντας ἀσθενεῖς,18 μὴ ἀμελοῦντες19 χήρας20 ἢ ὀρφανοῦ21 ἢ πένητος˙22 ἀλλὰ

1.  ἀνακόπτω, PMN, restrain, hinder, push back, cut off 2. στρατεύω, 3SPI, battle, wage war 3.  πόρνος, masc., catamite, fornicator, a sexually immoral person 4.  μαλακός, adj., soft, effeminate, a passive partner in a same–sex relationship 5.  ἀρσενοκοίτης, masc., homosexual, an active partner in a same–sex relationship 6. κληρονομέω, 3PFAI, acquire, inherit 7.  ἄτοπος, adj., improper, unusual, aberrant, perverse 8.  ἀπέχω, PMN, be distant from, avoid, abstain 9.  διάκονος, masc., servant, deacon 10.  παρθένος, fem., virgin 11.  ἄμωμος, adj., blameless 12.  ἁγνός, adj., pure, holy 13.  συνείδησις, fem., conscience 14.  εὔσπλαγχνος, adj., tenderhearted, compassionate 15.  ἐλεήμων, adj., merciful 16.  ἀποπλανάω, RPPAPN, wander away, lead astray 17.  ἐπισκέπτομαι, PMPNPM, visit, look after, care for 18.  ἀσθενής, adj., weak, ill, sick 19.  ἀμελέω, PAPNPM, be unconcerned for, neglect 20.  χήρα, fem., widow 21.  ὀρφανός, adj., fatherless, orphan 22.  πένης, masc., poor, needy

προνοοῦντες23 ἀεὶ24 τοῦ καλοῦ ἐνώπιον θεοῦ καὶ ἀνθρώπων, ἀπεχόμενοι25 πάσης ὀργῆς, προσωποληψίας,26 κρίσεως ἀδίκου,27 μακρὰν28 ὄντες πάσης φιλαργυρίας,29 μὴ ταχέως30 πιστεύοντες κατά τινος, μὴ ἀπότομοι31 ἐν κρίσει, εἰδότες, ὅτι πάντες ὀφειλέται32 ἐσμὲν ἁμαρτίας. 2εἰ οὖν δεόμεθα33 τοῦ κυρίου, ἵνα ἡμῖν ἀφῇ, ὀφείλομεν καὶ ἡμεῖς ἀφιέναι˙ ἀπέναντι34 γὰρ τῶν τοῦ κυρίου καὶ θεοῦ ἐσμὲν ὀφθαλμῶν, καὶ πάντας δεῖ παραστῆναι τῷ βήματι35 τοῦ Χριστοῦ καὶ ἕκαστον ὑπὲρ αὐτοῦ λόγον δοῦναι. 3οὕτως οὖν δουλεύσωμεν36 αὐτῷ μετὰ φόβου καὶ πάσης εὐλαβείας,37 καθὼς αὐτὸς ἐνετείλατο38 καὶ οἱ εὐαγγελισάμενοι ἡμᾶς ἀπόστολοι καὶ οἱ προφῆται, οἱ προκηρύξαντες39 τὴν ἔλευσιν40 τοῦ κυρίου ἡμῶν˙ ζηλωταὶ41 περὶ τὸ καλόν, ἀπεχόμενοι42 τῶν σκανδάλων43 καὶ

23.  προνοέω, PAPNPM, care for, provide for, take thought for 24.  ἀεί, adv., constantly, always 25.  ἀπέχω, PMPNPM, be distant from, avoid, abstain 26.  προσωπολημψία, fem., partiality, favoritism 27.  ἄδικος, adj., unjust, unrighteous 28.  μακράν, adv., far, far away 29.  φιλαργυρία, fem., greed, love of money 30.  ταχέως, adv., soon, quickly 31.  ἀπότομος, adj., relentless, severe 32.  ὀφειλέτης, masc., debtor, one under obligation, liable 33.  δέομαι, IPPMI, ask, pray 34.  ἀπέναντι, adv., in the presence 35.  βῆμα, neut., judgment seat 36. δουλεύω, 1PAAS, be subject to, serve as slave, serve 37.  εὐλάβεια, fem., caution, awe, reverence 38. ἐντέλλω, 3SAMI, command 39.  προκηρύσσω, AAPNPM, preach, proclaim publically 40.  ἔλευσις, fem., coming, arrival 41.  ζηλωτής, masc., zealous 42.  ἀπέχω, PMPNPM, be distant from, avoid, abstain 43.  σκάνδαλον, neut., enticement to sin, stumbling block

183

184

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s τῶν ψευδαδέλφων1 καὶ τῶν ἐν ὑποκρίσει2 φερόντων τὸ ὄνομα τοῦ κυρίου, οἵτινες ἀποπλανῶσι3 κενοὺς4 ἀνθρώπους.

7 Πᾶς γὰρ ὃς ἂν μὴ ὁμολογῇ,5 Ἰησοῦν

εἶπεν ὁ κύριος τὸ μὲν πνεῦμα πρόθυμον,23 ἡ δὲ σὰρξ ἀσθενής.24

8 Ἀδιαλείπτως25 οὖν προσκαρτερῶμεν26

Χριστὸν ἐν σαρκὶ ἐληλυθέναι, ἀντιχριστός ἐστιν˙ καὶ ὃς ἂν μὴ ὁμολογῇ τὸ μαρτύριον7 τοῦ σταυροῦ,8 ἐκ τοῦ διαβόλου ἐστίν˙ καὶ ὃς ἂν μεθοδεύῃ9 τὰ λόγια10 τοῦ κυρίου πρὸς τὰς ἰδίας ἐπιθυμίας καὶ λέγῃ μήτε ἀνάστασιν μήτε κρίσιν, οὗτος πρωτότοκός11 ἐστι τοῦ σατανᾶ. 2διὸ ἀπολιπόντες12 τὴν ματαιότητα13 τῶν πολλῶν καὶ τὰς ψευδοδιδασκαλίας14 ἐπὶ τὸν ἐξ ἀρχῆς ἡμῖν παραδοθέντα λόγον ἐπιστρέψωμεν, νήφοντες,15 πρὸς τὰς εὐχὰς16 καὶ προσκαρτεροῦντες17 νηστείαις18 δεήσεσιν19 αἰτούμενοι τὸν παντεπόπτην20 θεὸν μὴ εἰσενεγκεῖν21 ἡμᾶς εἰς πειρασμόν,22 καθὼς 6

1.  ψευδάδελφος, masc., Christian pretender, false brother 2.  ὑπόκρισις, fem., play–acting, hypocrisy 3. ἀποπλανάω, 3PPAI, lead astray, mislead 4.  κενός, adj., vain, hollow, empty 5. ὁμολογέω, 3SPAS, admit, acknowledge, confess 6.  ἀντιχριστός, masc., antichrist 7.  μαρτύριον, neut., testimony 8.  σταυρός, masc., cross 9. μεθοδεύω, 3SPAS, defraud, pervert 10.  λόγιον, neut., word, saying 11.  πρωτότοκος, masc., firstborn 12.  ἀπολείπω, AAPNPM, give up, put aside, leave behind 13.  ματαιότης, fem., purposelessness, vanity, futility 14.  ψευδοδιδασκαλία, fem., false teaching 15.  νήφω, PAPNPM, be sober, be self–controlled, alert 16.  εὐχή, fem., prayer 17.  προσκαρτερέω, PAPNPM, persist obstinately in, be devoted to, persistent 18.  νηστεία, fem., fasting 19.  δέησις, fem., prayer 20.  παντεπόπτης, masc., all–seeing 21.  εἰσφέρω, AAN, bring in 22.  πειρασμός, masc., enticement to sin, temptation

τῇ ἐλπίδι ἡμῶν καὶ τῷ ἀρραβῶνι27 τῆς δικαιοσύνης ἡμῶν, ὅς ἐστι Χριστὸς Ἰησοῦς, ὃς ἀνήνεγκεν28 ἡμῶν τὰς ἁμαρτίας τῷ ἰδίῳ σώματι ἐπὶ τὸ ξύλον,29 ὃς ἁμαρτίαν οὐκ ἐποίησεν, οὐδὲ εὑρέθη δόλος30 ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ˙ ἀλλὰ δι᾽ ἡμᾶς, ἵνα ζήσωμεν ἐν αὐτῷ, πάντα ὑπέμεινεν.31 2μιμηταὶ32 οὖν γενώμεθα τῆς ὑπομονῆς αὐτοῦ, καὶ ἐὰν πάσχωμεν διὰ τὸ ὄνομα αὐτοῦ, δοξάζωμεν αὐτὸν. τοῦτον γὰρ ἡμῖν τὸν ὑπογραμμὸν33 ἔθηκε δι᾽ ἑαυτοῦ, καὶ ἡμεῖς τοῦτο ἐπιστεύσαμεν.

9 Παρακαλῶ οὖν πάντας ὑμᾶς πειθαρχεῖν34

τῷ λόγῳ τῆς δικαιοσύνης καὶ ἀσκεῖν35 πᾶσαν ὑπομονήν, ἣν καὶ εἴδατε κατ᾽ ὀφθαλμοὺς οὐ μόνον ἐν τοῖς μακαρίοις Ἰγνατίῳ36 καὶ Ζωσίμῳ37 καὶ Ῥούφῳ,38 ἀλλὰ καὶ ἐν ἄλλοις τοῖς ἐξ ὑμῶν καὶ ἐν αὐτῷ Παύλῳ καὶ τοῖς λοιποῖς ἀποστόλοις˙ 2πεπεισμένους, ὅτι οὗτοι πάντες οὐκ εἰς κενὸν39 ἔδραμον,40 ἀλλ᾽ ἐν πίστει καὶ δικαιοσύνῃ, καὶ ὅτι εἰς τὸν ὀφειλόμενον αὐτοῖς τόπον εἰσὶ παρὰ 23.  πρόθυμος, adj., ready, willing, eager 24.  ἀσθενής, adj., sick, weak 25.  ἀδιαλείπτως, adv., unceasingly, constantly 26. προσκαρτερέω, 1PPAS, persist obstinately in, be devoted to, persistent 27.  ἀρραβών, masc., first installment, down payment, deposit 28. ἀναφέρω, 3SAAI, offered up 29.  ξύλον, neut., cross, tree 30.  δόλος, masc., deceit 31. ὑπομένω, 3SAAI, endure 32.  μιμητής, masc., imitator 33.  ὑπογραμμός, masc., patter, model, example 34.  πειθαρχέω, PAN, obey 35.  ἀσκέω, PAN, engage in, practice 36.  Ἰγνάτιος, masc., Ignatius 37.  ζώσιμος, masc., Zosimus 38.  Ῥούφος, masc., Rufus 39.  κενός, adj., empty, vain 40. τρέχω, 3PAAI, run

t h e e p i s t l e o f p o lyc a r p t o t h e p h i l i p p i a n s τῷ κυρίῳ, ᾧ καὶ συνέπαθον.1 οὐ γὰρ τὸν νῦν ἠγάπησαν αἰῶνα, ἀλλὰ τὸν ὑπὲρ ἡμῶν ἀποθανόντα καὶ δι᾽ ἡμᾶς ὑπὸ τοῦ θεοῦ ἀναστάντα.

errantia eos revocate, ut omnium vestrum corpus salvetis. Hoc enim agentes vos ipsos aedificatis.

10 In his ergo state et domini exemplar

esse in sacris literis et nihil vos latet; mihi autem non est concessum. Modo, ut his scripturis dictum est, irascimini et nolite peccare, et sol non occidat super iracundiam vestram. Beatus, qui meminerit; quod ego credo esse in vobis. 2 Deus autem et pater domini nostri Iesu Christi, et ipse sempiternus pontifex, dei filius Iesus Christus, aedificet vos in fide et veritate et in omni mansuetudine et sine iracundia et in patientia et in longanimitate et tolerantia et castitate; et det vobis sortem et partem inter sanctos suos et nobis vobiscum et omnibus, qui sunt sub caelo, qui credituri sunt in dominum nostrum et deum Iesum Christum et in ipsius patrem, qui resuscitavit eum a mortuis. 3 Pro omnibus sanctis orate. Orate etiam pro regibus et potestatibus et principibus atque pro persequentibus et odientibus vos et pro inimicis crucis, ut fructus vester manifestus sit in omnibus, ut sitis in illo perfecti.

sequimini, firmi in fide et immutabiles, fraternitatis amatores, diligentes invicem, in veritate sociati, mansuetudine domini alterutri praestolantes, nullum despicientes. 2 Cum possitis benefacere, nolite differre, quia eleëmosyna de morte liberat. Omnes vobis invicem subiecti estote, conversationem vestram irreprensibilem habentes in gentibus, ut ex bonis operibus vestris et vos laudem accipiatis ed dominus in vobis non blasphemetur. 3 Vae autem per quem nomen domini blasphematur. Sobrietatem ergo docete omnes, in qua et vos conversamini.

11 1 Nimis contristatus sum pro Valente,

qui presbyter factus est aliquando apud vos, quod sic ignoret is locum qui datus est ei. Moneo itaque ut abstineatis vos ab avaritia et sitis casti veraces. Abstinete vos ab omni malo. 2 Qui autem non potest se in his gubernare, quomodo alii pronuntiat hoc? Si quis non se abstinuerit ab avaritia, ab idolotatria coinquinabitur et tamquam inter gentes iudicabitur, qui ignorant iudicium domini. Aut nescimus, quia sancti mundum iudicabunt? sicut Paulus docet. 3 Ego autem nihil tale sensi in vobis vel audivi, in quibus laboravit beatus Paulus, qui estis in principio epistulae eius. De vobis etenim gloriatur in omnibus ecclesiis, quae dominum solae tunc cognoverant; nos autem nondum cognoveramus. 4 Valde ergo, fratres, contristor pro illo et pro coniuge eius, quibus det dominus paenitentiam veram. Sobrii ergo estote et vos in hoc; et non sicut inimicos tales existimetis, sed sicut passibilia membra et 1. συμπάσχω, 3PAAI, suffer with, share in suffering

12 Confido enim vos bene exercitatos

13 Ἐγράψατέ μοι καὶ ὑμεῖς καὶ Ἰγνάτιος,2

ἵν᾽ ἐάν τις ἀπέρχηται3 εἰς Συρίαν,4 καὶ τὰ παρ᾽ ὑμῶν ἀποκομίσῃ5 γράμματα˙6 ὅπερ7 ποιήσω, ἐὰν λάβω καιρὸν εὔθετον,8 εἴτε ἐγώ, εἴτε ὃν πέμπω πρεσβεύσοντα9 καὶ περὶ ὑμῶν. 2τὰς ἐπιστολὰς10 Ἰγνατίου11 τὰς πεμφθείσας ἡμῖν ὑπ᾽ αὐτοῦ καὶ ἄλλας, ὅσας εἴχομεν παρ᾽ ἡμῖν ἐπέμψαμεν ὑμῖν, 2.  Ἰγνάτιος, masc., Ignatius 3. ἀπέρχομαι, 3SPMS, depart, leave 4.  Συρία, fem., Syria 5. ἀποκομίζω, 3SAAS, take along 6.  γράμμα, neut., letter 7.  ὅσπερ, pron., the very thing which 8.  εὔθετος, adj., suitable, convenient [καιρὸν εὔθετον = opportunity] 9.  πρεσβεύω, FAPASM, be an ambassador 10.  ἐπιστολή, fem., epistle, letter 11.  Ἰγνατίος, masc., Ignatius

185

186

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s καθὼς ἐνετείλασθε˙1 αἵτινες ὑποτεταγμέναι εἰσὶν τῇ ἐπιστολῇ2 ταύτῃ˙ ἐξ ὧν μεγάλα ὠφεληθῆναι3 δυνήσεσθε. περιέχουσι4 γὰρ πίστιν καὶ ὑπομονὴν καὶ πᾶσαν οἰκοδομὴν5 τὴν εἰς τὸν κύριον ἡμῶν ἀνήκουσαν.6 et de ipso Ignatio et de his, qui cum eo sunt, quod certius agnoveritis, significate.

14 Haec vobis scripsi per Crescentem,

quem in praesenti commendavi vobis et nunc commendo. Conversatus est enim nobiscum inculpabiliter; credo quia et vobiscum similiter. Sororem autem eius habebitis commendatam, cum venerit ad vos. Incolumes estote in domino Iesu Christo in gratia cum omnibus vestris. Amen.

1. ἐντέλλω, 2PAMI, command 2.  ἐπιστολή, fem., epistle, letter 3.  ὠφελέω, APN, aid, help, benefit 4. περιέχω, 3PPAI, encompass, contain 5.  οἰκοδομή, fem., edification 6.  ἀνήκω, PAPASF, fitting, proper, suitable

The Martyrdom of Polycarp

This date is corroborated by the reference to the rule of Philip the Asiarch also (12.2). Either way, the date for the composition of The Martyrdom of Polycarp would have been sometime shortly after his death.

Who The Martyrdom of Polycarp is an account of Polycarp’s arrest, trial, and martyrdom recorded by eyewitnesses (15.1) who sent it as a letter from the church of Smyrna to the church at Philomelium in Phrygia. The main details were apparently communicated by an otherwise unknown believer named Marcion and written down by Evariutus (20.1–2). It is possible that the use of “we” in the account suggests several people were involved in its composition (15.1, 18.2). While there is no real certainty regarding authorship, it is nevertheless likely a document produced by Christians in Smyrna not too long after the events recorded. Chapter 22 suggests that the current form began with Gaius who transcribed the papers of Irenaeus. Then, it was copied by Socrates from Corinth, and lastly, copied by Pionius.

What The Martyrdom of Polycarp is not only the earliest account of a martyrdom outside of the NT, but also presents the proper attitude which Christians should imitate when approaching martyrdom in conformity with the gospel to bring glory to Christ (19.1–2). This account illustrates clearly the conflict at the heart of declaring Christ as Lord rather than Caesar (10.1). Polycarp, then, becomes an example for other Christians to follow when facing their own executions.

Texts

When

The Greek text of The Martyrdom of Polycarp is preserved in seven manuscripts all dated between the 10th and 13th century: Atheniensis [a] (10th c.); Hierosolymitanus [h] (11th c.); Baroccianus [b] (11th c.); Chalcensis [c] (11th c.); Parisinis [p] (10th c.); Vindobonensis [v] (11–12th c.); Mosquensis [m] (13th c.). Mosquensis [m] is also known as the Moscow Codex and it differs significantly from all the others in the epilogue (22.2–3). Eusebius [Eus] cites 2.2–7.3 somewhat paraphrastically in

The date for the composition is largely related to the date of Polycarp’s martyrdom itself. There are two possibilities for the date. One, though less likely, is preserved by Eusebius, who dates Polycarp’s martyrdom to 166 or 167 during the reign of Marcus Aurelius (Hist. eccl., 4.14­–15). The other date comes from a possible interpolation in chapter 21 that locates it as either February 23, 155 (or possibly Feb. 22, 156), during the proconsulship of Satitus Quadratus.

187

188

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s Hist. eccl., 4.15. Lastly, there are some Latin translations of the text [L].

Reading Difficulty The Martyrdom of Polycarp has a moderate difficulty reading level. As a narrative, it reads a little easier than other more didactic texts, but it still exhibits some challenging syntax and unfamiliar vocabulary. It is recommended that the Greek student reads The Martyrdom of Polycarp early in a course, but maybe not as the first reading.

ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ Ἡ ἐκκλησία τοῦ θεοῦ ἡ παροικοῦσα1 Σμύρναν2 τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ τῇ παροικούσῃ3 ἐν Φιλομηλίῳ4 καὶ πάσαις ταῖς κατὰ πάντα τόπον τῆς ἁγίας καὶ καθολικῆς5 ἐκκλησίας παροικίαις˙6 ἔλεος,7 εἰρήνη καὶ ἀγάπη θεοῦ πατρὸς καὶ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ πληθυνθείη.8

καὶ ἡμεῖς αὐτοῦ γενώμεθα, μὴ μόνον σκοποῦντες20 τὸ καθ᾽ ἑαυτούς, ἀλλὰ καὶ τὸ κατὰ τοὺς πέλας.21 ἀγάπης γὰρ ἀληθοῦς22 καὶ βεβαίας23 ἐστίν, μὴ μόνον ἑαυτὸν θέλειν σώζεσθαι, ἀλλὰ καὶ πάντας τοὺς ἀδελφούς.

2 Μακάρια μὲν οὖν καὶ γενναῖα24 τὰ

τοὺς μαρτυρήσαντας καὶ τὸν μακάριον Πολύκαρπον,9 ὅστις ὥσπερ ἐπισφραγίσας10 διὰ τῆς μαρτυρίας αὐτοῦ κατέπαυσεν11 τὸν διωγμόν.12 σχεδὸν13 γὰρ πάντα τὰ προάγοντα14 ἐγένετο, ἵνα ἡμῖν ὁ κύριος ἄνωθεν15 ἐπιδείξῃ16 τὸ κατὰ τὸ εὐαγγέλιον μαρτύριον.17 2 περιέμενεν18 γάρ ἵνα παραδοθῇ, ὡς καὶ ὁ κύριος, ἵνα μιμηταὶ19

μαρτύρια25 πάντα τὰ κατὰ τὸ θέλημα τοῦ θεοῦ γεγονότα. δεῖ γὰρ εὐλαβεστέρους26 ἡμᾶς ὑπάρχοντας τῷ θεῷ τὴν κατὰ πάντων ἐξουσίαν ἀνατιθέναι.27 2 τὸ γὰρ γενναῖον28 αὐτῶν καὶ ὑπομονητικὸν29 καὶ φιλοδέσποτον30 τίς οὐκ ἂν θαυμάσειεν; οἱ μάστιξιν31 μὲν καταξανθέντες,32 ὥστε μέχρι33 τῶν ἔσω34 φλεβῶν35 καὶ ἀρτηριῶν36 τὴν τῆς σαρκὸς οἰκονομίαν37 θεωρεῖσθαι, ὑπέμειναν,38 ὡς καὶ τοὺς περιεστῶτας39

1.  παροικέω, PAPNSF, dwell, reside, temporarily residing in, sojourn 2.  Σμύρνα, fem., Smyrna 3.  παροικέω, PAPDSF, dwell, reside, temporarily residing in, sojourn 4.  Φιλομήλιον, neut., Philomelium 5.  καθολικός, adj., catholic, universal 6.  παροικία, fem., stay, sojourn 7.  ἐλεος, neut., mercy 8. πληθύνω, 3SAPO, increase, multiply 9.  πολύκαρπος, masc., Polycarp 10.  ἐπισφραγίζω, AAPNSM, set a seal 11. καταπαύω, 3SAAI, bring to an end, cause to cease, stop 12.  διωγμός, masc., persecution 13.  σχεδόν, adv., almost, nearly 14.  προάγω, PAPASN, lead the way, go before, precede 15.  ἄνωθεν, adv., from above 16. ἐπιδείκνυμι, 3SAAS, display, show 17.  μαρτύριον, neut., testimony, martyrdom 18. περιμένω, 3SIAI, wait for, wait 19.  μιμητής, masc., imitator

20.  σκοπέω, PAPNPM, look for, look after 21.  πέλας, adv., near, neighbor 22.  ἀληθής, adv., authentic, genuine, true 23.  βέβαιος, fem., steadfast, firm, reliable 24.  γενναῖος, adj., illustrious, noble 25.  μαρτύριον, neut., testimony, martyrdom 26.  εὐλαβής, adj., devout, reverent 27.  ἀνατίθημι, PAN, ascribe, attribute 28.  γενναῖος, adj., illustrious, noble 29.  ὑπομονητικός, adj., patient, showing endurance 30.  φιλοδέσποτος, adj., loving one’s master 31.  μάστιξ, fem., scourge, whip 32.  καταξαίνω, APPNPM, flail, tear to pieces, rip to shreds 33.  μέχρι, prep., as far as, to the point of, until 34.  ἔσω, adv., inside, interior, inner 35.  φλέψ, fem., blood–vessel, vein 36.  ἀρτηρία, fem., artery 37.  οἰκονομία, fem., management, arrangement, structure, anatomy 38. ὑπομένω, 3PAAI, wait, endure 39.  περιίστημι, RAPAPM, standing around,

1 Ἐγράψαμεν ὑμῖν, ἀδελφοί, τὰ κατὰ

189

190

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐλεεῖν1 καὶ ὀδύρεσθαι˙2 τοὺς δὲ καὶ εἰς τοσοῦτον3 γενναιότητος4 ἐλθεῖν, ὥστε μήτε γρύξαι5 μήτε στενάξαι6 τινὰ αὐτῶν, ἐπιδεικνυμένους7 ἅπασιν ἡμῖν, ὅτι ἐκείνῃ τῇ ὥρᾳ βασανιζόμενοι8 τῆς σαρκὸς ἀπεδήμουν9 οἱ γενναιότατοι10 μάρτυρες τοῦ Χριστοῦ, μᾶλλον δέ ὅτι παρεστὼς ὁ κύριος ὡμίλει11 αὐτοῖς. 3 καὶ προσέχοντες12 τῇ τοῦ Χριστοῦ χάριτι τῶν κοσμικῶν13 κατεφρόνουν14 βασάνων,15 διὰ μιᾶς ὥρας τὴν αἰώνιον ζωὴν ἐξαγοραζόμενοι.16 καὶ τὸ πῦρ ἦν αὐτοῖς ψυχρὸν17 τὸ τῶν ἀπηνῶν18 βασανιστῶν.19 πρὸ ὀφθαλμῶν γὰρ εἶχον φυγεῖν20 τὸ αἰώνιον καὶ μηδέποτε21 σβεννύμενον,22 καὶ τοῖς τῆς καρδίας ὀφθαλμοῖς ἀνέβλεπον23 τὰ τηρούμενα τοῖς ὑπομείνασιν24 ἀγαθά, ἃ οὔτε οὖς ἤκουσεν οὔτε ὀφθαλμὸς εἶδεν οὔτε ἐπὶ καρδίαν bystander 1.  ἐλεέω, PAN, mercy, pity 2.  ὀδύρομαι, PMN, bewail, lament, mourn 3.  τοσοῦτος, adj., so much, so great 4.  γενναιότης, fem., bravery, nobility 5.  γρύζω, AAN, grumble, complain 6.  στενάζω, AAN, sigh, groan 7.  ἐπιδείκνυμι, PMPAPM, demonstrate, display, show 8.  βασανίζω, PPPNPM, torment, torture 9. ἀποδημέω, 3PIAI, go on a journey, travel, be absent 10.  γενναῖος, adj., illustrious, noble 11. ὁμιλέω, 3SIAI, speak with, converse, be in company with 12.  προσέχω, PAPNPM, hold to, pay attention to 13.  κοσμικός, adj., worldly, earthly 14. καταφρονέω, 3PIAI, despise, care nothing for, disregard 15.  βάσανος, fem., torment, torture 16.  ἐξαγοράζω, PMPNPM, purchase 17.  ψυχρός, neut., cool, cold 18.  ἀπηνής, adj., harsh, cruel 19.  βασανιστής, masc., torturer 20.  φεύγω, AAN, flee, escape 21.  μηδέποτε, adv., never 22.  σβέννυμι, PPPASN, quench, extinguish 23. ἀναβλέπω, 3PIAI, look up, gain sight 24.  ὑπομένω, AAPDPM, endure

ἀνθρώπου ἀνέβη, ἐκείνοις δὲ ὑπεδείκνυτο25 ὑπὸ τοῦ κυρίου, οἵπερ μηκέτι26 ἄνθρωποι, ἀλλʼ ἤδη ἄγγελοι ἦσαν. 4 ὁμοίως27 δὲ καὶ οἱ εἰς τὰ θηρία κατακριθέντες28 ὑπέμειναν29 δεινὰς30 κολάσεις,31 *κήρυκας32 ὑποστρωννύμενοι33 καὶ ἄλλαις ποικίλων34 βασάνων35 ἰδέαις36 κολαζόμενοι,37 ἵνα, εἰ δυνηθείη, ὁ τύραννος38 διὰ τῆς ἐπιμόνου39 κολάσεως40 εἰς ἄρνησιν41 αὐτοὺς τρέψῃ.42 πολλὰ γὰρ ἐμηχανᾶτο43 κατʼ αὐτῶν ὁ διάβολος.

3 Ἀλλὰ χάρις τῷ θεῷ κατὰ πάντων γὰρ οὐκ

ἴσχυσεν.44 ὁ γὰρ γενναιότατος45 Γερμανικὸς46 ἐπερρώννυεν47 αὐτῶν τὴν δειλίαν48 διὰ τῆς ἐν αὐτῷ ὑπομονῆς· ὃς καὶ ἐπισήμως49 ἐθηριομάχησεν.50 βουλομένου γὰρ τοῦ 25. ὑποδείκνυμι, 3SIPI, give a glimpse, show 26.  μηκέτι, adv., no longer 27.  ὁμοίως, adv., in the same way, likewise 28.  κατακρίνω, APPNPM, condemn 29. ὑπομένω, 3PAAI, endure 30.  δεινός, fem., fearful, terrible 31.  κόλασις, fem., punishment 32.  *κῆρυξ [mss: b m Eus; cf. ξίφη c p v: ξίφει a h], masc., herald, trumpet shell, sharp shell 33.  ὑποστρωννύω, PPPNPM, stretch out underneath 34.  ποικίλος, adj., many colored, diverse, various 35.  βάσανος, fem., torment, torture 36.  ἰδέα, fem., form, appearance 37.  κολάζω, PPPNPM, punish 38.  τύραννος, masc., absolute ruler, despot, tyrant 39.  ἐπίμονος, adj., lasting, continuous 40.  κόλασις, fem., punishment 41.  ἄρνησις, fem., rejection, repudiation, denial 42. τρέπω, 3SAAS, turn, force, compel 43. μηχανάομαι, 3SIMI, contrive, devise 44. ἰσχύω, 3SAAI, have power 45.  γενναῖος, adj., illustrious, noble 46.  Γερμανικός, masc., Germanicus 47. ἐπιρρώννυμι, 3SIAI, strengthen, encourage 48.  δειλία, fem., fear, cowardice 49.  ἐπισήμως, adv., in an outstanding manner, impressively 50. θηριομαχέω, 3SAAI, contend with, fight with wild animals

t h e m a r t y r d o m o f p o ly c a r p ἀνθυπάτου1 πείθειν αὐτὸν καὶ λέγοντος, τὴν ἡλικίαν2 αὐτοῦ κατοικτεῖραι,3 ἑαυτῷ ἐπεσπάσατο4 τὸ θηρίον προσβιασάμενος,5 τάχιον6 τοῦ ἀδίκου7 καὶ ἀνόμου8 βίου9 αὐτῶν ἀπαλλαγῆναι10 βουλόμενος. 2 ἐκ τούτου οὖν πᾶν τὸ πλῆθος,11 θαυμάσαν τὴν γενναιότητα12 τοῦ θεοφιλοῦς13 καὶ θεοσεβοῦς14 γένους15 τῶν Χριστιανῶν,16 ἐπεβόησεν·17 Αἶρε τοὺς ἀθέους·18 ζητείσθω Πολύκαρπος.19

4 Εἷς δέ, ὀνόματι Κόϊντος,20 Φρύξ21

προσφάτως22 ἐληλυθὼς ἀπὸ τῆς Φρυγίας,23 ἰδὼν τὰ θηρία ἐδειλίασεν.24 οὗτος δὲ ἦν ὁ παραβιασάμενος25 ἑαυτόν τε καί τινας προσελθεῖν ἑκόντας.26 τοῦτον ὁ ἀνθύπατος27 πολλὰ ἐκλιπαρήσας28 ἔπεισεν ὀμόσαι29 καὶ 1.  ἀνθύπατος, masc., proconsul 2.  ἡλικία, fem., life span, age 3.  κατοικτίρω, AAN, have pity on, have compassion on 4. ἐπισπάω, 3SAMI, draw to oneself, bring upon 5.  προσβιάζομαι, AMPNSM, use force 6.  ταχέως, adv., soon, quickly, swiftly 7.  ἄδικος, adj., unrighteous, unjust 8.  ἄνομος, adj., outside the law, lawless 9.  βίος, masc., life 10.  ἀπαλλάσσω, APN, leave, release, set free 11.  πλῆθος, neut., multitude, throng, great number 12.  γενναιότης, fem., bravery, nobility 13.  θεοφιλής, adj., God–loving, godly 14.  θεοσεβής, adj., God–fearing, devout 15.  γένος, neut., race, family, people 16.  χριστιανός, masc., Christian 17. ἐπιβοάω, 3SAAI, cry out, call upon 18.  ἄθεος, masc., without God, atheist 19.  πολύκαρπος, masc., Polycarp 20. Κόϊντος, masc., Quintus 21.  Φρύξ, masc, Phrygian 22.  προσφάτως, adv., newly, recently 23.  φρυγία, fem., Phrygia 24. δειλιάω, 3SAAI, be afraid, be cowardly 25.  παραβιάζομαι, AMPNSM, prevail upon, urge strongly 26.  ἑκών, adj., voluntarily, willingly 27.  ἀνθύπατος, masc., proconsul 28.  ἐκλιπαρέω, AAPNSM, entreat, beg 29.  ὀμνύω, AAN, take an oath, swear

ἐπιθῦσαι.30 διὰ τοῦτο οὖν, ἀδελφοί, οὐκ ἐπαινοῦμεν31 τοὺς προδιδόντας32 ἑαυτούς, ἐπειδὴ33 οὐχ οὕτως διδάσκει τὸ εὐαγγέλιον.

5 Ὁ δὲ θαυμασιώτατος34 Πολύκαρπος35 τὸ

μὲν πρῶτον ἀκούσας οὐκ ἐταράχθη,36 ἀλλʼ ἐβούλετο κατὰ πόλιν μένειν· οἱ δὲ πλείους ἔπειθον αὐτὸν ὑπεξελθεῖν.37 καὶ ὑπεξῆλθεν38 εἰς ἀγρίδιον39 οὐ μακρὰν40 ἀπέχον41 ἀπὸ τῆς πόλεως καὶ διέτριβεν42 μετʼ ὀλίγων, νύκτα καὶ ἡμέραν οὐδὲν ἕτερον ποιῶν ἢ προσευχόμενος περὶ πάντων καὶ τῶν κατὰ τὴν οἰκουμένην43 ἐκκλησιῶν, ὅπερ44 ἦν σύνηθες45 αὐτῷ. 2 καὶ προσευχόμενος ἐν ὀπτασίᾳ46 γέγονεν πρὸ τριῶν ἡμερῶν τοῦ συλληφθῆναι47 αὐτόν, καὶ εἶδεν τὸ προσκεφάλαιον48 αὐτοῦ ὑπὸ πυρὸς κατακαιόμενον·49 καὶ στραφεὶς50 εἶπεν πρὸς τοὺς σὺν αὐτῷ Δεῖ με ζῶντα καῆναι.51

30.  ἐπιθύω, AAN, offer a sacrifice 31. ἐπαινέω, 1PPAI, commend, praise 32.  προδίδωμι, PAPAPM, betray, hand over, turn in [i.e., to the authorities] 33.  ἐπειδή, conj., because, since 34.  θαυμάσιος, adj., wonderful, marvelous 35.  πολύκαρπος, masc., Polycarp 36. ταράσσω, 3SAPI, stir up, trouble, disturb 37.  ὑπεξέρχομαι, AAN, go out secretly 38. ὑπεξέρχομαι, 3SAAI, go out secretly 39.  ἀγρίδιον, neut., little farm, country house 40.  μακράν, adv., far away from 41.  ἀπέχω, PAPASN, keep away, be distant 42. διατρίβω, 3SIAI, spend time 43.  οἰκουμένη, fem., the inhabited earth, world 44.  ὅσπερ, pron., the very thing which, what exactly, which indeed 45.  συνήθης, adj., habit, custom 46.  ὀπτασία, fem., vision 47.  συλλαμβάνω, APN, seize, apprehend, arrest 48.  προσκεφάλαιον, neut., pillow 49.  κατακαίω, PPPASN, consume, burn up 50.  στρέφω, APPNSM, turn around, turn 51.  καίω, APN, burn, set on fire

191

192

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s

6 Καὶ ἐπιμενόντων1 τῶν ζητούντων

7 Ἔχοντες οὖν τὸ παιδάριον,26 τῇ

1.  ἐπιμένω, PAPGPM, continue, persist 2. μεταβαίνω, 3SAAI, pass over, change one’s abode, move 3.  ἀγρίδιον, neut., little farm, country house 4. ἐφίστημι, 3PAAI, stand at, stand near, arrive 5. συλλαμβάνω, 3PAMI, seize, apprehend, arrest 6.  παιδάριον, neut., boy, servant, young slave 7.  βασανίζω, PPPNSN, torment, torture 8. ὁμολογέω. 3SAAI, acknowledge, admit, confess 9.  ἀδύνατος, adj., weak, powerless, impossible 10.  λανθάνω, AAN, go unnoticed, be hidden 11.  ἐπεί, conj., because, since 12.  προδίδωμι, PAPNPM, betray 13.  οἰκεῖος, adj., member of the household 14.  εἰρήναρχος, masc. police captain, police magistrate 15.  κληρόω, RPPNSM, appointed by lot, cast lot, just so happened 16.  ἐπιλέγω, PPPNSM, call, name 17. σπεύδω, 3SIAI, hasten, hurry 18.  στάδιον, neut. stadium 19.  εἰσάγω, AAN, lead into, bring in 20.  κλῆρος, masc., portion, share, lot, destiny 21. ἀπαρτίζω, 3SAAS, finish, complete 22.  κοινωνός, masc., sharer, companion, partner 23.  προδίδωμι, AAPNPM, betray 24. ὑπέχω, 3PAAO, suffer, undergo punishment 25.  τιμωρία, fem., punishment

26.  παιδάριον, neut., boy, servant, young slave 27.  παρασκευή, fem., Day of Preparation, Friday 28.  δεῖπνον, neut., evening meal, supper, dinner 29.  διωγμίτης, masc., police, mounted police 30.  ἱππεύς, masc., horseman, horse rider 31.  συνήθης, adj., customary, usual 32.  ὅπλον, neut., weapon 33.  λῃστής, masc., insurrectionist, bandit, robber 34.  τρέχω, PAPNPM, run 35.  ὀψέ adv., evening, late 36.  σύνἐπέρχομαι, AAPNPM, come together, attack together, converge 37.  ὑπερῷον, neut., attic, upstairs room 38.  κατάκειμαι, PMPASM, recline, lie down 39.  κἀκεῖθεν, adv., and from there, and then 40.  χωρίον, neut., place, village, town 41.  πάρειμι, PAPAPM, be present 42. διαλέγομαι, 3SAPI, discuss, converse with, talk to 43.  πάρειμι, PAPGPM, be present 44.  ἡλικία, fem., life span, maturity, age 45.  εὐσταθής, adj., well–built, stable, calm, composed 46.  τοσοῦτος, adj., so much 47.  σπουδή, fem., speed, haste 48.  συλλαμβάνω, APN, capture, apprehend, arrest 49.  πρεσβύτης, masc., elder, aged, old man 50. κελεύω, 3SAAI, order, command 51.  παρατίθημι, APN, place before 52. ἐξαιτέω, 3SAMI, ask for

αὐτὸν μετέβη εἰς ἕτερον ἀγρίδιον, καὶ εὐθέως ἐπέστησαν4 οἱ ζητοῦντες αὐτόν· καὶ μὴ εὑρόντες συνελάβοντο5 παιδάρια6 δύο, ὧν τὸ ἕτερον βασανιζόμενον7 ὡμολόγησεν.8 2 ἦν γὰρ καὶ ἀδύνατον9 λαθεῖν10 αὐτόν, ἐπεὶ11 καὶ οἱ προδιδόντες12 αὐτὸν οἰκεῖοι13 ὑπῆρχον, καὶ ὁ εἰρήναρχος,14 ὁ κεκληρωμένος15 τὸ αὐτὸ ὄνομα, Ἡρώδης ἐπιλεγόμενος,16 ἔσπευδεν17 εἰς τὸ στάδιον18 αὐτὸν εἰσαγαγεῖν,19 ἵνα ἐκεῖνος μὲν τὸν ἴδιον κλῆρον20 ἀπαρτίσῃ21 Χριστοῦ κοινωνὸς22 γενόμενος, οἱ δὲ προδόντες23 αὐτὸν τὴν αὐτοῦ τοῦ Ἰούδα ὑπόσχοιεν24 τιμωρίαν.25 2

3

παρασκευῇ27 περὶ δείπνου28 ὥραν ἐξῆλθον διωγμῖται29 καὶ ἱππεῖς30 μετὰ τῶν συνήθων31 αὐτοῖς ὅπλων32 ὡς ἐπὶ λῃστὴν33 τρέχοντες.34 καὶ ὀψὲ35 τῆς ὥρας συνεπελθόντες36 ἐκεῖνον μὲν εὗρον ἐν ὑπερῴῳ37 κατακείμενον38 κἀκεῖθεν39 δὲ ἠδύνατο εἰς ἕτερον χωρίον40 ἀπελθεῖν, ἀλλʼ οὐκ ἠβουλήθη εἰπών Τὸ θέλημα τοῦ θεοῦ γενέσθω. 2 ἀκούσας οὖν παρόντας41 αὐτούς, καταβὰς διελέχθη42 αὐτοῖς, θαυμαζόντων τῶν παρόντων43 τὴν ἡλικίαν44 αὐτοῦ καὶ τὸ εὐσταθές,45 καὶ εἰ τοσαύτη46 σπουδὴ47 ἦν τοῦ συλληφθῆναι48 τοιοῦτον πρεσβύτην49 ἄνδρα. εὐθέως οὖν αὐτοῖς ἐκέλευσεν50 παρατεθῆναι51 φαγεῖν καὶ πιεῖν ἐν ἐκείνῃ τῇ ὥρᾳ, ὅσον ἂν βούλωνται, ἐξῃτήσατο52 δὲ αὐτούς, ἵνα δῶσιν αὐτῷ

t h e m a r t y r d o m o f p o ly c a r p ὥραν πρὸς τὸ προσεύξασθαι ἀδεῶς.1 3 τῶν δὲ ἐπιτρεψάντων,2 σταθεὶς προσηύξατο πλήρης3 ὢν τῆς χάριτος τοῦ θεοῦ οὕτως ὥστε ἐπὶ δύο ὥρας μὴ δύνασθαι σιγῆσαι4 καὶ ἐκπλήττεσθαι5 τοὺς ἀκούοντας, πολλούς τε μετανοεῖν ἐπὶ τῷ ἐληλυθέναι ἐπὶ τοιοῦτον θεοπρεπῆ6 πρεσβύτην.7

8 Ἐπεὶ8 δέ ποτε κατέπαυσεν9 τὴν

προσευχήν, μνημονεύσας10 ἁπάντων καὶ τῶν πώποτε11 συμβεβληκότων12 αὐτῷ, μικρῶν τε καὶ μεγάλων, ἐνδόξων13 τε καὶ ἀδόξων14 καὶ πάσης τῆς κατὰ τὴν οἰκουμένην15 καθολικῆς16 ἐκκλησίας, τῆς ὥρας ἐλθούσης τοῦ ἐξιέναι,17 ὄνῳ18 καθίσαντες αὐτὸν ἤγαγον εἰς τὴν πόλιν, ὄντος σαββάτου μεγάλου. 2 καὶ ὑπήντα19 αὐτῷ ὁ εἰρήναρχος20 Ἡρώδης καὶ ὁ πατὴρ αὐτοῦ Νικήτης,21 οἳ καὶ μεταθέντες22 αὐτὸν ἐπὶ τὴν καροῦχαν23 ἔπειθον παρακαθεζόμενοι24 καὶ λέγοντες· 1.  ἀδεῶς, adv., without disturbance 2.  ἐπιτρέπω, AAPGPM, permit, allow 3.  πλήρης, adj., full, filled 4.  σιγάω, AAN, say nothing, keep silent 5.  ἐκπλήσσω, PPN, amaze, astound 6.  θεοπρεπής, adj., venerable, revered, godly 7.  πρεσβύτης, masc., elder, aged, old man 8.  ἐπεί, conj., because, since 9. καταπαύω, 3SAAI, cease, stop 10.  μνημονεύω, AAPNSM, call to mind, remember 11.  πώποτε, adv., at any time, ever 12.  συμβάλλω, RAPGPM, converse with, meet 13.  ἔνδοξος, adj., honored, distinguished, esteemed, reputable 14.  ἄδοξος, adj., inglorious, dishonorable, disreputable 15.  οἰκουμένη, fem., the inhabited earth, world 16.  καθολικός, adj., Catholic, universal 17.  ἔξειμι, PAN, go away, depart, leave 18.  ὄνος, masc, donkey 19. ὑπαντάω, 3SIAI, go out to meet, meet 20.  εἰρήναρχος, masc. police captain, police magistrate 21.  Νικήτης, masc., Nicetes 22.  μετατίθημι, AAPNPM, transfer 23.  καροῦχα, fem., carriage 24.  παράκαθέζομαι, PMPNPM, sit beside

Τί γὰρ κακόν ἐστιν εἰπεῖν· Κύριος καῖσαρ,25 καὶ ἐπιθῦσαι26 καὶ τὰ τούτοις ἀκόλουθα27 καὶ διασώζεσθαι;28 ὁ δὲ τὰ μὲν πρῶτα οὐκ ἀπεκρίνατο αὐτοῖς, ἐπιμενόντων29 δὲ αὐτῶν ἔφη· Οὐ μέλλω ποιεῖν, ὃ συμβουλεύετέ30 μοι. 3 οἱ δὲ ἀποτυχόντες31 τοῦ πεῖσαι αὐτὸν δεινὰ32 ῥήματα ἔλεγον αὐτῷ καὶ μετὰ σπουδῆς33 καθῄρουν34 αὐτόν, ὡς κατιόντα35 ἀπὸ τῆς καρούχας36 ἀποσῦραι37 τὸ ἀντικνήμιον.38 καὶ μὴ ἐπιστραφείς, ὡς οὐδὲν πεπονθὼς προθύμως39 μετὰ σπουδῆς40 ἐπορεύετο, ἀγόμενος εἰς τὸ στάδιον,41 θορύβου42 τηλικούτου43 ὄντος ἐν τῷ σταδίῳ, ὡς μηδὲ ἀκουσθῆναί τινα δύνασθαι.

9 Τῷ δὲ Πολυκάρπῳ44 εἰσιόντι45 εἰς τὸ

στάδιον46 φωνὴ ἐξ οὐρανοῦ ἐγένετο· Ἴσχυε,47 Πολύκαρπε, καὶ ἀνδρίζου.48 καὶ τὸν μὲν εἰπόντα οὐδεὶς εἶδεν,τὴν δὲ φωνὴν τῶν ἡμετέρων49 οἱ παρόντες50 ἤκουσαν. καὶ 25.  καῖσαρ, masc., emperor, Caesar 26.  ἐπιθύω, AAN, offer a sacrifice 27.  ἀκόλουθος, adj., following, in accordance with 28. διασῴζω, PPN, bring safely through, save 29.  ἐπιμένω, PAPGPM, persist 30. συμβουλεύω, 2PPAI, consult, suggest, advise 31.  ἀποτυγχάνω, AAPNPM, fail 32.  δεινός, adj., fearful, terrible 33.  σπουδή, fem., speed, haste, hurry 34. καθαιρέω, 3PIAI, take down, bring down 35.  κάτειμι, PAPASM, come down, get down 36.  καροῦχα, fem., carriage 37.  ἀποσύρω, AAN, scrap off 38.  ἀντικνήμιον, neut., shin 39.  προθύμως, adv., freely, willingly 40.  σπουδή, fem., speed, haste, hurry 41.  στάδιον, neut., stadium 42.  θόρυβος, masc., noise, commotion, uproar 43.  τηλικοῦτος, pron., so great, so large 44.  πολύκαρπος, masc., Polycarp 45.  εἴσειμι, PAPDSM, go in, enter 46.  στάδιον, neut., stadium 47. ἰσχύω, 2SPAM, be strong 48. ἀνδρίζομαι, 2SPMM, be manly, act courageously 49.  ἡμέτερος, pron., our 50.  πάρειμι, PAPNPM, be present

193

194

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s λοιπὸν προσαχθέντος1 αὐτοῦ, θόρυβος2 ἦν μέγας ἀκουσάντων, ὅτι Πολύκαρπος συνείληπται.3 2 προσαχθέντα4 οὖν αὐτὸν ἀνηρώτα5 ὁ ἀνθύπατος,6 εἰ αὐτὸς εἴη· Πολύκαρπος. τοῦ δὲ ὁμολογοῦντος,7 ἔπειθεν ἀρνεῖσθαι λέγων· Αἰδέσθητί8 σου τὴν ἡλικίαν,9 καὶ ἕτερα τούτοις ἀκόλουθα,10 ὡς ἔθος11 αὐτοῖς λέγειν· Ὄμοσον12 τὴν Καίσαρος13 τύχην,14 μετανόησον, εἶπον· Αἶρε τοὺς ἀθέους.15 ὁ δὲ Πολύκαρπος ἐμβριθεῖ16 τῷ προσώπῳ εἰς πάντα τὸν ὄχλον τὸν ἐν τῷ σταδίῳ17 ἀνόμων18 ἐθνῶν ἐμβλέψας19 καὶ ἐπισείσας20 αὐτοῖς τὴν χεῖρα, στενάξας21 τε καὶ ἀναβλέψας22 εἰς τὸν οὐρανὸν εἶπεν· Αἶρε τοὺς ἀθέους.23 3 ἐγκειμένου24 δὲ τοῦ ἀνθυπάτου25 καὶ λέγοντος· Ὄμοσον,26 καὶ ἀπολύω σε, λοιδόρησον27 τὸν Χριστόν, ἔφη· 1.  προσάγω, APPGSM, approach, bring forward 2.  θόρυβος, masc., noise, commotion, uproar 3. συλλαμβάνω, 3SRPI, seize, apprehend, arrest 4.  προσάγω, APPASM, approach, bring forward 5. ἀνερωτάω, 3SIAI, question, ask 6.  ἀνθύπατος, masc., proconsul 7.  ὁμολογέω, PAPGSM, acknowledge, admit, confess 8. αἰδέομαι, 2SAPM, have regard for, have respect for 9.  ἡλικία, fem., life span, maturity, age 10.  ἀκόλουθος, adj., following, in accordance with 11.  ἔθος, neut., usual, customarily 12. ὀμνύω, 2SAAM, take an oath, swear 13.  καῖσαρ, masc., emperor, Caesar 14.  τύχη, fem., luck, good fortune 15.  ἄθεος, adj., atheists 16.  ἐμβριθής, adj., weighty, dignified, serious 17.  στάδιον, neut., stadium 18.  ἄνομος, adj. without law, lawless 19.  ἐμβλέπω, AAPNSM, looking intently at 20.  ἐπισείω, AAPNSM, shake at, gesture 21.  στενάζω, AAPNSM, sigh 22.  ἀναβλέπω, AAPNSM, look up 23.  ἄθεος, adj., atheist 24.  ἔγκειμαι., PMPGSM, warn urgently, insist 25.  ἀνθύπατος, masc., proconsul 26. ὀμνύω, 2SAAM, take an oath, swear 27. λοιδορέω, 2SAAM, revile

ὁ Πολύκαρπος·28 Ὀγδοήκοντα29 καὶ ἓξ30 ἔτη· δουλεύω αὐτῷ, καὶ οὐδέν με ἠδίκησεν·31 καὶ πῶς δύναμαι βλασφημῆσαι τὸν βασιλέα μου τὸν σώσαντά με;

10 Ἐπιμένοντος32 δὲ πάλιν αὐτοῦ καὶ

λέγοντος· Ὄμοσον33 τὴν Καίσαρος34 τύχην,35 ἀπεκρίνατο· Εἰ κενοδοξεῖς,36 ἵνα ὀμόσω37 τὴν καίσαρος τύχην, ὡς σὺ λέγεις, προσποιεῖ 38 δὲ ἀγνοεῖν39 με, τίς εἰμι, μετὰ παρρησίας ἄκουε· Χριστιανός40 εἰμι. εἰ δὲ θέλεις τὸν τοῦ Χριστιανισμοῦ41 μαθεῖν42 λόγον, δὸς ἡμέραν καὶ ἄκουσον. 2 ἔφη· ὁ ἀνθύπατος·43 Πεῖσον τὸν δῆμον.44 ὁ δὲ Πολύκαρπος45 εἶπεν· Σὲ μὲν κἂν λόγου ἠξίωσα·46 δεδιδάγμεθα γὰρ ἀρχαῖς καὶ ἐξουσίαις ὑπὸ τοῦ θεοῦ τεταγμέναις47 τιμὴν κατὰ τὸ προσῆκον,48 τὴν μὴ βλάπτουσαν49 ἡμᾶς, ἀπονέμειν·50 ἐκείνους

28.  πολύκαρπος, masc., Polycarp 29.  ὀγδοήκοντα, num., eighty 30.  ἕξ, num., six 31.  δικέω, 3SAAI, unjust, harm, do wrong 32.  ἐπιμένω, PAPGSM, persist 33. ὀμνύω, 2SAAM, take an oath, swear 34.  καῖσαρ, masc., emperor, Caesar 35.  τύχη, fem., luck, good fortune 36. κενοδοξέω, 2SPAI, hold a useless opinion, think senselessly about 37. ὀμνύω, 1SFAI, take an oath, swear 38. προσποιέω, 3SPAI, pretend, act as though 39.  ἀγνοέω, PAN, be ignorant, not to know 40.  χριστιανός, masc., Christian 41.  Χριστιανισμός, masc., the Christian way, Christianity 42.  μανθάνω, AAN, learn 43.  ἀνθύπατος, masc., proconsul 44.  δῆμος, masc., populace, popular assembly, people 45.  πολύκαρπος, masc., Polycarp 46.  ξιόω, 1SAAI, deem worthy, deserving 47.  τάσσω, RPPDPF, designate, determine, appoint 48.  προσήκω, PAPASN, suitable, proper, fitting 49.  βλάπτω, PAPASF, injure, hurt, harm 50.  ἀπονέμω, PAN, impart, pay, show

t h e m a r t y r d o m o f p o ly c a r p δὲ οὐχ ἡγοῦμαι1 ἀξίους τοῦ ἀπολογεῖσθαι2 αὐτοῖς.

11 Ὁ δὲ ἀνθύπατος3 εἶπεν· Θηρία ἔχω,

τούτοις σε παραβαλῶ,4 ἐὰν μὴ μετανοήσῃς. ὁ δὲ εἶπεν· Κάλει, ἀμετάθετος5 γὰρ ἡμῖν ἡ ἀπὸ τῶν κρειττόνων6 ἐπὶ τὰ χείρω7 μετάνοια·8 καλὸν δὲ μετατίθεσθαι9 ἀπὸ τῶν χαλεπῶν10 ἐπὶ τὰ δίκαια. 2 ὁ δὲ πάλιν πρὸς αὐτόν· Πυρί σε ποιήσω δαπανηθῆναι,11 εἰ τῶν θηρίων καταφρονεῖς,12 ἐὰν μὴ μετανοήσῃς. ὁ δὲ Πολύκαρπος13 εἶπεν· Πῦρ ἀπειλεῖς14 τὸ πρὸς ὥραν καιόμενον15 καὶ μετʼ ὀλίγον σβεννύμενον·16 ἀγνοεῖς17 γὰρ τὸ τῆς μελλούσης κρίσεως καὶ αἰωνίου κολάσεως18 τοῖς ἀσεβέσι19 τηρούμενον πῦρ. ἀλλὰ τί βραδύνεις;20 φέρε, ὃ βούλει.

12 Ταῦτα δὲ καὶ ἕτερα πλείονα λέγων

θάρσους21 καὶ χαρᾶς ἐνεπίμπλατο,22 καὶ τὸ πρόσωπον αὐτοῦ χάριτος ἐπληροῦτο,

1. ἡγέομαι, 1SPMI, consider 2.  ἀπολογέομαι, PPN, defend oneself, speak in defense, give a reasoned defense 3.  ἀνθύπατος, masc., proconsul 4. παραβάλλω, 1SFAI, throw 5.  ἀμετάθετος, adj., unalterable, unchangeable, impossible 6.  κρείττων, adj., better 7.  χείρων, adj., worse 8.  μετάνοια, fem., repent, change of mind 9.  μετατίθημι, PMN, transfer, change 10.  χαλεπός, adj., hard, difficult, violent, wicked 11.  δαπανάω, APN, destroy, consume 12. καταφρονέω, 2SPAI, look down on, despise, disregard 13.  πολύκαρπος, masc., Polycarp 14. ἀπειλέω, 2SPAI, warn, threaten 15.  καίω, PPPASN, set on fire, burn 16.  σβέννυμι, PPPASN, quench, extinguish, put out 17. ἀγνοέω, 2SPAI, be ignorant, not know 18.  κόλασις, fem., punishment 19.  ἀσεβής, adj., irreverent, unholy, ungodly 20. βραδύνω, 2SPAI, wait, delay, hesitate 21.  θάρσος, neut., courage 22. ἐμπίπλημι, 3SIPI, satisfy, fill

ὥστε οὐ μόνον μὴ συμπεσεῖν23 ταραχθέντα24 ὑπὸ τῶν λεγομένων πρὸς αὐτόν, ἀλλὰ τοὐναντίον25 τὸν ἀνθύπατον26 ἐκστῆναι,27 πέμψαι τε τὸν ἑαυτοῦ κήρυκα28 ἐν μέσῳ τοῦ σταδίου29 κηρῦξαι τρίς·30 Πολύκαρπος31 ὡμολόγησεν32 ἑαυτὸν Χριστιανὸν33 εἶναι. 2 τούτου λεχθέντος ὑπὸ τοῦ κήρυκος, ἅπαν τὸ πλῆθος34 ἐθνῶν τε καὶ Ἰουδαίων τῶν τὴν Σμύρναν35 κατοικούντων ἀκατασχέτῳ36 θυμῷ37 καὶ μεγάλῃ φωνῇ ἐπεβόα·38 Οὗτός ἐστιν ὁ τῆς Ἀσίας39 διδάσκαλος, ὁ πατὴρ τῶν Χριστιανῶν,40 ὁ τῶν ἡμετέρων41 θεῶν καθαιρέτης,42 ὁ πολλοὺς διδάσκων μὴ θύειν43 μηδὲ προσκυνεῖν. ταῦτα λέγοντες ἐπεβόων44 καὶ ἠρώτων τὸν Ἀσιάρχην45 Φίλιππον, ἵνα ἐπαφῇ46 τῷ Πολυκάρπῳ47 λέοντα.48 ὁ δὲ ἔφη, μὴ εἶναι ἐξὸν49 αὐτῷ, 23.  συμπίπτω, AAN, collapse 24.  ταράσσω, APPAPM, trouble, unnerved, disturb 25.  τοὐναντίον, adv., on the other hand, on the contrary 26.  ἀνθύπατος, masc., proconsul 27.  ἐξίστημι, AAN, confound, amaze, astound 28.  κῆρυξ, masc., proclaimer, herald 29.  στάδιον, neut., stadium 30.  τρίς, adv., three times 31.  πολύκαρπος, masc., Polycarp 32. ὁμολογέω, 3SAAI, acknowledge, admit, confess 33.  χριστιανός, masc., Christian 34.  πλῆθος, neut., great number, multitude, throng 35.  Σμύρνα, fem., Smyrna 36.  ἀκατάσχετος, adj., uncontrolled 37.  θυμός, masc., anger 38.  ἐπιβοάω, 3SIAI, call upon, cry out loudly 39.  Ἀσία, fem., Asia 40.  χριστιανός, masc., Christian 41.  ἡμέτερος, pron., our 42.  καθαιρέτης, masc., destroyer 43.  θύω, PAN, sacrifice 44. ἐπιβοάω, 3PIAI, call upon, cry out loudly 45.  Ἀσιάρχης, masc., Asiarch 46. ἐπαφίημι, 3SAAS, send upon, let loose upon 47.  πολύκαρπος, masc., Polycarp 48.  λέων, masc., lion 49.  ἔξεστι, PAPNSN, it is allowed, it is possible

195

196

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐπειδὴ1 πεπληρώκει τὰ κυνηγέσια.2 3 τότε ἔδοξεν αὐτοῖς ὁμοθυμαδὸν3 ἐπιβοῆσαι,4 ὥστε τὸν Πολύκαρπον5 ζῶντα κατακαῦσαι.6 ἔδει γὰρ τὸ τῆς φανερωθείσης αὐτῷ ἐπὶ τοῦ προσκεφαλαίου7 ὀπτασίας8 πληρωθῆναι, ὅτε ἰδὼν αὐτὸ καιόμενον9 προσευχόμενος εἶπεν ἐπιστραφεὶς τοῖς σὺν αὐτῷ πιστοῖς προφητικῶς·10 Δεῖ με ζῶντα καῆναι.11

13 Ταῦτα οὖν μετὰ τοσούτου12 τάχους13

ἐγένετο, θάττον14 ἢ ἐλέγετο, τῶν ὄχλων παραχρῆμα15 συναγόντων ἔκ τε τῶν ἐργαστηρίων16 καὶ βαλανείων17 ξύλα18 καὶ φρύγανα,19 μάλιστα20 Ἰουδαίων προθύμως,21 ὡς ἔθος22 αὐτοῖς, εἰς ταῦτα ὑπουργούντων.23 2 ὅτε δὲ ἡ πυρκαϊὰ24 ἡτοιμάσθη, ἀποθέμενος25 ἑαυτῷ πάντα τὰ ἱμάτια καὶ λύσας τὴν ζώνην ἐπειρᾶτο26 καὶ ὑπολύειν27 ἑαυτόν, μὴ πρότερον28 τοῦτο ποιῶν διὰ τὸ 1.  ἐπειδή, conj., because, since 2.  κυνηγέσιον, neut., animal hunt 3.  ὁμοθυμαδόν, adv., together, with one mind, with one accord 4.  ἐπιβοάω, AAN, call upon, cry out loudly 5.  πολύκαρπος, masc., Polycarp 6.  κατακαίω, AAN, set on fire, burn 7.  προσκεφάλαιον, neut., pillow 8.  ὀπτασία, fem., vision 9.  καίω, PPPNSN, set on fire, burn 10.  προφητικῶς, adv., prophetically 11.  καίω, APN, set on fire, burn 12.  τοσοῦτος, pron., so great, so much 13.  τάχος, neut., quickness, speed 14.  ταχέως, adv., quickly, soon, at once 15.  παραχρῆμα, adv., at once, immediately 16.  ἐργαστήριον, neut., workshop 17.  βαλανεῖον, neut., bathhouse 18.  ξύλον, neut., timber, wood 19.  φρύγανον, neut., firewood, dry wood 20.  μάλιστα, adv., most of all, especially 21.  προθύμως, adv., willingly, eagerly, zealously 22.  ἔθος, neut., usual, custom 23.  ὑπουργέω, PAPGPM, be helpful, assist 24. πυρκαϊά, fem., funeral pyre, burning pyre 25.  ἀποτίθημι, AMPNSM, take off, lay aside 26. πειράω, 3SIMI, try, attempt 27.  ὑπολύω, PAN, loosen, untie one’s sandals 28.  πρότερος, adv., earlier, formerly

ἀεὶ29 ἕκαστον τῶν πιστῶν σπουδάζειν,30 ὅστις τάχιον31 τοῦ χρωτὸς32 αὐτοῦ ἅψηται· παντὶ γὰρ καλῷ ἀγαθῆς ἕνεκεν33 πολιτείας34 καὶ πρὸ τῆς μαρτυρίας ἐκεκόσμητο.35 3 εὐθέως οὖν αὐτῷ περιετίθετο36 τὰ πρὸς τὴν πυρὰν37 ἡρμοσμένα38 ὄργανα.39 μελλόντων δὲ αὐτῶν καὶ προσηλοῦν,40 εἶπεν· Ἄφετέ με οὕτως· ὁ γὰρ δοὺς ὑπομεῖναι41 τὸ πῦρ δώσει χωρὶς τῆς ὑμετέρας42 ἐκ τῶν ἥλων43 ἀσφαλείας44 ἄσκυλτον45 ἐπιμεῖναι46 τῇ πυρᾷ.47

14 Οἱ δὲ οὐ καθήλωσαν48 μέν, προσέδησαν49 δὲ αὐτόν. ὁ δὲ ὀπίσω τὰς χεῖρας ποιήσας καὶ προσδεθείς,50 ὥσπερ κριὸς51 ἐπίσημος52 ἐκ μεγάλου ποιμνίου53 εἰς προσφοράν,54 ὁλοκαύτωμα55 δεκτὸν56 τῷ θεῷ ἡτοιμασμένον, ἀναβλέψας57 εἰς τὸν οὐρανὸν

29.  ἀεί, adv., continually, always 30.  σπουδάζω, PAN, make haste, hurry, be eager 31.  ταχέως, adv., quickly, swiftly, at once 32.  χρώς, masc., skin 33.  ἕνεκα, prep., for the sake of, on account of, because of 34.  πολιτεία, fem., citizenship, way of life 35. κοσμέω, 3SLM/PI, adorn 36. περιτίθημι, 3SIPI, place around 37.  πυρά, fem., burning mass, pyre 38.  ἁρμόζω, RPPAPN, join, put together 39.  ὄργανον, neut, tool, instrument, material 40.  προσηλόω, PAN, fasten by nails, nail 41.  ὑπομένω, AAN, endure 42.  ὑμέτερος, pron., your 43.  ἧλος, masc., nail 44.  ἀσφάλεια, fem., certainty, security 45.  ἄσκυλτος, adj., unmoved, without moving 46.  ἐπιμένω, AAN, stay, remain 47.  πυρά, fem., pyre, fire 48. καθηλόω, 3PAAI, nail on 49. προσδέω, 3PAAI, bind, tie to 50.  προσδέω, APPNSM, bind, tie to 51.  κριός, masc., ram 52.  ἐπίσημος, adj., splendid, outstanding 53.  ποίμνιον, neut., flock 54.  προσφορά, fem., sacrifice, offering 55.  ὁλοκαύτωμα, neut., whole burnt–offering 56.  δεκτός, adj., pleasing, acceptable 57.  ἀναβλέπω, AAPNSM, look up

t h e m a r t y r d o m o f p o ly c a r p εἶπεν· Κύριε ὁ θεὸς ὁ παντοκράτωρ,1 ὁ τοῦ ἀγαπητοῦ καὶ εὐλογητοῦ2 παιδός3 σου Ἰησοῦ Χριστοῦ πατήρ, διʼ οὗ τὴν περὶ σοῦ ἐπίγνωσιν4 εἰλήφαμεν, ὁ θεὸς ἀγγέλων καὶ δυνάμεων καὶ πάσης τῆς κτίσεως5 παντός τε τοῦ γένους6 τῶν δικαίων, οἳ ζῶσιν ἐνώπιόν σου· 2 εὐλογῶ σε, ὅτι ἠξίωσάς7 με τῆς ἡμέρας καὶ ὥρας ταύτης, τοῦ λαβεῖν με μέρος ἐν ἀριθμῷ8 τῶν μαρτύρων ἐν τῷ ποτηρίῳ τοῦ Χριστοῦ σου εἰς ἀνάστασιν ζωῆς αἰωνίου ψυχῆς τε καὶ σώματος ἐν ἀφθαρσίᾳ9 πνεύματος ἁγίου· ἐν οἷς προσδεχθείην10 ἐνώπιόν σου σήμερον ἐν θυσίᾳ11 πίονι12 καὶ προσδεκτῇ,13 καθὼς προητοίμασας14 καὶ προεφανέρωσας15 καὶ ἐλήρωσας, ὁ ἀψευδὴς16 καὶ ἀληθινὸς17 θεός. 3 διὰ τοῦτο καὶ περὶ πάντων σὲ αἰνῶ,18 σὲ εὐλογῶ, σὲ δοξάζω διὰ τοῦ αἰωνίου καὶ ἐπουρανίου19 ἀρχιερέως Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀγαπητοῦ σου παιδός,20 διʼ οὗ σοὶ σὺν αὐτῷ καὶ πνεύματι ἁγίῳ δόξα καὶ νῦν καὶ εἰς τοὺς μέλλοντας αἰῶνας. ἀμήν.

1.  παντοκράτωρ, masc., All–powerful, Almighty 2.  εὐλογητός, adj., praise, bless 3.  παῖς, masc., child, servant 4.  ἐπίγνωσις, fem., knowledge 5.  κτίσις, fem., creation 6.  γένος, neut., race, nation, people 7. ἀξιόω, 2SAAI, consider worthy 8.  ἀριθμός, masc., part, number 9.  ἀφθαρσία, fem., incorruptibility, immortality 10. προσδέχομαι, 1SAPO, welcome, accept, receive 11.  θυσία, fem. sacrifice 12.  πίων, adj., fat, plump, rich 13.  προσδεκτός, adj., acceptable 14. προετοιμάζω, 2SAAI, prepare beforehand 15. προφανερόω, 2SAAI, reveal in advance 16.  ἀψευδής, adj., free from deceit, trustworthy 17.  ἀληθινός, adj., truthful, true 18. αἰνέω, 1SPAI, praise 19.  ἐπουράνιος, adj., heavenly 20.  παῖς, masc., child, servant

15 Ἀναπέμψαντος21 δὲ αὐτοῦ τὸ ἀμὴν καὶ

πληρώσαντος τὴν εὐχήν,22 οἱ τοῦ πυρὸς ἄνθρωποι ἐξῆψαν23 τὸ πῦρ. μεγάλης δὲ ἐκλαμψάσης24 φλογός,25 θαῦμα26 εἴδομεν, οἷς ἰδεῖν ἐδόθη· οἳ καὶ ἐτηρήθημεν εἰς τὸ ἀναγγεῖλαι27 τοῖς λοιποῖς τὰ γενόμενα. 2 τὸ γὰρ πῦρ καμάρας28 εἶδος29 ποιῆσαν, ὥσπερ ὀθόνη30 πλοίου ὑπὸ πνεύματος πληρουμένη, κύκλῳ31 περιετείχισεν32 τὸ σῶμα τοῦ μάρτυρος· καὶ ἦν μέσον οὐχ ὡς σὰρξ καιομένη,33 ἀλλʼ ὡς ἄρτος ὀπτώμενος34 ἢ ὡς χρυσὸς35 καὶ ἄργυρος36 ἐν καμίνῳ37 πυρούμενος.38 καὶ γὰρ εὐωδίας39 τοσαύτης40 ἀντελαβόμεθα,41 ὡς λιβανωτοῦ 42πνέοντος43 ἢ ἄλλου τινὸς τῶν τιμίων44 ἀρωμάτων.45

16 Πέρας46 γοῦν47 ἰδόντες οἱ ἄνομοι48 μὴ

δυνάμενον αὐτοῦ τὸ σῶμα ὑπὸ τοῦ πυρὸς 21.  ἀναπέμπω, AAPGSM, send up 22.  εὐχή, fem., prayer 23. ἐξάπτω, 3PAAI, kindle, set fire, light 24.  ἐκλάμπω, AAPGSF, burst forth, shine out, blaze 25.  φλόξ, fem., flame 26.  θαῦμα, neut., wonder, marvel, amazement 27.  ἀναγγέλλω, AAN, announce, report 28.  καμάρα, fem., arch, vault 29.  εἶδος, neut., form, shape, appearance 30.  ὀθόνη, fem., sail 31.  κύκλῳ, adv., around, encircle, circle 32. περιτειχίζω, 3SAAI, wall all around 33.  καίω, PPPNSF, set on fire, burn 34.  ὀπτάω, PPPNSM, bake 35.  χρυσός, masc., gold 36.  ἄργυρος, masc., silver 37.  κάμινος, masc., furnace 38.  πυρόω, PPPNSM, make red hot, burn, purge, refine 39.  εὐωδία, fem., sweet smell, fragrance, aroma 40.  τοσοῦτος, fem., so great, so much, very 41. ἀντιλαμβάνω, 1PAMI, perceive 42.  λιβανωτός, masc., incense, frankincense 43.  πνέω, PAPGSM, blow, waft 44.  τίμιος, adj., costly, prized, precious 45.  ἄρωμα, neut., fragrant spice 46.  πέρας, adv., end, boundary, finally 47.  γοῦν, part., then, therefore 48.  ἄνομος, adj., lawless

197

198

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s δαπανηθῆναι,1 ἐκέλευσαν2 προσελθόντα αὐτῷ κομφέκτορα3 παραβῦσαι4 ξιφίδιον.5 καὶ τοῦτο ποιήσαντος, ἐξῆλθεν περιστερὰ6 καὶ πλῆθος7 αἵματος, ὥστε κατασβέσαι8 τὸ πῦρ καὶ θαυμάσαι πάντα τὸν ὄχλον, εἰ τοσαύτη9 τις διαφορὰ10 μεταξὺ11 τῶν τε ἀπίστων12 καὶ τῶν ἐκλεκτῶν· 2 ὧν εἷς καὶ οὗτος γεγόνει ὁ θαυμασιώτατος13 μάρτυς Πολύκαρπος,14 ἐν τοῖς καθʼ ἡμᾶς χρόνοις διδάσκαλος ἀποστολικὸς15 καὶ προφητικὸς16 γενόμενος, ἐπίσκοπος17 τῆς ἐν Σμύρνῃ18 καθολικῆς19 ἐκκλησίας. πᾶν γὰρ ῥῆμα, ὃ ἀφῆκεν ἐκ τοῦ στόματος αὐτοῦ, καὶ ἐτελειώθη20 καὶ τελειωθήσεται.21

17 Ὁ δὲ ἀντίζηλος22 καὶ βάσκανος23 καὶ

πονηρός, ὁ ἀντικείμενος24 τῷ γένει25 τῶν δικαίων, ἰδὼν τό τε μέγεθος26 αὐτοῦ τῆς μαρτυρίας καὶ τὴν ἀπʼ ἀρχῆς ἀνεπίληπτον27 1. δαπανάω, APN, destroy, consume 2. κελεύω, 3PAAI, command, order 3.  κομφέκτωρ, masc., executioner 4.  παραβύω, AAN, plunge into 5.  ξιφίδιον, neut., short sword, dagger 6.  περιστερά, fem., pigeon, dove 7.  πλῆθος, neut., great quantity 8.  κατασβέννυμι, AAN, quench, extinguish 9.  τοσοῦτος, adj., so great, so much 10.  διαφορά, fem., distinction, difference 11.  μεταξύ, adv., between 12.  ἄπιστος, adj., without faith, unbelieving 13.  θαυμάσιος, adj., wonderful, marvelous, remarkable 14.  πολύκαρπος, masc., Polycarp 15.  ἀποστολικός, adj., apostolic 16.  προφητικός, adj., prophetic 17.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 18.  Σμύρνα, fem., Smyrna 19.  καθολικός, adj., catholic, universal 20. τελειόω, 3SAPI, finish, complete 21. τελειόω, 3SFPI, finish, complete 22.  ἀντίζηλος, masc., jealous one, adversary, rival 23.  βάσκανος, masc., envious one, grudging 24.  ἀντίκειμαι, PMPNSM, oppose, be against 25.  γένος, neut., race, people, family 26.  μέγεθος, neut., greatness 27.  ἀνεπίληπτος, adj., irreproachable, blameless

πολιτείαν,28 ἐστεφανωμένον29 τε τὸν τῆς ἀφθαρσίας30 στέφανον31 καὶ βραβεῖον32 ἀναντίρρητον33 ἀπενηνεγμένον,34 ἐπετήδευσεν,35 ὡς μηδὲ τὸ σωμάτιον36 αὐτοῦ ὑφʼ ἡμῶν ληφθῆναι, καίπερ37 πολλῶν ἐπιθυμούντων38 τοῦτο ποιῆσαι καί κοινωνῆσαι39 τῷ ἁγίῳ αὐτοῦ σαρκίῳ. 2 ὑπέβαλεν40 γοῦν41 Νικήτην42 τὸν τοῦ Ἡρώδου πατέρα, ἀδελφὸν δὲ Ἄλκης,43 ἐντυχεῖν44 τῷ ἄρχοντι, ὥστε μὴ δοῦναι αὐτοῦ τὸ σῶμα· μή, φησίν, ἀφέντες τὸν ἐσταυρωμένον τοῦτον ἄρξωνται σέβεσθαι.45 καὶ ταῦτα εἶπον ὑποβαλλόντων46 καὶ ἐνισχυόντων47 τῶν Ἰουδαίων, οἳ καὶ ἐτήρησαν, μελλόντων ἡμῶν ἐκ τοῦ πυρὸς αὐτὸν λαμβάνειν· ἀγνοοῦντες,48 ὅτι οὔτε τὸν Χριστόν ποτε49 καταλιπεῖν50 δυνησόμεθα, τὸν ὑπὲρ τῆς τοῦ παντὸς κόσμου τῶν σωζομένων σωτηρίας παθόντα ἄμωμον51 ὑπὲρ ἁμαρτωλῶν, οὔτε ἕτερόν τινα σέβεσθαι.52 3 τοῦτον μὲν γὰρ 28.  πολιτεία, fem., citizenship, way of life 29.  στεφανόω, RPPASM, crown 30.  ἀφθαρσία, fem., incorruptibility, immortality 31.  στέφανος, masc., crown 32.  βραβεῖον, neut., award, prize 33.  ἀναντίρρητος, adj., not to be opposed, undeniable 34.  ἀποφέρω, AMPASM, carry off, take away 35. ἐπιτηδεύω, 3SAAI, take care, pursued 36.  σωμάτιον, neut., poor body, body 37.  καίπερ, conj., although 38.  ἐπιθυμέω, PAPGPM, long for, desire 39.  κοινωνέω, AAN, have in common, share 40. ὑποβάλλω, 3SAAI, instigate, incite 41.  γοῦν, part., then, therefore 42.  Νικήτης, masc., Nicetes 43.  Ἄλκη, fem., Alce 44.  ἐντυγχάνω, AAN, approach, appeal, petition 45.  σέβω, PMN, worship 46.  ὑποβάλλω, PAPGPM, incite, instigate 47.  ἐνισχύω, PAPGPM, confirm, strengthen 48.  ἀγνοέω, PAPNPM, be ignorant, not to know, not realize 49.  ποτέ, part., ever 50.  καταλείπω, AAN, give up, leave, forsake, abandon 51.  ἄμωμος, adj., blameless 52.  σέβω, PMN, worship

t h e m a r t y r d o m o f p o ly c a r p υἱὸν ὄντα τοῦ θεοῦ προσκυνοῦμεν, τοὺς δὲ μάρτυρας ὡς μαθητὰς καὶ μιμητὰς1 τοῦ κυρίου ἀγαπῶμεν ἀξίως2 ἕνεκα3 εὐνοίας4 ἀνυπερβλήτου5 τῆς εἰς τὸν ἴδιον βασιλέα καὶ διδάσκαλον· ὧν γένοιτο καὶ ἡμᾶς κοινωνούς6 τε καὶ συμμαθητὰς7 γενέσθαι.

18 Ἰδὼν οὖν ὁ κεντυρίων8 τὴν τῶν

Ἰουδαίων γενομένην φιλονεικίαν,9 θεὶς αὐτὸν ἐν μέσῳ, ὡς ἔθος10 αὐτοῖς, ἔκαυσεν.11 2 οὕτως τε ἡμεῖς ὕστερον12 ἀνελόμενοι13 τὰ τιμιώτερα14 λίθων πολυτελῶν15 καὶ δοκιμώτερα16 ὑπὲρ χρυσίον17 ὀστᾶ18 αὐτοῦ ἀπεθέμεθα,19 ὅπου καὶ ἀκόλουθον20 ἦν. 3 ἔνθα21 ὡς δυνατὸν ἡμῖν συναγομένοις ἐν ἀγαλλιάσει22 καὶ χαρᾷ· παρέξει23 ὁ κύριος ἐπιτελεῖν24 τὴν τοῦ μαρτυρίου25 αὐτοῦ ἡμέραν γενέθλιον,26 εἴς τε τὴν 1.  μιμητής, masc., imitator 2.  ἀξίως, adv., worthy, worthily 3.  ἕνεκα, adv., on account of, because of 4.  εὔνοια, fem., goodwill, favor 5.  ἀνυπέρβλητος, adj., unsurpassed 6.  κοινωνός, masc., sharer, partner 7.  συμμαθητής, masc., fellow–disciple 8.  κεντυρίων, masc., centurion 9.  φιλονεικία, fem., dispute, argument 10.  ἔθος, neut., usual, custom 11. καίω, 3SAAI, light, kindle, set on fire, burn 12.  ὕστερος, adv., later, finally, afterward 13.  ἀναιρέω, AMPNPM, take away, remove 14.  τίμιος, adj., costly, prized, precious 15.  πολυτελής, adj., very expensive 16.  δόκιμος, adj., tested, genuine, approved, honored 17.  χρυσίον, neut., gold 18.  ὀστέον, neut. bone 19. ἀποτίθημι, 1PAMI, lay aside, put away, deposit 20.  ἀκόλουθος, adj., following, appropriate to, suitable 21.  ἔνθα, adv., there, where 22.  ἀγαλλίασις, fem., exultation, great joy 23. παρέχω, 3SFAI, grant, make happen, provide 24.  ἐπιτελέω, PAN, complete, fulfill 25.  μαρτύριον, neut., testimony, martyrdom 26.  γενέθλιος, adj., belonging to one’s birth, birthday

τῶν προηθληκότων27 μνήμην28 καὶ τῶν μελλόντων ἄσκησίν29 τε καὶ ἑτοιμασίαν.30

19 Τοιαῦτα τὰ κατὰ τὸν μακάριον

Πολύκαρπον,31 ὃς σὺν τοῖς ἀπὸ Φιλαδελφίας32 δωδέκατος33 ἐν Σμύρνῃ34 μαρτυρήσας, μόνος ὑπὸ πάντων μᾶλλον μνημονεύεται,35 ὥστε καὶ ὑπὸ τῶν ἐθνῶν ἐν παντὶ τόπῳ λαλεῖσθαι· οὐ μόνον διδάσκαλος γενόμενος ἐπίσημος,36 ἀλλὰ καὶ μάρτυς ἔξοχος,37 οὗ τὸ μαρτύριον38 πάντες ἐπιθυμοῦσιν39 μιμεῖσθαι40 κατὰ τὸ εὐαγγέλιον Χριστοῦ γενόμενον. 2 διὰ τῆς ὑπομονῆς καταγωνισάμενος41 τὸν ἄδικον42 ἄρχοντα καὶ οὕτως τὸν τῆς ἀφθαρσίας43 στέφανον44 ἀπολαβών,45 σὺν τοῖς ἀποστόλοις καὶ πᾶσιν δικαίοις ἀγαλλιώμενος46 δοξάζει τὸν θεὸν καὶ πατέρα παντοκράτορα47 καὶ εὐλογεῖ τὸν κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν σωτῆρα48 τῶν ψυχῶν ἡμῶν καὶ κυβερνήτην49 τῶν

27.  προαθλέω, RAPGPM, compete in former times, already compete 28.  μνήμη, fem., memory 29.  ἄσκησις, fem., exercise, training 30.  ἑτοιμασία, fem., readiness, preparation 31.  πολύκαρπος, masc., Polycarp 32.  Φιλαδελφία, fem., Philadelphia 33.  δωδέκατος, adj., twelfth 34.  Σμύρνα, fem., Smyrna 35. μνημονεύω, 3SPMI, call to mind, remember 36.  ἐπίσημος, adj., well–known 37.  ἔξοχος, adj., distinguished, prominent 38.  μαρτύριον, neut., testimony, martyrdom 39. ἐπιθυμέω, 3PPAI, long for, desire 40.  μιμέομαι, PMN, mimic, copy, imitate 41.  καταγωνίζομαι, AMPNSM, conquer, overcome 42.  ἄδικος, adj., unrighteous, unjust 43.  ἀφθαρσία, fem., incorruptibility, immortality 44.  στέφανος, masc., crown 45.  ἀπολαμβάνω, AAPNSM, receive 46.  ἀγαλλιάω, PMPNSM, exult, rejoice exceedingly 47.  παντοκράτωρ, masc., All–powerful, Almighty 48.  σωτήρ, masc., savior 49.  κυβερνήτης, masc., shipmaster, pilot

199

200

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s σωμάτων ἡμῶν καὶ ποιμένα1 τῆς κατὰ τὴν οἰκουμένην2 καθολικῆς3 ἐκκλησίας.

20 Ὑμεῖς μὲν οὖν ἠξιώσατε4 διὰ

πλειόνων δηλωθῆναι5 ὑμῖν τὰ γενόμενα, ἡμεῖς δὲ κατὰ τὸ παρὸν6 ἐπὶ κεφαλαίῳ7 μεμηνύκαμεν8 διὰ τοῦ ἀδελφοῦ ἡμῶν Μαρκίωνος.9 μαθόντες10 οὖν ταῦτα καὶ τοῖς ἐπέκεινα11 ἀδελφοῖς τὴν ἐπιστολὴν12 διαπέμψασθε,13 ἵνα καὶ ἐκεῖνοι δοξάζωσιν τὸν κύριον τὸν ἐκλογὰς14 ποιοῦντα ἀπὸ τῶν ἰδίων δούλων. 2 Τῷ δὲ δυναμένῳ πάντας ἡμᾶς εἰσαγαγεῖν15 ἐν τῇ αὐτοῦ χάριτι καὶ δωρεᾷ16 εἰς τὴν ἐπουράνιον17 αὐτοῦ βασιλείαν διὰ τοῦ μονογενοῦς18 παιδὸς19 αὐτοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, δόξα, τιμή, κράτος,20 μεγαλωσύνη21 εἰς τοὺς αἰῶνας. προσαγορεύετε22 πάντας τοὺς ἁγίους. ὑμᾶς οἱ σὺν ἡμῖν προσαγρεύουσιν23 καὶ Εὐάρεστος24 ὁ γράψας πανοικεί.25

1.  ποιμήν, masc., shepherd 2.  οἰκουμένη, fem., the inhabited earth, the world 3.  καθολικός, adj., catholic, universal 4. ἀξιόω, 2PAAI, request 5.  δηλόω, APN, make clear, explain 6.  πάρειμι, PAPASN, be present 7.  κεφάλαιον, neut., main point, summary 8. μηνύω, 1PRAI, explain, inform, mention 9.  Μαρκίων, masc., Marcion 10.  μανθάνω, AAPNPM, learn 11.  ἐπέκεινα, adv., farther on, beyond 12.  ἐπιστολή, fem., epistle, letter 13. διαπέμπω, 2PAMM, send over, send 14.  ἐκλογή, fem., chosen 15.  εἰσάγω, AAN, introduce, bring in, lead 16.  δωρεά, fem., gift 17.  ἐπουράνιος, adj., heavenly 18.  μονογενής, adj., only begotten, one and only 19.  παῖς, masc., child, son 20.  κράτος, neut., might, strength, power 21.  μεγαλωσύνη, fem., greatness, majesty 22. προσαγορεύω, 2PPAM, greet 23. προσαγορεύω, 3PPAI, greet 24.  Εὐάρεστος, masc., Evarestus 25.  πανοικεί, adv., with one’s whole household

21 Μαρτυρεῖ δὲ ὁ μακάριος Πολύκαρπος26 μηνὸς27 Ξανθικοῦ28 δευτέρα ἱσταμένου, πρὸ ἑπτὰ καλανδῶν29 Μαρτίων,30 σαββάτῳ μεγάλῳ, ὥρᾳ ὀγδόῃ.31 συνελήφθη32 δὲ ὑπὸ Ἡρώδου ἐπὶ ἀρχιερέως Φιλίππου Τραλλιανοῦ,33 ἀνθυπατεύοντος34 Στατίου35 Κοδράτου,36 βασιλεύοντος37 δὲ εἰς τοὺς αἰῶνας Ἰησοῦ Χριστοῦ. ᾧ ἡ δόξα, τιμή, μεγαλωσύνη,38 θρόνος αἰώνιος ἀπὸ γενεᾶς εἰς γενεάν. ἀμήν.

22 Ἐρρῶσθαι39 ὑμᾶς εὐχόμεθα,40 ἀδελφοί,

στοιχοῦντας41 τῷ κατὰ τὸ εὐαγγέλιον λόγῳ Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθʼ οὗ δόξα τῷ θεῷ καὶ πατρὶ καὶ ἁγίῳ πνεύματι, ἐπὶ σωτηρίᾳ τῇ τῶν ἁγίων ἐκλεκτῶν,42 καθὼς ἐμαρτύρησεν ὁ μακάριος Πολύκαρπος,43 οὗ γένοιτο ἐν τῇ βασιλείᾳ Ἰησοῦ Χριστοῦ πρὸς τὰ ἴχνη44 εὑρεθῆναι ἡμᾶς. 2 Ταῦτα μετεγράψατο45 μὲν Γάϊος46 ἐκ τῶν Εἰρηναίου,47 μαθητοῦ τοῦ Πολυκάρπου, ὃς καὶ συνεπολιτεύσατο48 τῷ 26.  πολύκαρπος, masc., Polycarp 27.  μήν, masc., month 28.  Ξανθικός, masc., Xanthicus [μηνὸς Ξανθικοῦ δευτέρα ἱσταμένου = Feb., 22 or 23] 29.  καλάνδαι, fem., calend [first day of the month in the Roman calendar] 30.  Μαρτίος, masc., March 31.  ὄγδοος, adj., eighth [ὥρᾳ ὀγδόῃ = 2:00 pm] 32. συλλαμβάνω, 3SAPI, seize, apprehend, arrest 33.  Τραλλιανός, masc., Trallian, of Tralles 34.  ἀνθυπατεύω, PAPGSM, be proconsul 35.  Στάτιος, masc., Statius 36.  Κοδράτος, masc., Quadratus 37.  βασιλεύω, PAPGSM, rule, reign 38.  μεγαλωσύνη, fem., greatness, majesty 39.  ῥώννυμι, RPN, goodbye, farewell 40. εὔχομαι, 1PPMI, pray, wish 41.  στοιχέω, PAPAPM, hold to, follow, conform, conduct 42.  ἐκλεκτός, adj., chosen, elect 43.  πολύκαρπος, masc., Polycarp 44.  ἴχνος, neut., footstep 45. μεταγράφω, 3SAMI, copy, transcribe 46.  Γάϊος, masc., Gaius 47.  Εἰρηναῖος, masc., Ireneaus 48. συμπολιτεύομαι, 3SAMI, lived in the same city

t h e m a r t y r d o m o f p o ly c a r p Εἰρηναίῳ. ἐγὼ δὲ Σωκράτης1 ἐν Κορίνθῳ2 ἐκ τῶν Γαΐου ἀντιγράφων3 ἔγραψα. ἡ χάρις μετὰ πάντων. 3 Ἐγὼ δὲ πάλιν Πιόνιος4 ἐκ τοῦ προγεγραμμένου5 ἔγραψα ἀναζητήσας6 αὐτά, κατὰ ἀποκάλυψιν7 φανερώσαντός μοι τοῦ μακαρίου Πολυκάρπου, καθὼς δηλώσω8 ἐν τῷ καθεξῆς,9 συναγαγὼν αὐτὰ ἤδη σχεδὸν10 ἐκ τοῦ χρόνου κεκμηκότα,11 ἵνα κἀμὲ συναγάγῃ ὁ κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς μετὰ τῶν ἐκλεκτῶν12 αὐτοῦ εἰς τὴν οὐράνιον13 βασιλείαν αὐτοῦ, ᾧ ἡ δόξα σὺν τῷ πατρὶ καὶ ἁγίῳ πνεύματι εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.

2 Ταῦτα μετεγράψατο14 μὲν Γάϊος15 ἐκ

μαρτυρίου21 τοῦ ἐπισκόπου22 Πολυκάρπου γενόμενος ἐν Ῥώμῃ,23 πολλοὺς ἐδίδαξεν· οὗ καὶ πολλὰ συγγράμματα24 κάλλιστα25 καὶ ὀρθότατα26 φέρεται, ἐν οἷς μέμνηται27 Πολυκάρπου, ὅτι παρʼ αὐτοῦ ἔμαθεν,28 ἱκανῶς29 τε πᾶσαν αἵρεσιν30 ἤλεγξεν31 καὶ τὸν ἐκκλησιαστικὸν32 κανόνα33 καὶ καθολικόν,34 ὡς παρέλαβεν παρὰ τοῦ ἁγίου, καὶ παρέδωκεν.35 4 λέγει δὲ καὶ τοῦτο· ὅτι συναντήσαντός36 ποτε37 τῷ ἁγίῳ Πολυκάρπῳ Μαρκίωνος,38 ἀφʼ οὗ οἱ λεγόμενοι Μαρκιωνισταί,39 καὶ εἰπόντος· Ἐπιγίνωσκε ἡμᾶς, Πολύκαρπε, εἶπεν αὐτὸς τῷ Μαρκίωνι· Ἐπιγινώσκω, επιγινώσκω τὸν πρωτότοκον40 τοῦ σατανᾶ. 5 καὶ τοῦτο δὲ φέρεται ἐν τοῖς τοῦ Εἰρηναίου41 συγγράμμασιν,42 ὅτι ᾗ ἡμέρᾳ καὶ ὥρᾳ ἐν Σμύρνῃ43 ἐμαρτύρησεν ὁ Πολύκαρπος, ἤκουσεν φωνὴν ἐν τῇ Ῥωμαίων44 πόλει

1.  Σωκράτης, masc. Socrates 2.  Κόρινθος, fem., Corinth 3.  ἀντίγραφον, neut., copy 4.  Πιόνιος, masc., Pionius 5.  προγράφω, RPPGSN, aforementioned writing, previously mentioned copy 6.  ἀναζητέω, AAPNSM, look for, search, investigate 7.  ἀποκάλυψις, fem., revelation 8. δηλόω, 1SFAI, reveal, make clear, show, explain 9.  καθεξῆς, adv., what follows 10.  σχεδόν, adv., almost, nearly 11.  κάμνω, RAPAPN, worn out, weary, fatigue 12.  ἐκλεκτός, adj., chosen, elect 13.  οὐράνιος, adj., heavenly 14. μεταγράφω, 3SAMI, copy, transcribe 15.  Γάϊος, masc., Gaius 16.  Εἰρηναῖος, masc., Ireneaus 17.  σύγγραμμα, neut., book, written composition, writing 18. συμπολιτεύομαι, 3SAMI, lived in the same city 19.  Εἰρηναῖος, masc., Ireneaus 20.  πολύκαρπος, masc., Polycarp

21.  μαρτύριον, neut., testimony, martyrdom 22.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 23.  Ῥώμη, fem., Rome 24.  σύγγραμμα, neut., book, written composition, writing 25.  καλός, adj., beautiful, excellent 26.  ὀρθός, adj., straight, correct, true 27. μιμνῄσκομαι, 3SRMI, call to mind, remember 28. μανθάνω, 3SAAI, learn 29.  ἱκανῶς, adv., fully, sufficiently, capably 30.  αἵρεσις, fem., sectarian dogma, heresy 31. ἐλέγχω, 3SAAI, put to shame, reprove, refute 32.  ἐκκλησιαστικός, adj., pertaining to the universal church, ecclesiastical 33.  κανών, masc., standard, rule, rule of faith 34.  καθολικός, adj., catholic, universal 35. παραδίδωμι, 3SAAI, hand over, pass on, transmit 36.  συναντάω, AAPGSM, meet 37.  ποτέ, part., once, formerly, when 38.  Μαρκίων, masc., Marcion 39.  Μαρκιωνιστής, masc., Marcionite 40.  πρωτότοκος, adj., firstborn 41.  Εἰρηναῖος, masc., Ireneaus 42.  σύγγραμμα, neut., book, written composition, writing 43.  Σμύρνα, fem., Smyrna 44.  Ῥωμαίος, adj., Roman

Alternate Epilogue from the Moscow Codex (m)

τῶν Εἰρηναίου16 συγγραμμάτων,17 ὃς καὶ συνεπολιτεύσατο18 τῷ Εἰρηναίῳ,19 μαθητῇ γεγονότι τοῦ ἁγίου Πολυκάρπου.20 3 οὗτος γὰρ ὁ Εἰρηναῖος, κατὰ τὸν καιρὸν τοῦ

201

202

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ὑπάρχων ὁ Εἰρηναῖος ὡς σάλπιγγος1 λεγούσης· Πολύκαρπος ἐμαρτύρησεν. 6 Ἐκ τούτων οὖν, ὡς προλέλεκται,2 τῶν τοῦ Εἰρηναίου συγγραμμάτων Γάϊος3 μετεγράψατο,4 ἐκ δὲ τῶν Γαΐου ἀντιγράφων5 Ἰσοκράτης6 ἐν Κορίνθῳ.7 ἐγὼ δὲ πάλιν Πιόνιος8 ἐκ τῶν Ἰσοκράτους ἀντιγράφων ἔγραψα κατὰ ἀποκάλυψιν9 τοῦ ἁγίου Πολυκάρπου ζητήσας αὐτά, συναγαγὼν αὐτὰ ἤδη· σχεδὸν10 ἐκ τοῦ χρόνου κεκμηκότα,11 ἵνα κἀμὲ συναγάγῃ ὁ κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς μετὰ τῶν ἐκλεκτῶν12 αὐτοῦ εἰς τὴν ἐπουράνιον13 αὐτοῦ βασιλείαν· ᾧ ἡ δόξα σὺν τῷ πατρὶ καὶ τῷ υἱῷ καὶ τῷ ἁγίῳ πνεύματι εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.

1.  σάλπιγξ, fem., trumpet 2. προλέγω, 3SRPI, say beforehand 3.  Γάϊος, masc., Gaius 4. μεταγράφω, 3SAMI, copy, transcribe 5.  ἀντίγραφον, neut., copy 6.  Ἰσοκράτης, masc., Isocrates 7.  Κόρινθος, fem., Corinth 8.  Πιόνιος, masc., Pionius 9.  ἀποκάλυψις, fem., revelation 10.  σχεδόν, adv., almost, nearly 11.  κάμνω, RAPAPN, worn out, weary, fatigue 12.  ἐκλεκτός, adj., chosen, elect 13.  οὐράνιος, adj., heavenly

The Epistle of Barnabas

Who

What

While the name Barnabas may recall the companion of Paul (Galatians 2 and Acts 11–15), it is extremely unlikely that he is the actual author of this letter. Eusebius regarded the epistle as a spurious writing, but Jerome (Rome) and Clement of Alexandria, as well as Serapion, (Egypt) maintained that it was from the apostle Barnabas. The author never names himself. It is possible that the author may have been another early church leader with the name Barnabas, or it could have been a used as a pseudonym. Most likely, the epistle was attributed apostolic authorship for inclusion into the NT canon. The Epistle of Barnabas is included in the Codex Sinaiticus together with the Shepherd of Hermas as one of the earliest manuscripts of the complete NT text, which suggests some believed it to be canonical.

The Epistle of Barnabas represents an example of how early Christians approached the interpretation of the Jewish scripture (OT) and how it relates to the Christian faith by using the allegorical method. While set within an epistolary framework (1.1–8; 21.1–9), it is a treatise divided into two parts. The first and most prominent section (21.1–17.2) consists of a series of arguments pointing out how the Jewish people have misread their Scriptures. The author attempts to reveal the truth of the Jewish scriptures by providing the true interpretation of various passages based on the special knowledge (gnosis) which he has received from God (1.5, 7; 5.3; 6.9–10; 9.9). The second section (18.1–20.2) presents another version of the “Two Ways” material, which is similar to what is found in the first six chapters of the Didache.

When

Texts

The only indication for a date is a reference to the destruction of the Temple in Jerusalem (16.3–5); therefore, it must have been composed after 70 CE. Also, it was likely written prior to when Hadrian rebuilt the city and constructed a Roman temple on the site after the Bar–Kokhba revolt in 132–135 CE. The Epistle of Barnabas was written sometime between 70 and 135 CE.

The oldest complete Greek manuscript of The Epistle of Barnabas is preserved in the Codex Sinaiticus [S or ‫( ]א‬4th c.) and Codex Constantinopolitanus/Hierosolymitanus [H] (1056 CE). There are nine defective or partial Greek manuscripts [G] (11th c. and later) which have merged with Polycarp’s letter to the Philippians where it ends abruptly in 9.2 after καὶ δι᾽ὑμᾶς ὑπό and

203

204

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s immediately picks up with the text of The Epistle of Barnabas beginning in 5.7 with τὸν λαὸν καινόν. In addition to the Latin translations [L] which only include chapters 1–17, there is a papyrus fragment [P] with 9.1–6.

Reading Difficulty The Epistle of Barnabas has a moderate to higher difficulty level. While some of the vocabulary and syntax is more accessible to second and third year Greek students, there are fairly difficult sections scattered throughout this epistle. It is recommended that the Greek student reads the Epistle of Barnabas after having worked through some easier readings first.

ΒΑΡΝΑΒΑ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

1 Χαίρετε υἱοὶ καὶ θυγατέρες,1 ἐν ὀνόματι

καὶ πάντως20 ἀναγκάζομαι21 κἀγὼ εἰς τοῦτο, ἀγαπᾶν ὑμᾶς ὑπὲρ τὴν ψυχήν μου, ὅτι μεγάλη πίστις καὶ ἀγάπη ἐγκατοικεῖ22 ἐν ὑμῖν ἐπʼ ἐλπίδι ζωῆς αὐτοῦ. 5 λογισάμενος οὖν τοῦτο, ὅτι ἐὰν μελήσῃ23 μοι περὶ ὑμῶν τοῦ μέρος τι μεταδοῦναι24 ἀφʼ οὗ ἔλαβον, ὅτι ἔσται μοι τοιούτοις πνεύμασιν ὑπηρετήσαντι25 εἰς μισθόν,26 ἐσπούδασα27 κατὰ μικρὸν ὑμῖν πέμπειν, ἵνα μετὰ τῆς πίστεως ὑμῶν τελείαν28 ἔχητε τὴν γνῶσιν.29 6 Τρία οὖν δόγματά30 ἐστιν κυρίου ζωῆς ἐλπίς, ἀρχὴ καὶ τέλος πίστεως ἡμῶν καὶ δικαιοσύνη, κρίσεως ἀρχὴ καὶ τέλος ἀγάπη εὐφροσύνης31 καὶ ἀγαλλιάσεως32 ἔργων δικαιοσύνης μαρτυρία. 7 ἐγνώρισεν33 γὰρ ἡμῖν ὁ δεσπότης34 διὰ τῶν προφητῶν τὰ παρεληλυθότα35 καὶ τὰ ἐνεστῶτα,36 καὶ τῶν μελλόντων δοὺς ἀπαρχὰς37 ἡμῖν γεύσεως,38 ὧν τὰ καθʼ ἕκαστα βλέποντες

κυρίου τοῦ ἀγαπήσαντος ἡμᾶς, ἐν εἰρήνῃ.

2 Μεγάλων μὲν ὄντων καὶ πλουσίων2 τῶν

τοῦ θεοῦ δικαιωμάτων3 εἰς ὑμᾶς, ὑπέρ τι καὶ καθʼ ὑπερβολὴν4 ὑπερευφραίνομαι5 ἐπὶ τοῖς μακαρίοις καὶ ἐνδόξοις6 ὑμῶν πνεύμασιν οὕτως ἔμφυτον7 τῆς δωρεᾶς8 πνευματικῆς9 χάριν εἰλήφατε. 3 διὸ καὶ μᾶλλον συγχαίρω10 ἐμαυτῷ ἐλπίζων σωθῆναι, ὅτι ἀληθῶς11 βλέπω ἐν ὑμῖν ἐκκεχυμένον12 ἀπὸ τοῦ πλουσίου τῆς πηγῆς13 κυρίου πνεῦμα ἐφʼ ὑμᾶς. οὕτω με ἐξέπληξεν14 ἐπὶ ὑμῶν ἡ ἐμοὶ ἐπιποθήτη15 ὄψις16 ὑμῶν. 4 πεπεισμένος οὖν τοῦτο καὶ συνειδὼς17 ἐμαυτῷ, ὅτι ἐν ὑμῖν λαλήσας πολλὰ ἐπίσταμαι,18 ὅτι ἐμοὶ συνώδευσεν19 ἐν ὁδῷ δικαιοσύνης κύριος, 1.  Θυγάτηρ, fem., daughter 2.  πλούσιος, adj., wealthy, rich 3.  δικαίωμα, neut., righteous act 4.  ὑπερβολή, fem., extraordinary, abundance, beyond measure 5. ὑπερευφραίνομαι, 1SPMI, rejoice exceedingly 6.  ἔνδοξος, adj., honored, glorious 7.  ἔμφυτος, adj., implanted 8.  δωρεά, fem., present, gift 9.  πνευματικός, adj., spiritual 10. συγχαίρω, 1SPAI, rejoice with 11.  ἀληθῶς, adv., truly 12.  ἐκχέω, RPPNSN, pour out 13.  πηγή, fem., fountain, spring 14. ἐκπλήσσω, 3SAAI, amaze, astound 15.  ἐπιπόθητος, adj., long for, greatly desire 16.  ὄψις, fem., appearance, face 17.  σύνοιδα, RAPNSM, share the knowledge of, be conscience of, realize 18. ἐπίσταμαι, 1SPPI, understand, know 19. συνοδεύω, 3SAAI, travel together with

20.  πάντως, adv., all, altogether, totally 21. ἀναγκάζω, 1SPPI, force, compel 22. ἐγκατοικέω, 3SPAI, reside, dwell, live 23. μέλω, 2SAMS, be concerned, care for 24.  μεταδίδωμι, AAN, give a part of, share 25.  ὑπηρετέω, AAPDSM, render service, serve 26.  μισθός, masc., wages, pay, reward 27. σπουδάζω, 1SAAI, hasten, hurry, be eager 28.  τέλειος, adj., mature, perfect, complete 29.  γνῶσις, fem., knowledge 30.  δόγμα, neut., doctrine, teaching 31.  εὐφροσύνη, fem., gladness, joy 32.  ἀγαλλίασις, fem., exultation, great joy 33. γνωρίζω, 3SAAI, explain, make known 34.  δεσπότης, masc., master, lord 35.  παρέρχομαι, RAPAPN, pass by 36.  ἐνίστημι, RAPAPN, be present 37.  ἀπαρχή, fem., first fruits 38.  γεῦσις, fem., taste

205

206

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐνεργούμενα,1 καθὼς ἐλάλησεν, ὀφείλομεν πλουσιώτερον2 καὶ ὑψηλότερον3 προσάγειν4 τῷ φόβῳ αὐτοῦ. 8 ἐγὼ δὲ οὐχ ὡς διδάσκαλος, ἀλλʼ ὡς εἷς ἐξ ὑμῶν ὑποδείξω5 ὀλίγα, διʼ ὧν ἐν τοῖς παροῦσιν6 εὐφρανθήσεσθε.7

2 Ἡμερῶν οὖν οὐσῶν πονηρῶν καὶ αὐτοῦ

τοῦ ἐνεργοῦντος8 ἔχοντος τὴν ἐξουσίαν, ὀφείλομεν ἑαυτοῖς προσέχοντες9 ἐκζητεῖν10 τὰ δικαιώματα11 κυρίου. 2 τῆς οὖν πίστεως ἡμῶν εἰσιν βοηθοὶ12 φόβος καὶ ὑπομονή, τὰ δὲ συμμαχοῦντα13 ἡμῖν μακροθυμία14 καὶ ἐγκράτεια· 3 τούτων οὖν μενόντων τὰ πρὸς κύριον ἁγνῶς,15 συνευφραίνονται16 αὐτοῖς σοφία, σύνεσις,17 ἐπιστήμη,18 γνῶσις.19 4 πεφανέρωκεν γὰρ ἡμῖν διὰ πάντων τῶν προφητῶν, ὅτι οὔτε θυσιῶν20 οὔτε ὁλοκαυτωμάτων21 οὔτε προσφορῶν22 χρῄζει,23 λέγων ὅτε μέν· 5 Τί μοι πλῆθος24 1.  ἐνεργέω, PMPAPN, be at work, come to pass 2.  πλούσιος, adj., wealthy, rich 3.  ὑψηλός, adj., high, exalted, very valuable 4.  προσάγω, PAN, bring, offer 5. ὑποδείκνυμι, 1SFAI, make known, indicate, show 6.  πάρειμι, PAPDPN, be present, 7. εὐφραίνω, 2PFPI, gladden, celebrate, rejoice 8.  ἐνεργέω, PAPGSM, be at work 9.  προσέχω, PAPNPM, take care, be concerned about, give attention to 10.  ἐκζητέω, PAN, search for, seek out 11.  δικαίωμα, neut., righteous act 12.  βοηθός, masc., assistant, helper 13.  συμμαχέω, PAPNPN, assist, help 14.  μακροθυμία, fem., longsuffering, patience 15.  ἁγνῶς, adv., purely, sincerely 16. συνευφραίνομαι, 3PPMI, rejoice together with 17.  σύνεσις, fem., understanding 18.  ἐπιστήμη, fem., insight, perception 19.  γνῶσις, fem., knowledge 20.  θυσία, fem., offering, sacrifice 21.  ὁλοκαύτωμα, neut., whole burnt offering 22.  προσφορά, fem., gift, offering 23. χρῄζω, 3SPAI, lack, need 24.  πλῆθος, neut., great quantity, large number

τῶν θυσιῶν25 ὑμῶν; λέγει κύριος. πλήρης26 εἰμὶ ὁλοκαυτωμάτων, καὶ στέαρ27 ἀρνῶν28 καὶ αἷμα ταύρων29 καὶ τράγων30 οὐ βούλομαι, οὐδʼ ἂν ἔρχησθε ὀφθῆναί μοι. τίς γὰρ ἐξεζήτησεν31 ταῦτα ἐκ τῶν χειρῶν ὑμῶν; πατεῖν32 μου τὴν αὐλὴν33 οὐ προσθήσεσθε.34 ἐὰν φέρητε σεμίδαλιν,35 μάταιον·36 θυμίαμα37 βδέλυγμά38 μοί ἐστιν· τὰς νεομηνίας39 ὑμῶν καὶ τὰ σάββατα οὐκ ἀνέχομαι.40 6 ταῦτα οὖν κατήργησεν,41 ἵνα ὁ καινὸς νόμος τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἄνευ42 ζυγοῦ43 ἀνάγκης44 ὤν, μὴ ἀνθρωποποίητον45 ἔχῃ τὴν προσφοράν.46 7 λέγει δὲ πάλιν πρὸς αὐτούς· Μὴ ἐγὼ ἐνετειλάμην47 τοῖς πατράσιν ὑμῶν ἐκπορευομένοις ἐκ γῆς Αἰγύπτου,48 προσενέγκαι49 μοι ὁλοκαυτώματα50 καὶ θυσίας;51 8 ἀλλʼ ἢ τοῦτο ἐνετειλάμην αὐτοῖς· 25.  θυσία, fem., offering, sacrifice 26.  πλήρης, adj., full 27.  στέαρ, neut., fat 28.  ἀρήν, masc., lamb 29.  ταῦρος, masc., bull 30.  τράγος, masc., male goat 31. ἐκζητέω, 3SAAI, search for, seek out 32.  πατέω, PAN, walk, trample 33.  αὐλή, fem., court 34. προστίθημι, 2PFMI, add to, continue 35.  σεμίδαλις, fem., fine wheat flour 36.  μάταιος, adj., empty, vain, useless, futile 37.  θυμίαμα, fem., incense offering, incense 38.  βδέλυγμα, neut., a detestable thing, abomination 39.  νεομηνία, fem., new moon 40. ἀνέχω, 1SPMI, endure, tolerate 41. καταργέω, 3SAAI, abolish 42.  ἄνευ, prep., without 43.  ζυγός, masc., yoke 44.  ἀνάγκη, fem., force, compulsion, pressure, necessity 45.  ἀνθρωποποίητος, adj., an offering from a human origin, made by man 46.  προσφορά, fem., gift, offering 47. ἐντέλλω, 1SAMI, command 48.  Αἴγυπτος, fem., Egypt 49.  προσφέρω, AAN, offer, sacrifice 50.  ὁλοκαύτωμα, neut., whole burnt offering 51.  θυσία, fem., offering, sacrifice

the epistle of barnabas ἕκαστος ὑμῶν κατὰ τοῦ πλησίον1 ἐν τῇ καρδίᾳ ἑαυτοῦ κακίαν2 μὴ μνησικακείτω,3 καὶ ὅρκον4 ψευδῆ5 μὴ ἀγαπᾶτε. 9 αἰσθάνεσθαι6 οὖν ὀφείλομεν, μὴ ὄντες ἀσύνετοι,7 τὴν γνώμην8 τῆς ἀγαθωσύνης9 τοῦ πατρὸς ἡμῶν, ὅτʼ ἡμῖν λέγει, θέλων ἡμᾶς μὴ ὁμοίως10 πλανωμένους ἐκείνοις ζητεῖν, πῶς προσάγωμεν11 αὐτῷ. 10 ἡμῖν οὖν οὕτως λέγει· Θυσία12 τῷ κυρίῳ καρδία συντετριμμένη,13 ὀσμὴ14 εὐωδίας15 τῷ κυρίῳ καρδία δοξάζουσα τὸν πεπλακότα16 αὐτήν. ἀκριβεύεσθαι17 οὖν ὀφείλομεν, ἀδελφοί, περὶ τῆς σωτηρίας ἡμῶν, ἵνα μὴ ὁ πονηρὸς παρείσδυσιν18 πλάνης19 ποιήσας ἐν ἡμῖν ἐκσφενδονήσῃ20 ἡμᾶς ἀπὸ τῆς ζωῆς ἡμῶν.

νηστείαν24 ἐγὼ ἐξελεξάμην,25 λέγει κύριος, οὐκ ἄνθρωπον ταπεινοῦντα26 τὴν ψυχὴν αὐτοῦ, 2 οὐδʼ ἂν κάμψητε27 ὡς κρίκον28 τὸν τράχηλον29 ὑμῶν καὶ σάκκον30 ἐνδύσησθε31 καὶ σποδὸν32 ὑποστρώσητε,33 οὑδʼ οὕτως καλέσετε νηστείαν δεκτήν.34 3 πρὸς ἡμᾶς δὲ λέγει· Ἰδοὺ αὕτη ἡ νηστεία, ἣν ἐγὼ ἐξελεξάμην, λέγει κύριος· λύε πάντα σύνδεσμον35 ἀδικίας,36 διάλυε37 στραγγαλιὰς38 βιαίων39 συναλλαγμάτων,40 ἀπόστελλε τεθραυσμένους41 ἐν ἀφέσει42 καὶ πᾶσαν ἄδικον43 συγγραφὴν44 διάσπα.45 διάθρυπτε46 πεινῶσιν47 τὸν ἄρτον σου, καὶ γυμνὸν48 ἐὰν ἴδῃς περίβαλε·49 ἀστέγους50 εἴσαγε51 εἰς τὸν οἶκον σου, καὶ ἐὰν ἴδῃς ταπεινόν,52 οὐχ

3 Λέγει οὖν πάλιν περὶ τούτων πρὸς

24.  νηστεία, fem., fast 25. ἐκλέγομαι, 1SAMI, elect, choose 26.  ταπεινόω, PAPASM, humble, make humble 27. κάμπτω, 2PAAS, bow, bend 28.  κρίκος, masc., ring 29.  τράχηλος, masc., throat, neck 30.  σάκκος, masc., sackcloth 31. ἐνδύω, 2PAMS, put on, dress, clothe 32.  σποδός, fem., ashes 33. ὑποστρώννυμι, 2PAAS, spread out underneath, spread out 34.  δεκτός, adj., pleasing, acceptable 35.  σύνδεσμος, masc., bond 36.  ἀδικία, fem., injustice, unrighteousness 37. διαλύω, 2SPAM, loose from one another, untie, unravel 38.  στραγγαλιά, fem., strangle hold, knot 39.  βίαιος, adj., violent, forceful, coercive 40.  συνάλλαγμα, neut., covenant, contract, agreement 41.  θραύω, RPPAPM, oppress, downtrodden 42.  ἄφεσις, fem., release, pardon, forgiveness 43.  ἄδικος, adj., unjust, unrighteousness 44.  συγγραφή, fem., document, contract 45. διασπάω, 2SPAM, tear apart 46. διαθρύπτω, 2SPAM, break into pieces, break, 47.  πεινάω, PAPDPM, to be hungry 48.  γυμνός, adj., naked 49. περιβάλλω, 2SPAM, throw around, cover, dress, clothe 50.  ἄστεγος, masc., without shelter, homeless 51. εἰσάγω, 2SPAM, bring in 52.  ταπεινός, adj., humble, someone of low status, lowly

αὐτούς· Ἱνατί21 μοι νηστεύετε,22 λέγει κύριος, ὡς σήμερον ἀκουσθῆναι ἐν κραυγῇ23 τὴν φωνὴν ὑμῶν; οὐ ταύτην τὴν

1.  πλησίον, adv., nearby neighbor 2.  κακία, fem., wickedness, evil 3. μνησικακέω, 3SPAM, remember an evil, bear a grudge 4.  ὅρκος, masc., oath 5.  ψευδής, adj., false, lying 6.  αἰσθάνομαι, PMN, perceive, understand 7.  ἀσύνετος, adj., senseless, foolish 8.  γνώμη, fem., mind, purpose, intention 9.  ἀγαθωσύνη, fem., kindness, goodness 10.  ὁμοίως, adv., in like manner, likewise 11. προσάγω, 1PPAS, bring to, come near, approach 12.  θυσία, fem., offering, sacrifice 13.  συντρίβω, RPPNSF, crush, break 14.  ὀσμή, fem., odor, scent, smell 15.  εὐωδία, fem., aroma, fragrance, sweet smell 16.  πλάσσω, RAPASM, form, mold, make 17.  ἀκριβεύομαι, PPN, pay close attention to 18.  παρείσδυσις, fem., slip in, sneak in 19.  πλάνη, fem., deception, deceit 20. ἐκσφενδονάω, 3SAAS, throw form a sling, hurl away 21.  ἱνατί, conj., for what reason, why 22. νηστεύω, 2PPAI, fast 23.  κραυγή, fem., cry out, shout

207

208

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ὑπερόψῃ1 αὐτόν, οὐδὲ ἀπὸ τῶν οἰκείων2 τοῦ σπέρματός σου. 4 τότε ῥαγήσεται3 πρώϊμον4 τὸ φῶς σου, καὶ τὰ *ἱμάτιά5 σου ταχέως6 ἀνατελεῖ,7 καὶ προπορεύσεται8 ἔμπροσθέν σου ἡ δικαιοσύνη, καὶ ἡ δόξα τοῦ θεοῦ περιστελεῖ9 σε. 5 τότε βοήσεις,10 καὶ ὁ θεὸς ἐπακούσεταί11 σου, ἔτι λαλοῦντός σου ἐρεῖ· Ἰδοὺ πάρειμι·12 ἐὰν ἀφέλῃς13 ἀπὸ σοῦ σύνδεσμον14 καὶ χειροτονίαν15 καὶ ῥῆμα γογγυσμοῦ,16 καὶ δῷς πεινῶντι17 τὸν ἄρτον σου ἐκ ψυχῆς σου καὶ ψυχὴν τεταπεινωμένην18 ἐλεήσῃς.19 6 εἰς τοῦτο οὖν, ἀδελφοί, ὁ μακρόθυμος20 προβλέψας,21 ὡς ἐν ἀκεραιοσύνῃ22 πιστεύσει ὁ λαός, ὃν ἡτοίμασεν ἐν τῷ ἠγαπημένῳ αὐτοῦ, προεφανέρωσεν23 ἡμῖν περὶ πάντων, ἵνα μὴ

1. ὑπεροράω, 2SFMI, despise, overlook, disregard 2.  οἰκεῖος, adj., domestic, members of a household 3. ῥήγνυμι, 3SFPI, break forth 4. πρόϊμος, adj., early, dawn 5.  *(Textual variant in Sinaiticus second corrector) ἱάματα, neut., healing 6.  ταχέως, adv., soon, quickly 7. ἀνατέλλω, 3SFAI, rise 8. προπορεύομαι, 3SFMI, advance, go on before 9. περιστέλλω, 3SFAI, wrap up, dress, clothe 10. βοάω, 2SFAI, cry out, shout 11. ἐπακούω, 3SFMI, hear, listen 12.  πάρειμι, 1SPAI, be present, here I am 13. ἀφαιρέω, 2SAAS, take away, do away with, remove 14.  σύνδεσμος, masc., bond 15.  χειροτονία, fem., stretching forth of the hands, scornful gesture 16.  γογγυσμός, masc. grumbling, complaining 17.  πεινάω, PAPDSM, to be hungry 18.  ταπεινόω, RPPASF, humble, make humble 19. ἐλεέω, 2SAAS, have mercy 20.  μακρόθυμος, masc., longsuffering, even–tempered, patient 21.  προβλέπω, AAPNSM, provide, anticipate, foresee 22.  ἀκεραιοσύνη, fem., integrity, innocence, purity 23. πρόφανερόω, 3SAAI, reveal beforehand

προσρησσώμεθα24 ὡς ἐπήλυτοι25 τῷ ἐκείνων νόμῳ.

4 Δεῖ οὖν ἡμᾶς περὶ τῶν ἐνεστώτων26

ἐπιπολὺ27 ἐραυνῶντας28 ἐκζητεῖν29 τὰ δυνάμενα ἡμᾶς σώζειν. φύγωμεν30 οὖν τελείως31 ἀπὸ πάντων τῶν ἔργων τῆς ἀνομίας,32 μήποτε33 καταλάβῃ34 ἡμᾶς τὰ ἔργα τῆς ἀνομίας· καὶ μισήσωμεν τὴν πλάνην35 τοῦ νῦν καιροῦ, ἵνα εἰς τὸν μέλλοντα ἀγαπηθῶμεν. 2 μὴ δῶμεν τῇ ἑαυτῶν ψυχῇ ἄνεσιν,36 ὥστε ἔχειν αὐτὴν ἐξουσίαν μετὰ ἁμαρτωλῶν καὶ πονηρῶν συντρέχειν,37 μήποτε ὁμοιωθῶμεν38 αὐτοῖς. 3 τὸ τέλειον39 σκάνδαλον40 ἤγγικεν, περὶ οὗ γέγραπται, ὡς Ἐνὼχ41 λέγει. Εἰς τοῦτο γὰρ ὁ δεσπότης42 συντέτμηκεν43 τοὺς καιροὺς καὶ τὰς ἡμέρας, ἵνα ταχύνῃ44 ὁ ἠγαπημένος αὐτοῦ καὶ ἐπὶ τὴν κληρονομίαν45 ἥξῃ,46 4 λέγει δὲ οὕτως καὶ ὁ προφήτης· Βασιλεῖαι

24. προσρήσσω, 1PPPS, break into pieces, shatter, burst upon, shipwrecked 25.  ἐπήλυτος, adj., stranger, newcomer 26.  ἐνίστημι, RAPGPN, be here, be present 27.  ἐπιπολύ, adv., carefully 28.  ἐραυνάω, PAPAPM, examine, investigate 29.  ἐκζητέω, PAN, search for, seek out 30. φεύγω, 1PAAS, escape, run away, flee 31.  τελείως, adv., fully, completely, entirely 32.  ἀνομία, fem., transgression, lawlessness 33.  μήποτε, adv., so that not, otherwise, lest 34. καταλαμβάνω, 3SAAS, overtake, overwhelm, overcome 35.  πλάνη, fem., error, deceit, deception 36.  ἄνεσις, fem., some freedom, liberty, rest, relax 37.  συντρέχω, PAN, run together with, join together with, consort with, associate with 38. ὁμοιόω, 1PAPS, compare, be made like 39.  τέλειος, adj., complete, last, final 40.  σκάνδαλον, neut., stumbling block 41.  Ἐνώχ, masc., Enoch 42.  δεσπότης, masc., master, lord 43. συντέμνω, 3SRAI, cut short, shorten 44. ταχύνω, 3SAAS, hasten, hurry 45.  κληρονομία, fem., inheritance 46. ἥκω, 3SAAS, have come, be present, arrive

the epistle of barnabas δέκα1 ἐπὶ τῆς γῆς βασιλεύσουσιν,2 καὶ ἐξαναστήσεται3 ὄπισθεν4 μικρὸς βασιλεύς, ὃς ταπεινώσει5 τρεῖς ὑφʼ ἓν τῶν βασιλέων. 5 ὁμοίως6 περὶ τοῦ αὐτοῦ λέγει Δανιήλ7 Καὶ εἶδον τὸ τέταρτον8 θηρίον τὸ πονηρὸν καὶ ἰσχυρὸν9 καὶ χαλεπώτερον10 παρὰ πάντα τὰ θηρία τῆς θαλάσσης καὶ ὡς ἐξ αὐτοῦ ἀνέτειλεν11 δέκα κέρατα12 καὶ ἐξ αὐτῶν μικρὸν κέρας παραφυάδιον13 καὶ ὡς ἐταπείνωσεν14 ὑφʼ ἓν τρία τῶν μεγάλων κεράτων 6 συνιέναι15 οὖν ὀφείλετε. ἔτι δὲ καὶ τοῦτο ἐρωτῶ ὑμᾶς ὡς εἷς ἐξ ὑμῶν ὤν, ἰδίως16 δὲ καὶ πάντας ἀγαπῶν ὑπὲρ τὴν ψυχήν μου, προσέχειν17 νῦν ἑαυτοῖς καὶ μὴ ὁμοιοῦσθαί18 τισιν ἐπισωρεύοντας19 ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν λέγοντας, ὅτι ἡ διαθήκη· ἐκείνων καὶ ἡμῶν. 7 ἡμῶν μέν· ἀλλʼ ἐκεῖνοι οὕτως εἰς τέλος ἀπώλεσαν αὐτὴν λαβόντος ἤδη· τοῦ Μωϋσέως. λέγει γὰρ ἡ γραφή· Καὶ ἦν Μωϋσῆς ἐν τῷ ὄρει νηστεύων20 ἡμέρας τεσσαράκοντα21 καὶ νύκτας τεσσαράκοντα, καὶ ἔλαβεν τὴν διαθήκην ἀπὸ τοῦ κυρίου, πλάκας22

λιθίνας23 γεγραμμένας τῷ δακτύλῳ24 τῆς χειρὸς τοῦ κυρίου. 8 ἀλλὰ ἐπιστραφέντες ἐπὶ τὰ εἴδωλα25 ἀπώλεσαν αὐτήν. λέγει γὰρ οὕτως κύριος. Μωϋσῆ Μωϋσῆ, κατάβηθι τὸ τάχος,26 ὅτι ἠνόμησεν27 ὁ λαός σου, οὓς ἐξήγαγες28 ἐκ γῆς Αἰγύπτου,29 καὶ συνῆκεν30 Μωϋσῆς καὶ ἔριψεν31 τὰς δύο πλάκας ἐκ τῶν χειρῶν αὐτοῦ· καὶ συνετρίβη32 αὐτῶν ἡ διαθήκη, ἵνα ἡ τοῦ ἠγαπημένου Ἰησοῦ ἐγκατασφραγισθῇ33 εἰς τὴν καρδίαν ἡμῶν ἐν ἐλπίδι τῆς πίστεως αὐτοῦ. 9 πολλὰ δὲ θέλων γράφειν, οὐχ ὡς διδάσκαλος, ἀλλʼ ὡς πρέπει34 ἀγαπῶντι ἀφʼ ὧν ἔχομεν μὴ ἐλλείπειν,35 γράφειν ἐσπούδασα,36 περίψημα37 ὑμῶν. διὸ προσέχωμεν38 ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις· οὐδὲν γὰρ ὠφελήσει39 ἡμᾶς ὁ πᾶς χρόνος τῆς πίστεως ἡμῶν, ἐὰν μὴ νῦν ἐν τῷ ἀνόμῳ40 καιρῷ καὶ τοῖς μέλλουσιν σκανδάλοις,41 ὡς πρέπει υἱοῖς θεοῦ, ἀντιστῶμεν,42 ἵνα μὴ σχῇ

1.  δέκα, num., tenth, ten 2. βασιλεύω, 3PFAI, reign, rule 3. ἐξανίστημι, 3SFMI, stand up, rise up 4.  ὄπισθεν, adv., behind, after, afterwards 5. ταπεινόω, 3SFAI, make humble, subdue 6.  ὁμοίως, adv., in like manner, likewise 7.  Δανιήλ, masc., Daniel 8.  τέταρτος, adj., fourth 9.  ἰσχυρός, adj., strong, powerful 10.  χαλεπός, adj., dangerous, cruel, violent 11. ἀνατέλλω, 3SAAI, come up, spring up, rise

23.  λίθινος, adj., made of stone 24.  δάκτυλος, masc., finger 25.  εἴδωλον, neut., image, idol 26.  τάχος, neut., speed, quickness 27. ἀνομέω, 3SAAI, act lawlessly 28. ἐξάγω, 2SAAI, bring out, lead out 29.  Αἴγυπτος, fem., Egypt 30. συνίημι, 3SAAI, comprehend, understand 31. ῥίπτω, 3SAAI, hurl, throw down 32. συντρίβω, 3SAPI, crush, break, shatter 33. ἐγκατασφραγίζω, 3SAPS, seal 34. πρέπω, 3SPAI, it is proper, suitable, fitting 35.  ἐλλείπω, PAN, quit, leave, forsake, abandon 36. σπουδάζω, 1SAAI, make haste, hurry, be eager 37.  περίψημα, neut., off scouring, dirt, something of no value, most humble servant 38. προσέχω, 1PPAS, be on guard, be concerned about, pay attention to 39. ὠφελέω, 3SFAI, aid, help, benefit 40.  ἄνομος, adj., without the law, lawless 41.  σκάνδαλον, neut., stumbling block 42. ἀνθίστημι, 1PAAS, stand against, oppose, resist

up

12.  κέρας, neut., horn 13.  παραφυάδιον, neut., a little offshoot 14. ταπεινόω, 3SAAI, make humble, subdue 15.  συνίημι, AAN, consider, understand 16.  ἰδίως, adv., specifically, in a special way 17.  προσέχω, PAN, be on guard, be concerned about, pay attention to 18.  ὁμοιόω, PPN, compare, be made like 19.  ἐπισωρεύω, PAPAPM, heap up, accumulate 20.  νηστεύω, PAPNSM, fast 21.  τεσσαράκοντα, num., forty 22.  πλάξ, fem., flat surface, tablet

209

210

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s παρείσδυσιν1 ὁ μέλας.2 10 φύγωμεν3 ἀπὸ πάσης ματαιότητος,4 μισήσωμεν τελείως5 τὰ ἔργα τῆς πονηρᾶς ὁδοῦ. μὴ καθʼ ἑαυτοὺς ἐνδύνοντες6 μονάζετε7 ὡς ἤδη δεδικαιωμένοι, ἀλλʼ ἐπὶ τὸ αὐτὸ συνερχόμενοι8 συνζητεῖτε9 περὶ τοῦ κοινῇ10 συμφέροντος.11 11 λέγει γὰρ ἡ γραφή· Οὐαὶ οἱ συνετοὶ12 ἑαυτοῖς καὶ ἐνώπιον ἑαυτῶν ἐπιστήμονες.13 γενώμεθα πνευματικοί,14 γενώμεθα ναὸς τέλειος15 τῷ θεῷ. ἐφʼ ὅσον ἐστὶν ἐν ἡμῖν, μελετῶμεν16 τὸν φόβον τοῦ θεοῦ καὶ φυλάσσειν ἀγωνιζώμεθα17 τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ, ἵνα ἐν τοῖς δικαιώμασιν18 αὐτοῦ εὐφρανθῶμεν.19 12 ὁ κύριος ἀπροσωπολήμπτως20 κρινεῖ τὸν κόσμον.

ἕκαστος καθὼς ἐποίησεν κομιεῖται.21 ἐὰν ᾖ ἀγαθός, ἡ δικαιοσύνη αὐτοῦ προηγήσεται22 αὐτοῦ· ἐὰν ᾖ πονηρός, ὁ μισθὸς23 τῆς πονηρίας24 ἔμπροσθεν αὐτοῦ· 13 ἵνα μήποτε25 ἐπαναπαύομενοι26 ὡς κλητοὶ27 ἐπικαθυπνώσωμεν28 ταῖς ἁμαρτίαις ἡμῶν, καὶ ὁ πονηρὸς ἄρχων λαβὼν τὴν καθʼ ἡμῶν ἐξουσίαν ἀπώσηται29 ἡμᾶς ἀπὸ τῆς βασιλείας τοῦ κυρίου. 14 ἔτι δὲ κἀκεῖνο,30 ἀδελφοί μου, νοεῖτε·31 ὅταν βλέπετε μετὰ τηλικαῦτα32 σημεῖα καὶ τέρατα33 γεγονότα ἐν τῷ Ἰσραήλ, καὶ οὕτως ἐγκαταλελεῖφθαι34 αὐτούς, προσέχωμεν,35 μήποτε,36 ὡς γέγραπται, πολλοὶ κλητοί, ὀλίγοι δὲ ἐκλεκτοὶ37 εὑρεθῶμεν.

5 Εἰς τοῦτο γὰρ ὑπέμεινεν38 ὁ κύριος 1.  παρείσδυσις, fem., slip in, have opportunity to sneak in, sneak in 2.  μέλας, adj., black, dark 3. φεύγω, 1PAAS, escape, run away, flee 4.  ματαιότης, fem., vanity, purposelessness, futility 5.  τελείως, adv., finally, fully, entirely, completely 6.  ἐνδύνω, PAPNPM, slip in, sink in, retire within 7. μονάζω, 2PPAI, separate oneself, live in solitude, live alone 8.  συνέρχομαι, PMPNPM, assemble, come together, gather together 9. συζητέω, 2PPAM, discuss, search, seek out together 10.  κοινός, adv., common 11.  συμφέρω, PAPGSN, be profitable, be beneficial, [common] good 12.  συνετός, masc., wise, intelligent, understanding 13.  ἐπιστήμων, masc., understanding, learned, knowledgeable 14.  πνευματικός, adj., spiritual 15.  τέλειος, adj., perfect 16. μελετάω, 1PPAS, think about, be concerned with, cultivate 17. ἀγωνίζομαι, 1PPMS, struggle, fight, strive 18.  δικαίωμα, neut., decree, requirement, righteous act 19. εὐφραίνω, 1PAPS, gladden, celebrate, rejoice 20.  ἀπροσωπολήμπτως, adv., without favoritism, impartially

παραδοῦναι τὴν σάρκα εἰς καταφθοράν,39 ἵνα τῇ ἀφέσει40 τῶν ἁμαρτιῶν ἁγνισθῶμεν,41 ὅ ἐστιν ἐν τῷ αἵματι τοῦ ῥαντίσματος42 21. κομίζω, 3SFMI, get back, receive 22. προάγω, 3SFMI, go before, precede 23.  μισθός, masc., reward, pay, wages 24.  πονηρία, fem., wickedness, evil 25.  μήποτε, adv., lest, never 26.  ἐπαναπαύομαι, PAPNPM, sleep, find rest, rest 27.  κλητός, adj., invited, called 28. ἐπίκαθυπνόω, 1PAAS, fall asleep on, fall asleep 29. ἀπωθέω, 3SAMS, reject, push aside, thrust away, force out 30.  κἀκεῖνος, conj., and that one, this as well, and still, moreover 31.  νοέω, 2PPAM, think, consider 32.  τηλικοῦτος, pron., so great, so mighty, such extraordinary, such 33.  τέρας, neut., sign, marvel, wonder 34.  ἐγκαταλείπω, RPN, forsake, leave behind, abandon 35. προσέχω, 1PPAS, be concerned about, pay close attention to 36.  μήποτε, adv., never, lest 37.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 38. ὑπομένω, 3SAAI, endure 39.  καταφθορά, fem., destruction 40.  ἄφεσις, fem., pardon, forgiveness 41. ἁγνίζω, 1PAPS, purify, make holy 42.  ῥάντισμα, neut., sprinkling

the epistle of barnabas αὐτοῦ. 2γέγραπται γὰρ περὶ αὐτοῦ ἃ μὲν πρὸς τὸν Ἰσραήλ, ἃ δὲ πρὸς ἡμᾶς, λέγει δὲ οὕτως· Ἐτραυματίσθη1 διὰ τὰς ἀνομίας2 ἡμῶν καὶ μεμαλάκισται3 διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν· τῷ μώλωπι4 αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάθημεν·5 ὡς πρόβατον ἐπὶ σφαγὴν6 ἤχθη, καὶ ὡς ἀμνὸς7 ἄφωνος8 ἐναντίον9 τοῦ κείραντος10 αὐτόν. 3 οὐκοῦν11 ὑπερευχαριστεῖν12 ὀφείλομεν τῷ κυρίῳ, ὅτι καὶ τὰ παρεληλυθότα13 ἡμῖν ἐγνώρισεν14 καὶ ἐν τοῖς ἐνεστῶσιν15 ἡμᾶς ἐσόφισεν,16 καὶ εἰς τὰ μέλλοντα οὐκ ἐσμὲν ἀσύνετοι.17 4 λέγει δὲ ἡ γραφή· Οὐκ ἀδίκως18 ἐκτείνεται19 δίκτυα20 πτερωτοῖς.21 τοῦτο λέγει, ὅτι δικαίως22 ἀπολεῖται ἄνθρωπος, ὃς ἔχων ὁδοῦ δικαιοσύνης γνῶσιν23 ἑαυτὸν εἰς ὁδὸν σκότους24 ἀποσυνέχει.25 5 ἔτι 1. τραυματίζω, 3SAPI, wound 2.  ἀνομία, fem., transgression, lawless act, lawlessness 3. μαλακίζομαι, 3SRPI, be in a weakened condition, weaken, suffer 4.  μώλωψ, masc., bruise, wound 5. ἰάομαι, 1PAPI, heal 6.  σφαγή, fem., slaughter 7.  ἀμνός, masc., lamb 8.  ἄφωνος, adj., speechless, mute, silent 9.  ἐναντίον, prep., before 10.  κείρω, AAPGSM, cut short, shear 11.  οὐκοῦν, adv., therefore, so then 12.  ὑπερευχαριστέω, PAN, be extremely thankful, give heartiest thanks 13.  παρέρχομαι, RAPAPN, pass by 14. γνωρίζω, 3SAAI, reveal, explain, make known 15.  ἐνίστημι, RAPDPN, happen now, be present 16. σοφίζω, 3SAAI, instruct, make wise 17.  ἀσύνετος, adj., senseless, foolish, without understanding 18.  ἀδίκως, adv., undeservedly, unjustly 19. ἐκτείνω, 3SPPI, extend, stretch out, spread out 20.  δίκτυον, neut., net 21.  πτερωτός, adj., feathered, winged, bird 22.  δικαίως, adv., uprightly, righteously, justly, deservedly 23.  γνῶσις, fem., knowledge 24.  σκότος, neut., darkness 25. ἀπόσυνέχω, 3SIAI, ensnare, keep, hold

δὲ καὶ τοῦτο, ἀδελφοί μου· εἰ ὁ κύριος ὑπέμεινεν26 παθεῖν περὶ τῆς ψυχῆς ἡμῶν, ὢν παντὸς τοῦ κόσμου κύριος ᾧ εἶπεν ὁ θεὸς ἀπὸ καταβολῆς27 κόσμου· Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατʼ εἰκόνα28 καὶ καθʼ ὁμοίωσιν29 ἡμετέραν·30 πῶς οὖν ὑπέμεινεν ὑπὸ χειρὸς ἀνθρώπων παθεῖν; 6 μάθετε.31 οἱ προφῆται, ἀπʼ αὐτοῦ ἔχοντες τὴν χάριν, εἰς αὐτὸν ἐπροφήτευσαν·32 αὐτὸς δέ, ἵνα καταργήσῃ33 τὸν θάνατον καὶ τὴν ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν δείξῃ,34 ὅτι ἐν σαρκὶ ἔδει αὐτὸν φανερωθῆναι, ὑπέμεινεν, 7 ἵνα τοῖς πατράσιν τὴν ἐπαγγελίαν ἀποδῷ, καὶ αὐτὸς ἑαυτῷ τὸν λαὸν τὸν καινὸν ἑτοιμάζων ἐπιδείξῃ 35ἐπὶ τῆς γῆς ὤν, ὅτι τὴν ἀνάστασιν αὐτὸς ποιήσας κρινεῖ. 8 πέρας36 γέ37 τοι38 διδάσκων τὸν Ἰσραὴλ καὶ τηλικαῦτα39 τέρατα40 καὶ σημεῖα ποιῶν ἐκήρυσσεν, καὶ ὑπερηγάπησεν41 αὐτόν. 9 ὅτε δὲ τοὺς ἰδίους ἀποστόλους τοὺς μέλλοντας κηρύσσειν τὸ εὐαγγέλιον αὐτοῦ ἐξελέξατο,42 ὄντας ὑπὲρ πᾶσαν ἁμαρτίαν ἀνομωτέρους,43 ἵνα δείξῃ,44 ὅτι οὐκ ἦλθεν καλέσαι δικαίους, ἀλλὰ ἁμαρτωλούς, τότε ἐφανέρωσεν ἑαυτὸν εἶναι υἱὸν θεοῦ. 10 εἰ γὰρ μὴ ἦλθεν ἐν 26. ὑπομένω, 3SAAI, endure 27.  καταβολή, fem., foundation 28.  εἰκών, fem., image 29.  ὁμοίωσις, fem., likeness 30.  ἡμέτερος, pron., our 31. μανθάνω, 2PAAM, learn 32.  προφητεύω, 3PAAI, prophesy 33. καταργέω, 3SAAS, wipe out, set aside, abolish 34. δείκνυμι, 3SAAS, reveal, point out, show 35. ἐπιδείκνυμι, 3SAAS, exhibit, show, demonstrate 36.  πέρας, adv., limit, boundary, end, conclusion 37.  γέ, part., at least, even, indeed 38.  τοι, part., let me tell you, surely 39.  τηλικοῦτος, pron., so great, so mighty, such extraordinary, such 40.  τέρας, neut., sign, wonder 41. ὑπεραγαπάω, 3SAAI, love exceedingly, love most dearly 42. ἐκλέγομαι, 3SAMI, choose, elect 43.  ἄνομος, adj., wicked, lawless 44. δείκνυμι, 3SAAS, reveal, point out, show

211

212

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s σαρκί, οὐδʼ ἄν πως1 οἱ ἄνθρωποι ἐσώθησαν βλέποντες αὐτόν, ὅτε τὸν μέλλοντα μὴ εἶναι ἥλιον, ἔργον τῶν χειρῶν αὐτοῦ ὑπάρχοντα, ἐμβλέποντες2 οὐκ ἰσχύουσιν3 εἰς τὰς ἀκτῖνας4 αὐτοῦ ἀντοφθαλμῆσαι;5 11 οὐκοῦν6 ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ εἰς τοῦτο ἐν σαρκὶ ἦλθεν, ἵνα τὸ τέλειον7 τῶν ἁμαρτιῶν ἀνακεφαλαιώσῃ8 τοῖς διώξασιν ἐν θανάτῳ τοὺς προφήτας αὐτοῦ. 12 οὐκοῦν εἰς τοῦτο ὑπέμεινεν.9 λέγει γὰρ ὁ θεὸς τὴν πληγὴν10 τῆς σαρκὸς αὐτοῦ ὅτι ἐξ αὐτῶν· Ὅταν πατάξωσιν11 τὸν ποιμένα12 ἑαυτῶν, τότε ἀπολεῖται τὰ πρόβατα τῆς ποίμνης.13 13 αὐτὸς δὲ ἠθέλησεν οὕτω παθεῖν· ἔδει γάρ, ἵνα ἐπὶ ξύλου14 πάθῃ. λέγει γὰρ ὁ προφητεύων15 ἐπʼ αὐτῷ. Φεῖσαί16 μου τῆς ψυχῆς ἀπὸ ῥομφαίας,17 και Καθήλωσόν18 μου τὰς σάρκας, ὅτι πονηρευομένων19 συναγωγαὶ ἐπανέστησάν20 μοι. 14 καὶ πάλιν λέγει· Ἰδού, τέθεικά μου τὸν νῶτον21 εἰς

1.  πώς, part., how, in what way, in some way 2.  ἐμβλέπω, PAPNPM, gaze on, look intently at 3. ἰσχύω, 3PPAI, be strong, have power, be able 4.  ἀκτίς, fem., beam, ray, noonday sun 5.  ἀντοφθαλμέω, AAN, look in the face, look directly at 6.  οὐκοῦν, adv., therefore, so then 7.  τέλειος, adj., complete, perfect, total 8. ἀνακεφαλαιόω, 3SAAS, sum up 9. ὑπομένω, 3SAAI, endure 10.  πληγή, fem., wound 11. πατάσσω, 3PAAS, hit, strike 12.  ποιμήν, masc., shepherd 13.  ποίμνη, fem., flock 14.  ξύλον, neut., wood, tree 15.  προφητεύω, PAPNSM, prophesy 16. φείδομαι, 2SAMM, refrain, spare 17.  ῥομφαία, fem., sword 18. καθηλόω, 2SAAM, penetrate, to nail through, pierce with nails 19.  πονηρεύομαι, PMPGPM, commit sin, act wickedly, be evil 20. ἐπανίστημι, 3PAAI, rise up in rebellion, rise up against 21.  νῶτος, masc., back

μάστιγας,22 τὰς δὲ σιαγόνας23 εἰς ῥαπίσματα.24 τὸ δὲ πρόσωπόν μου ἔθηκα ὡς στερεὰν25 πέτραν.26

6 Ὅτε οὖν ἐποίησεν τὴν ἐντολήν, τί

λέγει; Τίς ὁ κρινόμενός μοι; ἀντιστήτω27 μοι· ἢ τίς ὁ δικαιούμενός μοι; ἐγγισάτω τῷ παιδὶ28 κυρίου. 2 οὐαὶ ὑμῖν, ὅτι ὑμεῖς πάντες ὡς ἱμάτιον παλαιωθήσεσθε,29 καὶ σὴς30 καταφάγεται31 ὑμᾶς. καὶ πάλιν λέγει ὁ προφήτης, ἐπεὶ32 ὡς λίθος ἰσχυρὸς33 ἐτέθη εἰς συντριβήν·34 Ἰδού, ἐμβαλῶ35 εἰς τὰ θεμέλια36 Σιὼν37 λίθον πολυτελῆ,38 ἐκλεκτόν,39 ἀκρογωνιαῖον,40 ἔντιμον.41 3 εἶτα42 τί λέγει; Καὶ ὃς ἐλπίσει ἐπʼ αὐτὸν ζήσεται εἰς τὸν αἰῶνα. ἐπὶ λίθον οὖν ἡμῶν ἡ ἐλπίς; μὴ γένοιτο· ἀλλʼ ἐπεὶ43 ἐν ἰσχύϊ44 τέθεικεν τὴν σάρκα αὐτοῦ κύριος. λέγει γάρ· Καὶ ἔθηκέ με ὡς στερεὰν45 πέτραν.46 4 λέγει δὲ πάλιν ὁ προφήτης· Λίθον ὃν 22.  μάστιξ, fem., scourge, whip 23.  σιαγών, fem., cheek 24.  ῥάπισμα, neut., blow, slap 25.  στερεός, fem., solid, firm, steadfast 26.  πέτρα, fem., cliff, rock 27. ἀνθίστημι, 3SAAM, set oneself against, resist, oppose 28.  παῖς, masc., servant 29. παλαιόω, 2PFPI, become old, wear out 30.  σής, masc., moth 31. κατεσθίω, 3SFMI, eat up, consume, devour 32. ἐπεί, conj., when, because, since 33.  ἰσχυρός, adj., might, hard, strong 34.  συντριβή, fem., crushing 35. ἐμβάλλω, 1SFAI, throw, put, lay in place 36.  θεμέλιον, neut., foundation 37.  Σιών, indecl., Zion 38.  πολυτελής, adj., very expensive, valuable, costly 39.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 40.  ἀκρογωνιαῖος, adj., cornerstone 41.  ἔντιμος, adj., noble, honored, valuable, precious 42.  εἶτα, adv., next, then 43.  ἐπεί, conj., when, because, since 44.  ἰσχύς, fem., power, strength 45.  στερεός, adj., solid, firm, steadfast 46.  πέτρα, fem., cliff, rock

the epistle of barnabas ἀπεδοκίμασαν1 οἱ οἰκοδομοῦντες,2 οὗτος ἐγενήθη εἰς κεφαλὴν γωνίας.3 καὶ πάλιν λέγει· Αὕτη ἐστὶν ἡ ἡμέρα ἡ μεγάλη καὶ θαυμαστή,4 ἣν ἐποίησεν ὁ κύριος. 5 ἁπλούστερον5 ὑμῖν γράφω, ἵνα συνιῆτε·6 ἐγὼ περίψημα7 τῆς ἀγάπης ὑμῶν. 6 τί οὖν λέγει πάλιν ὁ προφήτης; Περιέσχεν8 με συναγωγὴ πονηρευομένων,9 ἐκύκλωσάν10 με ὡσεὶ11 μέλισσαι12 κηρίον,13 καί· Ἐπὶ τὸν ἱματισμόν14 μου ἔβαλον κλῆρον.15 7 ἐν σαρκὶ οὖν αὐτοῦ μέλλοντος φανεροῦσθαι καὶ πάσχειν, προεφανερώθη·16 τὸ πάθος.17 λέγει γὰρ ὁ προφήτης ἐπὶ τὸν Ἰσραήλ· Οὐαὶ τῇ ψυχῇ αὐτῶν, ὅτι βεβούλευνται18 βουλὴν19 πονηρὰν καθʼ ἑαυτῶν, εἰπόντες· Δήσωμεν τὸν δίκαιον, ὅτι δύσχρηστος20 ἡμῖν ἐστίν. 8 τί λέγει ὁ ἄλλος προφήτης Μωϋσῆς αὐτοῖς; Ἰδού, τάδε21 λέγει κύριος ὁ θεός· Εἰσέλθατε εἰς τὴν γῆν τὴν ἀγαθήν, ἣν

1. ἀποδοκιμάζω, 3PAAI, reject 2.  οἰκοδομέω, PAPNPM, build 3.  γωνία, fem., corner 4.  θαυμαστός, adj., wonderful, marvelous 5.  ἁπλοῦς, adj., sincere, single, simple 6.  συνίημι, 2PAAS, comprehend, understand 7.  περίψημα, neut., off scouring, dirt, something of no value, most humble servant 8. περιέχω, 3SAAI, encompass, encircle, surround 9.  πονηρεύομαι, PMPGPM, act wickedly, do evil 10. κυκλόω, 3PAAI, surround, encircle 11.  ὡσεί, adv., just as if, as, like 12.  μέλισσα, fem., bee 13.  κηρίον, neut., honeycomb 14.  ἱματισμός, masc., apparel, clothing 15.  κλῆρος, masc., portion, share, lot 16.  πρόφανερόω, 3SAPI, reveal beforehand, reveal in advance 17.  πάθος, neut., passion, suffering 18. βουλεύω, 3PRMI, take counsel, decide, resolve 19.  βουλή, fem., will, purpose, plan 20.  δύσχρηστος, adj., burdensome, inconvenient, troublesome 21.  ὅδε, pron., this, this is what

ὤμοσεν22 κύριος τῷ Ἀβραὰμ καὶ Ἰσαὰκ23 καὶ Ἰακώβ,24 καὶ κατακληρονομήσατε25 αὐτήν, γῆν ῥέουσαν26 γάλα27 καὶ μέλι.28 9 τί δὲ λέγει ἡ γνῶσις;29 μάθετε.30 ἐλπίσατε, φησίν, ἐπὶ τὸν ἐν σαρκὶ μέλλοντα φανεροῦσθαι ὑμῖν Ἰησοῦν. ἄνθρωπος γὰρ γῆς ἐστιν πάσχοῦσα· ἀπὸ προσώπου γὰρ τῆς γῆς ἡ πλάσις31 τοῦ Ἀδὰμ32 ἐγένετο. 10 τί οὖν λέγει· Εἰς τὴν γῆν τὴν ἀγαθήν, γῆν ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι; εὐλογητὸς33 ὁ κύριος ἡμῶν, ἀδελφοί, ὁ σοφίαν καὶ νοῦν34 θέμενος ἐν ἡμῖν τῶν κρυφίων35 αὐτοῦ· λέγει γὰρ ὁ προφήτης παραβολὴν κυρίου· τίς νοήσει,36 εἰ μὴ σοφὸς37 καὶ ἐπιστήμων38 καὶ ἀγαπῶν τὸν κύριον αὐτοῦ; 11 ἐπεὶ39 οὖν ἀνακαινίσας40 ἡμᾶς ἐν τῇ ἀφέσει41 τῶν ἁμαρτιῶν, ἐποίησεν ἡμᾶς ἄλλον τύπον,42 ὡς παιδίων ἔχειν τὴν ψυχήν, ὡς ἂν δὴ43 ἀναπλάσσοντος44 αὐτοῦ ἡμᾶς. 12 λέγει γὰρ ἡ γραφὴ περί ἡμῶν, ὡς λέγει τῷ υἱῷ Ποιήσωμεν κατʼ εἰκόνα45 καὶ καθʼ ὁμοίωσιν46 ἡμῶν τὸν ἄνθρωπον, καὶ 22. ὀμνύω, 3SAAI, take an oath, swear 23.  Ἰσαάκ, indecl., Isaac 24.  Ἰακώβ, indecl., Jacob 25. κατακληρονομέω, 2PAAM, give as a rightful possession, obtain by an inheritance 26.  ῥέω, PAPASF, stream, flow, flow with 27.  γάλα, neut., milk 28.  μέλι, neut., honey 29.  γνῶσις, fem., knowledge 30. μανθάνω, 2PAAM, learn 31.  πλάσις, masc., formation, molding, creation 32.  Ἀδάμ, indecl., Adam 33.  εὐλογητός, adj., blessed 34.  νοῦς, masc., mind, understanding 35.  κρύφιος, adj., hidden, secret 36. νοέω, 3SFAI, perceive, understand 37.  σοφός, adj., skillful, wise 38.  ἐπιστήμων, adj., wise, knowledgeable, understanding, learned 39. ἐπεί, conj., when, because, since 40.  ἀνακαινίζω, AAPNSM, restore, renew 41.  ἄφεσις, fem., release, pardon, forgiveness 42.  τύπος, masc., example, pattern, symbol, type 43.  δή, part., indeed, now, then 44.  ἀναπλάσσω, PAPGSM, remodel, form anew 45.  εἰκών, fem., image 46.  ὁμοίωσις, fem., likeness

213

214

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἀρχέτωσαν τῶν θηρίων τῆς γῆς καὶ τῶν πετεινῶν1 τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῶν ἰχθύων2 τῆς θαλάσσης. καὶ εἶπεν κύριος, ἰδὼν τὸ καλὸν πλάσμα3 ἡμῶν· Αὐξάνεσθε4 καὶ πληθυνέσθε5 καὶ πληρώσατε τὴν γῆν. ταῦτα πρὸς τὸν υἱόν. 13 πάλιν σοι ἐπιδείξω,6 πῶς πρὸς ἡμᾶς λέγει. δευτέραν πλάσιν7 ἐπʼ ἐσχάτων ἐποίησεν. λέγει δὲ κύριος· Ἰδού, ποιῶ τὰ ἔσχατα ὡς τὰ πρῶτα. εἰς τοῦτο οὖν ἐκήρυξεν ὁ προφήτης· Εἰσέλθατε εἰς γῆν ῥέουσαν8 γάλα9 καὶ μέλι10 καὶ κατακυριεύσατε11 αὐτῆς. 14 ἴδε οὖν, ἡμεῖς ἀναπεπλάσμεθα,12 καθὼς πάλιν ἐν ἑτέρῳ προφήτῃ λέγει· Ἰδού, λέγει κύριος, ἐξελῶ13 τούτων, τουτέστιν14 ὧν προέβλεπεν15 τὸ πνεῦμα κυρίου, τὰς λιθίνας16 καρδίας καὶ ἐμβαλῶ17 σαρκίνας·18 ὅτι αὐτὸς ἐν σαρκὶ ἔμελλεν φανεροῦσθαι καὶ ἐν ἡμῖν κατοικεῖν. 15 ναὸς γὰρ ἅγιος, ἀδελφοί μου, τῷ κυρίῳ τὸ κατοικητήριον19 ἡμῶν τῆς καρδίας. 16 λέγει γὰρ κύριος πάλιν· Καὶ ἐν τίνι ὀφθήσομαι τῷ κυρίῳ τῷ θεῷ μου καὶ δοξασθήσομαι; λέγει· Ἐξομολογήσομαί20 1.  πετεινόν, neut., bird 2.  ἰχθύς, masc., fish 3.  πλάσμα, neut., creation, thing which is molded, form 4. αὐξάνω, 2PPPM, grow, increase 5. πληθύνω, 2PPPM, increase, multiply 6. ἐπιδείκνυμι, 1SFAI, exhibit, demonstrate, show 7.  πλάσις, fem., molding, formation, creation 8.  ῥέω, PAPASF, stream, flow 9.  γάλα, neut., milk 10.  μέλι, neut., honey 11. κατακυριεύω, 2PAAM, exercise dominion over, rule over 12. ἀναπλάσσω, 1PRPI, remodel, form anew 13. ἐξαιρέω, 1SFAI, take out of, remove 14.  τουτέστιν, pron., that is 15. προβλέπω, 3SIAI, foresee 16.  λίθινος, adj., made of stone, stone 17. ἐμβάλλω, 1SFAI, put, lay, place in 18.  σάρκινος, fem., made of flesh, fleshly 19.  κατοικητήριον, neut., abode, dwelling place 20. ἐξομολογέω, 1SFMI, acknowledge, praise, confess

σοι ἐν ἐκκλησίᾳ ἀδελφῶν μου, καὶ ψαλῶ21 σοι ἀνάμεσον22 ἐκκλησίας ἁγίων. οὐκοῦν23 ἡμεῖς ἐσμέν, οὓς εἰσήγαγεν24 εἰς τὴν γῆν τὴν ἀγαθήν. 17 τί οὖν τὸ γάλα25 καὶ τὸ μέλι;26 ὅτι πρῶτον τὸ παιδίον μέλιτι, εἶτα27 γάλακτι ζωοποιεῖται·28 οὕτως οὖν καὶ ἡμεῖς τῇ πίστει τῆς ἐπαγγελίας καὶ τῷ λόγῳ ζωοποιούμενοι29 ζήσομεν κατακυριεύοντες30 τῆς γῆς. 18 προειρήκαμεν31 δὲ ἐπάνω.32 Καὶ αὐξανέσθωσαν33 καὶ πληθυνέσθωσαν34 καὶ ἀρχέτωσαν τῶν ἰχθύων.35 τίς οὖν ὁ δυνάμενος νῦν ἄρχειν θηρίων ἢ ἰχθύων ἢ πετεινῶν36 τοῦ οὐρανοῦ; αἰσθάνεσθαι37 γὰρ ὀφείλομεν, ὅτι τὸ ἄρχειν ἐξουσίας ἐστίν, ἵνα τις ἐπιτάξας38 κυριεύσῃ.39 19 εἰ οὖν οὐ γίνεται τοῦτο νῦν, ἄρα ἡμῖν εἴρηκεν, πότε·40 ὅταν καὶ αὐτοὶ τελειωθῶμεν41 κληρονόμοι42 τῆς διαθήκης κυρίου γενέσθαι.

21. ψάλλω, 1SFAI, sing psalms, sing praise 22.  ἀναμέσον, prep., in the middle 23.  οὐκοῦν, adv., therefore, so then 24. εἰσάγω, 3SAAI, lead in, bring in 25.  γάλα, neut., milk 26.  μέλι, neut., honey 27.  εἶτα, adv., next, then 28.  ζωοποιέω, 3SPPI, give life, make alive 29.  ζωοποιέω, PPPNPM, give life, make alive 30.  κατακυριεύω, PAPNPM, exercise dominion over, rule over 31. προεῖπον, 1PRAI, say beforehand, said previously, have already said 32.  ἐπάνω, adv., above 33. αὐξάνω, 3PPPM, grow, increase 34. πληθύνω, 3PPPM, increase, multiply 35.  ἰχθύς, masc., fish 36.  πετεινόν, neut., bird 37.  αἰσθάνομαι, PMN, perceive, understand 38.  ἐπιτάσσω, AAPNSM, order, command 39. κυριεύω, 3SAAS, to be master of, be lord of 40.  πότε, adv., at what time, when 41. τελειόω, 1PAPS, finish, complete, perfect 42.  κληρονόμος, masc., inheritor, beneficiary, heir

the epistle of barnabas

7 Οὐκοῦν1 νοεῖτε,2 τέκνα εὐφροσύνης,3

ὅτι πάντα ὁ καλὸς κύριος προεφανέρωσεν4 ἡμῖν, ἵνα γνῶμεν, ᾧ κατὰ πάντα εὐχαριστοῦντες ὀφείλομεν αἰνεῖν.5 2 εἰ οὖν ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ, ὢν κύριος καὶ μέλλων κρίνειν ζῶντας καὶ νεκρούς, ἔπαθεν, ἵνα ἡ πληγὴ6 αὐτοῦ ζωοποιήσῃ7 ἡμᾶς πιστεύσωμεν, ὅτι ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ οὐκ ἠδύνατο παθεῖν εἰ μὴ διʼ ἡμᾶς. 3 ἀλλὰ καὶ σταυρωθεὶς ἐποτίζετο8 ὄξει9 καὶ χολῇ.10 ἀκούσατε, πῶς περὶ τούτου πεφανέρωκαν οἱ ἱερεῖς τοῦ ναοῦ. γεγραμμένης ἐντολῆς· Ὃς ἂν μὴ νηστεύσῃ11 τὴν νηστείαν,12 θανάτῳ ἐξολεθρευθήσεται,13 ἐνετείλατο14 κύριος, ἐπεὶ15 καὶ αὐτὸς ὑπὲρ τῶν ἡμετέρων16 ἁμαρτιῶν ἔμελλεν τὸ σκεῦος17 τοῦ πνεύματος προσφέρειν θυσίαν,18 ἵνα καὶ ὁ τύπος19 ὁ γενόμενος ἐπὶ Ἰσαὰκ20 τοῦ προσενεχθέντος ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον21 τελεσθῇ.22 4 τί οὖν λέγει ἐν τῷ προφήτῃ; Καὶ φαγέτωσαν ἐκ τοῦ τράγου23 τοῦ

προσφερομένου τῇ νηστείᾳ24 ὑπὲρ πασῶν τῶν ἁμαρτιῶν. προσέχετε25 ἀκριβῶς·26 Καὶ φαγέτωσαν οἱ ἱερεῖς μόνοι πάντες τὸ ἔντερον27 ἄπλυτον28 μετὰ ὄξους.29 5 πρὸς τί; ἐπειδὴ30 ἐμὲ ὑπὲρ ἁμαρτιῶν μέλλοντα τοῦ λαοῦ μου τοῦ καινοῦ προσφέρειν τὴν σάρκα μου μέλλετε ποτίζειν31 χολὴν32 μετὰ ὄξους,33 φάγετε ὑμεῖς μόνοι, τοῦ λαοῦ νηστεύοντος34 καὶ κοπτομένου35 ἐπὶ σάκκου36 καὶ σποδοῦ.37 ἵνα δείξῃ,38 ὅτι δεῖ αὐτὸν παθεῖν ὑπʼ αὐτῶν. 6 ἃ ἐνετείλατο,39 προσέχετε· Λάβετε δύο τράγους40 καλοὺς καὶ ὁμοίους καὶ προσενέγκατε, καὶ λαβέτω ὁ ἱερεὺς τὸν ἕνα εἰς ὁλοκαύτωμα41 ὑπὲρ ἁμαρτιῶν. 7 τὸν δὲ ἕνα τί ποιήσωσιν; Ἐπικατάρατος,42 φησιν, ὁ εἷς. προσέχετε, πῶς ὁ τύπος43 τοῦ Ἰησοῦ φανεροῦται. 8 Καὶ ἐμπτύσατε44 πάντες καὶ κατακεντήσατε45 καὶ περίθετε46 τὸ ἔριον47 τὸ κόκκινον48 περὶ τὴν κεφαλὴν αὐτοῦ, καὶ οὕτως εἰς ἔρημον βληθήτω. καὶ ὅταν γένηται οὕτως, ἄγει

1.  οὐκοῦν, adv., therefore, so then 2. νοέω, 2PPAM, think, perceive, understand 3.  εὐφροσύνη, fem., gladness, joy 4. προφανερόω, 3SAAI, reveal beforehand, reveal in advance 5.  αἰνέω, PAN, praise 6.  πληγή, fem., blow, strike, wound 7. ζωοποιέω, 3SAAS, give life, make alive 8. ποτίζω, 3SIPI, give to drink, drink 9.  ὄξος, neut., sour wine, vinegar wine, vinegar 10.  χολή, fem., bitter, gall, bile 11. νηστεύω, 3SAAS, fast 12.  νηστεία, fem., fast 13. ἐξολεθρεύω, 3SFPI, destroy utterly 14. ἐντέλλω, 3SAMI, order, command 15.  ἐπεί, conj., when, because, since 16.  ἡμέτερος, pron., our 17.  σκεῦος, neut., instrument, vessel 18.  θυσία, fem., sacrifice, offering 19.  τύπος, masc., example, pattern, symbol, type 20.  Ἰσαάκ, indecl., Isaac 21.  θυσιαστήριον, neut., altar 22. τελέω, 3SAPS, finish, complete, fulfill, accomplish 23.  τράγος, masc., male goat

24.  νηστεία, fem., fast 25. προσέχω, 2PPAM, take care, be concerned about, pay attention to 26.  ἀκριβῶς, adv., accurately, carefully 27.  ἔντερον, neut., guts, intestines, entrails 28.  ἄπλυτος, neut., unwashed 29.  ὄξος, neut., sour wine, vinegar wine 30.  ἐπειδή, conj., when, after, because, since 31.  ποτίζω, PAN, give to drink, drink 32.  χολή, fem., bitter, gall, bile 33.  ὄξος, neut., sour wine, vinegar wine, vinegar 34.  νηστεύω, PAPGSM, fast 35.  κόπτω, PMPGSM, beat, mourn 36.  σάκκος, masc., sackcloth 37.  σποδός, fem., ashes 38. δείκνυμι, 3SAAS, reveal, point out, show 39. ἐντέλλω, 3SAMI, command 40.  τράγος, masc., male goat 41.  ὁλοκαύτωμα, neut., whole burnt offering 42.  ἐπικατάρατος, adj., cursed 43.  τύπος, masc., example, pattern, symbol, type 44. ἐμπτύω, 2PAAM, spit on 45. κατακεντέω, 2PAAM, pierce, stab severely, stab 46. περιτίθημι, 2PAAM, place around, wrap, tie 47.  ἔριον, neut., wool 48.  κόκκινος, adj., scarlet

215

216

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ὁ βαστάζων1 τὸν τράγον2 εἰς τὴν ἔρημον καὶ ἀφαιρεῖ3 τὸ ἔριον καὶ ἐπιτίθησιν αὐτὸ ἐπὶ φρύγανον4 τὸ λεγόμενον ῥαχήλ,5 οὗ καὶ τοὺς βλαστοὺς6 εἰώθαμεν7 τρώγειν8 ἐν τῇ χώρᾳ9 εὑρίσκοντες. οὕτω μόνης τῆς ῥαχῆς10 οἱ καρποὶ γλυκεῖς11 εἰσιν. 9 τί οὖν τοῦτό ἐστιν; προσέχετε·12 Τὸν μὲν ἕνα ἐπὶ τὸ θυσιαστήριον,13 τὸν δὲ ἕνα ἐπικατάρατον,14 καὶ ὅτι τὸν ἐπικατάρατον ἐστεφανωμένον;15 ἐπειδὴ16 ὄψονται αὐτὸν τότε τῇ ἡμέρᾳ τὸν ποδήρη·17 ἔχοντα τὸν κόκκινον18 περὶ τὴν σάρκα καὶ ἐροῦσιν· Οὐχ οὗτός ἐστιν, ὅν ποτε19 ἡμεῖς ἐσταυρώσαμεν ἐξουθενήσαντες20 καὶ κατακεντήσαντες21 καὶ ἐμπτύσαντες;22 ἀληθῶς23 οὗτος ἦν, ὁ τότε λέγων ἑαυτὸν υἱὸν θεοῦ εἶναι. 10 πῶς γὰρ ὅμοιος ἐκείνῳ; εἰς τοῦτο ὁμοίους τοὺς τράγους, καλούς, ἴσους,24 ἵνα, ὅταν 1.  βαστάζω, PAPNSM, pick up, bear, carry away, carry 2.  τράγος, masc., male goat 3. ἀφαιρέω, 3SPAI, take away, remove 4.  φρύγανον, neut, shrub, brushwood, bush 5.  ῥαχήλ, indecl., Rachel, rachia, blackberry bush 6.  βλαστός, masc., sprout, bud 7. ἔθω, 1PRAI, be accustomed 8.  τρώγω, PAN, nibble, munch, eat 9.  χώρα, fem., land, region, country, countryside 10.  ῥαχήλ, indecl., Rachel, rachia, blackberry bush 11.  γλυκύς, masc., sweet 12. προσέχω, 2PPAM, take care, be concerned about, pay attention to 13.  θυσιαστήριον, neut., altar 14.  ἐπικατάρατος, adj., cursed 15.  στεφανόω, RPPASM, to crown 16.  ἐπειδή, conj., when, after, because, since 17.  ποδήρης, adj., reaching to the feet, long robe 18.  κόκκινος, adj., scarlet 19.  ποτέ, part., at some time, formerly, when 20.  ἐξουθενέω, AAPNPM, treat with contempt, disdain, despise 21.  κατακεντέω, AAPNPM, pierce, stab severely, stab 22.  ἐμπτύω, AAPNPM, spit on 23.  ἀληθῶς, adv., really, truly 24.  ἴσος, adj., same as, equal

ἴδωσιν αὐτὸν τότε ἐρχόμενον, ἐκπλαγῶσιν25 ἐπὶ τῇ ὁμοιότητι26 τοῦ τράγου. οὐκοῦν27 ἴδε τὸν τύπον28 τοῦ μέλλοντος πάσχειν Ἰησοῦ. 11 τί δέ, ὅτι τὸ ἔριον29 μέσον τῶν ἀκανθῶν30 τιθέασιν; τύπος ἐστὶν τοῦ Ἰησοῦ τῇ ἐκκλησίᾳ θέμενος, ὅτι ὃς ἐὰν θέλῃ τὸ ἔριον ἆραι τὸ κόκκινον,31 δεῖ αὐτὸν πολλὰ παθεῖν διὰ τὸ εἶναι φοβερὰν32 τὴν ἄκανθαν, καὶ θλιβέντα33 κυριεῦσαι34 αὐτοῦ. οὕτω, φησίν, οἱ θέλοντές με ἰδεῖν καὶ ἅψασθαί μου τῆς βασιλείας ὀφείλουσιν θλιβέντες35 καὶ παθόντες λαβεῖν με.

8 Τίνα δὲ δοκεῖτε τύπον36 εἶναι, ὅτι

ἐντέταλται37 τῷ Ἰσραὴλ προσφέρειν δάμαλιν38 τοὺς ἄνδρας, ἐν οἷς εἰσὶν ἁμαρτίαι τέλειαι,39 καὶ σφάξαντας40 κατακαίειν,41 καὶ αἴρειν τότε τὴν σποδὸν42 παιδία καὶ βάλλειν εἰς ἄγγη43 καὶ περιτιθέναι44 τὸ ἔριον45 τὸ κόκκινον46 ἐπὶ ξύλον47 ἴδε πάλιν ὁ τύπος ὁ τοῦ σταυροῦ48 καὶ τὸ ἔριον τὸ 25. ἐκπλήσσω, 3PAAS, amaze, astound, be greatly astound 26.  ὁμοιότης, fem., similarity, likeness 27.  οὐκοῦν, adv., therefore, so then 28.  τύπος, masc., example, pattern, symbol, type 29.  ἔριον, neut., wool 30.  ἄκανθα, fem., thistle, thorn bush 31.  κόκκινος, adj., scarlet 32.  φοβερός, fem., terrible, fearful 33.  θλίβω, APPASM, distress, afflict 34.  κυριεύω, AAN, seize, gain possession of 35.  θλίβω, APPNPM, distress, afflict 36.  τύπος, masc., example, pattern, symbol, type 37. ἐντέλλω, 3SRPI, command 38.  δάμαλις, fem., young cow, heifer 39.  τέλειος, fem., complete, full 40.  σφάζω, AAPAPM, by cutting the throat, slaughter 41.  κατακαίω, PAN, burn completely 42.  σποδός, fem., ashes 43.  ἄγγος, neut., vessel, container 44.  περιτίθημι, PAN, place around, wrap, tie 45.  ἔριον, neut., wool 46.  κόκκινος, neut., scarlet 47.  ξύλον, neut., tree 48.  σταυρός, masc., cross

the epistle of barnabas κόκκινον καὶ τὸ ὕσσωπον,1 καὶ οὕτως ῥαντίζειν2 τὰ παιδία καθʼ ἕνα τὸν λαόν, ἵνα ἁγνίζωνται3 ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν; 2 νοεῖτε,4 πῶς ἐν ἁπλότητι5 λέγει ὑμῖν. ὁ μόσχος6 ὁ Ἰησοῦς ἐστίν, οἱ προσφέροντες ἄνδρες ἁμαρτωλοὶ οἱ προσενέγκαντες αὐτὸν ἐπὶ τὴν σφαγήν.7 εἶτα8 οὐκέτι ἄνδρες, οὐκέτι ἁμαρτωλῶν ἡ δόξα. 3 οἱ ῥαντίζοντες9 παῖδες10 οἱ εὐαγγελισάμενοι ἡμῖν τὴν ἄφεσιν11 τῶν ἁμαρτιῶν καὶ τὸν ἁγνισμὸν12 τῆς καρδίας, οἷς ἔδωκεν τοῦ εὐαγγελίου τὴν ἐξουσίαν οὖσιν δεκάδυο13 εἰς μαρτύριον14 τῶν φυλῶν ὅτι δεκάδυο φυλαὶ τοῦ Ἰσραήλ, εἰς τὸ κηρύσσειν. 4 διὰ τί δὲ τρεῖς παῖδες15 οἱ ῥαντίζοντες; εἰς μαρτύριον Ἀβραάμ, Ἰσαάκ,16 Ἰακώβ,17 ὅτι οὗτοι μεγάλοι τῷ θεῷ. 5 ὅτι δὲ τὸ ἔριον18 ἐπὶ τὸ ξύλον;19 ὅτι ἡ βασιλεία Ἰησοῦ ἐπὶ ξύλου, καὶ ὅτι οἱ ἐλπίζοντες ἐπʼ αὐτὸν ζήσονται εἰς τὸν αἰῶνα. 6 διὰ τί δὲ ἅμα20 τὸ ἔριον καὶ τὸ ὕσσωπον;21 ὅτι ἐν τῇ βασιλείᾳ αὐτοῦ ἡμέραι ἔσονται πονηραὶ καὶ ῥυπαραί,22 ἐν αἷς ἡμεῖς σωθησόμεθα·

1.  ὕσσωπος, neut., hyssop 2.  ῥαντίζω, PAN, sprinkle 3. ἁγνίζω, 3PPMS, make ritually clean, cleanse, purify 4. νοέω, 2PPAM, think, perceive, understand 5.  ἁπλότης, fem., singleness, simplicity, simply 6.  μόσχος, masc., young bull, calf 7.  σφαγή, fem., slaughter 8.  εἶτα, adv., next, then 9.  ῥαντίζω, PAPNPM, sprinkle 10.  παῖς, masc., child 11.  ἄφεσις, fem., release, pardon, forgiveness 12.  ἁγνισμός, masc., purification 13.  δεκάδυο, num., twelve 14.  μαρτύριον, neut., proof, witness, testimony 15.  παῖς, masc., child 16.  Ἰσαάκ, indecl., Isaac 17.  Ἰακώβ, indecl., Jacob 18.  ἔριον, neut., wool 19.  ξύλον, neut., tree 20.  ἅμα, adv., at the same time, together 21.  ὕσσωπος, neut., hyssop 22.  ῥύπος, masc. foul juice, dark juice

ὅτι καὶ ὁ ἀλγῶν23 σάρκα διὰ τοῦ ῥύπου24 τοῦ ὑσσώπου25 ἰᾶται.26 7 καὶ διὰ τοῦτο οὕτως γενόμενα ἡμῖν μέν ἐστιν φανερά,27 ἐκείνοις δὲ σκοτεινά,28 ὅτι οὐκ ἤκουσαν φωνῆς κυρίου.

9 Λέγει γὰρ πάλιν περὶ τῶν ὠτίων,29 πῶς

περιέτεμεν30 ἡμῶν τὴν καρδίαν. λέγει κύριος ἐν τῷ προφήτῃ· Εἰς ἀκοὴν31 ὠτίου ὑπήκουσάν32 μου. καὶ πάλιν λέγει· Ἀκοῇ ἀκούσονται οἱ πόρρωθεν,33 ἃ ἐποίησα γνώσονται. καί· Περιτμήθητε,34 λέγει κύριος, τὰς καρδίας ὑμῶν. 2 καὶ πάλιν λέγει· Ἄκουε Ἰσραήλ, ὅτι τάδε35 λέγει κύριος ὁ θεός σου. καὶ πάλιν τὸ πνεῦμα κυρίου προφητεύει·36 Τίς ἐστιν ὁ θέλων ζῆσαι εἰς τὸν αἰῶνα; ἀκοῇ ἀκουσάτω τῆς φωνῆς τοῦ παιδός37 μου. 3 καὶ πάλιν λέγει· Ἄκουε οὐρανέ, καὶ ἐνωτίζου38 γῆ, ὅτι κύριος ἐλάλησεν ταῦτα εἰς μαρτύριον.39 καὶ πάλιν λέγει· Ἀκούσατε λόγον κυρίου, ἄρχοντες τοῦ λαοῦ τούτου. καὶ πάλιν λέγει· Ἀκούσατε, τέκνα, φωνῆς βοῶντος40 ἐν τῇ ἐρήμῳ. οὐκοῦν41 περιέτεμεν42 ἡμῶν τὰς ἀκοάς, ἵνα ἀκούσαντες λόγον πιστεύσωμεν ἡμεῖς. 4 ἀλλὰ καὶ ἡ περιτομή,

to

23.  ἀλγέω, PAPNSM, suffer, sick, feel pain 24.  ῥυπαρός, fem., filthy, unclean, defiled 25.  ὕσσωπος, neut., hyssop 26. ἰάομαι, 3SPPI, cure, heal 27.  φανερός, adj., clear, evident 28.  σκοτεινός, adj., dark, obscure 29.  ὠτίον, neut., ear 30. περιτέμνω, 3SAAI, circumcise 31.  ἀκοή, fem., listening, hearing 32. ὑπακούω, 3PAAI, obey 33.  πόρρωθεν, adv., from a distance, far away 34. περιτέμνω, 2PAPM, circumcise 35.  ὅδε, pron., this is what 36. προφητεύω, 3SPAI, prophesy 37.  παῖς, masc., servant 38. ἐνωτίζομαι, 2SPMM, give ear, pay attention 39.  μαρτύριον, neut., proof, witness, testimony 40.  βοάω, PAPGSM, call out, shout, cry aloud 41.  οὐκοῦν, adv., therefore, so then, 42. περιτέμνω, 3SAAI, circumcise

217

218

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐφʼ ᾗ πεποίθασιν, κατήργηται.1 περιτομὴν γὰρ εἴρηκεν οὐ σαρκὸς γενηθῆναι· ἀλλὰ παρέβησαν,2 ὅτι ἄγγελος πονηρὸς ἐσόφιζεν3 αὐτούς. 5 λέγει πρὸς αὐτούς· Τάδε λέγει κύριος ὁ θεὸς ὑμῶν ὧδε εὑρίσκω ἐντολήν· Μὴ σπείρητε ἐπʼ ἀκάνθαις,4 περιτμήθητε τῷ κυρίῳ ὑμῶν. καὶ τί λέγει; Περιτμήθητε τὴν σκληροκαρδίαν5 ὑμῶν, καὶ τὸν τράχηλον6 ὑμῶν οὐ σκληρυνεῖτε.7 λάβε πάλιν· Ἰδού, λέγει κύριος, πάντα τὰ ἔθνη ἀπερίτμητα8 ἀκροβυστίαν,9 ὁ δὲ λαὸς οὗτος ἀπερίτμητος καρδίας. 6 ἀλλʼ ἐρεῖς· Καὶ μὴν περιτέτμηται10 ὁ λαὸς εἰς σφραγῖδα.11 ἀλλὰ καὶ πᾶς Σύρος12 καὶ Ἄραψ13 καὶ πάντες οἱ ἱερεῖς τῶν εἰδώλων.14 ἄρα οὖν κἀκεῖνοι15 ἐκ τῆς διαθήκης αὐτῶν εἰσίν; ἀλλὰ καὶ οἱ Αἰγύπτιοι16 ἐν περιτομῇ εἰσίν. 7 μάθετε17 οὖν, τέκνα ἀγάπης, περὶ πάντων πλουσίως,18 ὅτι Ἀβραάμ, πρῶτος περιτομὴν δούς, ἐν πνεύματι προβλέψας19 εἰς τὸν Ἰησοῦν περιέτεμεν,20 λαβὼν τριῶν γραμμάτων21 δόγματα.22 8 λέγει γάρ· Καὶ περιέτεμεν Ἀβραὰμ ἐκ τοῦ οἴκου αὐτοῦ 1. καταργέω, 3SRPI, wipe out, nullify, abolish 2. παραβαίνω, 3PAAI, violate, break, transgress 3. σοφίζω, 3SIAI, made wise, instruct 4.  ἄκανθα, fem., thistle, thorn 5.  σκληροκαρδία, fem., obstinacy, hardness of heart 6.  τράχηλος, masc., throat, neck 7. σκληρύνω, 2PPAM, harden 8.  ἀπερίτμητος, adj., obdurate, uncircumcised 9.  ἀκροβυστία, fem., foreskin, uncircumcised 10. περιτέμνω, 3SRPI, circumcise 11.  σφραγίς, fem., seal 12.  Σύρος, masc., Syrian 13.  Ἄραψ, indecl., Arab 14.  εἴδωλον, neut., image, idol 15.  κἀκεῖνος, conj., and that one 16.  Αἰγύπτιος, adj., Egyptian 17. μανθάνω, 2PAAM, learn 18.  πλουσίως, adv., richly, abundantly 19.  προβλέπω, AAPNSM, provide, foresee, look ahead 20. περιτέμνω, 3SAAI, circumcise 21.  γράμμα, neut., written character, letter 22.  δόγμα, neut., decree, doctrine, teaching

ἄνδρας δεκαοκτὼ23 καὶ τριακοσίους.24 τίς οὖν ἡ δοθεῖσα αὐτῷ γνῶσις;25 μάθετε,26 ὅτι τοὺς δεκαοκτὼ πρώτους, καὶ διάστημα27 ποιήσας λέγει τριακοσίους. τὸ δεκαοκτὼ ιʹ28 δέκα,29 ηʹ30 ὀκτώ· ἔχεις Ἰησοῦν. ὅτι δὲ ὁ σταυρὸς31 ἐν τῷ ταῦ32 ἤμελλεν ἔχειν τὴν χάριν, λέγει καὶ τοὺς τριακοσίους. δηλοῖ33 οὖν τὸν μὲν Ἰησοῦν ἐν τοῖς δυσὶν γράμμασιν,34 καὶ ἐν τῷ ἑνὶ τὸν σταυρόν. 9 οἶδεν ὁ τὴν ἔμφυτον35 δωρεὰν36 τῆς διδαχῆς37 αὐτοῦ θέμενος ἐν ἡμῖν. οὐδεὶς γνησιώτερον38 ἔμαθεν39 ἀπʼ ἐμοῦ λόγον· ἀλλὰ οἶδα, ὅτι ἄξιοί ἐστε ὑμεῖς.

10 Ὅτι δὲ Μωϋσῆς εἶπεν· Οὐ φάγεσθε

χοῖρον40 οὔτε ἀετὸν41 οὔτε ὀξύπτερον42 οὔτε κόρακα43 οὔτε πάντα ἰχθύν,44 ὃς οὐκ ἔχει λεπίδα45 ἐν ἑαυτῷ, τρία ἔλαβεν ἐν τῇ συνέσει46 δόγματα.47 2 πέρας48 γέ49 τοι λέγει αὐτοῖς ἐν τῷ Δευτερονομίῳ·50 Καὶ 23.  δεκαοκτώ, num., eighteen 24.  τριακόσιοι, adj., three hundred 25.  γνῶσις, fem., knowledge 26. μανθάνω, 2PAAM, learn 27.  διάστημα, neut., space, interval 28. ιʹ, indecl., ten 29.  δέκα, num., ten 30. ηʹ, indecl., eight 31.  σταυρός, masc., cross 32.  ταῦ, num., tau (three hundred) 33. δηλόω, 3SPAI, reveal, manifest, make clear, show 34.  γράμμα, neut., written character, letter 35.  ἔμφυτος, adj., implanted 36.  δωρεά, fem., gift 37.  διδαχή, fem., teaching 38.  γνήσιος, adj., legitimate, true, genuine 39. μανθάνω, 3SAAI, learn 40.  χοῖρος, masc., swine, pig 41.  ἀετός, masc., vulture, eagle 42.  ὀξύπτερος, adj., hawk 43.  κόραξ, masc., crow, raven 44.  ἰχθύς, masc., fish 45.  λεπίς, fem., scales 46.  σύνεσις, fem., insight, understanding 47.  δόγμα, neut., decree, doctrine, teaching 48.  πέρας, adv., limit, boundary, end, conclusion 49.  γέ, part., at least, even, indeed 50.  Δευτερονόμιον, neut., Deuteronomy

the epistle of barnabas διαθήσομαι1 πρὸς τὸν λαὸν τοῦτον τὰ δικαιώματά2 μου. ἄρα οὖν οὐκ ἔστιν ἐντολὴ θεοῦ τὸ μὴ τρώγειν,3 Μωϋσῆς δὲ ἐν πνεύματι ἐλάλησεν. 3 τὸ οὖν χοιρίον4 πρὸς τοῦτο εἶπεν· οὐ κολληθήσῃ,5 φησίν, ἄνθρώποις τοιούτοις, οἵτινές εἰσιν ὅμοιοι χοίρων· τουτέστιν6 ὅταν σπαταλῶσιν,7 ἐπιλανθάνονται8 τοῦ κυρίου, ὅταν δὲ ὑστεροῦνται,9 ἐπιγινώσκουσιν τὸν κύριον, ὡς καὶ ὁ χοῖρος10 ὅταν τρώγει11 τὸν κύριον οὐκ οἶδεν, ὅταν δὲ πεινᾷ12 κραυγάζει,13 καὶ λαβὼν πάλιν σιωπᾷ.14 4 Οὐδὲ φάγῃ τὸν ἀετὸν15 οὐδὲ τὸν ὀξύπτερον16 οὐδὲ τὸν ἰκτῖνα17 οὐδὲ τὸν κόρακα·18 οὐ μή, φησίν, κολληθήσῃ19 οὐδὲ ὁμοιωθήσῃ20 ἀνθρώποις τοιούτοις, οἵτινες οὐκ οἴδασιν διὰ κόπου21 καὶ ἱδρῶτος22 πορίζειν23 ἑαυτοῖς τὴν τροφήν,24

1. διατίθημι, 1SFMI, establish a covenant, make a covenant 2.  δικαίωμα, neut., regulation, commandment, righteous requirements 3.  τρώγω, PAN, nibble, munch, eat 4.  χοῖρος, masc., swine, pig 5. κολλάω, 2SFPI, cling, join, associate with 6.  τουτέστιν, pron., that is 7. σπαταλάω, 3PPAI, live in excessive comfort, live luxuriously 8. ἐπιλανθάνομαι, 3PPMI, neglect, overlook, forget 9. ὑστερέω, 3PPPI, lack, need 10.  χοῖρος, masc., swine, pig 11. τρώγω, 3SPAI, nibble, munch, eat 12. πεινάω, 3SPAI, be hungry 13. κραυγάζω, 3SPAI, shout, cry aloud 14. σιωπάω, 3SPAI, be silent 15.  ἀετός, masc., vulture, eagle 16.  ὀξύπτερος, adj., hawk 17.  ἰκτῖνος, masc., hawk, kite 18.  κόραξ, masc., crow, raven 19. κολλάω, 2SFPI, cling, join, associate with 20. ὁμοιόω, 2SFPI, made like, become like 21.  κόπος, masc., toil, labor, work 22.  ἱδρώς, masc., perspiration, sweat 23.  πορίζω, PAN, provide, procure 24.  τροφή, fem., food

ἀλλὰ ἁρπάζουσιν25 τὰ ἀλλότρια26 ἐν ἀνομίᾳ27 αὐτῶν καὶ ἐπιτηροῦσιν28 ὡς ἐν ἀκεραιοσύνῃ29 περιπατοῦντες καὶ περιβλέπονται,30 τίνα ἐκδύσωσιν31 διὰ τὴν πλεονεξίαν,32 ὡς καὶ τὰ ὄρνεα33 ταῦτα μόνα ἑαυτοῖς οὐ πορίζει34 τὴν τροφήν,35 ἀλλὰ ἀργὰ36 καθήμενα ἐκζητεῖ,37 πῶς ἀλλοτρίας38 σάρκας καταφάγῃ,39 ὄντα λοιμὰ40 τῇ πονηρίᾳ αὐτῶν. 5 Καὶ οὐ φάγῃ, φησίν, σμύραιναν41 οὐδὲ πολύποδα42 οὐδὲ σηπίαν·43 οὐ μή, φησίν, ὁμοιωθήσῃ44 κολλώμενος45 ἀνθρώποις τοιούτοις, οἵτινες εἰς τέλος εἰσὶν ἀσεβεῖς46 καὶ κεκριμένοι ἤδη· τῷ θανάτῳ, ὡς καὶ ταῦτα τὰ ἰχθύδια47 μόνα ἐπικατάρατα48 ἐν τῷ βυθῷ49 νήχεται,50 μὴ κολυμβῶντα51 ὡς τὰ λοιπά, ἀλλʼ ἐν τῇ γῇ 25. ἁρπάζω, 3PPAI, seize, snatch away, steal 26.  ἀλλότριος, adj., not one’s own, belonging to another 27.  ἀνομία, fem., transgression, lawlessness 28. ἐπιτηρέω, 3PPAI, watch carefully, lie in wait 29.  ἀκεραιοσύνη, fem., purity, innocence, appearance of innocence 30. περιβλέπω, 3PPMI, hunt, look for, look around 31. ἐκδύω, 3PAAS, take off, strip, plunder 32.  πλεονεξία, fem., greediness, greed 33.  ὄρνεον, neut., bird 34. πορίζω, 3SPAI, provide, procure, 35.  τροφή, fem., food 36.  ἀργός, adj., inactive, idle, lazy 37. ἐκζητέω, 3SPAI, seek out, search for 38.  ἀλλότριος, adj., not one’s own, belonging to another 39. κατεσθίω, 3SAAS, consume, eat, devour 40.  λοιμός, adj., plague, pestilient, pest, public nuisance 41.  σμύραινα, fem., lamprey, eel 42.  πολύπους, masc., octopus 43.  σηπία, fem., cuttle–fish 44. ὁμοιόω, 2SFPI, made like, become like 45.  κολλάω, PPPNSM, cling, join, associate with 46.  ἀσεβής, adj., impious, ungodly 47.  ἰχθύδιον, neut., little fish 48.  ἐπικατάρατος, neut., accursed, cursed 49.  βυθός, masc., depth, deep water, sea 50. νήχομαι, 3SPMI, swim 51.  κολυμβάω, PAPAPN, dive, swim up and down, swim

219

220

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s κάτω1 τοῦ βυθοῦ κατοικεῖ. 6 ἀλλὰ καὶ τὸν δασύποδα2 οὐ φάγῃ. πρὸς τί; οὐ μὴ γένῃ, φησίν, παιδοφθόρος3 οὐδὲ ὁμοιωθήσῃ4 τοῖς τοιούτοις, ὅτι ὁ λαγωὸς5 κατʼ ἐνιαυτὸν6 πλεονεκτεῖ7 τὴν ἀφόδευσιν·8 ὅσα γὰρ ἔτη ζῇ, τοσαύτας9 ἔχει τρύπας.10 7 ἀλλὰ οὐδὲ τὴν ὕαιναν11 φάγῃ· οὐ μή, φησίν, γένῃ μοιχὸς12 οὐδὲ φθορεὺς13 οὐδὲ ὁμοιωθήσῃ14 τοῖς τοιούτοις. πρὸς τί; ὅτι τὸ ζῷον15 τοῦτο παρʼ ἐνιαυτὸν16 ἀλλάσσει17 τὴν φύσιν18 καὶ ποτὲ19 μὲν ἄρρεν,20 ποτὲ δὲ θῆλυ21 γίνεται. 8 ἀλλὰ καὶ τὴν γαλῆν22 ἐμίσησεν καλῶς. οὐ μή, φησίν, γενηθῇς τοιοῦτος, οἵους23 ἀκούομεν ἀνομίαν24 ποιοῦντας ἐν τῷ στόματι διʼ ἀκαθαρσίαν,25 οὐδὲ κολληθήσῃ26 ταῖς ἀκαθάρτοις ταῖς τὴν ἀνομίαν ποιούσαις ἐν τῷ στόματι. τὸ γὰρ ζῷον27 τοῦτο τῷ στόματι 1.  κάτω, adv., down, beneath 2.  δασύπους, masc., rabbit, hare 3.  παιδοφθόρος, masc., pederast, pedophile, a man who has sex with boys, child molester 4. ὁμοιόω, 2SFPI, made like, become like 5.  λαγωός, masc., hare, rabbit 6.  ἐνιαυτός, masc., year 7. πλεονεκτέω, 3SPAI, increase the number of, multiply 8.  ἀφόδευσις, fem., voiding of excrement, anus [growing a new anus each year is a reference to same-sex anal intercourse] 9.  τοσοῦτος, fem., so great, so many 10.  τρῦπα, fem., hole, opening 11.  ὕαινα, fem., hyena 12.  μοιχός, masc., adulterer 13.  φθορεύς, masc., seducer, corrupter, pervert 14 ὁμοιόω, 2SFPI, made like, become like 15.  ζῷον, neut., living being, animal 16.  ἐνιαυτός, masc., year 17. ἀλλάσσω, 3SPAI, alter, change 18.  φύσις, fem., nature 19.  ποτέ, part., formerly, when, at one time 20.  ἄρσην, adj., male 21.  θῆλυς, adj., female 22.  γαλῆ, fem., weasel 23.  οἷος, pron., what sort of, what kind of 24.  ἀνομία, fem., transgression, lawlessness 25.  ἀκαθαρσία, fem., uncleanness, impurity 26. κολλάω, 2SFPI, cling, join, associate with 27.  ζῷον, neut., living being, anima

κύει.28 9 περὶ μὲν τῶν βρωμάτων29 λαβὼν Μωϋσῆς τρία δόγματα30 οὕτως ἐν πνεύματι ἐλάλησεν· οἱ δὲ κατʼ ἐπιθυμίαν τῆς σαρκὸς ὡς περὶ βρώσεως προσεδέξαντο.31 10 λαμβάνει δὲ τῶν αὐτῶν τριῶν δογμάτων32 γνῶσιν,33 Δαυείδ καὶ λέγει· Μακάριος ἀνήρ, ὃς οὐκ ἐπορεύθη· ἐν βουλῇ ἀσεβῶν,34 καθὼς καὶ οἱ ἰχθύες35 πορεύονται ἐν σκότει36 εἰς τὰ βάθη·37 καὶ ἐν ὁδῷ ἁμαρτωλῶν οὐκ ἔστη, καθὼς οἱ δοκοῦντες φοβεῖσθαι τὸν κύριον ἁμαρτάνουσιν ὡς ὁ χοῖρος,38 καὶ ἐπὶ καθέδραν39 λοιμῶν40 οὐκ ἐκάθισεν, καθὼς τὰ πετεινὰ41 καθήμενα εἰς ἁρπαγήν.42 ἔχετε τελείως43 καὶ περὶ τῆς βρώσεως.44 11 πάλιν λέγει Μωϋσῆς· Φάγεσθε πᾶν διχηλοῦν45 καὶ μαρυκώμενον.46 τί λέγει; ὅτι τὴν τροφὴν47 λαμβάνων οἶδεν τὸν τρέφοντα48 αὐτὸν καὶ ἐπʼ αὐτῷ ἀναπαυόμενος49 εὐφραίνεσθαι50 δοκεῖ. καλῶς εἶπεν βλέπων τὴν ἐντολήν. τί οὖν λέγει; κολλᾶσθε51 μετὰ τῶν φοβουμένων τὸν κύριον, μετὰ τῶν 28. κύω, 3SPAI, become pregnant, conceive 29.  βρῶμα, neut., food 30.  δόγμα, neut., decree, doctrine, teaching 31. προσδέχομαι, 3PAMI, accept, receive 32.  δόγμα, neut., decree, doctrine, teaching 33.  γνῶσις, fem., knowledge 34.  ἀσεβής, adj., impious, ungodly 35.  ἰχθύς, masc., fish 36.  σκότος, neut., gloom, darkness 37.  βάθος, neut., depth 38.  χοῖρος, masc., swine, pig 39.  καθέδρα, fem., chair, seat 40.  λοιμός, adj., plague, pestilient, pest, public nuisance 41.  πετεινόν, neut., bird 42.  ἁρπαγή, fem., seizure, plunder, stolen goods 43.  τελείως, adv., perfect, complete 44.  βρῶσις, fem., food 45.  διχηλέω, PAPASN, to have a divided hoof 46.  μαρυκάομαι, PMPASN, ruminate, chew, chew the cud 47.  τροφή, fem., food 48.  τρέφω, PAPASN, nourish, feed 49.  ἀναπαύω, PMPNSM, refresh, relieve 50.  εὐφραίνω, PPN, gladden, celebrate, rejoice 51. κολλάω, 2PPPM, cling, join, associate with

the epistle of barnabas μελετώντων1 ὃ ἔλαβον διάσταλμα2 ῥήματος ἐν τῇ καρδίᾳ, μετὰ τῶν λαλούντων τὰ διδαιώματα3 κυρίου καὶ τηρούντων, μετὰ τῶν εἰδότων, ὅτι ἡ μελέτη·4 ἐστὶν ἔργον εὐφροσύνης,5 καὶ ἀναμαρυκωμένων6 τὸν λόγον κυρίου. τί δὲ τὸ διχηλοῦν;7 ὅτι ὁ δίκαιος καὶ ἐν τούτῳ τῷ κόσμῳ περιπατεῖ καὶ τὸν ἅγιον αἰῶνα ἐκδέχεται.8 βλέπετε, πῶς ἐνομοθέτησεν9 Μωϋσῆς καλῶς. 12 ἀλλὰ πόθεν10 ἐκείνοις ταῦτα νοῆσαι11 ἢ συνιέναι;12 ἡμεῖς δὲ δικαίως13 νοήσαντες14 τὰς ἐντολὰς λαλοῦμεν, ὡς ἠθέλησεν ὁ κύριος. διὰ τοῦτο περιέτεμεν15 τὰς ἀκοὰς16 ἡμῶν καὶ τὰς καρδίας, ἵνα συνιῶμεν17 ταῦτα.

11 Ζητήσωμεν δέ, εἰ ἐμέλησεν18 τῷ

κυρίῳ προφανερῶσαι19 περί τοῦ ὕδατος καὶ περὶ τοῦ σταυροῦ.20 περὶ μὲν τοῦ ὕδατος γέγραπται ἐπὶ τὸν Ἰσραήλ, πῶς τὸ βάπτισμα21 τὸ φέρον ἄφεσιν22 ἁμαρτιῶν 1.  μελετάω, PAPGPM, cultivate, study, think about, meditate 2.  διάσταλμα, neut., ordinance, distinguishing, special significance 3.  δικαιώμα, neut., righteous acts, righteous requirements 4.  μελέτη, fem., care, thought, meditation 5.  εὐφροσύνη, fem., gladness, cheerfulness, joy 6.  ἀναμαρυκάομαι, PMPGPM, chew the cud, carefully chew over, ruminate 7.  διχηλέω, PAPNSN, to have a divided hoof 8. ἐκδέχομαι, 3SPMI, wait for, receive from, look forward to, expect 9. νομοθετέω, 3SAAI, make a law, legislate 10.  πόθεν, adv., from where 11.  νοέω, AAN, think, perceive, understand 12.  συνίημι, PAN, understand, comprehend 13.  δικαίως, adv., rightly, justly 14.  νοέω, PAPNPM, think, perceive, understand 15. περιτέμνω, 3SAAI, circumcise 16.  ἀκοή, fem., hearing, ear 17. συνἱημι, 1PPAS, understand, comprehend 18. μέλω, 3SAAI, care for, be concerned 19.  πρόφανερόω, AAN, reveal beforehand, reveal in advance 20.  σταυρός, masc., cross 21.  βάπτισμα, neut., baptism 22.  ἄφεσις, fem., release, pardon, forgiveness

οὐ μὴ προσδέξονται,23 ἀλλʼ ἑαυτοῖς οἰκοδομήσουσιν. 2 λέγει γὰρ ὁ προφήτης· Ἔκστηθι24 οὐρανέ, καὶ ἐπὶ τούτῳ πλεῖον φριξάτω25 ἡ γῆ, ὅτι δύο καὶ πονηρὰ ἐποίησεν ὁ λαὸς οὗτος· ἐμὲ ἐγκατέλιπον,26 πηγὴν27 ζωῆς, καὶ ἑαυτοῖς ὤρυξαν28 βόθρον29 θανάτου. 3 Μὴ πέτρα30 ἔρημός ἐστιν τὸ ὄρος τὸ ἅγιόν μου Σινᾶ;31 ἔσεσθε γὰρ ὡς πετεινοῦ32 νοσσοὶ33 ἀνιπτάμενοι34 νοσσιᾶς35 ἀφῃρημένοι.36 4 καὶ πάλιν λέγει ὁ προφήτης· Ἐγὼ πορεύσομαι ἔμπροσθέν σου καὶ ὄρη· ὁμαλιῶ37 καὶ πύλας38 χαλκᾶς39 συντρίψω40 καὶ μοχλοὺς41 σιδηροῦς42 συγκλάσω,43 καὶ δώσω σοι θησαυροὺς44 σκοτεινούς,45 ἀποκρύφους,46 ἀοράτους,47 ἵνα γνῶσιν ὅτι ἐγὼ κύριος ὁ θεός. 5 καί· Κατοικήσεις ἐν ὑψηλῷ48 σπηλαίῳ49 πέτρας50 ἰσχυρᾶς,51 καί τὸ 23. προσδέχομαι, 3PFMI, accept, receive 24.  ἐξίστημι, SSAAM, astonish, astound, amaze 25. φρίσσω, 3SAAM, bristle, shudder 26. ἐγκαταλείπω, 3PAAI, leave, forsake, abandon 27.  πηγή, fem., fountain, spring 28. ὀρύσσω, 3PRAI, dig a trench, dig 29.  βόθρος, masc., hole, pit 30.  πέτρα, fem., cliff, rock 31.  Σινά, indecl., Sinai 32.  πετεινόν, neut., bird 33.  νοσσός, masc., young, nestling 34.  ἀνίπταμαι, PMPNPM, fly up, flutter about 35.  νοσσιά, fem., nest 36.  ἀφαιρέω, APPNPM, cut off, remove, take away 37. ὁμαλίζω, 1SFAI, make even, make level 38.  πύλη, fem., gate of a town, gate 39.  χαλκοῦς, fem., copper, brass, bronze 40. συντρίβω, 1SFAI, break, crush, shatter 41.  μοχλός, masc., bolt, lever, bar 42.  σιδηροῦς, adj., iron 43. συγκλάω, 1SFAI, break, crush, shatter 44.  θησαυρός, masc., treasury, treasure 45.  σκοτεινός, adj., in privacy, obscure, dark 46.  ἀπόκρυφος, adj., hidden 47.  ἀόρατος, adj., invisible, unseen 48.  ὑψηλός, adj., tall, lofty, high 49.  σπήλαιον, neut., cave 50.  πέτρα, fem., cliff, rock 51.  ἰσχυρός, adj., strong, mighty

221

222

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ὕδωρ αὐτοῦ πιστόν· βασιλέα μετὰ δόξης ὄψεσθε, καὶ ἡ ψυχὴ ὑμῶν μελετήσει1 φόβον κυρίου. 6 καὶ πάλιν ἐν ἄλλῳ προφήτῃ λέγει· Καὶ ἔσται ὁ ταῦτα ποιῶν ὡς τὸ ξύλον2 τὸ πεφυτευμένον3 παρὰ τὰς διεξόδους4 τῶν ὑδάτων, ὃ τὸν καρπὸν αὐτοῦ δώσει ἐν καιρῷ αὐτοῦ, καὶ τὸ φύλλον5 αὐτοῦ οὐκ ἀπορυήσεται,6 καὶ πάντα, ὅσα ἂν ποιῇ, κατευοδωθήσεται.7 7 οὐχ οὕτως οἱ ἀσεβεῖς,8 οὐχ οὕτως, ἀλλʼ ἢ ὡς ὁ χνοῦς,9 ὃν ἐκρίπτει10 ὁ ἄνεμος11 ἀπὸ προσώπου τῆς γῆς. διὰ τοῦτο οὐκ ἀναστήσονται ἀσεβεῖς12 ἐν κρίσει οὐδὲ ἁμαρτωλοὶ ἐν βουλῇ13 δικαίων, ὅτι γινώσκει κύριος ὁδὸν δικαίων, καὶ ὁδὸς ἀσεβῶν14 ἀπολεῖται. 8 αἰσθάνεσθε,15 πῶς τὸ ὕδωρ καὶ τὸν σταυρὸν16 ἐπὶ τὸ αὐτὸ ὥρισεν.17 τοῦτο γὰρ λέγει· μακάριοι, οἳ ἐπὶ τὸν σταυρὸν ἐλπίσαντες κατέβησαν εἰς τὸ ὕδωρ, ὅτι τὸν μὲν μισθὸν18 λέγει ἐν καιρῷ αὐτοῦ· τότε, φησίν, ἀποδώσω. νῦν δὲ ὃ λέγει· τὰ φύλλα19 οὐκ ἀπορυήσεται,20 τοῦτο λέγει· ὅτι πᾶν ῥῆμα, ὃ ἐὰν ἐξελεύσεται ἐξ ὑμῶν διὰ τοῦ στόματος ὑμῶν ἐν πίστει καὶ ἀγάπῃ, ἔσται εἰς ἐπιστροφὴν21 καὶ ἐλπίδα 1. μελετάω, 3SFAI, care for, think about, meditate 2.  ξύλον, neut., tree 3.  φυτεύω, RPPNSN, plant 4.  διέξοδος, fem., parting, spring, stream 5.  φύλλον, neut., leaf 6. ἀπορρέω, 3SFPI, fall off, fall 7. κατευοδόω, 3SFPI, prosper 8.  ἀσεβής, adj., impious, ungodly 9.  χνοῦς, masc., dust, chaff 10. ἐκρίπτω, 3SPAI, cast forth, drive away 11.  ἄνεμος, masc., wind 12.  ἀσεβής, adj., impious, ungodly 13.  βουλή, fem., plan, will, counsel 14.  ἀσεβής, adj., impious, ungodly 15. αἰσθάνομαι, 2PPMM, notice, perceive, understand 16.  σταυρός, masc., cross 17. ὁρίζω, 3SAAI, define, describe, explain 18.  μισθός, masc., pay, wages, reward 19.  φύλλον, neut., leaf 20. ἀπορρέω, 3SFPI, fall off, fall 21.  ἐπιστροφή, fem., turning, conversion, convert

πολλοῖς. 9 καὶ πάλιν ἕτερος προφήτης λέγει. Καὶ ἦν ἡ γῆ τοῦ Ἰακὼβ22 ἐπαινουμένη·23 παρὰ πᾶσαν τὴν γῆν. τοῦτο λέγει· τὸ σκεῦος24 τοῦ πνεύματος αὐτοῦ δοξάζει. 10 εἶτα25 τί λέγει; Καὶ ἦν ποταμὸς26 ἕλκων27 ἐκ δεξιῶν, καὶ ἀνέβαινεν ἐξ αὐτοῦ δένδρα28 ὡραῖα·29 καὶ ὃς ἂν φάγῃ ἐξ αὐτῶν, ζήσεται εἰς τὸν αἰῶνα. 11 τοῦτο λέγει ὅτι ἡμεῖς μὲν καταβαίνομεν εἰς τὸ ὕδωρ γέμοντες30 ἁμαρτιῶν καὶ ῥύπου,31 καὶ ἀναβαίνομεν καρποφοροῦντες32 ἐν τῇ καρδίᾳ τὸν φόβον καὶ τὴν ἐλπίδα εἰς τὸν Ἰησοῦν ἐν τῷ πνεύματι ἔχοντες. Καὶ ὃς ἂν φάγῃ ἀπὸ τούτων, ζήσεται εἰς τὸν αἰῶνα, τοῦτο λέγει· ὃς ἂν, φησίν, ἀκούσῃ τούτων λαλουμένων καὶ πιστεύσῃ, ζήσεται εἰς τὸν αἰῶνα.

12 Ὁμοίως33 πάλιν περὶ τοῦ σταυροῦ34

ὁρίζει35 ἐν ἄλλῳ προφήτῃ λέγοντι· Καὶ πότε36 ταῦτα συντελεσθήται;37 λέγει κύριος· ὅταν ξύλον38 κλιθῇ39 καὶ ἀναστῇ, καὶ ὅταν ἐκ ξύλου αἷμα στάξῃ.40 ἔχεις πάλιν περὶ τοῦ σταυροῦ καὶ τοῦ σταυροῦσθαι μέλλοντος. 2 λέγει δὲ πάλιν τῷ Μωϋσῇ, πολεμουμένου41

22.  Ἰακώβ, indecl., Jacob 23.  ἐπαινέω, PPPNSF, praise 24.  σκεῦος, neut., instrument, jar, vessel 25.  εἶτα, adv., next, then 26.  ποταμός, masc., stream, river 27.  ἕλκω, PAPNSM, drag, flow 28.  δένδρον, neut., tree 29.  ὡραῖος, adj., pleasant, lovely, beautiful 30.  γέμω, PAPNPM, covered, be full 31.  ῥύπος, masc., filth, dirt, uncleanness 32.  καρποφορέω, PAPNPM, produce a crop, bearing fruit 33.  ὁμοίως, adv., in the same way, likewise 34.  σταυρός, masc., cross 35. ὁρίζω, 3SPAI, define, describe, explain 36.  πότε, adv., at what time, when 37. συντελέω, 3SFPI, complete, accomplish, fulfill 38.  ξύλον, neut., tree 39. κλίνω, 3SAPS, bend, fall over 40. στάζω, 3SAAS, drip 41.  πολεμέω, PPPGSM, fight, wage war

the epistle of barnabas τοῦ Ἰσραὴλ ὑπὸ τῶν ἀλλοφύλων,1 καὶ ἵνα ὑπομνήσῃ2 αὐτοὺς πολεμουμένους,3 ὅτι διὰ τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν παρεδόθησαν εἰς θάνατον· λέγει εἰς τὴν καρδίαν Μωϋσέως τὸ πνεῦμα, ἵνα ποιήσῃ τύπον4 σταυροῦ5 καὶ τοῦ μέλλοντος πάσχειν, ὅτι, ἐὰν μή, φησίν, ἐλπίσωσιν ἐπʼ αὐτῷ, εἰς τὸν αἰῶνα πολεμηθήσονται.6 τίθησιν οὖν Μωϋσῆς ἓν ἐφʼ ἓν ὅπλον7 ἐν μέσῳ τῆς πυγμῆς,8 καὶ ὑψηλότερος9 σταθεὶς πάντων ἐξέτεινεν10 τὰς χεῖρας, καὶ οὕτως πάλιν ἐνίκα11 ὁ Ἰσραήλ. εἶτα,12 ὁπόταν13 καθεῖλεν,14 ἐθανατοῦντο.15 3 πρὸς τί; ἵνα γνῶσιν ὅτι οὐ δύνανται σωθῆναι, ἐὰν μὴ ἐπʼ αὐτῷ ἐλπίσωσιν. 4 καὶ πάλιν ἐν ἑτέρῳ προφήτῃ λέγει· Ὅλην τὴν ἡμέραν ἐξεπέτασα16 τὰς χεῖρας μου πρὸς λαὸν ἀπειθῆ17 καὶ ἀντιλέγοντα18 ὁδῷ δικαίᾳ μου. 5 πάλιν Μωϋσῆς ποιεῖ τύπον19 τοῦ Ἰησοῦ, ὅτι δεῖ αὐτὸν παθεῖν, καὶ αὐτὸς ζωοποιήσει,20 ὃν δόξουσιν ἀπολωλεκέναι, ἐν σημείῳ πίπτοντος τοῦ Ἰσραήλ, ἐποίησεν

1.  ἀλλόφυλος, adj., of another tribe, alien, foreign 2. ὑπομιμνήσκω, 3SAAS, call to mind, remember 3.  πολεμέω, PPPAPM, fight, wage war 4.  τύπος, masc., example, pattern, symbol, type 5.  σταυρός, masc., cross 6. πολεμέω, 3PFPI, fight, wage war 7.  ὅπλον, neut., tool, weapon 8.  πυγμή, fem., fist, fist–fight, fight 9.  ὑψηλός, adj., tall, lofty, high 10. ἐκτείνω, 3SAAI, extend, stretch out 11. νικάω, 3SIAI, overcome, prevail, be victor, conquer 12.  εἶτα, adv., next, then 13.  ὁπόταν, adv., whenever 14. καθαιρέω, 3SAAI, overthrow, bring down, take down 15. θανατόω, 3PIPI, execute, put to death 16. ἐκπετάννυμι, 1SAAI, stretch out 17.  ἀπειθής, adj., unbelieving, disobedient 18.  ἀντιλέγω, PAPASM, speak against, contradict, oppose 19.  τύπος, masc., example, pattern, symbol, type 20. ζωοποιέω, 3SFAI, give life, make alive

γὰρ κύριος πάντα ὄφιν21 δάκνειν22 αὐτούς, καὶ ἀπέθνησκον ἐπειδὴ23 ἡ παράβασις24 διὰ τοῦ ὄφεως25 ἐν Εὔᾳ26 ἐγένετο, ἵνα ἐλέγξῃ27 αὐτούς, ὅτι διὰ τὴν παράβασιν αὐτῶν εἰς θλῖψιν θανάτου παραδοθήσονται. 6 πέρας28 γέ29 τοι30 αὐτὸς Μωϋσῆς ἐντειλάμενος·31 Οὐκ ἔσται ὑμῖν οὔτε χωνευτὸν32 οὔτε γλυπτὸν33 εἰς θεὸν ὑμῖν, αὐτὸς ποιεῖ, ἵνα τύπον34 τοῦ Ἰησοῦ δείξῃ.35 ποιεῖ οὖν Μωϋσῆς χαλκοῦν36 ὄφιν καὶ τίθησιν ἐνδόξως37 καὶ κηρύγματι38 καλεῖ τὸν λαόν. 7 ἐλθόντες οὖν ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἐδέοντο39 Μωϋσέως, ἵνα περὶ αὐτῶν ἀνενέγκῃ40 δέησιν41 περὶ τῆς ἰάσεως42 αὐτῶν. εἶπεν δὲ πρὸς αὐτοὺς Μωϋσῆς· Ὅταν, φησίν δηχθῇ43 τις ὑμῶν, ἐλθέτω ἐπὶ τὸν ὄφιν44 τὸν ἐπὶ τοῦ ξύλου45 ἐπικείμενον46 καὶ ἐλπισάτω πιστεύσας, ὅτι αὐτὸς ὢν νεκρὸς

21.  ὄφις, masc., serpent, snake 22.  δάκνω, PAN, bite 23.  ἐπειδή, conj., when, since, because 24.  παράβασις, fem., breach, trespass 25.  ὄφις, masc., serpent, snake 26.  Εὕα, fem., Eve 27. ἐλέγχω, 3SAAS, expose, reprove, convict, convince 28.  πέρας, adv., end, boundary, conclusion, finally 29.  γέ, part., at least, even, indeed 30.  τοι, part., then, let me tell you, surely 31.  ἐντέλλω, AMPNSM, command 32.  χωνευτός, adj., cast of metal, cast 33.  γλυπτός, adj., carved stone, carved 34.  τύπος, masc., pattern, symbol, type 35. δείκνυμι, 3SAAS, bring to light, reveal, show 36.  χαλκοῦς, adj., copper, brass, bronze 37.  ἐνδόξως, adv., eminently, prominently 38.  κήρυγμα, neut., proclaimed aloud, proclamation 39. δέομαι, 3PIPI, ask, beg 40. ἀναφέρω, 3SAAS, take up, bring up, offer 41.  δέησις, fem., supplication, prayer 42.  ἴασις, fem., cure, healing 43. δάκνω, 3SAPS, bite 44.  ὄφις, masc., serpent, snake 45.  ξύλον, neut., tree, wooden pole 46.  ἐπίκειμαι, PMPASN, place upon

223

224

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s δύναται ζωοποιῆσαι,1 καὶ παραχρῆμα2 σωθήσεται. καὶ οὕτως ἐποίουν. ἔχεις πάλιν καὶ ἐν τούτοις τὴν δόξαν τοῦ Ἰησοῦ, ὅτι ἐν αὐτῷ πάντα καὶ εἰς αὐτόν. 8 τί λέγει πάλιν Μωϋσῆς Ἰησοῦ, υἱῷ Ναυή,3 ἐπιθεὶς αὐτῷ τοῦτο τὸ ὄνομα, ὄντι προφήτῃ, ἵνα μόνον ἀκούσῃ πᾶς ὁ λαός; ὅτι πάντα ὁ πατὴρ φανεροῖ περὶ τοῦ υἱοῦ Ἰησοῦ. 9 λέγει οὖν Μωϋσῆς Ἰησοῦ, υἱῷ Ναυή, ἐπιθεὶς τοῦτο τὸ ὄνομα, ὁπότε4 ἔπεμψεν αὐτὸν κατάσκοπον5 τῆς γῆς· Λάβε βιβλίον εἰς τὰς χεῖράς σου καὶ γράψον, ἃ λέγει κύριος, ὅτι ἐκκόψει6 ἐκ ῥιζῶν7 τὸν οἶκον πάντα τοῦ Ἀμαλὴκ8 ὁ υἱὸς τοῦ θεοῦ ἐπʼ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν. 10 ἴδε πάλιν Ἰησοῦς, οὐχὶ υἱὸς ἀνθρώπου, ἀλλὰ υἱὸς τοῦ θεοῦ, τύπῳ9 δὲ ἐν σαρκὶ φανερωθείς. ἐπεὶ10 οὖν μέλλουσιν λέγειν, ὅτι Χριστὸς υἱὸς Δαυείδ ἐστιν, αὐτὸς προφητεύει11 Δαυείδ, φοβούμενος καὶ συνίων12 τὴν πλάνην13 τῶν ἁμαρτωλῶν· Εἶπεν κύριος τῷ κυρίῳ μου· Κάθου ἐκ δεξιῶν μου, ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον14 τῶν ποδῶν σου. 11 καὶ πάλιν λέγει οὕτως Ἡσαΐας· Εἶπεν κύριος τῷ Χριστῷ μου κυρίῳ, οὗ ἐκράτησα τῆς δεξιᾶς αὐτοῦ, ἐπακοῦσαι15 ἔμπροσθεν αὐτοῦ ἔθνη, καὶ ἰσχὺν16 βασιλέων διαρρήξω.17 ἴδε, πῶς Δαυεὶδ λέγει αὐτὸν κύριον, καὶ υἱὸν οὐ λέγει. 1.  ζωοποιέω, AAN, give life, make alive 2.  παραχρῆμα, adv., at once, immediately 3.  Ναυή, indecl., Nun 4.  ὁπότε, adv., when 5.  κατάσκοπος, masc., reconnaissance scout, spy 6. ἐκκόπτω, 3SFAI, cut down, cut off 7.  ῥίζα, fem., root 8.  Ἀμαλήκ, indecl., Amalek 9.  τύπος, masc., pattern, symbol, type 10.  ἐπεί, conj., when, because, since 11. προφητεύω, 3SPAI, prophesy 12.  συνίημι, PAPNSM, comprehend, understand 13.  πλάνη, fem., deceit, error 14.  ὑποπόδιον, neut., footstool 15.  ἐπακούω, AAN, obey 16.  ἰσχύς, fem., might, strength, power 17. διαρρήγνυμι, 1SFAI, destroy, break, shatter

13 Ἴδωμεν δὲ εἰ οὗτος ὁ λαὸς κληρονομεῖ18

ἢ ὁ πρῶτος, καὶ εἰ ἡ διαθήκη εἰς ἡμᾶς ἢ εἰς ἐκείνους. 2 ἀκούσατε οὖν περὶ τοῦ λαοῦ τί λέγει ἡ γραφή· Ἐδεῖτο19 δὲ Ἰσαὰκ20 περὶ Ῥεβέκκας21 τῆς γυναικὸς αὐτοῦ, ὅτι στεῖρα22 ἦν· καὶ συνέλαβεν.23 εἶτα24 ἐξῆλθεν Ῥεβέκκα πυθέσθαι25 παρὰ κυρίου, καὶ εἶπεν κύριος πρὸς αὐτήν· Δύο ἔθνη ἐν τῇ γαστρί26 σου καὶ δύο λαοὶ ἐν τῇ κοιλίᾳ27 σου, καὶ ὑπερέξει 28 λαὸς λαοῦ καὶ ὁ μείζων δουλεύσει29 τῷ ἐλάσσονι.30 3 αἰσθάνεσθαι31 ὀφείλετε, τίς ὁ Ἰσαὰκ καὶ τίς ἡ Ῥεβέκκα, καὶ ἐπὶ τίνων δέδειχεν,32 ὅτι μείζων ὁ λαὸς οὗτος ἢ ἐκεῖνος. 4 καὶ ἐν ἄλλῃ προφητείᾳ33 λέγει φανερώτερον34 ὁ Ἰακὼβ35 πρὸς Ἰωσὴφ τὸν υἱὸν αὐτοῦ, λέγων· Ἰδού, οὐκ ἐστέρησέν36 με κύριος τοῦ προσώπου σου· προσάγαγέ37 μοι τοὺς υἱούς σου, ἵνα εὐλογήσω αὐτούς. 5 καὶ προσήγαγεν38 Ἐφραὶμ39 καὶ Μανασσῆ,40 τὸν Μανασσῆ θέλων ἵνα εὐλογηθῇ, ὅτι πρεσβύτερος ἦν· ὁ γὰρ Ἰωσὴφ προσήγαγεν 18. κληρονομέω, 3SPAI, come into possession of, inherit 19. δέομαι, 3SIAI, beg, ask, pray 20.  Ἰσαάκ, indecl., Isaac 21.  Ῥεβέκκα, fem., Rebecca 22.  στεῖρα, fem., infertile, barren 23. συλλαμβάνω, 3SAAI, conceive 24.  εἶτα, adv., next, then 25.  πυνθάνομαι, AMN, learn, inquire 26.  γαστήρ, fem., belly, womb 27.  κοιλία, fem., belly, stomach, womb 28. ὑπερέχω, 3SFAI, rise above, surpass, dominate, have power over 29. δουλεύω, 3SFAI, be a slave, be subjected to, serve 30.  ἐλάσσων, adj., lesser, younger 31.  αἰσθάνομαι, PMN, notice, perceive, understand 32. δείκνυμι, 3SRAI, bring to light, reveal, show 33.  προφητεία, fem., prophecy 34.  φανερός, adj., evident, clear, plain 35.  Ἰακώβ, indecl., Jacob 36. στερέω, 3SAAI, keep from, deprive 37. προσάγω, 2SAAM, bring to 38. προσάγω, 3SAAI, approach, bring to 39.  Ἐφραίμ, indecl., Ephraim 40.  Μανασσῆς, masc., Manasseh

the epistle of barnabas εἰς τὴν δεξιὰν χεῖρα τοῦ πατρὸς Ἰακώβ. εἶδεν δὲ Ἰακὼβ τύπον1 τῷ πνεύματι τοῦ λαοῦ τοῦ μεταξύ.2 καὶ τί λέγει; Καὶ ἐποίησεν Ἰακὼβ ἐναλλὰξ3 τὰς χεῖρας αὐτοῦ καὶ ἐπέθηκεν τὴν δεξιὰν ἐπὶ τὴν κεφαλὴν Ἐφραίμ, τοῦ δευτέρου καὶ νεωτέρου,4 καὶ εὐλόγησεν αὐτόν. καὶ εἶπεν Ἰωσὴφ πρὸς Ἰακώβ· Μετάθες5 σου τὴν δεξιὰν ἐπὶ τὴν κεφαλὴν Μανασσῆ, ὅτι πρωτότοκός6 μου υἱός ἐστιν. καὶ εἶπεν Ἰακὼβ πρὸς Ἰωσήφ· Οἶδα, τέκνον, οἶδα· ἀλλʼ ὁ μείζων δουλεύσει7 τῷ ἐλάσσονι,8 καὶ οὗτος δὲ εὐλογηθήσεται. 6 βλέπετε, ἐπὶ τίνων τέθεικεν, τὸν λαὸν τοῦτον εἶναι πρῶτον καὶ τῆς διαθήκης κληρονόμον.9 7 εἰ οὖν ἔτι καὶ διὰ τοῦ Ἀβραὰμ ἐμνήσθη,10 ἀπέχομεν11 τὸ τέλειον12 τῆς γνώσεως13 ἡμῶν. τί οὖν λέγει τῷ Ἀβραάμ, ὅτε μόνος πιστεύσας ἐτέθη· εἰς δικαιοσύνην; Ἰδού, τέθεικά σε, Ἀβραάμ, πατέρα ἐθνῶν τῶν πιστευόντων διʼ ἀκροβυστίας14 τῷ θεῷ.

14 Ναί. ἀλλὰ ἴδωμεν, εἰ ἡ διαθήκη, ἣν

ὤμοσεν15 τοῖς πατράσιν δοῦναι τῷ λαῷ, εἰ δέδωκεν. δέδωκεν· αὐτοὶ δὲ οὐκ ἐγένοντο ἄξιοι λαβεῖν διὰ τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν. 2 λέγει γὰρ ὁ προφήτης· Καὶ ἦν Μωϋσῆς νηστεύων16 ἐν ὄρει Σινᾶ,17 τοῦ λαβεῖν τὴν 1.  τύπος, masc., pattern, symbol, type 2.  μεταξύ, adv., between, next, to come later 3.  ἐναλλάξ, adv., crosswise 4.  νέος, adj., new, young, younger 5. μετατίθημι, 2SAAM, put in another place, transfer, change, switch 6.  πρωτότοκος, masc., firstborn 7. δουλεύω, 3SFAI, be a slave, be subjected to, serve 8.  ἐλάσσων, adj., lesser, younger 9.  κληρονόμος, masc., beneficiary, heir 10. μιμνῄσκομαι, 3SAPI, remember 11. ἀπέχω, 1PPAI, receive in full, receive 12.  τέλειος, neut., perfect, complete 13.  γνῶσις, fem., knowledge 14.  ἀκροβυστία, fem., foreskin, uncircumcised 15. ὀμνύω, 3SAAI, take an oath, swear 16.  νηστεύω, PAPNSM, fast 17.  Σινᾶ, indecl., Sinai

διαθήκην κυρίου πρὸς τὸν λαόν, ἡμέρας τεσσεράκοντα18 καὶ νύκτας τεσσεράκοντα. καὶ ἔλαβεν Μωϋσῆς παρὰ κυρίου τὰς δύο πλάκας19 τὰς γεγραμμένας τῷ δακτύλῳ20 τῆς χειρὸς κυρίου ἐν πνεύματι· καὶ λαβὼν Μωϋσῆς κατέφερεν21 πρὸς τὸν λαὸν δοῦναι. 3 καὶ εἶπεν κύριος πρὸς Μωϋσην. Μωϋσῆ Μωϋσῆ, κατάβηθι τὸ τάχος,22 ὅτι ὁ λαός σου, ὃν ἐξήγαγες23 ἐκ γῆς Αἰγύπτου,24 ἠνόμησεν.25 καὶ συνῆκεν26 Μωϋσῆς, ὅτι ἐποίησαν ἑαυτοῖς πάλιν χωνεύματα,27 καὶ ἔρριψεν28 ἐκ τῶν χειρῶν, καὶ συνετρίβησαν29 αἱ πλάκες τῆς διαθήκης κυρίου. 4 Μωϋσῆς μὲν ἔλαβεν, αὐτοὶ δὲ οὐκ ἐγένοντο ἄξιοι. πῶς δὲ ἡμεῖς ἐλάβομεν, μάθετε.30 Μωϋσῆς θεράπων31 ὢν ἔλαβεν, αὐτὸς δὲ κύριος ἡμῖν ἔδωκεν εἰς λαὸν κληρονομίας,32 διʼ ἡμᾶς ὑπομείνας.33 5 ἐφανερώθη· δέ, ἵνα κἀκεῖνοι34 τελειωθῶσιν35 τοῖς ἁμαρτήμασιν,36 καὶ ἡμεῖς διὰ τοῦ κληρονομοῦντος37 διαθήκην κυρίου Ἰησοῦ λάβωμεν, ὃς εἰς τοῦτο ἡτοιμάσθη, ἵνα αὐτὸς φανείς, τὰς ἤδη δεδαπανημένας38 ἡμῶν καρδίας τῷ θανάτῳ καὶ παραδεδομένας τῇ τῆς 18.  τεσσεράκοντα, num., forty 19.  πλάξ, fem., flat surface, tablet 20.  δάκτυλος, masc., finger 21. καταφέρω, 3SIAI, bring down 22.  τάχος, neut., soon, quick 23. ἐξάγω, 2SAAI, bring out, lead out 24.  Αἴγυπτος, fem., Egypt 25. ἀνομέω, 3SAAI, sin, act lawlessly 26. συνίημι, 3SAAI, comprehend, understand 27.  χώνευμα, neut., molten image, cast image 28. ῥίπτω, 3SAAI, throw down 29. συντρίβω 3PAPI, crush, break into pieces, shatter 30. μανθάνω, 2PAAM, learn 31.  θεράπων, masc., attendant, servant 32.  κληρονομία, fem., inheritance 33.  ὑπομένω, AAPNSM, hold out, suffer for, endure 34.  κἀκεῖνος, conj., and that 35. τελειόω, 3PAPS, perfect, finish, complete 36.  ἁμάρτημα, neut., transgression, sin 37.  κληρονομέω, PAPGSM, come into possession of, inherit 38.  δαπανάω, RPPAPF, pay, spend

225

226

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s πλάνης1 ἀνομίᾳ2 λυτρωσάμενος3 ἐκ τοῦ σκότους,4 διάθηται5 ἐν ἡμῖν διαθήκην λόγῳ. 6 γέγραπται γάρ, πῶς αὐτῷ ὁ πατὴρ ἐντέλλεται,6 λυτρωσάμενον7 ἡμᾶς ἐκ τοῦ σκότους ἑτοιμάσαι ἑαυτῷ λαὸν ἅγιον. 7 λέγει οὖν ὁ προφήτης· Ἐγὼ κύριος, ὁ θεός σου, ἐκάλεσά σε ἐν δικαιοσύνῃ καὶ κρατήσω τῆς χειρός σου καὶ ἐνισχύσω8 σε, καὶ ἔδωκά σε εἰς διαθήκην γένους,9 εἰς φῶς ἐθνῶν ἀνοῖξαι ὀφθαλμοὺς τυφλῶν καὶ ἐξαγαγεῖν10 ἐκ δεσμῶν11 πεπεδημένους12 καὶ ἐξ οἴκου φυλακῆς καθημένους ἐν σκότει.13 γινώσκομεν οὖν, πόθεν14 ἐλυτρώθημεν.15 8 πάλιν ὁ προφήτης λέγει· Ἰδού, τέθεικά σε εἰς φῶς ἐθνῶν, τοῦ εἶναί σε εἰς σωτηρίαν ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς, οὕτως λέγει κύριος ὁ λυτρωσάμενός σε θεός. 9 καὶ πάλιν ὁ προφήτης λέγει· Πνεῦμα κυρίου ἐπʼ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν16 ἔχρισέν17 με εὐαγγελίσασθαι ταπεινοῖς18 χάριν, ἀπέσταλκέν με ἰάσασθαι19 τοὺς συντετριμμένους20 τὴν καρδίαν, κηρῦξαι αἰχμαλώτοις21 ἄφεσιν22 καὶ τυφλοῖς

1.  πλάνη, fem., error, deceit, deception 2.  ἀνομία, fem., transgression, lawless deed, lawlessness 3.  λυτρόω, AMPNSM, redeem 4.  σκότος, neut., gloom, darkness 5. διατίθημι, 3SAMS, establish, make a covenant 6. ἐντέλλω, 3SPMI, command 7.  λυτρόω, AMPASM, redeem 8. ἐνἰσχύω, 1SFAI, strengthen 9.  γένος, neut., race, nation, family, people 10.  ἐξάγω, AAN, bring out, lead out 11.  δεσμός, masc., fetter, bond, chain 12.  πεδάω, RPPAPM, bind, shackle 13.  σκότος, neut., gloom, darkness 14.  πόθεν, adv., wherefore, from where 15. λυτρόω, 1PAPI, redeem 16.  ἕνεκα, adv., on account of, because of 17. χρίω, 3SAAI, anoint 18.  ταπεινός, adj., lowly, humble 19.  ἰάομαι, AMN, cure, heal 20.  συντρίβω, RPPAPM, crush, shatter, break 21.  αἰχμάλωτος, masc., prisoner, captive 22.  ἄφεσις, fem., release, pardon, forgiveness

ἀνάβλεψιν,23 καλέσαι ἐνιαυτὸν24 κυρίου δεκτὸν25 καὶ ἡμέραν ἀνταποδόσεως,26 παρακαλέσαι πάντας τοὺς πενθοῦντας.27

15 Ἔτι οὖν καὶ περὶ τοῦ σαββάτου

γέγραπται ἐν τοῖς δέκα28 λόγοις, ἐν οἷς ἐλάλησεν ἐν τῷ ὄρει Σινᾶ29 πρὸς Μωϋσῆν κατὰ πρόσωπον· Καὶ ἁγιάσατε30 τὸ σάββατον κυρίου χερσὶν καθαραῖς31 καὶ καρδίᾳ καθαρᾷ. 2 καὶ ἐν ἑτέρῳ λέγει· Ἐὰν φυλάξωσιν οἱ υἱοί μου τὸ σάββατον, τότε ἐπιθήσω τὸ ἔλεός32 μου ἐπʼ αὐτούς. 3 τὸ σάββατον λέγει ἐν ἀρχῇ τῆς κτίσεως·33 Καὶ ἐποίησεν ὁ θεὸς ἐν ἓξ34 ἡμέραις τὰ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ, καὶ συνετέλεσεν35 ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμῃ36 καὶ κατέπαυσεν37 ἐν αὐτῇ καὶ ἡγίασεν38 αὐτήν. 4 προσέχετε,39 τέκνα, τί λέγει τὸ συνετέλεσεν40 ἐν ἓξ ἡμέραις. τοῦτο λέγει, ὅτι ἐν ἑξακισχιλίοις41 ἔτεσιν συντελέσει42 κύριος τὰ σύμπαντα·43 ἡ γὰρ

23.  ἀνάβλεψις, fem., recovery of sight 24.  ἐνιαυτός, masc., year 25.  δεκτός, adj., favorable, acceptable 26.  ἀνταπόδοσις, fem., reward 27.  πενθέω, PAPAPM, grieve, mourn 28.  δέκα, num., tenth, ten 29.  Σινᾶ, indecl., Sinai 30. ἁγιάζω, 2PAAM, make holy, sanctify 31.  καθαρός, adj., spotless, pure, clean 32.  ἔλεος, neut., compassion, mercy 33.  κτίσις, fem., creation 34.  ἕξ, num., six 35. συντελέω, 3SAAI, bring to completion, accomplish, finish 36.  ἕβδομος, adj., seventh 37. καταπαύω, 3SAAI, rest 38. ἁγιάζω, 3SAAI, make holy, consecrate, sanctify 39. προσέχω, 2PPAM, take care, observe, pay attention to 40. συντελέω, 3SAAI, bring to completion, accomplish, finish 41.  ἑξακισχίλιοι, adj., six thousand 42. συντελέω, 3SFAI, bring to completion, accomplish, finish 43.  σύμπας, adj., whole, all together, all things

the epistle of barnabas ἡμέρα παρʼ αὐτῷ σημαίνει1 χίλια2 ἔτη. αὐτὸς δέ μοι μαρτυρεῖ λέγων· Ἰδού, ἡμέρα κυρίου ἔσται ὡς χίλια ἔτη. οὐκοῦν,3 τέκνα, ἐν ἓξ ἡμέραις, ἐν τοῖς ἑξακισχιλίοις ἔτεσιν συντελεσθήσεται4 τὰ σύμπαντα. 5 Καὶ κατέπαυσεν5 τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμῃ.6 τοῦτο λέγει· ὅταν ἐλθὼν ὁ υἱὸς αὐτοῦ καταργήσει7 τὸν καιρὸν τοῦ ἀνόμου8 καὶ κρινεῖ τοὺς ἀσεβεῖς9 καὶ ἀλλάξει10 τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην11 καὶ τοὺς ἀστέρας,12 τότε καλῶς καταπαύσεται13 ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμῃ. 6 πέρας14 γέ15 τοι λέγει· Ἁγιάσεις16 αὐτὴν χερσὶν καθαραῖς17 καὶ καρδίᾳ καθαρᾷ. εἰ οὖν ἣν ὁ θεὸς ἡμέραν ἡγίασεν18 νῦν τις δύναται ἁγιάσαι19 καθαρὸς ὢν τῇ καρδίᾳ, ἐν πᾶσιν πεπλανήμεθα. 7 ἴδε ὅτι ἄρα τότε καλῶς καταπαυόμενοι20 ἁγιάσομεν21 αὐτήν, ὅτε δυνησόμεθα αὐτοὶ δικαιωθέντες καὶ ἀπολαβόντες22 τὴν ἐπαγγελίαν, μηκέτι23 οὔσης τῆς ἀνομίας,24 καινῶν δὲ γεγονότων πάντων ὑπὸ κυρίου· τότε δυνησόμεθα 1. σημαίνω, 3SPAI, signify 2.  χίλιοι, adj., a thousand 3.  οὐκοῦν, adv., therefore, accordingly, so then 4. συντελέω, 3SFPI, bring to completion, accomplish, finish 5. καταπαύω, 3SAAI, rest 6.  ἕβδομος, adj., seventh 7. καταργέω, 3SFAI, wipe out, destroy, abolish, put to an end 8.  ἄνομος, adj., lawless, the lawless one 9.  ἀσεβής, adj., impious, ungodly 10. ἀλλάσσω, 3SFAI, exchange, change, alter 11.  σελήνη, fem., moon 12.  ἀστήρ, masc., star 13. καταπαύω, 3SFMI, rest 14.  πέρας, adv., end, boundary, conclusion, finally 15.  γέ, part., at least, even, indeed 16. ἁγιάζω, 2SFAI, make holy, sanctify 17.  καθαρός, adj., spotless, pure, clean 18. ἁγιάζω, 3SAAI, make holy, sanctify 19.  ἁγιάζω, AAN, make holy, sanctify 20.  καταπαύω, PMPNPM, rest 21. ἁγιάζω, 1PFAI, make holy, sanctify 22.  ἀπολαμβάνω, AAPNPM, receive 23.  μηκέτι, adv., from now on, no longer 24.  ἀνομία, fem., lawless act, lawlessness

αὐτὴν ἁγιάσαι, αὐτοὶ ἁγιασθέντες25 πρῶτον. 8 πέρας26 γέ27 τοι28 λέγει αὐτοῖς· Τὰς νεομηνίας29 ὑμῶν καὶ τὰ σάββατα οὐκ ἀνέχομαι.30 ὁρᾶτε, πῶς λέγει; οὐ τὰ σάββατα ἐμοὶ δεκτά,31 ἀλλὰ ὃ πεποίηκα, ἐν ᾧ καταπαύσας32 τὰ πάντα ἀρχὴν ἡμέρας ὀγδόης33 ποιήσω, ὅ ἐστιν ἄλλου κόσμου ἀρχήν. 9 διὸ καὶ ἄγομεν τὴν ἡμέραν τὴν ὀγδόην εἰς εὐφροσύνην,34 ἐν ᾗ καὶ ὁ Ἰησοῦς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν καὶ φανερωθεὶς ἀνέβη εἰς οὐρανοίς.

16 Ἔτι δὲ καὶ περὶ τοῦ ναοῦ ἐρῶ ὑμῖν,

ὡς πλανώμενοι οἱ ταλαίπωροι35 εἰς τὴν οἰκοδομὴν36 ἤλπισαν, καὶ οὐκ ἐπὶ τὸν θεὸν αὐτῶν τὸν ποιήσαντα αὐτούς, ὡς ὄντα οἶκον θεοῦ. 2 σχεδὸν37 γὰρ ὡς τὰ ἔθνη· ἀφιέρωσαν38 αὐτὸν ἐν τῷ ναῷ. ἀλλὰ πῶς λέγει κύριος καταργῶν39 αὐτὸν, μάθετε·40 Τίς ἐμέτρησεν41 τὸν οὐρανὸν σπιθαμῇ42 ἢ τὴν γῆν δρακί;43 οὐκ ἐγώ; λέγει κύριος· Ὁ οὐρανός μοι θρόνος, ἡ δὲ γῆ ὑποπόδιον44 τῶν ποδῶν μου· ποῖον οἶκον οἰκοδομήσετέ μοι, ἢ τίς τόπος τῆς καταπαύσεώς45 μου; 25.  ἁγιάζω, APPNPM, make holy, sanctify 26.  πέρας, adv., end, boundary, conclusion, finally 27.  γέ, part., at least, even, indeed 28.  τοι, part., let me tell you, surely 29.  νεομηνία, fem., new moon 30. ἀνέχω, 1SPMI, put up with, endure, tolerate 31.  δεκτός, adj., pleasing, acceptable 32.  καταπαύω, AAPNSM, rest 33.  ὄγδοος, adj., eighth 34.  εὐφροσύνη, fem., gladness, joy 35.  ταλαίπωρος, adj., miserable, wretch 36.  οἰκοδομή, fem., construction, building 37.  σχεδόν, adv., nearly, almost 38. ἀφιερόω, 3PAAI, consecrate 39.  καταργέω, PAPNSM, abolish, set aside, invalidate 40. μανθάνω, 2PAAM, learn 41. μετρέω, 3SAAI, measure 42.  σπιθαμή, fem., space between index and little finger, span 43.  δράξ, fem., handful, spread out hand 44.  ὑποπόδιον, neut., footstool 45.  κατάπαυσις, fem., resting, rest

227

228

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐγνώκατε, ὅτι ματαία1 ἡ ἐλπὶς αὐτῶν. 3 πέρας2 γέ3 τοι4 πάλιν λέγει· Ἰδού, οἱ καθελόντες5 τὸν ναὸν τοῦτον αὐτοὶ αὐτὸν οἰκοδομήσουσιν. 4 γίνεται. διὰ γὰρ τὸ πολεμεῖν6 αὐτοὺς καθῃρέθη7 ὑπὸ τῶν ἐχθρῶν· νῦν καὶ αὐτοὶ οἱ τῶν ἐχθρῶν ὑπηρέται8 ἀνοικοδομήσουσιν9 αὐτόν. 5 πάλιν ὡς ἔμελλεν ἡ πόλις καὶ ὁ ναὸς καὶ ὁ λαὸς Ἰσραὴλ παραδίδοσθαι, ἐφανερώθη. λέγει γὰρ ἡ γραφή· Καὶ ἔσται ἐπʼ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν, καὶ παραδώσει κύριος τὰ πρόβατα τῆς νομῆς10 καὶ τῆν μάνδραν11 καὶ τὸν πύργον12 αὐτῶν εἰς καταφθοράν.13 καὶ ἐγένετο καθʼ ἃ ἐλάλησεν κύριος. 6 ζητήσωμεν δέ, εἰ ἔστιν ναὸς θεοῦ. ἔστιν, ὅπου αὐτὸς λέγει ποιεῖν καὶ καταρτίζειν.14 γέγραπται γάρ· Καὶ ἔσται, τῆς ἑβδομάδος15 συντελουμένης16 οἰκοδομηθήσεται ναὸς θεοῦ ἐνδόξως17 ἐπὶ τῷ ὀνόματι κυρίου. 7 εὑρίσκω οὖν, ὅτι ἔστιν ναός. πῶς οὖν οἰκοδομηθήσεται ἐπὶ τῷ ὀνόματι κυρίου, μάθετε.18 πρὸ τοῦ ἡμᾶς πιστεῦσαι τῷ θεῷ ἦν ἡμῶν τὸ κατοικητήριον19 τῆς καρδίας

1.  μάταιος, adj., in vain, useless, futile 2.  πέρας, adv., end, boundary, conclusion, finally 3.  γέ, part., at least, even, indeed 4.  τοι, part., let me tell you, surely 5.  καθαιρέω, AAPNPM, take down, tear down, destroy 6.  πολεμέω, PAN, fight, wage war 7. καθαιρέω, 3SAPI, take down, tear down, destroy 8.  ὑπηρέτης, masc., assistant, servant 9. ἀνοικοδομέω, 3PFAI, rebuild 10.  νομή, fem., pasture 11.  μάνδρα, fem., enclosed space, pen, sheep–fold 12.  πύργος, masc., tower 13.  καταφθορά, fem., death, destruction 14.  καταρτίζω, PAN, make, create, prepare 15.  ἑβδομάς, fem., week 16.  συντελέω, PPPGSF, bring to completion, accomplish, finish 17.  ἐνδόξως, adv., in splendor, gloriously 18. μανθάνω, 2PAAM, learn 19.  κατοικητήριον, neut., abode, dwelling place

φθαρτὸν20 καὶ ἀσθενές,21 ὡς ἀληθῶς22 οἰκοδομητὸς23 ναὸς διὰ χειρός, ὅτι ἦν πλήρης24 μὲν εἰδωλολατρείας25 καὶ ἦν οἶκος δαιμονίων διὰ τὸ ποιεῖν, ὅσα ἦν ἐναντία26 τῷ θεῷ. 8 Οἰκοδομηθήσεται δὲ ἐπὶ τῷ ὀνόματι κυρίου. προσέχετε27 δέ, ἵνα ὁ ναὸς τοῦ κυρίου ἐνδόξως28 οἰκοδομηθῇ. πῶς, μάθετε.29 λαβόντες τὴν ἄφεσιν30 τῶν ἁμαρτιῶν καὶ ἐλπίσαντες ἐπὶ τὸ ὄνομα ἐγενόμεθα καινοί, πάλιν ἐξ ἀρχῆς κτιζόμενοι·31 διὸ ἐν τῷ κατοικητηρίῳ32 ἡμῶν ἀληθῶς33 ὁ θεὸς κατοικεῖ ἐν ἡμῖν. 9 πῶς; ὁ λόγος αὐτοῦ τῆς πίστεως, ἡ κλῆσις34 αὐτοῦ τῆς ἐπαγγελίας, ἡ σοφία τῶν δικαιωμάτων,35 αἱ ἐντολαὶ τῆς διδαχῆς,36 αὐτὸς ἐν ἡμῖν προφητεύων,37 αὐτὸς ἐν ἡμῖν κατοικῶν, τοὺς τῷ θανάτῳ δεδουλωμένους38 ἀνοίγων ἡμῖν τὴν θύραν τοῦ ναοῦ, ὅ ἐστιν στόμα, μετάνοιαν39 διδοὺς ἡμῖν, εἰσάγει40 εἰς τὸν ἄφθαρτον41 ναόν. 10 ὁ γὰρ ποθῶν42 σωθῆναι βλέπει 20.  φθαρτός, adj., mortal, perishable, corruptible 21.  ἀσθενής, adj., feeble, weak 22.  ἀληθῶς, adv., truly, really 23.  οἰκοδομητός, adj., built 24.  πλήρης, adj., filled by, full 25.  εἰδωλολατρεία, fem., idol worship, idolatry 26.  ἐναντίος, adj., opposite, against, contrary, opposed 27. προσέχω, 2PPAM, take care, observe, pay attention to 28.  ἐνδόξως, adv., in splendor, gloriously 29. μανθάνω, 2PAAM, learn 30.  ἄφεσις, fem., release, pardon, forgiveness 31.  κτίζω, PPPNPM, create 32.  κατοικητήριον, neut., abode, dwelling place 33.  ἀληθῶς, adv., really, truly 34.  κλῆσις, fem., call, calling 35.  δικαίωμα, neut., righteous acts, righteous requirements 36.  διδαχή, fem., instruction, teaching 37.  προφητεύω, PAPNSM, prophesy 38.  δουλόω, RPPAPM, be subject to, enslave 39.  μετάνοια, fem., change of mind, turning about, repentance 40. εἰσάγω, 3SPAI, lead into, bring in 41.  ἄφθαρτος, adj., immortal, imperishable, incorruptible 42.  ποθέω, PAPNSM, long for, desire

the epistle of barnabas οὐκ εἰς τὸν ἄνθρωπον, ἀλλʼ εἰς τὸν ἐν αὐτῷ κατοικοῦντα καὶ λαλοῦντα, ἐπʼ αὐτῷ ἐκπλησσόμενος,1 ἐπὶ τῷ μηδέποτε2 μήτε τοῦ λέγοντος τὰ ῥήματα ἀκηκοέναι ἐκ τοῦ στόματος μήτε αὐτός ποτε3 ἐπιτεθυμηκέναι4 ἀκούειν. τοῦτό ἐστιν πνευματικὸς5 ναὸς οἰκοδομούμενος τῷ κυρίῳ.

17 Ἐφʼ ὅσον ἦν ἐν δυνατῷ καὶ ἁπλότητι6

δηλῶσαι7 ὑμῖν, ἐλπίζει μου ἡ ψυχὴ τῇ ἐπιθυμίᾳ μου μὴ παραλελοιπέναι8 τι τῶν ἀνηκόντων9 εἰς σωτηρίαν. 2 ἐὰν γὰρ περὶ τῶν ἐνεστώτων10 ἢ μελλόντων γράφω ὑμῖν, οὐ μὴ νοήσητε11 διὰ τὸ ἐν παραβολαῖς κεῖσθαι.12 ταῦτα μὲν οὕτως

18 Μεταβῶμεν13 δὲ καὶ ἐπὶ ἑτέραν γνῶσιν14 καὶ διδαχήν. Ὁδοὶ δύο εἰσὶν διδαχῆς15 καὶ ἐξουσίας, ἥ τε τοῦ φωτὸς καὶ ἡ τοῦ σκότους.16 διαφορὰ17 δὲ πολλὴ τῶν δύο ὁδῶν. ἐφʼ ἧς μὲν γάρ εἰσιν τεταγμένοι18 φωταγωγοὶ19 ἄγγελοι τοῦ θεοῦ, ἐφʼ ἧς δὲ ἄγγελοι τοῦ σατανᾶ. 2 καὶ ὁ μέν ἐστιν κύριος ἀπὸ αἰώνων καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας, ὁ δὲ ἄρχων καιροῦ τοῦ νῦν τῆς ἀνομίας.20

1.  ἐκπλήσσω, PPPNSM, marvel, amaze, astound 2.  μηδέποτε, adv., and never, never 3.  ποτέ, part., once, formerly, ever 4.  ἐπιθυμέω, RAN, long for, desire 5.  πνευματικός, adj., spiritual 6.  ἁπλότης, fem., simplicity, simply 7.  δηλόω, AAN, show, make clear, explain 8.  παραλείπω, RAN, neglect, leave out, omit 9.  ἀνήκω, PAPGPN, belong to, pertain 10.  ἐνίστημι, RAPGPN, be present 11. νοέω, 2PAAS, perceive, understand 12.  κεῖμαι, PPN, place, set forth 13. μεταβαίνω, 1PAAS, pass over, depart, leave 14.  γνῶσις, fem., knowledge 15.  διδαχή, fem., instruction, teaching 16.  σκότος, neut., darkness 17.  διαφορά, fem., distinction, difference 18.  τάσσω, RPPNPM, appoint 19.  φωταγωγός, adj., illuminating, light–bearing 20.  ἀνομία, fem., transgression, lawlessness

19 Ἡ οὖν ὁδὸς τοῦ φωτός ἐστιν αὕτη· ἐὰν

τις θέλων ὁδὸν ὁδεύειν21 ἐπὶ τὸν ὡρισμένον22 τόπον, σπεύσῃ23 τοῖς ἔργοις αὐτοῦ. ἔστιν οὖν ἡ δοθεῖσα ἡμῖν γνῶσις24 τοῦ περιπατεῖν ἐν αὐτῇ τοιαύτη. 2 ἀγαπήσεις τὸν ποιήσαντά σε, φοβηθήσῃ τόν σε πλάσαντα,25 δοξάσεις τόν σε λυτρωσάμενον26 ἐκ θανάτου· ἔσῃ ἁπλοῦς27 τῇ καρδίᾳ καὶ πλούσιος28 τῷ πνεύματι· οὐ κολληθήσῃ29 μετὰ τῶν πορευομένων ἐν ὁδῷ θανάτου, μισήσεις πᾶν, ὃ οὐκ ἔστιν ἀρεστὸν30 τῷ θεῷ, μισήσεις πᾶσαν ὑπόκρισιν·31 οὐ μὴ ἐγκαταλίπῃς32 ἐντολὰς κυρίου. 3 οὐχ ὑψώσεις33 σεαυτόν, ἔσῃ δὲ ταπεινόφρων34 κατὰ πάντα· οὐκ ἀρεῖς ἐπὶ σεαυτὸν δόξαν. οὐ λήμψῃ βουλὴν35 πονηρὰν κατὰ τοῦ πλησίον36 σου, οὐ δώσεις τῇ ψυχῇ σου θράσος.37 4 οὐ πορνεύσεις,38 οὐ μοιχεύσεις,39 οὐ παιδοφθορήσεις.40 οὐ μή σου ὁ λόγος τοῦ θεοῦ ἐξέλθῃ ἐν ἀκαθαρσίᾳ41

21.  ὁδεύω, PAN, travel 22.  ὁρίζω, RPPASM, determine, designate, appoint 23. σπεύδω, 3SAAS, hasten, hurry, be diligent 24.  γνῶσις, fem., knowledge 25.  πλάσσω, AAPASM, mold, form, make 26.  λυτρόω, AMPASM, redeem 27.  ἁπλοῦς, adj., single, straightforward, simple, sincere 28.  πλούσιος, adj., rich 29. κολλάω, 2SFPI, cling, join, associate with 30.  ἀρεστός, adj., acceptable, pleasing 31.  ὑπόκρισις, fem., pretense, play–acting, hypocrisy 32. ἐγκαταλείπω, 2SAAS, leave, forsake, abandon 33. ὑψόω, 2SFAI, raise high, exalt 34.  ταπεινόφρων, adj., humble 35.  βουλή, fem., plan, scheme, plot 36.  πλησίον, adv., neighbor 37.  θράσος, neut., impertinent, arrogant 38. πορνεύω, 2SFAI, prostitute, fornicate, sexual promiscuous, commit sexual immorality 39. μοιχεύω, 2SFAI, commit adultery 40. παιδοφθορέω, 2SFAI, commit sodomy, engage in pederasty, corrupt children, have same–sex activity with a young male 41.  ἀκαθαρσία, fem., immorality, impurity

229

230

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s τινῶν. οὐ λήμψῃ πρόσωπον ἐλέγξαι1 τινὰ ἐπὶ παραπτώματι.2 ἔσῃ πραΰς,3 ἔσῃ ἡσύχιος,4 ἔσῃ τρέμων5 τοὺς λόγους οὓς ἤκουσας. οὐ μνησικακήσεις6 τῷ ἀδελφῷ σου. 5 οὐ μὴ διψυχήσῃς,7 πότερον8 ἔσται ἢ οὔ. οὐ μὴ λάβῃς ἐπὶ ματαίῳ9 τὸ ὄνομα κυρίου. ἀγαπήσεις τὸν πλησίον10 σου ὑπὲρ τὴν ψυχήν σου. οὐ φονεύσεῖς11 τέκνον ἐν φθορᾷ,12 οὐδὲ πάλιν γεννηθὲν ἀποκτενεῖς.13 οὐ μὴ ἄρῃς τὴν χεῖρά σου ἀπὸ τοῦ υἱοῦ σου ἢ ἀπὸ τῆς θυγατρός14 σου, ἀλλὰ ἀπὸ νεότητος15 διδάξεις φόβον θεοῦ. 6 οὐ μὴ γένῃ ἐπιθυμῶν16 τὰ τοῦ πλησίον17 σου, οὐ μὴ γένῃ πλεονέκτης.18 οὐδὲ κολληθήσῃ19 ἐκ ψυχῆς σου μετὰ ὑψηλῶν,20 ἀλλὰ μετὰ ταπεινῶν21 καὶ δικαίων ἀναστραφήσῃ.22 τὰ συμβαίνοντά23 σοι ἐνεργήματα24 ὡς

ἀγαθὰ προσδέξῃ,25 εἰδώς, ὅτι ἄνευ26 θεοῦ οὐδὲν γίνεται. 7 οὐκ ἔσῃ διγνώμων27 οὐδὲ γλωσσώδης,28 ὑποταγήσῃ κυρίοις ὡς τύπῳ29 θεοῦ ἐν αἰσχύνῃ30 καὶ φόβῳ· οὐ μὴ ἐπιτάξῃς31 δούλῳ σου ἢ παιδίσκῃ32 ἐν πικρίᾳ,33 τοῖς ἐπὶ τὸν αὐτὸν θεὸν ἐλπίζουσιν, μή ποτε34 οὐ μὴ φοβηθήσονται τὸν ἐπʼ ἀμφοτέροις35 θεόν· ὅτι οὐκ ἦλθεν κατὰ πρόσωπον καλέσαι, ἀλλʼ ἐφʼ οὓς τὸ πνεῦμα ἡτοίμασεν. 8 κοινωνήσεις36 ἐν πᾶσιν τῷ πλησίον σου καὶ οὐκ ἐρεῖς ἴδια εἶναι· εἰ γὰρ ἐν τῷ ἀφθάρτῳ37 κοινωνοί38 ἐστε, πόσῳ39 μᾶλλον ἐν τοῖς φθαρτοῖς;40 οὐκ ἔσῃ πρόγλωσσος·41 παγὶς42 γὰρ τὸ στόμα θανάτου. ὅσον δύνασαι, ὑπὲρ τῆς ψυχῆς σου ἁγνεύσεις.43 9 μὴ γίνου πρὸς μὲν τὸ λαβεῖν ἐκτείνων44 τὰς χεῖρας, πρὸς δὲ τὸ δοῦναι συσπῶν.45 ἀγαπήσεις ὡς κόρην46 τοῦ ὀφθαλμοῦ σου πάντα τὸν λαλοῦντά σοι τὸν λόγον κυρίου. 10 μνησθήσῃ47

1.  ἐλέγχω, AAN, expose, rebuke, reprove 2.  παράπτωμα, neut., offense, wrong doing, transgression, sin 3.  πραΰς, adj., humble, gentle 4.  ἡσύχιος, adj., well–ordered, quiet 5.  τρέμω, PAPNSM, quiver, tremble 6. μνησικακέω, 2SFAI, remember past wrongs, bear a grudge 7. διψυχέω, 2SAAS, be undecided, doubt, be double–minded 8.  πότερος, adv., whether 9.  μάταιος, adj., futility, useless, empty, in vain 10.  πλησίον, adv., neighbor 11. φονεύω, 2SFAI, murder, kill 12.  φθορά, fem., destruction, abortion 13. ἀποκτείνω, 2SFAI, put to death, kill, murder 14.  θυγάτηρ, fem., daughter 15.  νεότης, fem., child, young, youth 16.  ἐπιθυμέω, PAPNSM, covet, long for, desire 17.  πλησίον, adv., neighbor 18.  πλεονέκτης, masc., greed person, greedy 19. κολλάω, 2SFPI, cling, join, associate with 20.  ὑψηλός, adj., lofty, high, haughty 21.  ταπεινόω, PAPNSM, lower, humble 22. ἀναστρέφω, 2SFPI, behave, conduct oneself, live 23.  συμβαίνω, PAPAPN, befall, come about, happen 24.  ἐνέργημα, neut., activity, experience

25. προσδέχομαι, 2SFMI, receive, welcome, accept 26.  ἄνευ, prep., apart from, without 27.  δίγνώμων, adj., fickle, double–minded 28.  γλωσσώδης, adj., speak from both sides of the mouth, garrulous, talkative 29.  τύπος, masc., example, pattern, symbol, type 30.  αἰσχύνη, fem., shame, dishonor, modesty, respect 31. ἐπιτάσσω, 2SAAS, command, order 32.  παιδίσκη, fem., female slave 33.  πικρία, fem., harshness, bitterness 34.  ποτέ, part., formerly, once, ever, when 35.  ἀμφότεροι, adj., both 36. κοινωνέω, 2SFAI, share 37.  ἄφθαρτος, adj., immortal, imperishable, incorruptible 38.  κοινωνός, adj., companion, partner, sharer 39.  πόσος, pron. how much 40.  φθαρτός, adj., mortal, perishable, corruptible 41.  πρόγλωσσος, masc., quick to talk, talkative 42.  παγίς, fem., snare, trap 43. ἁγνεύω, 2SFAI, be pure 44.  ἐκτείνω, PAPNSM, reach out, stretch out 45.  συσπάω, PAPNSM, retract, draw back, withdrawal 46.  κόρη, fem., pupil [ὡς κόρην τοῦ ὀφθαλμοῦ σου = as the apple of your eye] 47. μιμνήσκω, 2SFPI, call to mind, remember

the epistle of barnabas ἡμέραν κρίσεως νυκτὸς καὶ ἡμέρας, καὶ ἐκζητήσεις1 καθʼ ἑκάστην ἡμέραν τὰ πρόσωπα τῶν ἁγίων, ἢ διὰ λόγου κοπιῶν2 καὶ πορευόμενος εἰς τὸ παρακαλέσαι καὶ μελετῶν3 εἰς τὸ σῶσαι ψυχὴν τῷ λόγῳ, ἢ διὰ τῶν χειρῶν σου ἐργάσῃ εἰς λύτρωσιν4 ἁμαρτιῶν σου. 11 οὐ διστάσεις5 δοῦναι οὐδὲ διδοὺς γογγύσεις·6 γνώσῃ δέ, τίς ὁ τοῦ μισθοῦ7 καλὸς ἀνταποδότης.8 φυλάξεις ἃ παρέλαβες, μήτε προστιθεὶς9 μήτε ἀφαιρῶν.10 εἰς τέλος μισήσεις τὸ πονηρόν. κρινεῖς δικαίως.11 12 οὐ ποιήσεις σχίσμα,12 εἰρηνεύσεις13 δὲ μαχομένους14 συναγαγών. ἐξομολογήσῃ15 ἐπὶ ἁμαρτίαις σου. οὐ προσήξεις16 ἐπὶ προσευχὴν ἐν συνειδήσει17 πονηρᾷ. αὕτη ἐστὶν ὁδὸς τοῦ φωτός.

20 Ἡ δὲ τοῦ μέλανος18 ὁδός ἐστιν σκολιὰ19 καὶ κατάρας20 μεστή.21 ὁδὸς γάρ ἐστιν θανάτου αἰωνίου μετὰ τιμωρίας,22 ἐν ᾗ ἐστιν τὰ ἀπολλύντα τὴν ψυχὴν αὐτῶν·

1. ἐκζητέω, 2SFAI, search for, seek out 2.  κοπιάω, PAPNSM, work hard, labor 3.  μελετάω, PAPNSM, endeavor, care for 4.  λύτρωσις, fem., ransoming, redemption 5. διστάζω, 2SFAI, waver, doubt 6. γογγύζω, 2SFAI, grumble 7.  μισθός, masc., wages, pay, reward 8.  ἀνταποδότης, masc., paymaster 9.  προστίθημι, PAPNSM, increase, add to 10.  ἀφαιρέω, PAPNSM, remove, take away from 11.  δικαίως, adv., rightly, justly 12.  σχίσμα, neut., schism, division 13. εἰρηνεύω, 2SFAI, reconcile, make peace 14.  μάχομαι, PMPAPM, dispute, quarrel, fight 15. ἐξομολογέω, 2SFAI, acknowledge, admit, confess 16. προσήκω, 2SFAI, approach, come to 17.  συνείδησις, fem., conscience 18.  μέλας, adj., black 19.  σκολιός, adj., curved, twisted, crooked 20.  κατάρα, fem., accursed, curse 21.  μεστός, adj., full, filled with 22.  τιμωρία, fem., punishment

εἰδωλολατρεία,23 θρασύτης,24 ὕψος25 δυνάμεως, ὑπόκρισις,26 διπλοκαρδία,27 μοιχεία,28 φόνος,29 ἁρπαγή,30 ὑπερηφανία,31 παράβασις,32 δόλος,33 κακία,34 αὐθάδεια,35 φαρμακεία,36 μαγεία,37 πλεονεξία,38 ἀφοβία39 θεοῦ· 2 διῶκται40 τῶν ἀγαθῶν, μισοῦντες ἀλήθειαν, ἀγαπῶντες ψεῦδος,41 οὐ γινώσκοντες μισθὸν42 δικαιοσύνης, οὐ κολλώμενοι43 ἀγαθῷ, οὐ κρίσει δικαίᾳ, χήρᾳ44 καὶ ὀρφανῷ45 οὐ προσέχοντες,46 ἀγρυπνοῦντες47 οὐκ εἰς φόβον θεοῦ, ἀλλʼ ἐπὶ τὸ πονηρόν, ὧν μακρὰν καὶ πόρρω48 πραΰτης49 καὶ ὑπομονή,50 ἀγαπῶντες 23.  εἰδωλολατρεία, fem., idolatry 24.  θρασύτης, fem., arrogance, impertinency, audacity 25.  ὕψος, neut., high position, arrogance, haughtiness [ὕψος δυνάμεως = glorification of power, power hungry] 26.  ὑπόκρισις, fem., pretense, play–acting, hypocrisy 27.  διπλοκαρδία, fem., double–hearted, underhandedness, dishonesty, duplicity 28.  μοιχεία, fem., adultery 29.  φόνος, masc., murder 30.  ἁρπαγή, fem., theft, robbery 31.  ὑπερηφανία, fem., malice, arrogance, pride 32.  παράβασις, fem., deviation, overstepping, transgression 33.  δόλος, masc., deceit 34.  κακία, fem., evil, wickedness 35.  αὐθάδεια, fem., willfulness, stubbornness 36.  φαρμακεία, fem., magic, sorcery 37.  μαγεία, fem., magic 38.  πλεονεξία, fem., greed, greediness 39.  ἀφοβία, fem., fearlessness, lack of reverence 40.  διώκτης, masc., persecutor 41.  ψεῦδος, neut., falsehood, false, lie 42.  μισθός, masc., pay, wages, reward 43.  κολλάω, PPPNPM, cling, join, associate with 44.  χήρα, fem., widow 45.  ὀρφανός, adj., fatherless, orphan 46.  προσέχω, PAPNPM, pay attention to, care for 47.  ἀγρυπνέω, PAPNPM, be watchful, be alert 48.  πόρρω, adv., remote, far off, far away 49.  πραΰτης, fem., gentleness, humility 50.  ὑπομονή, fem., perseverance, endurance

231

232

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s μάταια,1 διώκοντες ἀνταπόδομα,2 οὐκ ἐλεῶντες3 πτωχόν, οὐ πονοῦντες4 ἐπὶ καταπονουμένῳ,5 εὐχερεῖς6 ἐν καταλαλιᾷ,7 οὐ γινώσκοντες τὸν ποιήσαντα αὐτούς, φονεῖς8 τέκνων, φθορεῖς9 πλάσματος10 θεοῦ, ἀποστρεφόμενοι11 τὸν ἐνδεόμενον,12 καταπονοῦντες13 τὸν θλιβόμενον,14 πλουσίων15 παράκλητοι,16 πενήτων17 ἄνομοι18 κριταί,19 πανθαμάρτητοι.20

21 Καλὸν οὖν ἐστὶν μαθόντα21 τὰ

δικαιώματα22 τοῦ κυρίου, ὅσα γέγραπται, ἐν τούτοις περιπατεῖν. ὁ γὰρ ταῦτα ποιῶν ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ θεοῦ δοξασθήσεται· ὁ ἐκεῖνα ἐκλεγόμενος23 μετὰ τῶν ἔργων αὐτοῦ συναπολεῖται.24 διὰ τοῦτο ἀνάστασις, διὰ τοῦτο ἀνταπόδομα.25 2 ἐρωτῶ τοὺς 1.  μάταιος, adj., futility, useless, empty, what is vain 2.  ἀνταπόδομα, neut., repayment, reward 3.  ἐλεέω, PAPNPM, have mercy 4.  πονέω, PAPNPM, labor, toil, hard work 5.  καταπονέω, PPPDSM, torment, oppress 6.  εὐχερής, adj., reckless, easily inclined, prone 7.  καταλαλιά, fem., evil speech, slander 8.  φονεύς, masc., murderer 9.  φθορεύς, masc., corruptor, seducer 10.  πλάσμα, masc., image, that which is molded, creature 11.  ἀποστρέφω, PMPNPM, reject, repudiate, turn away from 12.  ἐνδέω, PMPASM, entangle, bind to, someone in need, needy 13.  καταπονέω, PAPNPM, torment, oppress 14.  θλίβω, PPPASM, oppress, distress, afflict 15.  πλούσιος, adj., rich, wealthy 16.  παράκλητος, masc., helper, advocate 17.  πένης, adj., day laborer, poor, needy, impoverished 18.  ἄνομος, adj., without the law, lawless 19.  κριτής, masc., judge 20.  πανθαμάρτητος, adj., altogether sinful 21.  μανθάνω, AAPASM, learn 22.  δικαίωμα, neut., regulation, commandment, righteous requirements 23.  ἐκλέγομαι, PMPNSM, elect, choose 24. συναπόλλυμι, 3SFMI, destroy together with 25.  ἀνταπόδομα, neut., repayment, reward,

ὑπερέχοντας,26 εἴ τινά μου γνώμης27 ἀγαθῆς λαμβάνετε συμβουλίαν·28 ἔχετε μεθʼ ἑαυτῶν εἰς οὓς ἐργάσησθε τὸ καλόν· μὴ ἐλλείπητε.29 3 ἐγγὺς30 ἡ ἡμέρα ἐν ᾗ συναπολεῖται31 πάντα τῷ πονηρῷ ἐγγὺς ὁ κύριος καὶ ὁ μισθὸς32 αὐτοῦ. 4 ἔτι καὶ ἔτι ἐρωτῶ ὑμᾶς· ἑαυτῶν γίνεσθε νομοθέται33 ἀγαθοί, ἑαυτῶν μένετε σύμβουλοι34 πιστοί, ἄρατε ἐξ ὑμῶν πᾶσαν ὑπόκρισιν.35 5 ὁ δὲ θεός, ὁ τοῦ παντὸς κόσμου κυριεύων,36 δῴη· ὑμῖν σοφίαν, σύνεσιν,37 ἐπιστήμην,38 γνῶσιν39 τῶν δικαιωμάτων40 αὐτοῦ, ὑπομονήν. 6 γίνεσθε δὲ θεοδίδακτοι,41 ἐκζητοῦντες42 τί ζητεῖ κύριος ἀφʼ ὑμῶν, καὶ ποιεῖτε ἵνα εὑρεθῆτε ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως. 7 εἰ δὲ τίς ἐστιν ἀγαθοῦ μνεία,43 μνημονεύετέ44 μου μελετῶντες45 ταῦτα, ἵνα καὶ ἡ ἐπιθυμία καὶ ἡ ἀγρυπνία46 εἴς τι ἀγαθὸν χωρήσῃ.47 ἐρωτῶ ὑμᾶς, χάριν

26.  ὑπερέχω, PAPAPM, have power over, be in authority, be in a high position 27.  γνώμη, fem., decision, opinion, intention 28.  συμβουλία, fem., counsel, advice 29. ἐλλείπω, 2PPAS, forsake, quit, fail 30.  ἐγγύς, adv., at hand, near 31. συναπόλλυμι, 3SFMI, destroy together with 32.  μισθός, masc., wages, pay, reward 33.  νομοθέτης, masc., lawgiver 34.  σύμβουλος, masc., counselor, advisor 35.  ὑπόκρισις, fem., pretense, play–acting, hypocrisy 36.  κυριεύω, PAPNSM, be master of, rule 37.  σύνεσις, fem., intelligence, understanding 38.  ἐπιστήμη, fem., understanding, perception, insight 39.  γνῶσις, fem., knowledge 40.  δικαίωμα, neut., regulation, commandment, righteous requirements 41.  θεοδίδακτος, masc., taught by God 42.  ἐκζητέω, PAPNPM, search for, seek out 43.  μνεία, fem., memory, remembrance, recollection 44. μνημονεύω, 2PPAM, call to mind, remember 45.  μελετάω, PAPNPM, practice, endeavor, study, meditate, think about 46.  ἀγρυπνία, fem., sleeplessness, watchfulness, vigilance 47. χωρέω, 3SAAS, go, progress, result

the epistle of barnabas αἰτούμενος. 8 ἕως ἔτι τὸ καλὸν σκεῦός1 ἐστιν μεθʼ ὑμῶν, μὴ ἐλλείπητε2 μηδενὶ ἑαυτῶν, ἀλλὰ συνεχῶς3 ἐκζητεῖτε4 ταῦτα καὶ ἀναπληροῦτε5 πᾶσαν ἐντολήν· ἔστιν γὰρ ἄξια. 9 διὸ μᾶλλον ἐσπούδασα6 γράψαι ἀφʼ ὧν ἠδυνήθην, εἰς τὸ εὐφρᾶναι7 ὑμᾶς. σώζεσθε, ἀγάπης τέκνα καὶ εἰρήνης. ὁ κύριος τῆς δόξης καὶ πάσης χάριτος μετὰ τοῦ πνεύματος ὑμῶν.

1.  σκεῦος, neut., instrument, jar, vessel 2. ἐλλείπω, 2PPAS, forsake, quit, fail 3.  συνεχῶς, adv., frequently, continually, constantly 4. ἐκζητέω, 2PPAM, search for, seek out 5. ἀναπληρόω, 2PPAM, complete, fulfill 6. σπουδάζω, 1SAAI, hurry, make every effort, be eager 7.  εὐφραίνω, AAN, rejoice, cheer, gladden

233

1 Clement

Who

When

The epistle known as 1 Clement was written by the church of Rome to the church of Corinth (see superscription after the title). Although the text itself does not identify a single author, early tradition attributes it to Clement of Rome. Tradition refers to him either as the second (Tertullian, Prescription, 32) or third bishop of Rome after Peter (Irenaeus, Adv. Hear., 3.3.1; Eusebius, Eccl. Hist. 3.4.21). It is debated, however, if the episcopate had developed into a monarchial bishop (Pope) or if leadership was shared by a council of elders (presbyters) and bishops (1 Clem. 44.1–6). It is unclear exactly who Clement was and what specific role he played, but he was a leader in the church of Rome. Origen attempted, though unlikely, to identify him as the companion of Paul mentioned in Phil 4:3 (Comm. Jn. 6:36). Lightfoot argued he was a freedman of Titus Flavius Clemens, who was the cousin of emperor Domitian and later executed by the emperor on the charge of Atheism (possibly as a Christian). A reference to Clement in the Shepherd of Hermas (8.2), suggests he may have had an official role as a scribe or secretary for the church of Rome, and as such, he may have been the one to pen and distribute 1 Clement.

1 Clement is traditionally dated sometime between 90–96 CE around the end of Domitian’s reign. 1 Clement mentions the martyrdoms of Paul and Peter as noble examples “of our own generation” (5.1–5), which could point to a date as early as 70 CE. The early date is also confirmed by his inference that those appointed as leaders by the apostles were still alive at the time of writing (44.1–5).

234

What 1 Clement was written to the church in Corinth to address disputes and schisms which had developed over positions of leadership (1.1; 42; 44.1–5). While there are a number of topics throughout, 1 Clement primarily addresses the tension, turmoil, and scuffle regarding leadership by calling for peace and harmony (63.2). Another important feature of 1 Clement is the reference, allusion, and discussion of numerous scriptures from both the OT and NT.

Texts Codex Alexandrinus [A] (5th c.; omits 57.7­–63.4); Codex Constantinopolitanus/ Hierosolymitanus [H] (1056 CE); Latin translation (11th c, probably a copy of a 2nd or 3rd c. translation); Syriac translation [S]

1 clement (ca. 1169 CE); Coptic translations [C and C1] (two incomplete mss from the 4th c. [omits 34.6–52.2] and 5th c. [ends at 26.2]).

Reading Difficulty Due to the length of 1 Clement, the reading level fluctuates from moderate to high difficulty. Some sections may read easier than other sections in terms of syntax and vocabulary. It is recommended that Greek students read 1 Clement after reading the other writings of a lower and moderate reading difficulty level.

235

ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ ΠΡΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΟΥΣ Α Ἡ ἐκκλησία τοῦ θεοῦ ἡ παροικοῦσα1 Ῥώμην τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ θεοῦ τῇ παροικούσῃ Κόρινθον, κλητοῖς ἡγιασμένοις ἐν θελήματι θεοῦ διὰ τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ. χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ παντοκράτορος2 θεοῦ διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ πληθυνθείη.3

προπετῆ19 καὶ αὐθάδη20 ὑπάρχοντα εἰς τοσοῦτον21 ἀπονοίας22 ἐξέκαυσαν,23 ὥστε τὸ σεμνὸν24 καὶ περιβόητον25 καὶ πᾶσιν ἀνθρώποις ἀξιαγάπητον26 ὄνομα ὑμῶν μεγάλως27 βλασφημηθῆναι. 2 τίς γὰρ παρεπιδημήσας28 πρὸς ὑμᾶς τὴν πανάρετον29 καὶ βεβαίαν30 ὑμῶν πίστιν οὐκ ἐδοκίμασεν;31 τήν τε σώφρονα32 καὶ ἐπιεικῆ33 ἐν Χριστῷ εὐσέβειαν34 οὐκ ἐθαύμασεν; καὶ τὸ μεγαλοπρεπὲς35 τῆς φιλοξενίας36 ὑμῶν ἦθος37 οὐκ ἐκήρυξεν; καὶ τὴν τελείαν38 καὶ ἀσφαλῆ39 γνῶσιν40 οὐκ ἐμακάρισεν;41 3 ἀπροσωπολήμπτως42 γὰρ πάντα ἐποιεῖτε

1Διὰ τὰς αἰφνιδίους4 καὶ ἐπαλλήλους5

γενομένας ἡμῖν συμφορὰς6 καὶ περιπτώσεις,7 βράδιον8 νομίζομεν9 ἐπιστροφὴν10 πεποιῆσθαι περὶ τῶν ἐπιζητουμένων11 παρ᾽ ὑμῖν πραγμάτων,12 ἀγαπητοί, τῆς τε ἀλλοτρίας13 καὶ ξένης14 τοῖς ἐκλεκτοῖς15 τοῦ θεοῦ, μιαρᾶς16 καὶ ἀνοσίου17 στάσεως18 ἣν ὀλίγα πρόσωπα 1.  παροικέω, PAPNSF, live as a foreigner or alien, to dwell temporarily as a stranger, sojourn 2.  παντοκράτωρ, masc., All–Powerful, Omnipotent, Almighty 3. πληθύνω, 3SAPO, increase, caused to increase, be multiplied 4.  αἰφνίδιος, adj., sudden 5.  ἐπάλληλος, adj., repeated 6.  συμφορά, fem., calamity, misfortune 7.  περίπτωσις, fem., unpleasant experience, calamity 8.  βραδύς, adv., slowly, slow 9. νομίζω, 1PPAI, think, consider, suppose, realize 10.  ἐπιστροφή, fem., attention 11.  ἐπιζητέω, PPPGPN, search, enquire, dispute 12.  πρᾶγμα, neut., thing, event, occurrence, matter 13.  ἀλλότριος, adj., strange, foreign, unsuitable 14.  ξένος, adj., foreign, strange, unfamiliar 15.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 16.  μιαρός, adj., abominable, abhorrent, vile 17.  ἀνόσιος, adj., profane, unholy 18.  στάσις, fem., quarrel, sedition, rebellion

236

19.  προπετής, adj., rash, thoughtless, reckless 20.  αὐθάδης, adj., stubborn, arrogant 21.  τοσοῦτος, adj., so great, such an extent, such a state 22.  ἀπόνοια, fem., madness, frenzy 23. ἐκκαίω, 3PAAI, kindle 24.  σεμνός, adj., worthy of respect, venerable, noble, honorable 25.  περιβόητος, adj., famous, renowned 26.  ἀξιαγάπητος, adj., worthy of love 27.  μεγάλως, adv., greatly 28.  παρεπιδημέω, AAPNSM, visit 29.  πανάρετος, adj., most excellent 30.  βέβαιος, adj., reliable 31. δοκιμάζω, 3SAAI, test, approve 32.  σώφρων, adj., prudent, wise, self–controlled 33.  ἐπιεικής, adj., kind, yielding, gentle 34.  εὐσέβεια, fem., piety, godliness 35.  μεγαλοπρεπής, adj., majestic, magnificent 36.  φιλοξενία, fem., hospitality 37.  ἦθος, neut., habit, custom 38.  τέλειος, adj., completion, maturity, perfection 39.  ἀσφαλής, adj., sure, certain 40.  γνῶσις, fem., knowledge 41. μακαρίζω, 3SAAI, call or regard as blessed 42.  ἀπροσωπολήμπτως, adv., impartially

1 clement καὶ ἐν τοῖς νομίμοις1 τοῦ θεοῦ ἐπορεύεσθε, ὑποτασσόμενοι τοῖς ἡγουμένοις2 ὑμῶν, καὶ τιμὴν τὴν καθήκουσαν3 ἀπονέμοντες4 τοῖς παρ᾽ ὑμῖν πρεσβυτέροις˙ νέοις5 τε μέτρια6 καὶ σεμνὰ7 νοεῖν8 ἐπετρέπετε˙9 γυναιξίν τε ἐν ἀμώμῳ10 καὶ σεμνῇ11 καὶ ἁγνῇ12 συνειδήσει13 πάντα ἐπιτελεῖν14 παρηγγέλλετε, στεργούσας15 καθηκόντως16 τοὺς ἄνδρας ἑαυτῶν˙ ἔν τε τῷ κανόνι17 τῆς ὑποταγῆς18 ὑπαρχούσας τὰ κατὰ τὸν οἶκον σεμνῶς19 οἰκουργεῖν20 ἐδιδάσκετε, πάνυ21 σωφρονούσας.22

2 Πάντες τε ἐταπεινοφρονεῖτε23 μηδὲν

ἀλαζονευόμενοι,24 ὑποτασσόμενοι μᾶλλον ἢ ὑποτάσσοντες, ἥδιον25 διδόντες ἢ λαμβάνοντες. τοῖς ἐφοδίοις26 τοῦ Χριστοῦ 1.  νόμιμος, adj., lawful 2.  ἡγέομαι, PMPDPM, lead, govern, rule 3.  καθήκω, PAPASF, appropriate, fitting, proper 4.  ἀπονέμω, PAPNPM, grant, show 5.  νέος, adj., young 6.  μέτριος, adj., sober, moderate 7.  σεμνός, adj., noble, honorable, worthy, respectful, serious 8.  νοέω, PAN, think 9. ἐπιτρέπω, 2PIAI , instruct 10.  ἄμωμος, adj., blameless 11.  σεμνός, adj., noble, honorable, worthy, respectful, serious 12.  ἁγνός, adj., innocent, holy, pure 13.  συνείδησις, fem., conscience 14.  ἐπιτελέω, PAN, complete, perform, accomplish 15.  στέργω, PAPAPF, have affection for, love 16.  καθηκόντως, adv., as is fitting 17.  κανών, masc., standard, assignment, rule 18.  ὑποταγή, fem., submission 19.  σεμνῶς, adv., honorable, worthily, respectfully 20.  οἰκουργέω, PAN, domestic, carrying out household responsibilities 21.  πάνυ, adv., altogether, entirely, in every way 22.  σωφρονέω, PAPAPF, being of sound mind, reasonable, sensible 23. ταπεινοφρονέω, 2PIAI , unassuming, humble 24.  ἀλαζονεύομαι, PMPNPM, boast 25.  ἡδύς, adv., with pleasure, sweetly, gladly 26.  ἐφόδιον, neut., provisions for a journey,

ἀρκούμενοι,27 καὶ προσέχοντες28 τοὺς λόγους αὐτοῦ ἐπιμελῶς29 ἐνεστερνισμένοι30 ἦτε τοῖς σπλάγχνοις,31 καὶ τὰ παθήματα32 αὐτοῦ ἦν πρὸ ὀφθαλμῶν ὑμῶν. 2 οὕτως εἰρήνη βαθεῖα33 καὶ λιπαρὰ34 ἐδέδοτο πᾶσιν καὶ ἀκόρεστος35 πόθος36 εἰς ἀγαθοποιΐαν37 καὶ πλήρης38 πνεύματος ἁγίου ἔκχυσις39 ἐπὶ πάντας ἐγίνετο˙ 3 μεστοί40 τε ὁσίας41 βουλῆς,42 ἐν ἀγαθῇ προθυμίᾳ43 μετ᾽ εὐσεβοῦς44 πεποιθήσεως45 ἐξετείνετε46 τὰς χεῖρας ὑμῶν πρὸς τὸν παντοκράτορα47 θεόν, ἱκετεύοντες48 αὐτὸν ἱλέως49 γενέσθαι, εἴ τι ἄκοντες50 ἡμάρτετε. 4 ἀγὼν51 ἦν ὑμῖν ἡμέρας τε καὶ νυκτὸς ὑπὲρ πάσης τῆς ἀδελφότητος,52 εἰς τὸ σώζεσθαι μετ᾽ provisions 27.  ἀρκέω, PPPNPM, be content, be satisfied 28.  προσέχω, PAPNPM, pay close attention to, give heed to 29.  ἐπιμελῶς, adv., carefully, diligently 30.  ἐνστερνίζομαι, RMPNPM , store away within oneself 31.  σπλάγχνον, neut., inward parts, heart 32.  πάθημα, neut., suffering 33.  βαθύς, adj., deep 34.  λιπαρός, adj., luxurious, rich 35.  ἀκόρεστος, adj., insatiable 36.  πόθος, masc., wish, desire, longing 37.  ἀγαθοποιΐα, fem., doing what is good, well doing 38.  πλήρης, adj., full 39.  ἔκχυσις, fem., outflow, out pouring 40.  μεστός, adj., filled 41.  ὅσιος, adj., pleasing to God, holy 42.  βουλή, fem., plan, purpose, will 43.  προθυμία, fem., willingness, readiness, eagerness 44.  εὐσεβής, adj., pious, godly 45.  πεποίθησις, fem., confidence 46. ἐκτείνω, 2PIAI, stretch out 47.  παντοκράτωρ, masc., All–Powerful, Omnipotent, Almighty 48.  ἱκετεύω, PAPNPM, make supplication, beseech, ask 49.  ἵλεως, adj., gracious, merciful 50.  ἄκων, adj., unwilling 51.  ἀγών, masc., contest, struggle 52.  ἀδελφότης, fem., brotherhood, fellowship, family of believers

237

238

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐλέους1 καὶ συνειδήσεως2 τὸν ἀριθμὸν3 τῶν ἐκλεκτῶν4 αὐτοῦ. 5 εἰλικρινεῖς5 καὶ ἀκέραιοι6 ἦτε καὶ ἀμνησίκακοι7 εἰς ἀλλήλους. 6 πᾶσα στάσις8 καὶ πᾶν σχίσμα9 βδελυκτὸν10 ἦν ὑμῖν. ἐπὶ τοῖς παραπτώμασιν11 τῶν πλησίον12 ἐπενθεῖτε˙13 τὰ ὑστερήματα14 αὐτῶν ἴδια ἐκρίνετε. 7 ἀμεταμέλητοι15 ἦτε ἐπὶ πάσῃ ἀγαθοποιΐᾳ,16 ἕτοιμοι17 εἰς πᾶν ἔργον ἀγαθόν. 8 τῇ παναρέτῳ18 καὶ σεβασμίῳ19 πολιτείᾳ20 κεκοσμημένοι21 πάντα ἐν τῷ φόβῳ αὐτοῦ ἐπετελεῖτε˙22 τὰ προστάγματα23 καὶ τὰ δικαιώματα24 τοῦ κυρίου ἐπὶ τὰ πλάτη25 τῆς καρδίας ὑμῶν ἐγέγραπτο.

3 Πᾶσα δόξα καὶ πλατυσμὸς26 ἐδόθη ὑμῖν,

1.  ἔλεος, neut., mercy 2.  συνείδησις, fem., awareness, conscientiousness 3.  ἀριθμός, masc., total, number 4.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 5.  εἰλικρινής, adj., pure, sincere 6.  ἀκέραιος, adj., pure, innocent 7.  ἀμνησίκακος, adj., not harboring malice, not bearing a grudge, forgiving 8.  στάσις, fem., disunion, faction 9.  σχίσμα, neut., division, schism 10.  βδελυκτός, adj., abominable, abhorrent, detestable 11.  παράπτωμα, neut., sin, trespass 12.  πλησίον, adv., one who is near, neighbor 13. πενθέω, 2PIAI, weep, grieve, mourn 14.  ὑστέρημα, neut., shortcoming 15.  ἀμεταμέλητος, adj., feeling no remorse, without regret 16.  ἀγαθοποιΐα, fem., doing what is good, good deeds 17.  ἕτοιμος, adj., prepared, ready 18.  πανάρετος, adj., most excellent 19.  σεβάσμιος, adj., honorable 20.  πολιτεία, fem., way of life 21.  κοσμέω, RPPNPM, make beautiful, decorate, adorn 22. ἐπιτελέω, 2PIAI, come to an end, complete, accomplish 23.  πρόσταγμα, neut., instruction, command 24.  δικαίωμα, neut., just decree, righteous requirement 25.  πλάτος, neut., breadth, width

26.  πλατυσμός, masc., widening, enlarging 27. ἐπιτελέω, 3SAPI, finish, accomplish, fulfilled 28. πλατύνω, 3SAPI, make broad, enlarge 29. παχύνω, 3SAPI, make fat, fattened 30. ἀπολακτίζω, 3SAAI, kick off, kick away, kick 31.  ζῆλος, masc., jealousy 32.  φθόνος, masc., envy 33.  ἔρις, fem., contention, strife 34.  στάσις, fem., discord, dissention, disunion 35.  διωγμός, masc., persecution 36.  ἀκαταστασία, fem., disturbance, disorder 37.  πόλεμος, masc., wars, conflicts 38.  αἰχμαλωσία, fem., captivity 39. ἐπεγείρω, 3PAPI, stir up 40.  ἄτιμος, adj., without or lacking honor 41.  ἔντιμος, adj., highly regarded, respected, honored 42.  ἄδοξος, adj., inglorious, disrepute 43.  ἔνδοξος, adj., glorious, honored, distinguished 44.  ἄφρων, adj., ignorant, unthinking, foolish 45.  φρόνιμος, adj., prudent, thoughtful, wise 46.  νέος, adj., young 47.  πόρρω, adv., distant, far away 48. ἄπειμι, 3SPAI, be absent, move away 49.  ἀπολείπω, AAN, leave behind, abandon 50. ἀμβλυωπέω, AAN, be dim–sighted 51.  νόμιμος, adj., conforming to standard of the law, lawful 52.  πρόσταγμα, neut., commandment 53.  πολιτεύομαι, PMN, live one’s life 54.  καθήκω, PAPASN, be appropriate, proper,

καὶ ἐπετελέσθη27 τὸ γεγραμμένον˙ Ἔφαγεν καὶ ἔπιεν, καὶ ἐπλατύνθη,28 καὶ ἐπαχύνθη,29 καὶ ἀπελάκτισεν30 ὁ ἠγαπημένος. 2ἐκ τούτου ζῆλος31 καὶ φθόνος,32 καὶ ἔρις,33 καὶ στάσις,34 διωγμὸς35 καὶ ἀκαταστασία,36 πόλεμος37 καὶ αἰχμαλωσί.38 3οὕτως ἐπηγέρθησαν39 οἱ ἄτιμοι40 ἐπὶ τοὺς ἐντίμους,41 οἱ ἄδοξοι42 ἐπὶ τοὺς ἐνδόξους,43 οἱ ἄφρονες44 ἐπὶ τοὺς φρονίμους,45 οἱ νέοι46 ἐπὶ τοὺς πρεσβυτέρους. 4διὰ τοῦτο πόρρω47 ἄπεστιν48 ἡ δικαιοσύνη καὶ εἰρήνη, ἐν τῷ ἀπολιπεῖν49 ἕκαστον τὸν φόβον τοῦ θεοῦ καὶ ἐν τῇ πίστει αὐτοῦ ἀμβλυωπῆσαι,50 μηδὲ ἐν τοῖς νομίμοις51 τῶν προσταγμάτων52 αὐτοῦ πορεύεσθαι μηδὲ πολιτεύεσθαι,53 κατὰ τὸ καθῆκον54 τῷ

1 clement Χριστῷ ἀλλὰ ἕκαστον βαδίζειν1 κατὰ τὰς ἐπιθυμίας τῆς καρδίας αὐτοῦ τῆς πονηρᾶς, ζῆλον2 ἄδικον καὶ ἀσεβῆ3 ἀνειληφότας,4 δι᾽ οὗ καὶ θάνατος εἰσῆλθεν εἰς τὸν κόσμον.

4 Γέγραπται γὰρ οὕτως˙ Καὶ ἐγένετο μεθ᾽

ἡμέρας, ἤνεγκεν Κάϊν5 ἀπὸ τῶν καρπῶν τῆς γῆς θυσίαν6 τῷ θεῷ, καὶ Ἄβελ7 ἤνεγκεν καὶ αὐτὸς ἀπὸ τῶν πρωτοτόκων8 τῶν προβάτων καὶ ἀπὸ τῶν στεάτων9 αὐτῶν. 2καὶ ἐπεῖδεν10 ὁ θεὸς ἐπὶ Ἄβελ καὶ ἐπὶ τοῖς δώροις11 αὐτοῦ, ἐπὶ δὲ Κάϊν καὶ ἐπὶ ταῖς θυσίαις αὐτοῦ οὐ προσέσχεν.12 3καὶ ἐλυπήθη13 Κάϊν λίαν14 καὶ συνέπεσεν15 τῷ προσώπῳ αὐτοῦ. 4καὶ εἶπεν ὁ θεὸς πρὸς Κάϊν˙ Ἱνατί16 περίλυπος17 ἐγένου, καὶ ἱνατί συνέπεσεν τὸ πρόσωπόν σου; οὐκ ἐὰν ὀρθῶς18 προσενέγκῃς,19 ὀρθῶς δὲ μὴ διέλῃς,20 ἥμαρτες; 5ἡσύχασον˙21 πρὸς σὲ ἡ ἀποστροφὴ22 αὐτοῦ, καὶ σὺ ἄρξεις αὐτοῦ. 6καὶ εἶπεν Κάϊν πρὸς Ἄβελ τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ˙ Διέλθωμεν εἰς τὸ πεδίον.23 καὶ ἐγένετο ἐν τῷ εἶναι αὐτοὺς ἐν τῷ πεδίῳ, ἀνέστη Κάϊν ἐπὶ Ἄβελ τὸν fitting 1.  βαδίζω, PAN, walk 2.  ζῆλος, masc., envy, jealousy 3.  ἀσεβής, adj., impious, ungodly 4. ἀναλαμβάνω, RAPAPM, take up, adopt 5. Κάϊν, masc., Cain 6.  θυσία, fem., sacrifice, offering 7.  Ἅβελ, masc., Abel 8.  πρωτότοκος, adj., firstborn 9.  στέαρ, neut., fat 10. ἐπεῖδον, 3SAAI, look upon with favor 11.  δῶρον, neut., gift, offering 12. προσέχω, 3SAAI, pay attention to 13. λυπέω, 3SAPI, distress, become sad 14.  λίαν, adv., greatly, extremely, very 15. συμπίπτω, 3SAAI, become downcast 16. ἱνατί, adv., for what reason, why 17.  περίλυπος, adj., deeply grieved, very sad 18. ὀρθῶς, adv., correctly, rightly 19. προσφέρω, 2SAAS, bring a sacrifice, offer 20. διαιρέω, 2SAAS, divide, discern 21. ἡσυχάζω, 2SAAM, rest, be still, calm 22. ἀποστροφή, fem., turning, return 23.  πεδίον, neut., plain, field

ἀδελφὸν αὐτοῦ καὶ ἀπέκτεινεν αὐτόν. 7ὁρᾶτε, ἀδελφοί, ζῆλος24 καὶ φθόνος25 ἀδελφοκτονίαν26 κατειργάσατο.27 8διὰ ζῆλος ὁ πατὴρ ἡμῶν Ἰακὼβ ἀπέδρα28 ἀπὸ προσώπου Ἠσαῦ29 τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ. 9ζῆλος ἐποίησεν Ἰωσὴφ30 μέχρι31 θανάτου διωχθῆναι καὶ μέχρι δουλείας32 εἰσελθεῖν. 10ζῆλος φυγεῖν33 ἠνάγκασεν34 Μωϋσῆν ἀπὸ προσώπου Φαραὼ35 βασιλέως Αἰγύπτου36 ἐν τῷ ἀκοῦσαι αὐτὸν ἀπὸ τοῦ ὁμοφύλου˙37 Τίς σε κατέστησεν38 κριτὴν39 ἢ δικαστὴν40 ἐφ᾽ ἡμῶν; μὴ ἀνελεῖν41 με σὺ θέλεις, ὃν τρόπον42 ἀνεῖλες43 ἐχθὲς44 τὸν Αἰγύπτιον;45 11διὰ ζῆλος46 Ἀαρὼν47 καὶ Μαριὰμ48 ἔξω τῆς παρεμβολῆς49 ηὐλίσθησαν.50 12ζῆλος Δαθὰν51 καὶ Ἀβειρὼν52 ζῶντας κατήγαγεν53 24.  ζῆλος, masc., jealousy 25.  φθόνος, masc., envy 26. ἀδελφοκτονία, fem., fratricide, murder of a brother or sister 27. κατεργάζομαι, 3SAMI, produce, bring about 28. ἀποδιδράσκω, 3SAAI, escape, run away from 29. Ἠσαῦ, masc., Esau 30. Ἰωσήφ, mass., Joseph 31.  μέχρι, prep., as far as, to the point to 32.  δουλεία, fem., slavery 33.  φεύγω, AAN, escape, flee 34. ἀναγκάζω, 3SAAI, force, compel 35.  Φαραώ, masc., Pharaoh 36.  Αἴγυπτος, fem., Egypt 37. ὁμόφυλος, adj., compatriot, fellow countryman 38. καθιστάνω, 3SAAI, appoint 39.  κριτής, masc., judge, arbitrator 40.  δικαστής, masc., judge 41.  ἀναιρέω, AAN, execute, put to death, kill 42.  τρόπος, masc., manner, way 43. ἀναιρέω, 2SAAI, execute, put to death, kill 44. ἐχθές, adv., yesterday 45.  Αἰγύπτιος, adj., Egyptian 46.  ζῆλος, masc., jealousy 47. Ἀαρών, masc., Aaron 48.  Μαριάμ, fem., Miriam 49.  παρεμβολή, fem., camp 50. αὐλίζομαι, 3PAPI, lodge, stay 51.  Δαθάν, masc., Dathan 52. Ἀβειρών, masc., Abiram 53. κατάγω, 3SAAI, bring down

239

240

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s εἰς ᾅδου1 διὰ τὸ στασιάσαι2 αὐτοὺς πρὸς τὸν θεράποντα3 τοῦ θεοῦ Μωϋσῆν. 13διὰ ζῆλος Δαυεὶδ φθόνον4 ἔσχεν οὐ μόνον ὑπὸ τῶν ἀλλοφύλων5 ἀλλὰ καὶ ὑπὸ Σαοὺλ6 βασιλέως Ἰσραὴλ ἐδιώχθη.

5 Ἀλλ᾽ ἵνα τῶν ἀρχαίων ὑποδειγμάτων7

παυσώμεθα,8 ἔλθωμεν ἐπὶ τοὺς ἔγγιστα9 γενομένους ἀθλητάς˙10 λάβωμεν τῆς γενεᾶς11 ἡμῶν τὰ γενναῖα12 ὑποδείγματα. 2διὰ ζῆλον13 καὶ φθόνον14 οἱ μέγιστοι15 καὶ δικαιότατοι16 στύλοι17 ἐδιώχθησαν καὶ ἕως θανάτου ἤθλησαν.18 3λάβωμεν πρὸ ὀφθαλμῶν ἡμῶν τοὺς ἀγαθοὺς ἀποστόλους˙ 4Πέτρον, ὃς διὰ ζῆλον ἄδικον οὐχ ἕνα οὐδὲ δύο, ἀλλὰ πλείονας19 ὑπήνεγκεν20 πόνους21 καὶ οὕτω μαρτυρήσας ἐπορεύθη εἰς τὸν ὀφειλόμενον τόπον τῆς δόξης. 5διὰ ζῆλον καὶ ἔριν22 Παῦλος ὑπομονῆς βραβεῖον23 ὑπέδειξεν,24

1.  ᾅδης, masc., the grave, Hades 2.  στασιάζω, AAN, rebel, revolt 3.  θεράπων, masc., one who renders devoted service, servant 4.  φθόνος, masc., envy 5. ἀλλόφυλος, adj., Gentile, foreign, Philistine 6.  Σαούλ, masc., Saul 7. ὑπόδειγμα, neut., pattern, example 8. παύω, 1PAMS, stop, cease 9. ἔγγιστα, adv., nearest 10.  ἀθλητάς, masc., athlete 11.  γενεάς, fem., generation 12.  γενναία, adj., noble 13.  ζῆλος, masc., jealousy 14.  φθόνος, masc., envy 15.  μέγιστοι, adj., greatest 16.  δικαιότατοι, adj. most righteous 17.  στῦλος, masc., pillar 18. ἀθλέω, 3PAAI, contend, compete (as in an athletic competition) 19.  πολύς, adj., many 20. ὑποφέρω, 3SAAI, endure 21.  πόνος, masc., pain, affliction 22.  ἔρις, fem., contention, strife 23.  βραβεῖον, neut., award, prize 24. ὑποδείκνυμι, 3SAAI, warn, show

6ἑπτάκις25 δεσμὰ26 φορέσας,27 φυγαδευθείς,28

λιθασθείς,29 κήρυξ30 γενόμενος ἔν τε τῇ ἀνατολῇ31 καὶ ἐν τῇ δύσει,32 τὸ γενναῖον33 τῆς πίστεως αὐτοῦ κλέος34 ἔλαβεν, 7δικαιοσύνην διδάξας ὅλον τὸν κόσμον, καὶ ἐπὶ τὸ τέρμα35 τῆς δύσεως36 ἐλθὼν καὶ μαρτυρήσας ἐπὶ τῶν ἡγουμένων,37 οὕτως ἀπηλλάγη38 τοῦ κόσμου καὶ εἰς τὸν ἅγιον τόπον ἀνελήμφθη,39 ὑπομονῆς γενόμενος μέγιστος ὑπογραμμός.40

6 Τούτοις τοῖς ἀνδράσιν ὁσίως41

πολιτευσαμένοις42 συνηθροίσθη43 πολὺ πλῆθος44 ἐκλεκτῶν,45 οἵτινες πολλαῖς αἰκίαις46 καὶ βασάνοις47 διὰ ζῆλος48 παθόντες ὑπόδειγμα49 κάλλιστον50 ἐγένοντο ἐν ἡμῖν. 2διὰ ζῆλος διωχθεῖσαι γυναῖκες Δαναΐδες51

25. ἑπτάκις, adv., seven times 26.  δεσμός, masc., fetter, bond 27.  φορέω, AAPNSM, carry, bear, wear 28.  φυγαδεύω, APPNSM, banish, live in exile 29.  λιθάζω, APPNSM, pelt, stone, put to death with stones 30.  κῆρυξ, masc., proclaimer, preacher 31. ἀνατολή, fem., east 32.  δύσις, fem., west 33.  γενναῖος, adj., noble, illustrious, excellent 34.  κλέος, neut., fame 35.  τέρμα, neut., end, limit, boundary 36.  δύσις, fem., west 37. ἡγέομαι, PMPGPM, rulers, governors 38. ἀπαλλάσσω, 3SAPI, set free, depart 39. ἀναλαμβάνω, 3SAPI, take up 40. ὑπογραμμός, masc., example 41.  ὁσίως, adv., devoutly, in holiness 42.  πολιτεύομαι, AMPDPM, live one’s life 43. συναθροίζω, 3SAPI, unite with, join together with 44.  πλῆθος, neut., multitude 45. ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 46.  αἰκία, fem., torture, mistreatment 47.  βάσανος, fem., torture, torment, severe pain 48.  ζῆλος, masc., jealousy 49. ὑπόδειγμα, neut., pattern, example 50.  καλός, superlative adj., best, most excellent 51.  Δαναΐδες, fem., the daughters of Danaus, the Danaids

1 clement καὶ Δίρκαι,1 αἰκίσματα2 δεινὰ3 καὶ ἀνόσια4 παθοῦσαι, ἐπὶ τὸν τῆς πίστεως βέβαιον5 δρόμον6 κατήντησαν7 καὶ ἔλαβον γέρας8 γενναῖον9 αἱ ἀσθενεῖς10 τῷ σώματι. 3ζῆλος11 ἀπηλλοτρίωσεν12 γαμετὰς13 ἀνδρῶν καὶ ἠλλοίωσεν14 τὸ ῥηθὲν ὑπὸ τοῦ πατρὸς ἡμῶν Ἀδάμ˙15 Τοῦτο νῦν ὀστοῦν16 ἐκ τῶν ὀστέων μου καὶ σὰρξ ἐκ τῆς σαρκός μου. 4ζῆλος καὶ ἔρις17 πόλεις μεγάλας κατέστρεψεν18 καὶ ἔθνη μεγάλα ἐξερίζωσεν.19

7 Ταῦτα, ἀγαπητοί, οὐ μόνον ὑμᾶς

νουθετοῦντες20 ἐπιστέλλομεν,21 ἀλλὰ καὶ ἑαυτοὺς ὑπομιμνήσκοντες˙22 ἐν γὰρ τῷ αὐτῷ ἐσμὲν σκάμματι,23 καὶ ὁ αὐτὸς ἡμῖν ἀγὼν24 ἐπίκειται.25 2διὸ ἀπολίπωμεν26 τὰς κενὰς27 καὶ ματαίας28 φροντίδας,29 καὶ ἔλθωμεν ἐπὶ 1.  Δίρκη, fem., Dirce 2.  αἴκισμα, neut., mistreatment 3.  δεινός, adj., terrible 4. ἀνόσιος, adj., unholy 5.  βέβαιος, adj., firm, abiding, steadfast, persistent 6.  δρόμος, masc., race, course (of life) 7. καταντάω, 3PAAI, arrive, reach 8.  γέρας, neut., reward, prize 9.  γενναῖος, adj., noble, illustrious, excellent 10. ἀσθενής, adj., weak 11.  ζῆλος, masc., jealousy 12. ἀπαλλοτριόω, 3SAAI, estrange, alienate 13.  γαμετή, fem., wife 14. ἀλλοιόω, 3SAAI, nullify, change, alter 15. Ἀδάμ, masc., Adam 16.  ὀστέον, neut., bone 17.  ἔρις, fem., contention, strife 18. καταστρέφω, 3SAAI, overturn, destroy, ruin 19. ἐκριζόω, 3SAAI, utterly destroy, uproot 20.  νουθετέω, PAPNPM, admonish, warn 21. ἐπιστέλλω, 1PPAI, instruct by letter, write a letter 22. ὑπομιμνῄσκω, PAPNPM, remind 23.  σκάμμα, neut., arena 24. ἀγών, masc., contest, race, struggle 25. ἐπίκειμαι, 3SPPI, confront, set before 26. ἀπολείπω, 1PAAS, give up, put aside, leave behind 27.  κενός, adj., vain, empty 28.  μάταιος, adj., futile, worthless, useless 29.  φροντίς, fem., anxiety, concern, care

τὸν εὐκλεῆ30 καὶ σεμνὸν31 τῆς παραδόσεως32 ἡμῶν κανόνα,33 3καὶ ἴδωμεν, τί καλὸν καὶ τί τερπνὸν34 καὶ τί προσδεκτόν35 ἐνώπιον τοῦ ποιήσαντος ἡμᾶς. 4ἀτενίσωμεν36 εἰς τὸ αἷμα τοῦ Χριστοῦ καὶ γνῶμεν, ὡς ἔστιν τίμιον37 τῷ πατρὶ αὐτοῦ, ὅτι διὰ τὴν ἡμετέραν38 σωτηρίαν ἐκχυθὲν39 παντὶ τῷ κόσμῳ μετανοίας40 χάριν ὑπήνεγκεν.41 5διέλθωμεν εἰς τὰς γενεὰς42 πάσας, καὶ καταμάθωμεν43 ὅτι ἐν γενεᾷ καὶ γενεᾷ μετανοίας τόπον ἔδωκεν ὁ δεσπότης44 τοῖς βουλομένοις ἐπιστραφῆναι ἐπ᾽ αὐτόν. 6Νῶε45 ἐκήρυξεν μετάνοιαν, καὶ οἱ ὑπακούσαντες46 ἐσώθησαν. 7Ἰωνᾶς47 Νινευΐταις48 καταστροφὴν49 ἐκήρυξεν˙ οἱ δὲ μετανοήσαντες ἐπὶ τοῖς ἁμαρτήμασιν50 αὐτῶν ἐξιλάσαντο51 τὸν θεὸν ἱκετεύσαντες52 καὶ ἔλαβον σωτηρίαν, καὶ περ ἀλλότριοι53 τοῦ θεοῦ ὄντες.

8 Οἱ λειτουργοὶ54 τῆς χάριτος τοῦ θεοῦ διὰ πνεύματος ἁγίου περὶ μετανοίας55

30.  εὐκλεής, adj., renowned, famous 31.  σεμνός, adj., honorable, venerable, sacred 32.  παράδοσις, fem., tradition 33.  κανών, masc., standard, rule of faith, rule 34.  τερπνός, adj., pleasant, delightful, pleasing 35.  προσδεκτός, adj., acceptable 36. ἀτενίζω, 1PAAS, stare, look intently at 37.  τίμιος, adj., costly, precious 38. ἡμέτερος, pron., our 39. ἐκχέω, APPASN, pour out 40.  μετάνοια, fem., repentance 41. ὑποφέρω, 3SAAI, bring 42.  γενεά, fem., generation 43. καταμανθάνω, 1PAAS, observe, learn 44.  δεσπότης, masc., lord, master 45.  Νῶε, masc., Noah 46.  ὑπακούω, AAPNPM, obey 47. Ἰωνᾶς, masc., Jonah 48.  Νινευίτης, masc., Ninevite 49.  καταστροφή, fem., ruin, total destruction 50.  ἁμάρτημα, neut., transgression, sin 51. ἐξιλάσκομαι, 3PAMI, make atonement, appease 52. ἱκετεύω, AAPNPM, ask, beseech, entreat 53. ἀλλότριος, adj., foreigner, stranger 54.  λειτουργός, masc., servant, minister 55.  μετάνοια, fem., repentance

241

242

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐλάλησαν˙ 2καὶ αὐτὸς δὲ ὁ δεσπότης1 τῶν ἁπάντων2 περὶ μετανοίας ἐλάλησεν μετὰ ὅρκου˙3 ζῶ γὰρ ἐγώ, λέγει κύριος, οὐ βούλομαι τὸν θάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ ὡς τὴν μετάνοιαν, προστιθεὶς4 καὶ γνώμην5 ἀγαθήν˙ 3Μετανοήσατε, οἶκος Ἰσραήλ, ἀπὸ τῆς ἀνομίας6 ὑμῶν˙ εἶπον τοῖς υἱοῖς τοῦ λαοῦ μου˙ Ἐὰν ὦσιν αἱ ἁμαρτίαι ὑμῶν ἀπὸ τῆς γῆς ἕως τοῦ οὐρανοῦ καὶ ἐὰν ὦσιν πυρρότεραι7 κόκκου8 καὶ μελανώτεραι9 σάκκου,10 καὶ ἐπιστραφῆτε πρός με ἐξ ὅλης τῆς καρδίας καὶ εἴπητε˙ Πάτερ, ἐπακούσομαι11 ὑμῶν ὡς λαοῦ ἁγίου. 4καὶ ἐν ἑτέρῳ τόπῳ λέγει οὕτως˙ Λούσασθε12 καὶ καθαροὶ13 γένεσθε, ἀφέλεσθε14 τὰς πονηρίας15 ἀπὸ τῶν ψυχῶν ὑμῶν ἀπέναντι16 τῶν ὀφθαλμῶν μου˙ παύσασθε17 ἀπὸ τῶν πονηριῶν ὑμῶν, μάθετε18 καλὸν ποιεῖν ἐκζητήσατε19 κρίσιν, ῥύσασθε20 ἀδικούμενον,21 κρίνατε ὀρφανῷ22 καὶ δικαιώσατε χήρᾳ˙23 καὶ δεῦτε24 καὶ διελεγχθῶμεν,25 λέγει 1.  δεσπότης, masc., lord, master 2. ἅπας, adj., whole, everything, all 3. ὅρκος, masc., oath 4.  προστίθημι, PAPNSM, add to 5.  γνώμη, fem., judgment, purpose, intention, pronouncement 6.  ἀνομία, fem., lawless conduct, transgression 7.  πυρρός, adj., fiery red 8.  κόκκος, masc., red, scarlet 9.  μέλας, adj., black 10.  σάκκος, masc., sackcloth 11. ἐπακούω, 1SFMI, listen to, hear 12. λούω, 2PAMM, bathe, wash 13.  καθαρός, adj., pure, clean 14. ἀφαιρέω, 2PAMM, cut off, take away, remove 15.  πονηρία, fem., sinfulness, wickedness 16. ἀπέναντι, adv., before 17. παύω, 2PAMM, stop, cease 18. μανθάνω, 2PAAM, learn by practice, learn 19. ἐκζητέω, 2PAAM, seek out 20. ῥύομαι, 2PAMM, deliver, rescue 21. ἀδικέω, PPPASM, the one being treated unjustly/oppressed 22. ὀρφανός, adj., orphan 23.  χήρα, fem., widow 24.  δεῦτε, adv., come here, come 25. διελέγχω, 1PAPS, argue, debate, discuss

κύριος˙ καὶ ἐὰν ὦσιν αἱ ἁμαρτίαι ὑμῶν ὡς φοινικοῦν,26 ὡς χιόνα27 λευκανῶ˙28 ἐὰν δὲ ὦσιν ὡς κόκκινον, ὡς ἔριον29 λευκανῶ˙ καὶ ἐὰν θέλητε καὶ εἰσακούσητέ30 μου, τὰ ἀγαθὰ τῆς γῆς φάγεσθε˙ ἐὰν δὲ μὴ θέλητε μηδὲ εἰσακούσητέ μου, μάχαιρα31 ὑμᾶς κατέδεται32 τὸ γὰρ στόμα κυρίου ἐλάλησεν ταῦτα. 5πάντας οὖν τοὺς ἀγαπητοὺς αὐτοῦ βουλόμενος μετανοίας33 μετασχεῖν34 ἐστήριξεν35 τῷπαντοκρατορικῷ36 βουλήματι37 αὐτοῦ.

9 Διὸ ὑπακούσωμεν38 τῇ μεγαλοπρεπεῖ39

καὶ ἐνδόξῳ40 βουλήσει41 αὐτοῦ, καὶ ἱκέται42 γενόμενοι τοῦ ἐλέους43 καὶ τῆς χρηστότητος44 αὐτοῦ προσπέσωμεν45 καὶ ἐπιστρέψωμεν ἐπὶ τοὺς οἰκτιρμοὺς46 αὐτοῦ, ἀπολιπόντες47 τὴν ματαιοπονίαν48 τήν τε ἔριν49 καὶ τὸ εἰς θάνατον ἄγον ζῆλος.50 2ἀτενίσωμεν51 εἰς τοὺς τελείως52 26.  φοινικοῦς, adj., purple–red, crimson 27.  χιών, fem., snow 28. λευκαίνω, 1SFAI, whiten, make white 29. ἔριον, neut., wool 30. εἰσακούω, 2PAAS, hear, obey 31.  μάχαιρα, fem., dagger, sword 32. κατεσθίω, 3SFMI, eat up, consume, devour 33.  μετάνοια, fem., change of mind, repentance 34.  μετέχω, AAN, eat, partake, have a share in 35. στηρίζω, 3SAAI, establish 36.  παντοκρατορικός, adj., almighty 37.  βούλημα, neut., intention, will, purpose 38. ὑπακούω, 1PAAS, obey 39.  μεγαλοπρεπής, adj., majestic, magnificent 40.  ἔνδοξος, adj., glorious 41.  βούλησις, fem., will 42.  ἱκέτης, masc., suppliant 43.  ἔλεος, neut., compassion, mercy 44.  χρηστότης, fem., goodness, kindness 45. προσπίπτω, 1PAAS, fall down before 46.  οἰκτιρμός, masc., compassion, mercy 47.  ἀπολείπω, AAPNPM, forsake, abandon, leave behind 48.  ματαιοπονία, fem., vain labor, fruitless toil 49.  ἔρις, fem., discord, quarrels, strife 50.  ζῆλος, neut., rivalry, jealousy, envy 51. ἀτενίζω, 1PAAS, look intently, gaze, stare 52.  τελείως, adv., fully, completely

1 clement λειτουργήσαντας1 τῇ μεγαλοπρεπεῖ2 δόξῃ αὐτοῦ. 3λάβωμεν Ἐνώχ,3 ὅς ἐν ὑπακοῇ4 δίκαιος εὑρεθεὶς μετετέθη˙,5 καὶ οὐχ εὑρέθη˙ αὐτοῦ θάνατος. 4Νῶε6 πιστὸς εὑρεθεὶς διὰ τῆς λειτουργίας7 αὐτοῦ παλιγγενεσίαν8 κόσμῳ ἐκήρυξεν, καὶ διέσωσεν9 δι᾽ αὐτοῦ ὁ δεσπότης10 τὰ εἰσελθόντα ἐν ὁμονοίᾳ11 ζῶα εἰς τὴν κιβωτόν.12

10 Ἀβραάμ, ὁ φίλος13 προσαγορευθείς,14

πιστὸς εὑρέθη· ἐν τῷ αὐτὸν ὑπήκοον15 γενέσθαι τοῖς ῥήμασιν τοῦ θεοῦ. 2 οὗτος διʼ ὑπακοῆς16 ἐξῆλθεν ἐκ τῆς γῆς αὐτοῦ καὶ ἐκ τῆς συγγενείας17 αὐτοῦ καὶ ἐκ τοῦ οἴκου τοῦ πατρὸς αὐτοῦ, ὅπως γῆν ὀλίγην καὶ συγγένειαν ἀσθενῆ18 καὶ οἶκον μικρὸν καταλιπὼν19 κληρονομήσῃ20 τὰς ἐπαγγελίας τοῦ θεοῦ. λέγει γὰρ αὐτῷ 3 Ἄπελθε ἐκ τῆς γῆς σου καὶ ἐκ τῆς συγγενείας σου καὶ ἐκ τοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου εἰς τὴν γῆν ἣν ἄν σοι δείξω·21 καὶ ποιήσω σε εἰς ἔθνος μέγα καὶ εὐλογήσω σε καί μεγαλυνῶ22 τὸ ὄνομά σου, 1.  λειτουργέω, AAPAPM, serve 2.  μεγαλοπρεπής, adj., majestic, magnificent 3.  Ἐνώχ, masc., Enoch 4.  ὑπακοή, fem., obedience 5. μετατίθημι, 3SAPI, changed, taken away/up 6.  Νῶε, masc., Noah 7.  λειτουργία, fem., service 8.  παλιγγενεσία, fem., rebirth, renewal 9. διασῴζω, 3SAAI, save, rescue, bring safely through 10.  δεσπότης, masc., master, lord 11.  ὁμόνοια, fem., unity, concord, harmony 12.  κιβωτός, fem., ark 13.  φίλος, adj., beloved, friend 14.  προσαγορεύω, PPPNSM, designate, name, call 15.  ὑπήκοος, adj., obedient 16.  ὑπακοή, fem., obedience 17.  συγγένεια, fem., descent, kinship, family 18.  ἀσθενής, adj., sick, weak, feeble 19.  καταλείπω, AAPNSM, leave behind 20. κληρονομέω, 3SAAS, come into possession of, inherit 21. δείκνυμι, 1SFAI, reveal, make known, show 22. μεγαλύνω, 1SFAI, exalt, magnify, make great

καὶ ἔσῃ εὐλογημένος· καὶ εὐλογήσω τοὺς εὐλογοῦντάς σε καὶ καταράσομαι23 τοὺς καταρωμένους24 σε, καὶ εὐλογηθήσονται ἐν σοὶ πᾶσαι αἱ φυλαὶ τῆς γῆς. 4 καὶ πάλιν ἐν τῷ διαχωρισθῆναι25 αὐτὸν ἀπὸ Λὼτ26 εἶπεν αὐτῷ ὁ θεός. Ἀναβλέψας27 τοῖς ὀφθαλμοῖς σου ἴδε ἀπὸ τοῦ τόπου, οὗ νῦν σὺ εἶ, πρὸς βορρᾶν28 καὶ λίβα29 καὶ ἀνατολὰς30 καὶ θάλασσαν,31 ὅτι πᾶσαν τὴν γῆν, ἣν σὺ ὁρᾷς, σοὶ δώσω αὐτὴν καὶ τῷ σπέρματί σου ἕως αἰῶνος. 5 καὶ ποιήσω τὸ σπέρμα σου ὡς τὴν ἄμμον32 τῆς γῆς· εἰ δύναταί τις ἐξαριθμῆσαι33 τὴν ἄμμον τῆς γῆς, καὶ τὸ σπέρμα σου ἐξαριθμηθήσεται.34 6 καὶ πάλιν λέγει· Ἐξήγαγεν35 ὁ θεὸς τὸν Ἀβραὰμ καὶ εἶπεν αὐτῷ Ἀνάβλεψον36 εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἀρίθμησον37 τοὺς ἀστέρας,38 εἰ δυνήσῃ ἐξαριθμῆσαι39 αὐτούς· οὕτως ἔσται τὸ σπέρμα σου. ἐπίστευσεν δὲ Ἀβραὰμ τῷ θεῷ, καὶ ἐλογίσθη· αὐτῷ εἰς δικαιοσύνην. 7 διὰ πίστιν καὶ φιλοξενίαν40 ἐδόθη· αὐτῷ υἱὸς ἐν γήρᾳ,41 καὶ διʼ ὑπακοῆς42 προσήνεγκεν43 αὐτὸν θυσίαν44 τῷ θεῷ πρὸς τὸ ὄρος ὃ ἔδειξεν45 αὐτῷ. 23. καταράομαι, 1SFMI, curse 24.  καταράομαι, PMPAPM, curse 25.  διαχωρίζω, APN, separate 26.  Λώτ, indecl., Lot 27.  ἀναβλέπω, AAPNSM, look up, look 28.  βορρᾶς, masc., north 29.  λίψ, masc., south 30.  ἀνατολή, fem., east 31.  θάλασσα, fem., sea, west 32.  ἄμμος, fem., sand 33.  ἐξαριθμέω, AAN, number, count 34. ἐξαριθμέω, 3SFPI, number, count 35. ἐξάγω, 3SAAI, bring out, lead out 36. ἀναβλέπω, 2SAAM, look, look up 37. ἀριθμέω, 2SAAM, number, count 38.  ἀστήρ, masc., star 39.  ἐξαριθμέω, AAN, number, count 40.  φιλοξενία, fem., hospitality 41.  γῆρας, neut., old age 42.  ὑπακοή, fem., obedience 43. προσφέρω, 3SAAI, offer 44.  θυσία, fem., sacrifice 45. δείκνυμι, 3SAAI, reveal, make known, show

243

244

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s

11 Διὰ φιλοξενίαν1 καὶ εὐσέβειαν2 Λὼτ3

ἐσώθη· ἐκ Σοδόμων, τῆς περιχώρου πάσης κριθείσης διὰ πυρὸς καὶ θείου,6 πρόδηλον7 ποιήσας ὁ δεσπότης,8 ὅτι τοὺς ἐλπίζοντας ἐπʼ αὐτὸν οὐκ ἐγκαταλείπει,9 τοὺς δὲ ἑτεροκλινεῖς10 ὑπάρχοντας εἰς κόλασιν11 καὶ αἰκισμὸν12 τίθησιν. 2 συνεξελθούσης13 γὰρ αὐτῷ τῆς γυναικὸς ἑτερογνώμονος14 ὑπαρχούσης καὶ οὐκ ἐν ὁμονοίᾳ,15 εἰς τοῦτο σημεῖον ἐτέθη, ὥστε γενέσθαι αὐτὴν στήλην16 ἁλὸς17 ἕως τῆς ἡμέρας ταύτης, εἰς τὸ γνωστὸν18 εἶναι πᾶσιν, ὅτι οἱ δίψυχοι19 καὶ οἱ διστάζοντες20 περὶ τῆς τοῦ θεοῦ δυνάμεως εἰς κρίμα21 καὶ εἰς σημείωσιν22 πάσαις ταῖς γενεαῖς23 γίνονται. 4

5

12 Διὰ πίστιν καὶ φιλοξενίαν24 ἐσώθη·

Ῥαὰβ25 ἡ πόρνη.26 2 ἐκπεμφθέντων27 γὰρ 1.  φιλοξενία, fem., hospitality 2.  εὐσέβεια, fem., piety, godliness 3.  Λώτ, indecl., Lot 4.  Σόδομα, neut., Sodom 5.  περίχωρος, adj., vicinity, neighboring 6.  θεῖον, neut., brimstone, sulfur 7.  πρόδηλος, adj., known to all, evident, clear 8.  δεσπότης, masc., lord, master 9. ἐγκαταλείπω, 3SPAI, forsake, leave behind, abandon 10.  ἑτεροκλινής, masc., turn aside, turn away 11.  κόλασις, fem., punishment 12.  αἰκισμός, masc., mistreatment, torture 13.  συνεξέρχομαι, AAPGSF, leave together with 14.  ἑτερογνώμων, adj., dissenting, of a different opinion 15.  ὁμόνοια, fem., harmony, agreement, unity 16.  στήλη, fem., pillar 17.  ἅλς, masc. salt 18.  γνωστός, adj., known 19.  δίψυχος, adj., doubting, double–minded 20.  διστάζω, PAPNPM, hesitate, waver, doubt 21.  κρίμα, neut., judgment 22.  σημείωσις, fem., signal, sign 23.  γενεά, fem., generation 24.  φιλοξενία, fem., hospitality 25.  Ῥαάβ, indecl., Rahab 26.  πόρνη, fem., prostitute 27.  ἐκπέμπω, APPGPM, send out, send away

ὑπὸ Ἰησοῦ28 τοῦ τοῦ Ναυὴ29 κατασκόπων30 εἰς τὴν Ἰεριχώ,31 ἔγνω ὁ βασιλεὺς τῆς γῆς, ὅτι ἥκασιν32 κατασκοπεῦσαι33 τὴν χώραν34 αὐτῶν, καὶ ἐξέπεμψεν35 ἄνδρας τοὺς συλλημψομένους36 αὐτούς, ὅπως συλλημφθέντες37 θανατωθῶσιν.38 3 ἡ οὖν φιλόξενος Ῥαὰβ εἰσδεξαμένη·39 αὐτοὺς ἔκρυψεν40 εἰς τὸ ὑπερῷον41 ὑπὸ τὴν λινοκαλάμην.42 4 ἐπισταθέντων43 δὲ τῶν παρὰ τοῦ βασιλέως καὶ λεγόντων· Πρὸς σὲ εἰσῆλθον οἱ κατάσκοποι44 τῆς γῆς ἡμῶν· ἐξάγαγε45 αὐτούς, ὁ γὰρ βασιλεὺς οὕτως κελεύει,46 ἥδε47 ἀπεκρίθη· Εἰσῆλθον μὲν οἱ ἄνδρες, οὓς ζητεῖτε, πρός με, ἀλλʼ εὐθέως ἀπῆλθον καὶ πορεύονται τῇ ὁδῷ ὑποδεικνύουσα48 αὐτοῖς ἐναλλάξ.49 5 καὶ εἶπεν πρὸς τοὺς ἄνδρας· Γινώσκουσα γινώσκω ἐγώ, ὅτι κύριος ὁ θεὸς παραδίδωσιν ὑμῖν τὴν γῆν ταύτην· ὁ γὰρ 28.  Ἰησοῦς, masc., Jesus, Joshua 29.  Ναυή, indecl., Nun 30.  κατάσκοπος, masc., reconnaissance scout, spy 31.  Ἰεριχώ, indecl., Jericho 32. ἥκω, 3PRAI, be present, have come 33.  κατασκοπεύω, AAN, inspect, spy out 34.  χώρα, fem., country, land, region 35. ἐκπέμπω, 3SAAI, send out, send away 36.  συλλαμβάνω, FMPAPM, apprehend, seize, capture 37.  συλλαμβάνω, APPNPM, apprehend, seize, capture 38. θανατόω, 3PAPS, put to death, kill 39.  εἰσδέχομαι, AMPNSF, welcome, receive, take in 40. κρύπτω, 3SAAI, conceal, hide 41.  ὑπερῷος, adj., upstairs, upper level 42.  λινοκαλάμη, fem., stalk of flax, flex–straw 43.  ἐφίστημι, APPGPM, stand near, arrive 44.  κατάσκοπος, masc., reconnaissance scout, spy 45. ἐξάγω, 2SAAM, lead out, bring out 46. κελεύω, 3SPAI, order, command 47.  ὅδε, pron. this, this is what 48.  ὑποδείκνυμι, PAPNSF, indicate, show, point out 49.  ἐναλλάξ, adv., crosswise, opposite direction

1 clement φόβος καὶ ὁ τρόμος1 ὑμῶν ἐπέπεσεν2 τοῖς κατοικοῦσιν3 αὐτήν. ὡς ἐὰν οὖν γένηται λαβεῖν αὐτὴν ὑμᾶς, διασώσατέ4 με καὶ τὸν οἶκον τοῦ πατρός μου. 6 καὶ εἶπαν αὐτῇ· Ἔσται οὕτως, ὡς ἐλάλησας ἡμῖν. ὡς ἐὰν οὖν γνῷς παραγινομένους ἡμᾶς, συνάξεις πάντας τοὺς σοὺς ὑπὸ τὸ στέγος5 σου, καὶ διασωθήσονται·6 ὅσοι γὰρ ἐὰν εὑρεθῶσιν ἔξω τῆς οἰκίας, ἀπολοῦνται. 7 καὶ προσέθεντο7 αὐτῇ δοῦναι σημεῖον, ὅπως ἐκκρεμάσῃ8 ἐκ τοῦ οἴκου αὐτῆς κόκκινον,9 πρόδηλον10 ποιοῦντες, ὅτι διὰ τοῦ αἵματος τοῦ κυρίου λύτρωσις11 ἔσται πᾶσιν τοῖς πιστεύουσιν καὶ ἐλπίζουσιν ἐπὶ τὸν θεόν. 8 ὁρᾶτε, ἀγαπητοί, ὅτι οὐ μόνον πίστις, ἀλλὰ καὶ προφητεία12 ἐν τῇ γυναικὶ γέγονεν.

13 Ταπεινοφρονήσωμεν13 οὖν, ἀδελφοί,

τῇ ἰσχύϊ20 αὐτοῦ μηδὲ ὁ πλούσιος21 ἐν τῷ πλούτῳ22 αὐτοῦ, ἀλλʼ ἤ ὁ καυχώμενος ἐν κυρίῳ καυχάσθω, τοῦ ἐκζητεῖν23 αὐτὸν καὶ ποιεῖν κρίμα24 καὶ δικαιοσύνην· μάλιστα25 μεμνημένοι26 τῶν λόγων τοῦ κυρίου Ἰησοῦ, οὓς ἐλάλησεν διδάσκων ἐπιείκειαν27 καὶ μακροθυμίαν.28 2 οὕτως γὰρ εἶπεν· Ἐλεᾶτε,29 ἵνα ἐλεηθῆτε·30 ἀφίετε, ἵνα ἀφεθῇ ὑμῖν· ὡς ποιεῖτε, οὕτω ποιηθήσεται ὑμῖν· ὡς δίδοτε, οὕτως δοθήσεται ὑμῖν· ὡς κρίνετε, οὕτως κριθήσεσθε· ὡς χρηστεύεσθε,31 οὕτως χρηστευθήσεται32 ὑμῖν· ᾧ μέτρῳ33 μετρεῖτε,34 ἐν αὐτῷ μετρηθήσεται35 ὑμῖν. 3 ταύτῃ τῇ ἐντολῇ καὶ τοῖς παραγγέλμασιν36 τούτοις στηρίξωμεν37 ἑαυτοὺς εἰς τὸ πορεύεσθαι ὑπηκόους38 ὄντας τοῖς ἁγιοπρεπέσι39 λόγοις αὐτοῦ, ταπεινοφρονοῦντες·40 φησὶν γὰρ ὁ ἅγιος λόγος· 4 Ἐπὶ τίνα ἐπιβλέψω,41 ἀλλʼ ἢ

1.  τρόμος, masc., quivering, trembling 2. ἐπιπίπτω, 3SAAI, befall, fall upon 3.  κατοικέω, PAPDPM, reside, inhabit, dwell, live 4. διασῴζω, 2PAAM, save, preserve, bring safely through 5.  στέγος, neut., roof 6. διασῴζω, 3PFPI, save, preserve, bring safely through 7. προστίθημι, 3PAMI, increase, add to, proceed 8. ἐκκρεμάννυμι, 3SAAS, hang out 9.  κόκκινος, adj., scarlet 10.  πρόδηλος, adj., known to all, evident, clear 11.  λύτρωσις, fem., ransoming, redemption 12.  προφητεία, fem., prophecy 13. ταπεινοφρονέω, 1PAAS, be humble–minded, humble 14.  ἀποτίθημι, AMPNPM, take off, put away, lay aside 15.  ἀλαζονεία, fem., boastfulness, arrogance 16.  τῦφος, neut., delusion, arrogance, conceit 17.  ἀφροσύνη, fem., thoughtlessness, folly, foolishness 18.  σοφός, adj., wise 19.  ἰσχυρός, adj., mighty, strong

20.  ἰσχύς, fem., might, strength 21.  πλούσιος, adj., wealthy, rich 22.  πλοῦτος, masc., wealth, riches 23.  ἐκζητέω, PAN, search for, seek out 24.  κρίμα, neut., judgment, justice 25.  μάλιστα, adv., above all, most of all, especially 26.  μιμνήσκω, RM/PPNPM, put in mind, remember 27.  ἐπιείκεια, fem., gentleness 28.  μακροθυμία, fem., longsuffering, patience 29. ἐλεέω, 2PPAM, show mercy 30. ἐλεέω, 2PAPS, show mercy 31. χρηστεύομαι, 2PPMI, be kind 32. χρηστεύομαι, 3SFPI, be kind 33.  μέτρον, neut., measure 34. μετρέω, 2PPAI, measure out, measure 35. μετρέω, 3SFPI, measure out, measure 36.  παράγγελμα, neut., instruction, command, order, demand 37. στηρίζω, 1PAAS, strengthen 38.  ὑπήκοος, adj., obedient 39.  ἁγιοπρεπής, adj., fitting for a saint, holy 40.  ταπεινοφρονέω, PAPNPM, be humble– minded, humble 41. ἐπιβλέπω, 1SFAI, look upon, look favorably on

ἀποθέμενοι14 πᾶσαν ἀλαζονείαν15 καὶ τῦφος16 καί ἀφροσύνην17 καὶ ὀργάς, καὶ ποιήσωμεν τὸ γεγραμμένον, λέγει γὰρ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον· Μὴ καυχάσθω ὁ σοφὸς18 ἐν τῇ σοφίᾳ αὐτοῦ μηδὲ ὁ ἰσχυρὸς19 ἐν

245

246

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐπὶ τὸν πραῢν1 καὶ ἡσύχιον2 καὶ τρέμοντά3 μου τὰ λόγια.4

14 Δίκαιον οὖν καὶ ὅσιον,5 ἄνδρες ἀδελφοί,

ὑπηκόους6 ἡμᾶς μᾶλλον γενέσθαι τῷ θεῷ ἢ τοῖς ἐν ἀλαζονείᾳ7 καὶ ἀκαταστασίᾳ8 μυσεροῦ9 ζήλους10 ἀρχηγοῖς11 ἐξακολουθεῖν.12 2 βλάβην13 γὰρ οὐ τὴν τυχοῦσαν,14 μᾶλλον δὲ κίνδυνον15 ὑποίσομεν16 μέγαν, ἐὰν ῥιψοκινδύνως17 ἐπιδῶμεν18 ἑαυτοὺς τοῖς θελήμασιν τῶν ἀνθρώπων, οἵτινες ἐξακοντίζουσιν19 εἰς ἔριν20 καὶ στάσεις,21 εἰς τὸ ἀπαλλοτριῶσαι22 ἡμᾶς τοῦ καλῶς ἔχοντος. 3 χρηστευσώμεθα23 ἑαυτοῖς κατὰ τὴν εὐσπλαγχνίαν24 καὶ γλυκύτητα25 τοῦ ποιήσαντος ἡμᾶς. 4 γέγραπται γάρ·

1.  πραΰς, adj., gentle, humble 2.  ἡσύχιος, adj., quiet 3.  τρέμω, PAPASM, quiver, tremble 4.  λόγιον, neut., saying, word 5.  ὅσιος, adj., holy 6.  ὑπήκοος, adj., obedient 7.  ἀλαζονεία, fem., boastfulness, arrogance 8.  ἀκαταστασία, fem., insurrection, disorder, disturbance, unruly 9.  μυσερός, adj., loathsome, foul, abominable, detestable 10.  ζῆλος, neut., envy, jealously 11.  ἀρχηγός, adj., originator, instigator 12.  ἐξακολουθέω, PAN, follow 13.  βλάβη, fem., injury, hurt, harm 14.  τυγχάνω, AAPASF, turn out, happen to be, experience 15.  κίνδυνος, masc., danger 16. ὑποφέρω, 1PFAI, bear, endure 17.  ῥιψοκινδύνως, adv., recklessly 18. ἐπιδίδωμι, 1PAAS, give over, surrender 19. ἐξακοντίζω, 3PPAI, plunge, hurl, rush headlong, launch 20.  ἔρις, fem., discord, contention, strife 21.  στάσις, fem., dissension, uprising, rebellion 22.  ἀπαλλοτριόω, AAN, alienate, estrange 23. χρηστεύομαι, 1PAMS, be kind 24.  εὐσπλαγχνία, fem., compassion, tenderheartedness 25.  γλυκύτης, fem., sweetness

Χρηστοὶ26 ἔσονται οἰκήτορες27 γῆς, ἄκακοι28 δὲ ὑπολειφθήσονται29 ἐπʼ αὐτῆς· οἱ δὲ παρανομοῦντες30 ἐξολεθρευθήσονται31 ἀπʼ αὐτῆς. 5 καὶ πάλιν λέγει· Εἶδον ἀσεβῆ32 ὑπερυψούμενον33 καὶ ἐπαιρόμενον34 ὡς τὰς κέδρους35 τοῦ Λιβάνου·36 καὶ παρῆλθον,37 καὶ ἰδοὺ οὐκ ἦν, καὶ ἐξεζήτησα38 τὸν τόπον αὐτοῦ, καὶ οὐχ εὗρον. φύλασσε ἀκακίαν39 καὶ ἴδε εὐθύτητα,40 ὅτι ἐστὶν ἐγκατάλειμμα41 ἀνθρώπῳ εἰρηνικῷ.42

15 Τοίνυν43 κολληθῶμεν44 τοῖς μετʼ

εὐσεβείας45 εἰρηνεύουσιν,46 καὶ μὴ τοῖς μεθʼ ὑποκρίσεως47 βουλομένοις εἰρήνην. 2 λέγει γάρ που· Οὗτος ὁ λαὸς τοῖς χείλεσίν48 με τιμᾷ,49 ἡ δὲ καρδία αὐτῶν πόρρω50 ἄπεστιν51 ἀπʼ ἐμοῦ. 3 καὶ πάλιν· Τῷ στόματι αὐτῶν εὐλογοῦσιν, τῇ δὲ 26.  χρηστός, adj., good, kind 27.  οἰκήτωρ, masc., inhabitant 28.  ἄκακος, adj., innocent 29. ὑπολείπω, 3PFPI, leave remaining, left 30.  παρανομέω, PAPNPM, transgress the law, break the law 31. ἐξολεθρεύω, 3PFPI, destroy utterly 32.  ἀσεβής, adj., impious, ungodly 33.  ὑπερυψόω, PPPASM, exalt exceedingly, greatly exalt 34.  ἐπαίρω, PPPASM, raise up, lift up 35.  κέδρος, fem., cedar 36.  Λίβανος, masc., Lebanon 37. παρέρχομαι, 1SAAI, pass by 38. ἐκζητέω, 1SAAI, search for, seek out 39.  ἀκακία, fem., innocence 40.  εὐθύτης, fem., righteousness, uprightness 41.  ἐγκατάλειμμα, neut., remnant, posterity 42.  εἰρηνικός, adj., peaceful 43.  τοίνυν, part., accordingly, therefore 44. κολλάω, 1PAPS, associate with, join, unite, cling to 45.  εὐσέβεια, fem., piety, godliness 46.  εἰρηνεύω, PAPDPM, make peace, be at peace, practice peace 47.  ὑπόκρισις, fem., play–acting, hypocrisy 48.  χεῖλος, neut., lip 49. τιμάω, 3SPAI, honor 50.  πόρρω, adv., far off, far away 51. ἄπειμι, 3SPAI, be absent, be away

1 clement

16 Ταπεινοφρονούντων16 γάρ ἐστιν ὁ

οὐκ ἦλθεν ἐν κόμπῳ21 ἀλαζονείας22 οὐδὲ ὑπερηφανίας,23 καίπερ24 δυνάμενος, ἀλλὰ ταπεινοφρονῶν,25 καθὼς τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον περὶ αὐτοῦ ἐλάλησεν· φησὶν γάρ· 3 Κύριε, τίς ἐπίστευσεν τῇ ἀκοῇ26 ἡμῶν; καὶ ὁ βραχίων27 κυρίου τίνι ἀπεκαλύφθη;28 ἀνηγγείλαμεν29 ἐναντίον30 αὐτοῦ, ὡς παιδίον, ὡς ῥίζα31 ἐν γῇ διψώσῃ·32 οὐκ ἔστιν αὐτῷ εἶδος33 οὐδὲ δόξα, καὶ εἴδομεν αὐτόν, καὶ οὐκ εἶχεν εἶδος οὐδὲ κάλλος,34 ἀλλὰ τὸ εἶδος αὐτοῦ ἄτιμον,35 ἐκλεῖπον36 παρὰ τὸ εἶδος τῶν ἀνθρώπων· ἄνθρωπος ἐν πληγῇ37 ὢν καὶ πόνῳ38 καὶ εἰδὼς φέρειν μαλακίαν,39 ὅτι ἀπέστραπται40 τὸ πρόσωπον αὐτοῦ, ἠτιμάσθη·41 καὶ οὐκ ἐλογίσθη· 4 οὗτος τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν φέρει καὶ περὶ ἡμῶν ὀδυνᾶται,42 καὶ ἡμεῖς ἐλογισάμεθα αὐτὸν εἶναι ἐν πόνῳ43 καὶ ἐν πληγῇ καὶ ἐν

1. καταράομαι, 3PIMI, call down curses upon, curse 2. ψεύδομαι, 3PAMI, lie 3. πιστόω, 3PAPI, show oneself faithful 4.  ἄλαλος, adj., unable to speak, quiet, speechless 5.  χεῖλος, neut., lip 6.  δόλιος, adj., dishonest, deceitful 7.  ἀνομία, fem., transgression, lawlessness 8. ἐξολεθρεύω, 3SAAO, destroy utterly 9.  μεγαλορρήμων, adj., big talking, boasting 10. μεγαλύνω, 1PFAI, glorify, magnify, exalt 11.  ταλαιπωρία, fem. trouble, distress, misery 12.  στεναγμός, masc., moaning, sighing, groaning 13.  πένης, adj., poor, needy 14.  σωτήριος, adj., brining salvation, deliverance, saving, safety 15. παρρησιάζομαι, 1SFMI, speak freely, openly, deal boldly 16.  ταπεινοφρονέω, PAPGPM, be humble– minded, humble 17.  ἐπαίρω, PMPGPM, lift up, exalt, vaunt 18.  ποίμνιον, neut, flock 19.  σκῆπτρον, neut., staff, scepter 20.  μεγαλωσύνη, fem., greatness, majesty

21.  κόμπος, masc., vaunt, brassiness, boasting, pomp 22.  ἀλαζονεία, fem., pretension, boastfulness, arrogance 23.  ὑπερηφανία, fem., distain, arrogance, haughtiness, pride 24.  καίπερ, conj., although 25.  ταπεινοφρονέω, PAPNSM, be humble– minded, humble 26.  ἀκοή, fem., report, message 27.  βραχίω, masc., arm 28. ἀποκαλύπτω, 3SAPI, make fully known, reveal 29. ἀναγγέλλω, 1PAAI, report, announce 30.  ἐναντίον, prep., in the sight of, before 31.  ῥίζα, fem., root 32.  διψάω, PAPDSF., be thirsty, thirst 33.  εἶδος, neut., form, appearance 34.  κάλλος, neut., attractiveness, beauty 35.  ἄτιμος, adj., dishonor, despise 36.  ἐκλείπω, PAPNSN, to be inferior, inferior 37.  πληγή, fem., wound 38.  πόνος, masc., toil, affliction, burden, pain 39.  μαλακία, fem., sickness, illness, weakness 40. ἀποστρέφω, 3SRPI, turn aside, turn away 41.  ἀτιμάζω, 3SAPI, esteem lightly, shame, dishonor 42. ὀδυνάω, 3SPPI, suffer pain 43.  πόνος, masc., toil, affliction, burden, pain

καρδίᾳ αὐτῶν κατηρῶντο.1 4 καὶ πάλιν λέγει· Ἠγάπησαν αὐτὸν τῷ στόματι αὐτῶν καὶ τῇ γλώσσῃ αὐτῶν ἐψεύσαντο2 αὐτόν, ἡ δὲ καρδία αὐτῶν οὐκ εὐθεῖα μετʼ αὐτοῦ, οὐδὲ ἐπιστώθησαν3 ἐν τῇ διαθήκῃ αὐτοῦ. 5 διὰ τοῦτο ἄλαλα4 γενηθήτω τὰ χείλη·5 τὰ δόλια6 τὰ λαλοῦντα κατὰ τοῦ δικαίου ἀνομίαν.7 καὶ πάλιν· Ἐξολεθρεύσαι8 κύριος πάντα τὰ χείλη τὰ δόλια, γλῶσσαν μεγαλορήμονα,9 τοὺς εἰπόντας· Τὴν γλῶσσαν ἡμῶν μεγαλυνοῦμεν,10 τὰ χείλη ἡμῶν παρʼ ἡμῖν ἐστιν· τίς ἡμῶν κύριός ἐστιν; 6 ἀπὸ τῆς ταλαιπωρίας11 τῶν πτωχῶν καὶ τοῦ στεναγμοῦ12 τῶν πενήτων13 νῦν ἀναστήσομαι, λέγει κύριος· θήσομαι ἐν σωτηρίῳ,14 7 παρρησιάσομαι15 ἐν αὐτῷ. Χριστός, οὐκ ἐπαιρομένων17 ἐπὶ τὸ ποίμνιον18 αὐτοῦ. 2 τὸ σκῆπτρον19 τῆς μεγαλωσύνης20 τοῦ θεοῦ, ὁ κύριος Ἰησοῦς Χριστός,

247

248

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s κακώσει.1 5 αὐτὸς δὲ ἐτραυματίσθη2 διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν καὶ μεμαλάκισται3 διὰ τὰς ἀνομίας4 ἡμῶν. παιδεία5 εἰρήνης ἡμῶν ἐπʼ αὐτόν· τῷ μώλωπι6 αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάθημεν.7 6 πάντες ὡς πρόβατα ἐπλανήθημεν, ἄνθρωπος τῇ ὁδῷ αὐτοῦ ἐπλανήθη· 7 καὶ κύριος παρέδωκεν αὐτὸν ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν, καὶ αὐτὸς διὰ τὸ κεκακῶσθαι8 οὐκ ἀνοίγει τὸ στόμα. ὡς πρόβατον ἐπὶ σφαγὴν9 ἤχθη, καὶ ὡς ἀμνὸς10 ἐναντίον11 τοῦ κείραντος12 ἄφωνος,13 οὕτως οὐκ ἀνοίγει τὸ στόμα αὐτοῦ. ἐν τῇ ταπεινώσει14 ἡ κρίσις15 αὐτοῦ ἤρθη. 8 τὴν γενεὰν16 αὐτοῦ τίς διηγήσεται;17 ὅτι αἴρεται ἀπὸ τῆς γῆς ἡ ζωὴ αὐτοῦ. 9 ἀπὸ τῶν ἀνομιῶν18 τοῦ λαοῦ μου ἥκει19 εἰς θάνατον. 10 καὶ δώσω τοὺς πονηροὺς ἀντὶ20 τῆς ταφῆς21 αὐτοῦ καὶ τοὺς πλουσίους22 ἀντὶ τοῦ θανάτου αὐτοῦ· ὅτι ἀνομίαν οὐκ ἐποίησεν, οὐδὲ εὑρέθη· δόλος23 ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ. καὶ κύριος βούλεται καθαρίσαι αὐτὸν τῆς

πληγῆς.24 11 ἐὰν δῶτε περὶ ἁμαρτίας, ἡ ψυχὴ ὑμῶν ὄψεται σπέρμα μακρόβιον.25 12 καὶ κύριος βούλεται ἀφελεῖν26 ἀπὸ τοῦ πόνου27 τῆς ψυχῆς αὐτοῦ, δεῖξαι28 αὐτῷ φῶς καὶ πλάσαι29 τῇ συνέσει,30 δικαιῶσαι δίκαιον εὖ31 δουλεύοντα32 πολλοῖς. καὶ τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν αὐτὸς ἀνοίσει.33 13 διὰ τοῦτο αὐτὸς κληρονομήσει34 πολλοὺς καὶ τῶν ἰσχυρῶν35 μεριεῖ36 σκῦλα,37 ἀνθʼ ὧν παρεδόθη εἰς θάνατον ἡ ψυχὴ αὐτοῦ, καὶ ἐν τοῖς ἀνόμοις38 ἐλογίσθη· 14 καὶ αὐτὸς ἁμαρτίας πολλῶν ἀνήνεγκεν39 καὶ διὰ τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν παρεδόθη. 15 καὶ πάλιν αὐτός φησιν· Ἐγὼ δέ εἰμι σκώληξ40 καὶ οὐκ ἄνθρωπος, ὄνειδος41 ἀνθρώπων καὶ ἐξουθένημα42 λαοῦ. 16 πάντες οἱ θεωροῦντές με ἐξεμυκτήρισάν43 με, ἐλάλησαν ἐν χείλεσιν,44 ἐκίνησαν45 κεφαλήν· Ἤλπισεν ἐπὶ κύριον, ῥυσάσθω46 αὐτόν, σωσάτω αὐτόν, ὅτι θέλει αὐτόν. 17 ὁρᾶτε, ἄνδρες ἀγαπητοί, τίς ὁ ὑπογραμμὸς47 ὁ δεδομένος ἡμῖν· εἰ γὰρ ὁ κύριος οὕτως

1.  κάκωσις, fem., mistreatment, ill–treatment, affliction 2. τραυματίζω, 3SAPI, traumatize, wound 3. μαλακίζομαι, 3SRPI, to become weak, weaken 4.  ἀνομία, fem., lawless act, transgression 5.  παιδεία, fem., discipline, punishment 6.  μώλωψ, masc., wound, bruise 7. ἰάομαι, 1PAPI, heal 8.  κακόω, RPN, harm, mistreat, afflict 9.  σφαγή, fem., slaughter 10.  ἀμνός, masc., lamb 11.  ἐναντίον, prep., in the sight of, before 12.  κείρω, AAPGSM, shear 13.  ἄφωνος, adj., mute, speechless, silent 14.  ταπείνωσις, fem., humiliation 15.  κρίσις, fem., justice 16.  γενεά, fem., descendant, offspring 17. διηγέομαι, 3SFMI, describe 18.  ἀνομία, fem., lawless act, transgression 19. ἥκω, 3SPAI, arrive, have come 20.  ἀντί, prep., in place of, instead 21.  ταφή, fem., burial place, burial 22.  πλούσιος, adj., wealthy, rich 23.  δόλος, masc., deceit

24.  πληγή, fem., wound 25.  μακρόβιος, adj., long–lived 26.  ἀφαιρέω, AAN, take away, remove 27.  πόνος, masc., toil, affliction, burden, pain 28.  δείκνυμι, AAN, reveal, make known, show 29.  πλάσσω, AAN, mold, shape, form 30.  σύνεσις, fem., intelligence, understanding 31.  εὖ, adv., well 32.  δουλεύω, PAPASM, serve 33. ἀναφέρω, 3SFAI, take up, carry up, bear up 34. κληρονομέω, 3SFAI, come into possession of, inherit 35.  ἰσχυρός, adj., mighty, strong 36. μερίζω, 3SFAI, distribute, divide 37.  σκῦλον, neut., plunder, spoils 38.  ἄνομος, adj., lawless, transgressor 39. ἀναφέρω, 3SAAI, take up, carry up, bear up 40.  σκώληξ, masc., worm 41.  ὄνειδος, neut., reproach, insult, disgrace 42.  ἐξουθένημα, neut., a despised thing, despised 43. ἐκμυκτηρίζω, 3PAAI, sneer, ridicule, deride, mock 44.  χεῖλος, neut., lip 45. κινέω, 3PAAI, shake 46. ῥύομαι, 3SAMM, save, deliver, rescue 47.  ὑπογραμμός, masc., example

1 clement ἐταπεινοφρόνησεν,1 τί ποιήσωμεν ἡμεῖς οἱ ὑπὸ τὸν ζυγὸν2 τῆς χάριτος αὐτοῦ διʼ αὐτοῦ ἐλθόντες;

17 Μιμηταὶ3 γενώμεθα κἀκείνων,4

οἵτινες ἐν δέρμασιν5 αἰγείοις6 καὶ μηλωταῖς7 περιεπάτησαν κηρύσσοντες τὴν ἔλευσιν8 τοῦ Χριστοῦ· λέγομεν δὲ Ἠλίαν9 καὶ Ἐλισαιέ,10 ἔτι δὲ καὶ Ἰεζεκιήλ,11 τοὺς προφήτας· πρὸς τούτοις καὶ τοὺς μεμαρτυρημένους. 2 ἐμαρτυρήθη μεγάλως12 Ἀβραὰμ καί φίλος13 προσηγορεύθη14 τοῦ θεοῦ, καὶ λέγει ἀτενίζων15 εἰς τὴν δόξαν τοῦ θεοῦ ταπεινοφρονῶν·16 Ἐγὼ δέ εἰμι γῆ καὶ σποδός.17 3 ἔτι δὲ καὶ περὶ Ἰὼβ18 οὕτως γέγραπται· Ἰὼβ δὲ ἦν δίκαιος καὶ ἄμεμπτος,19 ἀληθινός,20 θεοσεβής,21 ἀπεχόμενος22 ἀπὸ παντὸς κακοῦ. 4 ἀλλʼ αὐτὸς ἑαυτοῦ κατηγορεῖ23 λέγων· Οὐδεὶς

1. ταπεινοφρονέω, 3SAAI, be humble–minded, humble 2.  ζυγός, masc., yoke 3.  μιμητής, masc., imitator 4.  κἀκεῖνος, conj., and that one 5.  δέρμα, neut., skin 6.  αἴγειος, adj., goat 7.  μηλωτή, fem., sheepskin 8.  ἔλευσις, fem., arrival, coming 9.  Ἠλίας, masc., Elijah 10.  Ἐλισαιέ, masc., Elisha 11.  Ἰεζεκιήλ, indecl., Ezekiel 12.  μεγάλως, adv., exceedingly, very, greatly 13.  φίλος, adj., beloved, friend 14. προσαγορεύω, 3SAPI, name, designate, call 15.  ἀτενίζω, PAPNSM, gaze, stare, look intently at 16.  ταπεινοφρονέω, PAPNSM, be humble– minded, humble 17.  σποδός, fem., ashes 18.  Ἰώβ, indecl., Job 19.  ἄμεμπτος, adj., blameless 20.  ἀληθινός, adj., true, trustworthy 21.  θεοσεβής, adj., devout, God–fearing 22.  ἀπέχω, PMPNSM, be distant, abstain, refrain from 23. κατηγορέω, 3SPAI, bring charges, accuse

καθαρὸς24 ἀπὸ ῥύπου,25 οὐδʼ ἂν μιᾶς ἡμέρας ἡ ζωὴ αὐτοῦ. 5 Μωϋσῆς πιστὸς ἐν ὅλῳ τῷ οἴκῳ αὐτοῦ ἐκλήθη, καὶ διὰ τῆς ὑπηρεσίας26 αὐτοῦ ἔκρινεν ὁ θεὸς Αἴγυπτον27 διὰ τῶν μαστίγων28 καὶ τῶν αἰκισμάτων29 αὐτῶν· ἀλλὰ κἀκεῖνος30 δοξασθεὶς μεγάλως31 οὐκ ἐμεγαλορημόνησεν,32 ἀλλʼ εἶπεν ἐκ τῆς βάτου33 χρηματισμοῦ34 αὐτῷ διδομένου· Τίς εἰμι ἐγώ, ὅτι με πέμπεις; Ἐγὼ δέ εἰμι ἰσχνόφωνος35 καὶ βραδύγλωσσος.36 6 καὶ πάλιν λέγει· Ἐγὼ δέ εἰμι ἀτμὶς37 ἀπὸ κύθρας.38

18 Τί δὲ εἴπωμεν ἐπὶ τῷ μεμαρτυρημένῳ

Δαυείδ ἐφʼ οὗ εἶπεν ὁ θεός· Εὗρον ἄνδρα κατὰ τὴν καρδίαν μου, Δαυεὶδ τὸν τοῦ Ἰεσσαί,39 ἐν ἐλέει40 αἰωνίῳ ἔχρισα41 αὐτόν. 2 ἀλλὰ καὶ αὐτὸς λέγει πρὸς τὸν θεὸν· Ἐλέησόν42 με, ὁ θεός, κατὰ τὸ μέγα ἔλεός σου, καὶ κατὰ τὸ πλῆθος43 τῶν οἰκτιρμῶν44 σου ἐξάλειψον45 τὸ ἀνόμημά46 μου. 3 ἐπὶ

24.  καθαρός, adj., spotless, clean 25.  ῥύπος, masc., filth, dirt 26.  ὑπηρεσία, fem., service 27.  Αἴγυπτος, fem., Egypt 28.  μάστιξ, fem., scourge, torment, suffering 29.  αἴκισμα, neut., mistreatment, torment 30.  κἀκεῖνος, conj., and that one 31.  μεγάλως, adv., exceedingly, very, greatly 32. μεγαλορημονέω, 3SAAI, use great words, boast 33.  βάτος, fem., bush 34.  χρηματισμός, masc., revelation, oracle, divine response 35.  ἰσχνόφωνος, adj., have a speech impediment, weak–voiced 36.  βραδύγλωσσος, adj., slow of tongue 37.  ἀτμίς, fem., smoke, vapor, steam 38.  κύθρα, fem., pot 39.  Ἰεσσαί, indecl., Jesse 40.  ἔλεος, neut., compassion, mercy 41. χρίω, 1SAAI, anoint 42. ἐλεέω, 2SAAM, have mercy upon 43.  πλῆθος, neut., multitude, great number, great 44.  οἰκτιρμός, masc., mercy, compassion 45. ἐξαλείφω, 2SAAM, erase, wipe away 46.  ἀνόμημα, neut., lawless action, transgression of the law, iniquity

249

250

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s πλεῖον πλῦνόν με ἀπὸ τῆς ἀνομίας1 μου, καὶ ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας μου καθάρισόν με· ὅτι τὴν ἀνομίαν μου ἐγὼ γινώσκω, καὶ ἡ ἁμαρτία μου ἐνώπιόν μου ἐστὶν διαπαντός.2 4 σοὶ μόνῳ ἥμαρτον, καὶ τὸ πονηρὸν ἐνώπιόν σου ἐποίησα, ὅπως ἂν δικαιωθῇς ἐν τοῖς λόγοις σου, καὶ νικήσῃς3 ἐν τῷ κρίνεσθαί σε. 5 ἰδοὺ γὰρ ἐν ἀνομίαις συνελήμφθην,4 καὶ ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέν5 με ἡ μήτηρ μου. 6 ἰδοὺ γὰρ ἀλήθειαν ἠγάπησας· τὰ ἄδηλα6 καὶ τὰ κρύφια7 τῆς σοφίας σου ἐδήλωσάς8 μοι. 7 ῥαντιεῖς9 με ὑσσώπῳ,10 καὶ καθαρισθήσομαι· πλυνεῖς11 με, καὶ ὑπὲρ χιόνα12 λευκανθήσομαι.13 8 ἀκουτιεῖς14 με ἀγαλλίασιν15 καὶ εὐφροσύνην.16 ἀγαλλιάσονται17 ὀστᾶ18 τεταπεινωμένα.19 9 ἀπόστρεψον20 τὸ πρόσωπόν σου ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν μου, καὶ πάσας τὰς ἀνομίας21 μου ἐξάλειψον.22 10 καρδίαν καθαρὰν23 κτίσον24 ἐν

ἐμοί, ὁ θεός, καὶ πνεῦμα εὐθὲς ἐγκαίνισον25 ἐν τοῖς ἐγκάτοις26 μου. 11 μὴ ἀπορίψῃς27 με ἀπὸ τοῦ προσώπου σου, καὶ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιόν σου μὴ ἀντανέλῃς28 ἀπʼ ἐμοῦ. 12 ἀπόδος μοι τὴν ἀγαλλίασιν29 τοῦ σωτηρίου30 σου, καὶ πνεύματι ἡγεμονικῷ31 στήρισόν32 με. 13 διδάξω ἀνόμους33 τὰς ὁδούς σου, καὶ ἀσεβεῖς34 ἐπιστρέψουσιν ἐπὶ σέ. 14 ῥῦσαί35 με ἐξ αἱμάτων, ὁ θεός, ὁ θεὸς τῆς σωτηρίας μου. 15 ἀγαλλιάσεται36 ἡ γλῶσσά μου τὴν δικαιοσύνην σου. κύριε, τὸ στόμα μου ἀνοίξεις, καὶ τὰ χείλη37 μου ἀναγγελεῖ38 τὴν αἴνεσίν39 σου. 16 ὅτι εἰ ἠθέλησας θυσίαν,40 ἔδωκα ἂν ὁλοκαυτώματα41 οὐκ εὐδοκήσεις.42 17 θυσία τῷ θεῷ πνεῦμα συντετριμμένον·43 καρδίαν συντετριμμένην44 καὶ τεταπεινωμένην45 ὁ θεὸς οὐκ ἐξουθενώσει.46

1.  ἀνομία, fem., lawless act, transgression 2.  διαπαντός, adv., always 3. νικάω, 2SAAS, overcome, conquer, prevail, be victor 4. συλλαμβάνω, 1SAPI, conceive 5. κισσάω, 3SAAI, conceive, carry in the womb 6.  ἄδηλος, adj., invisible, unseen 7.  κρύφιος, neut., secret, hidden 8. δηλόω, 2SAAI, reveal, make visible 9. ῥαντίζω, 2SFAI, purify, sprinkle 10.  ὕσσωπος, masc., hyssop 11. πλύνω, 2SFAI, wash 12.  χιών, fem., snow 13. λευκαίνω, 1SFPI, whiten, make white 14. ἀκουτίζω, 2SFAI, make to hear, cause to hear 15.  ἀγαλλίασις, fem., exultation, great joy 16.  εὐφροσύνη, fem, cheerfulness, gladness, joy 17. ἀγαλλιάω, 3PFMI, overjoyed, rejoice exceedingly 18.  ὀστέον, neut., bone 19.  ταπεινόω, RPPNPN, lower, humble, make humble 20. ἀποστρέφω, 2SAAM, bring back, turn back 21.  ἀνομία, fem., lawless act, transgression 22. ἐξαλείφω, 2SAAM, remove, wash over, blot out, wipe away 23.  καθαρός, adj., spotless, pure, clean 24. κτίζω, 2SAAM, create

25. ἐγκαινίζω, 2SAAM, restore, renew 26.  ἔγκατα, neut., inmost part, inwards, insides, inside 27. ἀπορρίπτω, 2SAAS, cast aside, throw away 28. ἀνταναιρέω, 2SAAS, remove, take away 29.  ἀγαλλίασις, fem., exultation, great joy 30.  σωτήριος, adj., deliverance, saving, salvation 31.  ἡγεμονικός, adj., leading, guiding 32. στηρίζω, 2SAAM, establish, support, strengthen 33.  ἄνομος, adj., lawless, transgressor 34.  ἀσεβής, adj., impious, ungodly 35. ῥύομαι, 2SAMM, delivery, save, rescue 36. ἀγαλλιάω, 3SFMI, exult, rejoice exceedingly, rejoice 37.  χεῖλος, neut., lip 38. ἀναγγέλλω, 3SFAI, announce, proclaim 39.  αἴνεσις, fem., praise 40.  θυσία, fem., offering, sacrifice 41.  ὁλοκαύτωμα, neut., whole burnt offering 42. εὐδοκέω, 2SFAI, take delight, be well pleased 43.  συντρίβω, RPPASN, shatter, crush, break 44.  συντρίβω, RPPASF, shatter, crush, break 45.  ταπεινόω, RPPASF, lower, make humble, humble 46. ἐξουθενόω, 3SFAI, distain, reject, despise 47.  τοσοῦτος, adj., so great, so many 48.  ταπεινόφρων, adj., humble

19 Τῶν τοσούτων47 οὖν καὶ τοιούτων οὕτως μεμαρτυρημένων τὸ ταπεινόφρον48 καὶ τὸ

1 clement ὑποδεὲς1 διὰ τῆς ὑπακοῆς2 οὐ μόνον ἡμᾶς, ἀλλὰ καὶ τὰς πρὸ ἡμῶν γενεὰς βελτίους3 ἐποίησεν, τούς τε καταδεξαμένους4 τὰ λόγια5 αὐτοῦ ἐν φόβῳ καὶ ἀληθείᾳ. 2 πολλῶν οὖν καὶ μεγάλων καὶ ἐνδόξων6 μετειληφότες7 πράξεων8 ἐπαναδράμωμεν9 ἐπὶ τὸν ἐξ ἀρχῆς παραδεδομένον ἡμῖν τῆς εἰρήνης σκοπόν,10 καὶ ἀτενίσωμεν11 εἰς τὸν πατέρα καὶ κτίστην12 τοῦ σύμπαντος13 κόσμου καὶ ταῖς μεγαλοπρεπέσι14 καὶ ὑπερβαλλούσαις15 αὐτοῦ δωρεαῖς16 τῆς εἰρήνης εὐεργεσίαις17 τε κολληθῶμεν.18 3 ἴδωμεν αὐτὸν κατὰ διάνοιαν19 καὶ ἐμβλέψωμεν20 τοῖς ὄμμασιν21 τῆς ψυχῆς εἰς τὸ μακρόθυμον22 αὐτοῦ βούλημα·23 νοήσωμεν,24 πῶς ἀόργητος25 ὑπάρχει πρὸς πᾶσαν τὴν κτίσιν26 αὐτοῦ.

20 Οἱ οὐρανοὶ τῇ διοικήσει27 αὐτοῦ

1.  ὑποδεής, adj., inferior, subservient, lowliness 2.  ὑπακοή, fem., obedience 3.  βελτίων, adj., improved, better 4.  καταδέχομαι, AMPAPM, accept, receive 5.  λόγιον, neut., oracle, saying, word 6.  ἔνδοξος, adj., splendid, honored, glorious 7.  μεταλαμβάνω, RAPNPM, partake of, receive, have a share in 8.  πρᾶξις, fem., action, deed 9. ἐπανατρέχω, 1PAAS, run ahead 10.  σκοπός, masc., mark, target, goal 11. ἀτενίζω, 1PAAS, stare at, gaze, look intently 12.  κτίστης, masc., creator 13.  σύμπας, adj., altogether, whole, entire 14.  μεγαλοπρεπής, adj., glorious, magnificent 15.  ὑπερβάλλω, PAPDPF, go beyond, surpass 16.  δωρεά, fem., gift 17.  εὐεργεσία, fem., doing of good, act of kindness 18. κολλάω, 1PAPS, join, unite, cling to 19.  διάνοια, fem., understanding, mind 20. ἐμβλέπω, 1PAAS, gaze on, consider, look intently at 21.  ὄμμα, neut., eye 22.  μακρόθυμος, neut., longsuffering, forbear, patient 23.  βούλημα, neut., purpose, will 24. νοέω, 1PAAS, think, perceive, understand, realize 25.  ἀόργητος, adj., free from anger 26.  κτίσις, fem., creation

27.  διοίκησις, fem., government, administration, direction 28.  σαλεύω, PPPNPM, shake, move 29.  τάσσω, RPPASM, determine, designate, appoint 30.  δρόμος, masc., race, course 31. διανύω, 3PPAI, traverse, finish, complete 32.  ἐμποδίζω, PAPAPN, hold back, hinder, impede 33.  σελήνη, fem., moon 34.  ἀστήρ, masc., star 35.  χορός, masc., choir, chorus 36.  διαταγή, fem., ordinance, arrangement, direction 37.  ὁμόνοια, fem., agreement, unity, harmony 38.  δίχα, adv., without 39.  παρέκβασις, fem., deviation 40. ἐξελίσσω, 3PPAI, extend, unroll, unfold 41.  ἐπιτάσσω, RPPAPM, order, command 42.  ὁρισμός, masc., fixed course 43.  κυοφορέω, PAPNSF, be pregnant, be fruitful 44.  παμπληθής, adj., with the full multitude, in full abundance 45.  θήρ, masc., beast, wild animal, animal 46.  ζῷον, neut., living being, animal, living creature 47. ἀνατέλλω, 3SPAI, rise, grow, bring forth 48.  τροφή, fem., provision, food 49.  διχοστατέω, PAPNSF, disagree, dissent 50.  ἀλλοιόω, PAPNSF, change, alter 51.  δογματίζω, RPPGPN, decree

σαλευόμενοι28 ἐν εἰρήνῃ ὑποτάσσονται αὐτῷ. 2 ἡμέρα τε καὶ νὺξ τὸν τεταγμένον29 ὑπʼ αὐτοῦ δρόμον30 διανύουσιν,31 μηδὲν ἀλλήλοις ἐμποδίζοντα.32 3 ἥλιός τε καὶ σελήνη,33 ἀστέρων34 τε χοροὶ35 κατὰ τὴν διαταγὴν36 αὐτοῦ ἐν ὁμονοίᾳ37 δίχα38 πάσης παρεκβάσεως39 ἐξελίσσουσιν40 τοὺς ἐπιτεταγμένους41 αὐτοῖς ὁρισμούς.42 4 γῆ κυοφοροῦσα43 κατὰ τὸ θέλημα αὐτοῦ τοῖς ἰδίοις καιροῖς τὴν πανπληθῆ44 ἀνθρώποις τε καὶ θηρσὶν45 καὶ πᾶσιν τοῖς οὖσιν ἐπʼ αὐτῆς ζῴοις46 ἀνατέλλει47 τροφήν,48 μὴ διχοστατοῦσα49 μηδὲ ἀλλοιοῦσά50 τι τῶν δεδογματισμένων51 ὑπʼ αὐτοῦ. 5

251

252

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἀβύσσων1 τε ἀνεξιχνίαστα2 καὶ νερτέρων3 ἀνεκδιήγητα4 κλίματα5 τοῖς αὐτοῖς συνέχεται6 προστάγμασιν.7 6 τὸ κύτος8 τῆς ἀπείρου9 θαλάσσης κατὰ τὴν δημιουργίαν10 αὐτοῦ συσταθὲν11 εἰς τὰς συναγωγὰς12 οὐ παρεκβαίνει13 τὰ περιτεθειμένα14 αὐτῇ κλεῖθρα,15 ἀλλὰ καθὼς διέταξεν16 αὐτῇ, οὕτως ποιεῖ. 7 εἶπεν γάρ· Ἕως ὧδε ἥξεις,17 καὶ τὰ κύματά18 σου ἐν σοὶ συντριβήσεται.19 8 ὠκεανὸς20 ἀπέραντος21 ἀνθρώποις καὶ οἱ μετʼ αὐτὸν κόσμοι ταῖς αὐταῖς ταγαῖς22 τοῦ δεσπότου23 διευθύνονται.24 9 καιροὶ ἐαρινοὶ25 καὶ θερινοὶ26 καὶ μετοπωρινοὶ27 καὶ χειμερινοὶ28 ἐν εἰρήνῃ μεταπαραδιδόασιν29 1.  ἄβυσσος, adj., deep, abyss 2.  ἀνεξιχνίαστος, adj., inscrutable, incomprehensible, unsearchable 3.  νέρτερος, adj., netherworld, lower region, depth 4.  ἀνεκδιήγητος, adj., indescribable 5.  κλίμα, neut., region, realm 6. συνέχω, 3SPPI, confine, constrain, restrain 7.  πρόσταγμα, neut., ordinance, commandment 8.  κύτος, neut., hollow, basin 9.  ἄπειρος, adj., boundless 10.  δημιουργία, fem., craftsmanship, handiwork, creative act 11.  συνίστημι, APPNSN, unite, combine, gather together, collect 12.  συναγωγή, fem., gathering place 13. παρεκβαίνω, 3SPAI, transgress, go beyond, deviate from, flow beyond 14.  περιτίθημι, RPPAPN, place around 15.  κλεῖθρον, neut., barrier 16. διατάσσω, 3SAAI, appoint, give orders, direct 17. ἥκω, 2SFAI, be present, have come 18.  κῦμα, neut., wave 19. συντρίβω, 3SFPI, crush, break 20.  ὠκεανός, masc., ocean 21.  ἀπέραντος, adj., limitless, boundless, endless 22.  ταγή, fem., command, decree 23.  δεσπότης, masc., lord, master 24. διευθύνω, 3PPPI, guide, direct, govern 25.  ἐαρινός, adj., spring 26.  θερινός, adj., summer 27.  μετοπωρινός, adj., autumn 28.  χειμερινός, adj., winter 29. μετάπαραδίδωμι, 3PPAI, give place, succeed,

ἀλλήλοις. 10 ἀνέμων σταθμοὶ30 κατὰ τὸν ἴδιον καιρὸν τὴν λειτουργίαν31 αὐτῶν ἀπροσκόπως32 ἐπιτελοῦσιν·33 ἀέναοί34 τε πηγαί,35 πρὸς ἀπόλαυσιν36 καὶ ὑγείαν37 δημιουργηθεῖσαι,38 δίχα39 ἐλλείψεως40 παρέχονται41 τοὺς πρὸς ζωῆς ἀνθρώποις μαζούς·42 τά τε ἐλάχιστα43 τῶν ζῴων τὰς συνελεύσεις44 αὐτῶν ἐν ὁμονοίᾳ45 καὶ εἰρήνῃ ποιοῦνται. 11 ταῦτα πάντα ὁ μέγας δημιουργὸς46 καὶ δεσπότης47 τῶν ἁπάντων ἐν εἰρήνῃ καὶ ὁμονοίᾳ προσέταξεν48 εἶναι, εὐεργετῶν49 τὰ πάντα, ὑπερεκπερισσῶς50 δὲ ἡμᾶς τοὺς προσπεφευγότας51 τοῖς οἰκτιρμοῖς52 αὐτοῦ διὰ τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, 12 ᾧ ἡ δόξα καὶ ἡ μεγαλωσύνη53 εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν. follow 30.  σταθμός, masc., weight, station, forces 31.  λειτουργία, fem., ministry, public duty, service 32. ἀπροσκόπως, adv., without faltering, faultlessly 33. ἐπιτελέω, 3PPAI, finish, complete, accomplish 34.  ἀέναος, adj., eternal, everlasting 35.  πηγή, fem., fountain, spring 36.  ἀπόλαυσις, fem., pleasure, enjoyment 37.  ὑγιεία, fem., health 38.  δημιουργέω, APPNPF, create 39.  δίχα, adv., without 40.  ἔλλειψις, fem., failing 41. παρέχω, 3PPMI, make happen, cause, provide 42.  μαστός, masc., nipple, breast 43.  ἐλάχιστος, adj., very small, least, smallest 44.  συνέλευσις, fem., sexual intercourse, associate with one another, come together 45.  ὁμόνοια, fem., agreement, unity, harmony 46.  δημιουργός, masc., craftsman, maker, creator 47.  δεσπότης, masc., lord, master 48. προστάσσω, 3SAAI, command, order, assign 49.  εὐεργετέω, PAPNSM, benefit, do good 50.  ὑπερεκπερισσῶς, adv., superabundantly, beyond all measure 51.  προσφεύγω, RAPAPM, flee for refuge to 52.  οἰκτιρμός, masc., mercy, compassion 53.  μεγαλωσύνη, fem., greatness, majesty

1 clement

21 Ὁρᾶτε, ἀγαπητοί, μὴ αἱ εὐεργεσίαι1

αὐτοῦ αἱ πολλαὶ γένωνται εἰς κρίμα2 ἡμῖν, ἐὰν μὴ ἀξίως3 αὐτοῦ πολιτευόμενοι4 τὰ καλὰ καὶ εὐάρεστα5 ἐνώπιον αὐτοῦ ποιῶμεν μεθʼ ὁμονοίας.6 2 λέγει γάρ που·7 Πνεῦμα κυρίου λύχνος8 ἐρευνῶν9 τὰ ταμιεῖα10 τῆς γαστρός·11 3 ἴδωμεν, πῶς ἐγγύς12 ἐστιν, καὶ ὅτι οὐδὲν λέληθεν13 αὐτὸν τῶν ἐννοιῶν14 ἡμῶν οὐδὲ τῶν διαλογισμῶν15 ὧν ποιούμεθα· 4 δίκαιον οὖν ἐστὶν μὴ λειποτακτεῖν16 ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ θελήματος αὐτοῦ. 5 μᾶλλον ἀνθρώποις ἄφροσι17 καὶ ἀνοήτοις18 καὶ ἐπαιρομένοις19 καὶ ἐγκαυχωμένοις20 ἐν ἀλαζονείᾳ21 τοῦ λόγου αὐτῶν προσκόψωμεν22 ἢ τῷ θεῷ. 6 τὸν κύριον Ἰησοῦν Χριστόν, οὗ τὸ αἷμα

ὑπὲρ ἡμῶν ἐδόθη, ἐντραπῶμεν,23 τοὺς προηγουμένους24 ἡμῶν αἰδεσθῶμεν,25 τοὺς πρεσβυτέρους τιμήσωμεν,26 τοὺς νέους27 παιδεύσωμεν28 τὴν παιδείαν29 τοῦ φόβου τοῦ θεοῦ, τὰς γυναῖκας ἡμῶν ἐπὶ τὸ ἀγαθὸν διορθωσώμεθα.30 7 τὸ ἀξιαγάπητον31 τῆς ἁγνείας32 ἦθος33 ἐνδειξάσθωσαν,34 τὸ ἀκέραιον35 τῆς πραῢτητος36 αὐτῶν βούλημα37 ἀποδειξάτωσαν,38 τὸ ἐπιεικὲς39 τῆς γλώσσης αὐτῶν διὰ τῆς σιγῆς40 φανερὸν41 ποιησάτωσαν, τὴν ἀγάπην αὐτῶν μὴ κατὰ προσκλίσεις,42 ἀλλὰ πᾶσιν τοῖς φοβουμένοις τὸν θεὸν ὁσίως43 ἴσην44 παρεχέτωσαν.45 8 τὰ τέκνα ἡμῶν τῆς ἐν Χριστῷ παιδείας46 μεταλαμβανέτωσαν·47 μαθέτωσαν,48 τί ταπεινοφροσύνη49 παρὰ

1.  εὐεργεσία, fem., doing of good deed, kindness 2.  κρίμα, neut., justice, judgment 3.  ἀξίως, adv., fitting, in a manner worthy of, worthily 4.  πολιτεύομαι, PMPNPM, have one’s citizenship, lead one’s life, live 5.  εὐάρεστος, adj., acceptable, pleasing 6.  ὁμόνοια, fem., agreement, unity, harmony 7.  πού, part., how, where, somewhere 8.  λύχνος, masc., lamp 9.  ἐραυνάω, PAPNSM, examine, investigate, search 10.  ταμιεῖον, neut., storehouse, secret room, innermost, hidden 11.  γαστήρ, fem., womb, belly, organs, inner parts 12.  ἐγγύς, adv., at hand, close, near 13. λανθάνω, 3SRAI, be hidden, escape notice 14.  ἔννοια, fem., thought 15.  διαλογισμός, masc., reasoning, consideration 16.  λειποτακτέω, PAN, desert, turn away 17.  ἄφρων, adj., ignorant, unthinking, foolish 18.  ἀνόητος, adj., dull–witted, unintelligent, senseless 19.  ἐπαίρω, PPPDPM, put on airs, be presumption, be arrogant 20.  ἐγκαυχάομαι, PMPDPM, pride oneself on, boast 21.  ἀλαζονεία, fem., pretension, boastfulness, false pride, arrogance 22. προσκόπτω, 1PAAS, beat against, stumble, offend

23. ἐντρέπω, 1PAPS, have regard for, respect, revere 24.  προηγέομαι, PMPAPM, go before, preside, be a leader 25. αἰδέομαι, 1PAPS, respect 26. τιμάω, 1PAAS, honor 27.  νέος, adj., new, young 28. παιδεύω, 1PAAS, train, educate, teach 29.  παιδεία, fem., teaching, instruction 30. διορθόω, 1PAMS, set on the right path, guide 31.  ἀξιαγάπητος, adj., worthy of love 32.  ἁγνεία, fem., chastity, purity 33.  ἦθος, neut., habit, custom, disposition, character 34. ἐνδείκνυμι, 3PAPS, demonstrate, show 35.  ἀκέραιος, adj., pure, innocent 36.  πραΰτης, fem., humility, gentleness 37.  βούλημα, neut., will, purpose, intention 38. ἀποδείκνυμι, 3PAAM, proclaim, demonstrate, show, display 39.  ἐπιεικής, adj., good, kind, gentle 40.  σιγή, fem., silence, quiet 41.  φανερός, adj., plain, visible, clear, evident 42.  πρόσκλισις, fem., leaning against, inclination, partiality 43.  ὁσίως, adj., devoutly, in holiness 44.  ἴσος, adj., same as, consistent, equally 45. παρέχω, 3PPAM, provide, grant, give 46.  παιδεία, fem., teaching, instruction 47. μεταλαμβάνω 3PPAM, partake of, receive, share in 48. μανθάνω, 3PAAM, learn 49.  ταπεινοφροσύνη, fem., humility

253

254

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s θεῷ ἰσχύει,1 τί ἀγάπη ἁγνὴ2 παρὰ θεῷ δύναται, πῶς ὁ φόβος αὐτοῦ καλὸς καὶ μέγας καὶ σώζων πάντας τοὺς ἐν αὐτῷ ὁσίως3 ἀναστρεφομένους4 ἐν καθαρᾷ5 διανοίᾳ.6 9 ἐρευνητὴς7 γάρ ἐστιν ἐννοιῶν8 καὶ ἐνθυμήσεων·9 οὗ ἡ πνοὴ10 αὐτοῦ ἐν ἡμῖν ἐστίν, καὶ ὅταν θέλῃ, ἀνελεῖ11 αὐτήν.

22 Ταῦτα δὲ πάντα βεβαιοῖ12 ἡ ἐν Χριστῷ

πίστις· καὶ γὰρ αὐτὸς διὰ τοῦ πνεύματος τοῦ ἁγίου οὕτως προσκαλεῖται13 ἡμᾶς· Δεῦτε, τέκνα, ἀκούσατέ μου, φόβον κυρίου διδάξω ὑμᾶς. 2 τίς ἐστιν ἄνθρωπος ὁ θέλων ζωήν, ἀγαπῶν ἡμέρας ἰδεῖν ἀγαθάς; 3 παῦσον14 τὴν γλῶσσάν σου ἀπὸ κακοῦ, καὶ χείλη15 σου τοῦ μὴ λαλῆσαι δόλον.16 4 ἔκκλινον17 ἀπὸ κακοῦ, καὶ ποίησον ἀγαθόν. 5 ζήτησον εἰρήνην, καὶ δίωξον αὐτήν· 6 ὀφθαλμοὶ κυρίου ἐπὶ δικαίους, καὶ ὦτα αὐτοῦ πρὸς δέησιν18 αὐτῶν· πρόσωπον δὲ κυρίου ἐπὶ ποιοῦντας κακά, τοῦ ἐξολεθρεῦσαι19 ἐκ γῆς τὸ μνημόσυνον20 αὐτῶν. 7 ἐκέκραξεν ὁ δίκαιος, καὶ ὁ κύριος εἰσήκουσεν21 αὐτοῦ, καὶ ἐκ πασῶν τῶν 1. ἰσχύω, 3SPAI, have power, be strong 2.  ἁγνός, adj., holy, pure 3.  ὁσίως, adj., devoutly, in holiness 4.  ἀναστρέφω, PPPAPM, behave, conduct oneself, live 5.  καθαρός, adj., pure, spotless, clean 6.  διάνοια, fem., mind 7.  ἐραυνητής, masc., examiner, searcher 8.  ἔννοια, fem., thought 9.  ἐνθύμησις, fem., reflection, thought, idea 10.  πνοή, fem., breath 11. ἀναιρέω, 3SFAI, destroy, take away, remove 12. βεβαιόω, 3SPAI, strengthen, establish, confirm 13. προσκαλέω, 3SPMI, summon, call to oneself 14. παύω, 2SAAM, stop, cease 15.  χεῖλος, neut., lip 16.  δόλος, masc., deceit 17. ἐκκλίνω, 2SAAM, steer clear of, stay away form, avoid 18.  δέησις, fem., prayer 19.  ἐξολεθρεύω, AAN, destroy utterly 20.  μνημόσυνον, neut., remembrance, memory 21. εἰσακούω, 3SAAI, listen, hear

θλίψεων αὐτοῦ ἐρύσατο22 αὐτόν. 8 Πολλαὶ αἱ μάστιγες23 τοῦ ἁμαρτωλοῦ, τοὺς δὲ ἐλπίζοντας ἐπὶ κύριον ἔλεος24 κυκλώσει.25

23 Ὁ οἰκτίρμων26 κατὰ πάντα καὶ

εὐεργετικὸς27 πατὴρ ἔχει σπλάγχνα28 ἐπὶ τοὺς φοβουμένους αὐτόν, ἠπίως29 τε καὶ προσηνῶς30 τὰς χάριτας αὐτοῦ ἀποδιδοῖ τοῖς προσερχομένοις αὐτῷ ἁπλῇ31 διανοίᾳ.32 2 διὸ μὴ διψυχῶμεν,33 μηδὲ ἰνδαλλέσθω34 ἡ ψυχὴ ἡμῶν ἐπί ταῖς ὑπερβαλλούσαις35 καὶ ἐνδόξοις36 δωρεαῖς37 αὐτοῦ. 3 πόρρω38 γενέσθω ἀφʼ ἡμῶν ἡ γραφὴ αὕτη, ὅπου λέγει· Ταλαίπωροί39 εἰσιν οἱ δίψυχοι,40 οἱ διστάζοντες41 τῇ ψυχῇ, οἱ λέγοντες· Ταῦτα ἠκούσαμεν καὶ ἐπὶ τῶν πατέρων ἡμῶν, καὶ ἰδού, γεγηράκαμεν,42 καὶ οὐδὲν ἡμῖν τούτων συνβέβηκεν.43 4 ὦ44 ἀνόητοι,45 συμβάλετε46

22. ῥύομαι, 3SAMI, save, deliver, rescue 23.  μάστιξ, fem., plague, affliction, torment 24.  ἔλεος, masc., compassion, mercy 25. κυκλόω, 3SFAI, encircle, surround 26.  οἰκτίρμων, adj., compassionate, merciful 27.  εὐεργετικός, adj., beneficent 28.  σπλάγχνον, neut., compassion 29.  ἠπίως, adv., kindly 30.  προσηνῶς, adv., gently, lovingly 31.  ἁπλοῦς, adj., singly, genuine, sincere 32.  διάνοια, fem., mind 33. διψυχέω, 1PPAS, be double–minded, be of two minds, be undecided, doubt 34. ἰνδάλλομαι 3SPMM, false idea, entertain strange ideas 35.  ὑπερβάλλω, PAPDPF, go beyond, surpass 36.  ἔνδοξος, adj., splendid, glorious 37.  δωρεά, fem., gift 38.  πόρρω, adv., far off, far away 39.  ταλαίπωρος, adj., suffering, miserable 40.  δίψυχος, adj., double–minded, doubt 41.  διστάζω, PAPNPM, waver, doubt 42. γηράσκω, 1PRAI, grow old 43. συμβαίνω, 3PRAI, befall, come about, happen 44.  ὦ, interj., oh, O 45.  ἀνόητος, adj., dull–witted, senseless, foolish 46. συμβάλλω, 2PAAM, compare

1 clement ἑαυτοὺς ξύλῳ·1 λάβετε ἄμπελον·2 πρῶτον μὲν φυλλοροεῖ,3 εἶτα4 βλαστὸς5 γίνεται, εἶτα φύλλον,6 εἶτα ἄνθος,7 καὶ μετὰ ταῦτα ὄμφαξ,8 εἶτα σταφυλὴ9 παρεστηκυῖα. ὁρᾶτε, ὅτι ἐν καιρῷ ὀλίγῳ εἰς πέπειρον10 καταντᾷ11 ὁ καρπὸς τοῦ ξύλου.12 5 ἐπʼ ἀληθείας ταχὺ13 καὶ ἐξαίφνης14 τελειωθήσεται15 τὸ βούλημα16 αὐτοῦ, συνεπιμαρτυρούσης17 καὶ τῆς γραφῆς, ὅτι ταχὺ ἥξει18 καὶ οὐ χρονιεῖ,19 καὶ ἐξαίφνης20 ἥξει ὁ κύριος εἰς τὸν ναὸν αὐτοῦ, καὶ ὁ ἅγιος, ὃν ὑμεῖς προσδοκᾶτε.21

δηλοῦσιν·27 κοιμᾶται28 ἡ νὺξ, ἀνίσταται ἡ ἡμέρα· ἡ ἡμέρα ἄπεισιν,29 νὺξ ἐπέρχεται.30 4 λάβωμεν τοὺς καρπούς· ὁ σπόρος31 πῶς καὶ τίνα τρόπον32 γίνεται; 5 ἐξῆλθεν ὁ σπείρων καὶ ἔβαλεν εἰς τὴν γῆν ἕκαστον τῶν σπερμάτων, ἅτινα πεσόντα εἰς τὴν γῆν ξηρὰ33 καὶ γυμνὰ34 διαλύεται·35 εἶτʼ36 ἐκ τῆς διαλύσεως37 ἡ μεγαλειότης38 τῆς προνοίας39 τοῦ δεσπότου40 ἀνίστησιν αὐτά, καὶ ἐκ τοῦ ἑνὸς πλείονα αὔξει41 καὶ ἐκφέρει42 καρπόν.

24 Κατανοήσωμεν,22 ἀγαπητοί, πῶς ὁ

γινόμενον ἐν τοῖς ἀνατολικοῖς44 τόποις, τουτέστιν45 τοῖς περὶ τὴν Ἀραβίαν.46 2 ὄρνεον47 γάρ ἐστιν, ὃ προσονομάζεται48 φοῖνιξ·49 τοῦτο μονογενὲς50 ὑπάρχον ζῇ ἔτη πεντακόσια,51 γενόμενόν τε ἤδη πρὸς

δεσπότης23 ἐπιδείκνυται24 διηνεκῶς25 ἡμῖν τὴν μέλλουσαν ἀνάστασιν ἔσεσθαι, ἧς τὴν ἀπαρχὴν26 ἐποιήσατο τὸν κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν ἐκ νεκρῶν ἀναστήσας. 2 ἴδωμεν, ἀγαπητοί, τὴν κατὰ καιρὸν γινομένην ἀνάστασιν. 3 ἡμέρα καὶ νὺξ ἀνάστασιν ἡμῖν 1.  ξύλον, neut., tree 2.  ἄμπελος, fem., vine, grapevine 3. φυλλοροέω, 3SPAI, loose foliage, shed leaves 4.  εἶτα, adv., next, then 5.  βλαστός, masc., sprout, bud 6.  φύλλον, neut., leaf 7.  ἄνθος, neut., flower, blossom 8.  ὄμφαξ, fem., unripe grape 9.  σταφυλή, fem., grapes, bunch of grapes 10.  πέπειρος, adj., ripe 11. καταντάω, 3SPAI, arrive at, come to, reach 12.  ξύλον, neut., tree 13.  ταχύς, adv., swiftly, quickly, soon, short time 14.  ἐξαίφνης, adv., unexpectedly, suddenly 15. τελειόω, 3SFPI, complete, finish, accomplish 16.  βούλημα, neut., will, purpose, plan 17.  συνεπιμαρτυρέω, PAPGSF, adding one’s evidence, testifying at the same time 18. ἥκω, 3SFAI, be present, arrive, come 19. χρονίζω, 3SFAI, take time, linger, delay 20.  ἐξαίφνης, adv., unexpectedly, suddenly 21. προσδοκάω, 2PPAI, look for, expect, wait for 22. κατανοέω, 1PAAS, understand, contemplate, consider 23.  δεσπότης, masc., lord, master 24. ἐπιδείκνυμι, 3SPMI, display, demonstrate, show 25.  διηνεκῶς, adv., without lapse, continually 26.  ἀπαρχή, fem., first fruit

25 Ἴδωμεν τὸ παράδοξον43 σημεῖον τὸ

27. δηλόω, 3PPAI, make visible, show, reveal 28. κοιμάω, 3SPPI, fall asleep, sleep 29. ἄπειμι, 3PPAI, be away from, be absent, depart 30. ἐπέρχομαι, 3SPMI, come, come upon, arrive 31.  σπόρος, masc., seed, sowing seed 32.  τρόπος, masc., manner, way 33.  ξηρός, adj., dry ground 34.  γυμνός, adj., stripped, naked, bare 35. διαλύω, 3SPPI, scatter, break up, decay 36.  εἶτα, adv., next, then 37.  διάλυσις, fem., break–up, decay 38.  μεγαλειότης, fem., glory, majesty, magnificence 39.  πρόνοια, fem., provision, foresight, providence 40.  δεσπότης, masc., lord, master 41. αὐξάνω, 3SPAI, grow, increase 42. ἐκφέρω, 3SPAI, bring out, produce 43.  παράδοξος, adj., strange, remarkable, incredible 44.  ἀνατολικός, adj., eastern 45.  τουτέστιν, pron., that is 46.  Ἀραβία, fem., Arabia 47.  ὄρνεον, neut., bird 48. προσονομάζω, 3SPPI, call by name, name 49.  φοῖνιξ, masc., Phoenix (lit., date palm, palm) 50.  μονογενής, adj., one and only, one of a kind, unique 51.  πεντακόσιοι, adj., five hundred

255

256

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἀπόλυσιν1 τοῦ ἀποθανεῖν αὐτό, σηκὸν2 ἑαυτῷ ποιεῖ ἐκ λιβάνου3 καὶ σμύρνης4 καὶ τῶν λοιπῶν ἀρωμάτων,5 εἰς ὃν πληρωθέντος τοῦ χρόνου εἰσέρχεται καὶ τελευτᾷ.6 3 σηπομένης7 δὲ τῆς σαρκὸς σκώληξ8 τις γεννᾶται, ὃς ἐκ τῆς ἰκμάδος9 τοῦτετελευτηκότος10ζῴου11ἀνατρεφόμενος12 πτεροφυεῖ·13 εἶτα14 γενναῖος15 γενόμενος αἴρει τὸν σηκὸν16 ἐκεῖνον, ὅπου τὰ ὀστᾶ17 τοῦ προγεγονότος18 ἐστίν, καὶ ταῦτα βαστάζων19 διανύει20 ἀπὸ τῆς Ἀραβικῆς21 χώρας22 ἕως τῆς Αἰγύπτου23 εἰς τὴν λεγομένην Ἡλιούπολιν,24 4 καὶ ἡμέρας, βλεπόντων πάντων, ἐπιπτὰς25 ἐπί τὸν τοῦ ἡλίου βωμὸν26 τίθησιν αὐτὰ καὶ οὕτως εἰς τοὐπίσω ἀφορμᾷ.27 5 οἱ οὖν 1.  ἀπόλυσις, fem., release, dissolution 2.  σηκός, masc., burial place, tomb, nest–like tomb 3.  λίβανος, masc., frankincense 4.  σμύρνα, fem., myrrh 5.  ἄρωμα, neut., any spice or sweet herb, fragrant spice, aromatic spice 6. τελευτάω, 3SPAI, come to an end, die 7.  σήπω, PPPGSF, rot, decay 8.  σκώληξ, masc., worm 9.  ἰκμάς, fem., moisture, juices, moist secretions 10.  τελευτάω, RAPGSN, come to an end, die 11.  ζῷον, neut., living being, animal, creature 12.  ἀνατρέφω, PPPNSM, care for, nurture, nourish 13.  πτεροφυέω, 3SPAI, grow feathers, sprout wings 14.  εἶτα, adv., next, then 15.  γενναῖος, adj., noble, excellent, strong 16.  σηκός, masc., burial place, tomb, nest–like tomb 17.  ὀστέον, neut., bone 18.  προγίνομαι, RAPGSM, happen before, be born earlier, predecessor 19.  βαστάζω, PAPNSM, pick up, bear, carry 20. διανύω, 3SPAI, complete, finish, arrive 21.  Ἀραβικός, adj., Arabian 22.  χώρα, fem., land, country, region 23.  Αἴγυπτος, fem., Egypt 24.  Ἡλιούπολις, fem., Heliopolis 25.  ἐπιπέτομαι, AAPNSM, fly over, fly to 26.  βωμός, masc., altar 27. ἀφορμάω, 3SPAI, set out, start

ἱερεῖς ἐπισκέπτονται28 τὰς ἀναγραφὰς29 τῶν χρόνων καὶ εὑρίσκουσιν αὐτὸν πεντακοσιοστοῦ30 ἔτους πεπληρωμένου ἐληλυθέναι.

26 Μέγα καὶ θαυμαστὸν31 οὖν νομίζομεν32

εἶναι, εἰ ὁ δημιουργὸς33 τῶν ἁπάντων ἀνάστασι ποιήσεται τῶν ὁσίως34 αὐτῷ δουλευσάντων35 ἐν πεποιθήσει36 πίστεως ἀγαθῆς, ὅπου καὶ διʼ ὀρνέου37 δείκνυσιν38 ἡμῖν τὸ μεγαλεῖον39 τῆς ἐπαγγελίας αὐτοῦ; 2 λέγει γάρ που·40 Καὶ ἐξαναστήσεις41 με, καὶ ἐξομολογήσομαί42 σοι, καί· Ἐκοιμήθην43 καὶ ὕπνωσα,44 ἐξηγέρθην,45 ὅτι σὺ μετʼ ἐμοῦ εἶ. 3 καὶ πάλιν Ἰὼβ46 λέγει· Καὶ ἀναστήσεις τὴν σάρκα μου ταύτην τὴν ἀναντλήσασαν47 ταῦτα πάντα.

27 Ταύτῃ οὖν τῇ ἐλπίδι προσδεδέσθωσαν48

αἱ ψυχαὶ ἡμῶν τῷ πιστῷ ἐν ταῖς ἐπαγγελίαις 28. ἐπισκέπτομαι, 3PPMI, look after, consider, examine 29.  ἀναγραφή, fem., writing, record 30.  πεντακοσιοστός, adj., five hundredth 31.  θαυμαστός, adj., wondrous, wonderful, marvelous 32. νομίζω, 1PPAI, consider, think 33.  δημιουργός, masc., builder, craftsman, maker, creator 34.  ὁσίως, adj., devoutly, in holiness 35.  δουλεύω, AAPGPM, be a slave, serve 36.  πεποίθησις, fem., trust, boldness, confidence 37.  ὄρνεον, neut., bird 38. δείκνυμι, 3SPAI, reveal, make known, demonstrate, show 39.  μεγαλεῖος, adj., splendid, greatness, magnificent 40.  πού, part., where, somewhere 41. ἐξανίστημι, 2SFAI, raise up 42. ἐξομολογέω, 1SFMI, agree, confess, give thanks, praise 43. κοιμάω, 1SAPI, fall asleep, sleep 44. ὑπνόω, 1SAAI, put to sleep, go to sleep, sleep 45. ἐξεγείρω, 1SAPI, raise up, awaken 46.  Ἰώβ, indecl., Job 47.  ἀναντλέω, AAPASF, draw out, bear patiently, go patiently through 48. προσδέω, 3PRPM, be bound securely, tie, bind

1 clement καὶ τῷ δικαίῳ ἐν τοῖς κρίμασιν.1 2 ὁ παραγγείλας μὴ ψεύδεσθαι,2 πολλῷ μᾶλλον αὐτὸς οὐ ψεύσεται·3 οὐδὲν γὰρ ἀδύνατον4 παρὰ τῷ θεῷ εἰ μὴ τὸ ψεύσασθαι.5 3 ἀναζωπυρησάτω6 οὖν ἡ πίστις αὐτοῦ ἐν ἡμῖν, καὶ νοήσωμεν7 ὅτι πάντα ἐγγὺς8 αὐτῷ ἐστιν. 4 ἐν λόγῳ τῆς μεγαλωσύνης9 αὐτοῦ συνεστήσατο10 τὰ πάντα, καὶ ἐν λόγῳ δύναται αὐτὰ καταστρέψαι.11 5 Τίς ἐρεῖ αὐτῷ Τί ἐποίησας; ἢ τίς ἀντιστήσεται12 τῷ κράτει13 τῆς ἰσχύος14 αὐτοῦ; ὅτε θέλει καὶ ὡς θέλει ποιήσει πάντα, καὶ οὐδὲν μὴ παρέλθῃ15 τῶν δεδογματισμένων16 ὑπʼ αὐτοῦ. 6 πάντα ἐνώπιον αὐτοῦ εἰσίν, καὶ οὐδὲν λέληθεν17 τὴν βουλὴν αὐτοῦ, 7 εἰ οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται18 δόξαν θεοῦ, ποίησιν δὲ χειρῶν αὐτοῦ ἀναγγέλλει19 τὸ στερέωμα·20 ἡ ἡμέρα τῇ ἡμέρᾳ ἐρεύγεται21 ῥῆμα, καὶ νὺξ νυκτὶ ἀναγγέλλει γνῶσιν·22 καὶ οὐκ εἰσὶν λόγοι

οὐδὲ λαλιαί,23 ὧν οὐχὶ ἀκούονται αἱ φωναὶ αὐτῶν.

28 Πάντων οὖν βλεπομένων καὶ

ἀκουομένων, φοβηθῶμεν αὐτόν, καὶ ἀπολίπωμεν24 φαύλων25 ἔργων μιαρὰς26 ἐπιθυμίας, ἵνα τῷ ἐλέει27 αὐτοῦ σκεπασθῶμεν28 ἀπό τῶν μελλόντων κριμάτων.29 2 ποῦ γάρ τις ἡμῶν δύναται φυγεῖν30 ἀπὸ τῆς κραταιᾶς31 χειρὸς αὐτοῦ; ποῖος δὲ κόσμος δέξεταί τινα τῶν αὐτομολούντων32 ἀπʼ αὐτοῦ; 3 λέγει γάρ που33 τὸ γραφεῖον·34 Ποῦ ἀφήξω35 καὶ ποῦ κρυβήσομαι36 ἀπὸ τοῦ προσώπου σου; ἐὰν ἀναβῶ εἰς τὸν οὐρανόν, σὺ ἐκεῖ εἶ· ἐὰν ἀπέλθω εἰς τὰ ἔσχατα τῆς γῆς, ἐκεῖ ἡ δεξιά σου· ἐὰν καταστρώσω37 εἰς τὰς ἀβύσσους,38 ἐκεῖ τὸ πνεῦμά σου. 4 ποῖ39 οὖν τις ἀπέλθῃ ἢ ποῦ ἀποδράσῃ40 ἀπὸ τοῦ τὰ πάντα ἐμπεριέχοντος.41

29 Προσέλθωμεν οὖν αὐτῷ ἐν ὁσιότητι42 1.  κρίμα, neut., justice, judgment 2.  ψεύδομαι, PMN, tell lies, lie 3. ψεύδομαι, 3SFMI, tell lies, lie 4.  ἀδύνατος, adj., weak, without strength, impossible 5.  ψεύδομαι, AMN, tell lies, lie 6. ἀναζωπυρέω, 3SAAM, revive, rekindle 7. νοέω, 1PAAS, think, perceive, understand 8.  ἐγγύς, adv., at hand, close, near 9.  μεγαλωσύνη, fem., greatness, majesty 10. συνίστημι, 3SAMI, recommend, appoint, establish 11.  καταστρέφω, AAN, over turn, destroy 12. ἀνθίστημι, 3SFMI, stand against, oppose, resist 13.  κράτος, neut., power, strength, might 14.  ἰσχύς, fem., might, power, strength 15. παρέρχομαι, 3SAAS, pass by, pass away 16.  δογματίζω, RPPGPN, ordain, obligate, decree 17. λανθάνω, 3SRAI, be hidden, escape notice 18. διηγέομαι, 3PPMI, set out in detail, tell, describe 19. ἀναγγέλλω, 3SPAI, report, announce, proclaim, declare 20.  στερέωμα, neut., foundation, firmament 21. ἐρεύγομαι, 3SPMI, utter, roar, proclaim 22.  γνῶσις, fem., knowledge

ψυχῆς, ἁγνὰς43 καὶ ἀμιάντους44 χεῖρας

23.  λαλιά, fem., accent, talk, speech 24. ἀπολείπω, 1PAAS, desert, put aside, leave behind 25.  φαῦλος, adj., base, worthless, evil 26.  μιαρός, adj., abominable, foul, vile, depraved 27.  ἔλεος, neut., compassion, mercy 28. σκεπάζω, 1PAPS, shelter, cover, protect 29.  κρίμα, neut., justice, judgment 30.  φεύγω, AAN, run away, flee, escape 31.  κραταιός, adj., strong, powerful, mighty 32.  αὐτομολέω, PAPGPM, desert 33.  πού, part., where, somewhere 34.  γραφεῖον, neut., stylus, the thing written, writing 35. ἀφήκω, 1SFAI, go away 36. κρύπτω, 1SFPI, conceal, hide 37. κατάστρώννυμι, 1SAAS, kill, lay low, make a bed 38.  ἄβυσσος, fem., deep, abyss, netherworld 39.  ποῖ, adv., where 40. ἀποδιδράσκω, 3SAAS, escape, flee, run away 41.  ἐμπεριέχω, PAPGSM, embrace, encompass 42.  ὁσιότης, fem., piety, holiness 43.  ἁγνός, adj., holy, pure 44.  ἀμίαντος, adj., free from stain, pure,

257

258

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s αἴροντες πρὸς αὐτόν, ἀγαπῶντες τὸν ἐπιεικῆ1 καὶ εὔσπλαγχνον2 πατέρα ἡμῶν, ὃς ἐκλογῆς3 μέρος4 ἡμᾶς ἐποίησεν ἑαυτῷ. 2 οὕτω γὰρ γέγραπται· Ὅτε διεμέριζεν5 ὁ ὕψιστος6 ἔθνη, ὡς διέσπειρεν7 υἱοὺς Ἀδάμ,8 ἔστησεν ὅρια9 ἐθνῶν κατὰ ἀριθμὸν10 ἀγγέλων θεοῦ. ἐγενήθη μερὶς11 κυρίου λαὸς αὐτοῦ Ἰακώβ,12 σχοίνισμα13 κληρονομίας14 αὐτοῦ Ἰσραήλ. 3 καὶ ἐν ἑτέρῳ τόπῳ λέγει· Ἰδού, κύριος λαμβάνει ἑαυτῷ ἔθνος ἐκ μέσου ἐθνῶν, ὥσπερ λαμβάνει ἄνθρωπος τὴν ἀπαρχὴν15 αὐτοῦ τῆς ἅλω·16 καὶ ἐξελεύσεται ἐκ τοῦ ἔθνους ἐκείνου ἅγια ἁγίων.

30 Ἁγίου οὖν μερὶς17 ὑπάρχοντες ποιήσωμεν τὰ τοῦ ἁγιασμοῦ18 πάντα, φεύγοντες19 καταλαλιάς,20 μιαράς21 τε καὶ ἀνάγνους22 συμπλοκάς,23 μέθας24 τε καὶ νεωτερισμοὺς25

undefiled 1.  ἐπιεικής, adj., good, kind, gentle 2.  εὔσπλαγχνος, adj., tenderhearted, compassionate 3.  ἐκλογή, fem., election, choice 4.  μέρος, neut., share, portion, allotment 5. διαμερίζω, 3SIAI, distribute, divide 6.  ὕψιστος, adj., highest, most high 7. διασπείρω, 3SIAI, scatter 8.  Ἀδάμ, indecl., Adam 9.  ὅριον, neut., boarder, boundary 10.  ἀριθμός, masc., number 11.  μερίς, fem., part, share, portion 12.  Ἰακώβ, indecl., Jacob 13.  σχοίνισμα, neut., portion, allotment 14.  κληρονομία, fem., inheritance 15.  ἀπαρχή, fem., first fruit 16.  ἅλων, fem., threshing floor 17.  μερίς, fem., part, share, portion 18.  ἁγιασμός, masc., sanctification, holiness, pertain to holiness 19.  φεύγω, PAPNPM, escape, run away, flee 20.  καταλαλιά, fem., evil speech, slander 21.  μιαρός, adj., abominable, foul, vile, depraved 22.  ἄναγνος, adj., unclean, defiled, unholy 23.  συμπλοκή, fem., intimate embrace, sexual intercourse 24.  μέθη, fem., strong drink, drunkenness 25.  νεωτερισμός, masc., uprising, revolution,

καὶ βδελυκτὰς26 ἐπιθυμίας, μυσερὰν27 μοιχείαν,28 βδελυκτὴν29 ὑπερηφανίαν.30 2 Θεὸς γάρ, φησίν, ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται,31 ταπεινοῖς32 δέ δίδωσιν χάριν. 3 κολληθῶμεν33 οὖν ἐκείνοις, οἷς ἡ χάρις ἀπὸ τοῦ θεοῦ δέδοται· ἐνδυσώμεθα34 τὴν ὁμόνοιαν35 ταπεινοφρονοῦντες,36 ἐγκρατευόμενοι,37 ἀπὸ παντὸς ψιθυρισμοῦ38 καὶ καταλαλιᾶς39 πόρρω40 ἑαυτοὺς ποιοῦντες, ἔργοις δικαιούμενοι, μὴ λόγοις. 4 λέγει γάρ· Ὁ τὰ πολλὰ λέγων καὶ ἀντακούσεται·41 ἢ ὁ εὔλαλος42 οἴεται43 εἶναι δίκαιος; 5 εὐλογημένος γεννητὸς44 γυναικὸς ὀλιγόβιος.45 μὴ πολὺς ἐν ῥήμασιν γίνου. 6 ὁ ἔπαινος46 ἡμῶν ἔστω ἐν θεῷ καὶ μὴ ἐξ αὐτῶν· αὐτεπαινέτους47 γὰρ μισεῖ ὁ θεός. 7 ἡ μαρτυρία τῆς ἀγαθῆς πράξεως48 rebellion 26.  βδελυκτός, adj., disgusting, abhorrent, detestable 27.  μυσερός, adj., abominable, detestable, loathsome, dirty, foul 28.  μοιχεία, fem, adultery 29.  βδελυκτός, adj., disgusting, abhorrent, detestable 30.  ὑπερήφανος, adj., proud, haughty, arrogant 31. ἀντιτάσσω, 3SPMI, oppose, resist 32.  ταπεινός, adj., lowly, humble 33. κολλάω, 1PAPS, join, unite, cling to 34. ἐνδύω, 1PAMS, put on, dress, clothe 35.  ὁμόνοια, fem., agreement, unity, harmony 36.  ταπεινοφρονέω, PAPNPM, be humble– minded, humble 37.  ἐγκρατεύομαι, PMPNPM, control oneself, exercise self–control 38.  ψιθυρισμός, masc., whispering, gossip 39.  καταλαλιά, fem., evil speech, slander 40.  πόρρω, adv., far off, far away 41.  ἀντακούω, 3SFMI, hear in turn, listen in return 42.  εὔλαλος, adj., talkative, glib, sweetly speaking, eloquent 43. οἴομαι, 3SPMI, imagine, suppose, think 44.  γεννητός, adj., offspring, born 45.  λιγόβιος, adj., short–lived 46.  ἔπαινος, masc., approval, praise 47.  αὐτεπαινετός, adj., praising oneself 48.  πρᾶξις, fem., behavior, doing, act, deed

1 clement ἡμῶν διδόσθω ὑπʼ ἄλλων, καθὼς ἐδόθη· τοῖς πατράσιν ἡμῶν τοῖς δικαίοις. 8 θράσος1 καὶ αὐθάδεια2 καὶ τόλμα3 τοῖς κατηραμένοις4 ὑπὸ τοῦ θεοῦ· ἐπιείκεια5 καὶ ταπεινοφροσύνη6 καὶ πραΰτης7 παρὰ τοῖς ηὐλογημένοις ὑπὸ τοῦ θεοῦ.

31 Κολληθῶμεν8 οὖν τῇ εὐλογίᾳ9 αὐτοῦ

καὶ ἴδωμεν, τίνες αἱ ὁδοὶ τῆς εὐλογίας. ἀνατυλίξωμεν10 τὰ ἀπʼ ἀρχῆς γενόμενα. 2 τίνος χάριν ηὐλογήθη· ὁ πατὴρ ἡμῶν Ἀβραάμ, οὐχὶ δικαιοσύνην καὶ ἀλήθειαν διὰ πίστεως ποιήσας; 3 Ἰσαὰκ11 μετὰ πεποιθήσεως12 γινώσκων τὸ μέλλον ἡδέως13 προσήγετο14 θυσία.15 4 Ἰακὼβ16 μετὰ ταπεινοφροσύνης17 ἐξεχώρησεν18 τῆς γῆς αὐτοῦ διʼ ἀδελφὸν καὶ ἐπορεύθη πρὸς Λαβὰν19 καὶ ἐδούλευσεν,20 καὶ ἐδόθη αὐτῷ τὸ δωδεκάσκηπτρον21 τοῦ Ἰσραήλ.

1.  θράσος, neut., audacity, boldness, arrogance, shamelessness 2.  αὐθάδεια, fem., willfulness, stubbornness 3.  τόλμα, fem., boldness, daring, audacity 4.  καταράομαι, RMPDPM, called down curses, curse 5.  ἐπιείκεια, fem., equity, tolerance, gentleness 6.  ταπεινοφροσύνη, fem., humility 7.  πραΰτης, fem., humility, gentleness 8. κολλάω, 1PAPS, join, unite, cling to 9.  εὐλογία, fem., blessing 10. ἀνατυλίσσω, 1PAAS, call to mind again, think over 11.  Ἰσαάκ, indecl., Isaac 12.  πεποίθησις, fem., trust, boldness, confidence 13.  ἡδέως, adv., gladly 14. προσάγω, 3SIPI, lead, bring to, bring forward 15.  θυσία, fem., offering, sacrifice 16.  Ἰακώβ, indecl., Jacob 17.  ταπεινοφροσύνη, fem., humility 18. ἐκχωρέω, 3SAAI, go out, depart 19.  Λαβὰν, indecl, Laban 20. δουλεύω, 3SAAI, serve as a slave, serve 21.  δωδεκάσκηπτρον, neut., scepter of the twelve tribes

32 Ὁ ἐὰν τις καθʼ ἓν ἕκαστον εἰλικρινῶς22

κατανοήσῃ,23 ἐπιγνώσεται24 μεγαλεῖα25 τῶν ὑπʼ αὐτοῦ δεδομένων δωρεῶν.26 2 ἐξ αὐτοῦ γὰρ ἱερεῖς καὶ Λευῖται27 πάντες οἱ λειτουργοῦντες28 τῷ θυσιαστηρίῳ29 τοῦ θεοῦ· ἐξ αὐτοῦ ὁ κύριος Ἰησοῦς τὸ κατὰ σάρκα· ἐξ αὐτοῦ βασιλεῖς καὶ ἄρχοντες καὶ ἡγούμενοι30 κατὰ τὸν Ἰούδαν· τὰ δὲ λοιπὰ σκῆπτρ31α αὐτοῦ οὐκ ἐν μικρᾷ δόξῃ ὑπάρξουσιν, ὡς ἐπαγγειλαμένου32 τοῦ θεοῦ, ὅτι ἔσται τὸ σπέρμα σου ὡς οἱ ἀστέρες33 τοῦ οὐρανοῦ. 3 πάντες οὖν ἐδοξάσθησαν καὶ ἐμεγαλύνθησαν34 οὐ διʼ αὐτῶν ἢ τῶν ἔργων αὐτῶν ἢ τῆς δικαιοπραγίας35 ἧς κατειργάσαντο,36 ἀλλὰ διὰ τοῦ θελήματος αὐτοῦ. 4 καὶ ἡμεῖς οὖν, διὰ θελήματος αὐτοῦ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ κληθέντες, οὐ διʼ ἑαυτῶν δικαιούμεθα, οὐδὲ διὰ τῆς ἡμετέρας37 σοφίας ἤ συνέσεως38 ἤ εὐσεβείας39 ἤ ἔργων ὧν κατειργασάμεθα40 ἐν ὁσιότητι41 καρδίας, ἀλλὰ διὰ τῆς πίστεως, διʼ ἧς πάντας

22.  εἰλικρινής, adv., unmixed, pure, sincere 23. κατανοέω, 3SAAS, observe, understand, contemplate, consider 24. ἐπιγινώσκω, 3SFMI, know, observe, recognize 25.  μεγαλεῖος, adj., splendid, greatness, magnificent 26.  δωρεά, fem., gift 27.  Λευίτης, masc., Levite 28.  λειτουργέω, PAPNPM, perform public duties, minister, serve 29.  θυσιαστήριον, neut., altar 30.  ἡγέομαι, PMPNPM, guide, lead 31.  σκῆπτρον, neut., tribe, staff, scepter 32.  ἐπαγγέλλομαί, AMPGSM, promise 33.  ἀστήρ, masc., star 34. μεγαλύνω, 3PAPI, magnify, glorify, exalt 35.  δικαιοπραγία, fem., righteous action 36. κατεργάζομαι, 3PAMI, produce, bring about, accomplish 37.  ἡμέτερος, pron., our 38.  σύνεσις, fem., intelligence, insight, understanding 39.  εὐσέβεια, fem., piety, godliness 40. κατεργάζομαι, 1PAMI, produce, bring about, accomplish 41.  ὁσιότης, masc., piety, holiness

259

260

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s τοὺς ἀπʼ αἰῶνος ὁ παντοκράτωρ1 θεὸς ἐδικαίωσεν· ᾧ ἔστω ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.

33 Τί οὖν ποιήσωμεν, ἀδελφοί; ἀργήσωμεν2

ἀπὸ τῆς ἀγαθοποιΐας3 καὶ ἐγκαταλίπωμεν4 τὴν ἀγάπην; μηθαμῶς5 τοῦτο ἐάσαι6 ὁ δεσπότης7 ἐφʼ ἡμῖν γε γενηθῆναι, ἀλλὰ σπεύσωμεν8 μετὰ ἐκτενείας9 καὶ προθυμίας10 πᾶν ἔργον ἀγαθὸν ἐπιτελεῖν.11 2 αὐτὸς γὰρ ὁ δημιουργὸς12 καὶ δεσπότης13 τῶν ἁπάντων ἐπὶ τοῖς ἔργοις αὐτοῦ ἀγαλλιᾶται.14 3 τῷ γὰρ παμμεγεθεστάτῳ15 αὐτοῦ κράτει16 οὐρανοὺς ἐστήρισεν17 καὶ τῇ ἀκαταλήπτῳ18 αὐτοῦ συνέσει19 διεκόσμησεν20 αὐτούς· γῆν τε διεχώρισεν21 ἀπὸ τοῦ περιέχοντος22 αὐτὴν ὕδατος καὶ ἥδρασεν23 ἐπὶ τὸν ἀσφαλῆ24

1.  παντοκράτωρ, masc., Almighty 2. ἀργέω, 1PAAS, slack off, be idle 3.  ἀγαθοποιΐα, fem., doing good 4. ἐγκαταλείπω, 1PAAS, leave behind, forsake, abandon 5.  μηδαμῶς, adv., certainly not, by no means 6. ἐάω, 3SAAO, let, permit, allow 7.  δεσπότης, masc., lord, master 8. σπεύδω, 1PAAS, hasten, hurry, be eager 9.  ἐκτένεια, fem., intensity, zeal, earnestness 10.  προθυμία, fem., eagerness, readiness, willingness 11.  ἐπιτελέω, PAN, bring to an end, finish, complete, accomplish 12.  δημιουργός, masc., craftsman, maker, creator 13.  δεσπότης, masc., lard, master 14. ἀγαλλιάω, 3SPMI, be overjoyed, rejoice exceedingly 15.  παμμεγέθης, adj., immense, most immense 16.  κράτος, neut., strength, power, might 17. στηρίζω, 3SAAI, strengthen, support, establish 18.  ἀκατάληπτος, adj., incomprehensible 19.  σύνεσις, fem., intelligence, insight, understanding 20. διακοσμέω, 3SAAI, regulate, set in order 21. διαχωρίζω, 3SAAI, separate 22.  περιέχω, PAPGSN, surround 23. ἑδράζω, 3SAAI, fix, establish 24.  ἀσφαλής, adj., safe, secure, firm

τοῦ ἰδίου βουλήματος25 θεμέλιον·26 τά τε ἐν αὐτῇ ζῶα27 φοιτῶντα28 τῇ ἑαυτοῦ διατάξει29 ἐκέλευσεν30 εἶναι· θάλασσαν καὶ τὰ ἐν αὐτῇ ζῶα προετοιμάσας31 ἐνέκλεισεν32 τῇ ἑαυτοῦ δυνάμει. 4 ἐπὶ πᾶσι τὸ ἐξοχώτατον33 καὶ παμμέγεθες34 κατὰ διάνοιαν,35 ἄνθρωπον, ταῖς ἱεραῖς36 καὶ ἀμώμοις37 χερσὶν ἔπλασεν38 τῆς ἑαυτοῦ εἰκόνος39 χαρακτῆρα.40 5 οὕτως γάρ φησιν ὁ θεός· Ποιήσωμεν ἄνθρωπον κατʼ εἰκόνα καὶ καθʼ ὁμοίωσιν41 ἡμετέραν.42 καὶ ἐποίησεν ὁ θεὸς τὸν ἄνθρωπον, ἄρσεν43 καὶ θῆλυ44 ἐποίησεν αὐτούς. 6 ταῦτα οὖν πάντα τελειώσας45 ἐπῄνεσεν46 αὐτὰ καὶ ηὐλόγησεν καὶ εἶπεν· Αὐξάνεσθε47 καὶ πληθύνεσθε.48 7 ἴδωμεν, ὅτι ἐν ἔργοις ἀγαθοῖς πάντες ἐκοσμήθησαν49 οἱ δίκαιοι, καὶ αὐτὸς δὲ ὁ κύριος ἔργοις ἀγαθοῖς

25.  βούλημα, neut., intention, purpose, will 26.  θεμέλιος, masc., foundation 27.  ζῶον, neut., living being, creature, animal 28.  φοιτάω, PAPAPN, move back and forth, move about, roam 29.  διάταξις, fem., arrangement, command, decree 30. κελεύω, 3SAAI, command, order 31.  προετοιμάζω, AAPNSM, prepare beforehand, prepare in advance 32. ἐγκλείω, 3SAAI, shut in, locked up, enclose 33.  ἔξοχος, adj., standing out, prominent, preeminent 34.  παμμεγέθης, adj., immense 35.  διάνοια, fem., mind, intelligence, understanding 36.  ἱερός, adj., holy 37.  ἄμωμος, adj., blameless 38. πλάσσω, 3SAAI, shape, more, form 39.  εἰκών, fem., image 40.  χαρακτήρ, masc., character, representation 41.  ὁμοίωσις, fem., likeness 42.  ἡμέτερος, pron., our 43.  ἄρσην, adj., male 44.  θῆλυς, adj., female 45.  τελειόω, AAPNSM, perfect, complete, finish 46. ἐπαινέω, 3SAAI, praise, commend 47. αὐξάνω, 2PPPM, grow, increase 48. πληθύνω, 2PPPM, increase, multiply 49. κοσμέω, 3PAPI, arrange, decorate, adorn

1 clement ἑαυτὸν κοσμήσας1 ἐχάρη. 8 ἔχοντες οὖν τοῦτον τὸν ὑπογραμμὸν2 ἀόκνως3 προσέλθωμεν τῷ θελήματι αὐτοῦ· ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος4 ἡμῶν ἐργασώμεθα ἔργον δικαιοσύνης.

34 Ὁ ἀγαθὸς ἐργάτης5 μετὰ παρρησίας6

λαμβάνει τὸν ἄρτον7 τοῦ ἔργου αὐτοῦ, ὁ νωθρὸς8 καὶ παρειμένος9 οὐκ ἀντοφθαλμεῖ10 τῷ ἐργοπαρέκτῃ11 αὐτοῦ. 2 δέον οὖν ἐστὶν προθύμους12 ἡμᾶς εἶναι εἰς ἀγαθοποιΐαν·13 ἐξ αὐτοῦ γάρ ἐστιν τὰ πάντα. 3 προλέγει14 γὰρ ἡμῖν· Ἰδοὺ ὁ κύριος, καὶ ὁ μισθὸς15 αὐτοῦ πρὸ προσώπου αὐτοῦ, ἀποδοῦναι ἕκάστῳ κατὰ τὸ ἔργον αὐτοῦ. 4 προτρέπεται16 οὖν ἡμᾶς πιστεύοντας ἐξ ὅλης τῆς καρδίας ἐπʼ αὐτῷ, μὴ ἀργοὺς17 μηδὲ παρειμένους18 εἶναι ἐπὶ πᾶν ἔργον ἀγαθόν. 5 τὸ καύχημα19 ἡμῶν καὶ ἡ παρρησία20 ἔστω ἐν αὐτῷ ὑποτασσώμεθα τῷ θελήματι αὐτοῦ· κατανοήσωμεν21 τὸ πᾶν πλῆθος22 τῶν 1.  κοσμέω, AAPNSM, arrange, decorate, adorn, 2.  ὑπογραμμός, masc., example, pattern, model 3.  ἀόκνως, adv., without hesitation 4.  ἰσχύς, fem., power, strength, might 5.  ἐργάτης, masc., worker 6.  παρρησία, fem., boldness, confidence 7.  ἄρτος, masc., bread, food 8.  νωθρός, adj., slothful, lazy 9.  παρίημι, RPPNSM, weaken, slacken, fall at the side, limp 10. ἀντοφθαλμέω, 3SPAI, face, look directly at 11.  ἐργοπαρέκτης, masc., employer 12.  πρόθυμος, adj., ready, willing, eager 13.  ἀγαθοποιΐα, fem., doing good 14. προλέγω, 3SPAI, foretell, warn, say in advance 15.  μισθός, masc., wages, pay, reward 16. προτρέπω, 3SPMI, encourage, impel, urge 17.  ἀργός, adj., idle, lazy 18.  παρίημι, RPPAPM, weaken, slacken, fall at the side, limp 19.  καύχημα, neut., boast 20.  παρρησία, fem., boldness, confidence 21. κατανοέω, 1PAAS, observe, understand, contemplate, consider 22.  πλῆθος, neut., great number, throng, multitude

ἀγγέλων αὐτοῦ, πῶς τῷ θελήματι αὐτοῦ λειτουργοῦσιν23 παρεστῶτες. 6 λέγει γὰρ ἡ γραφή· Μύριαι24 μυριάδες25 παρειστήκεισαν αὐτῷ, καὶ χίλιαι26 χιλιάδες27 ἐλειτούργου28ν αὐτῷ, καὶ ἐκέκραγον, Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος κύριος σαβαώθ,29 πλήρης30 πᾶσα ἡ κτίσις31 τῆς δόξης αὐτοῦ. 7 καὶ ἡμεῖς, οὖν, ἐν ὁμονοίᾳ32 ἐπὶ τὸ αὐτὸ συναχθέντες τῇ συνειδήσει,33 ὡς ἐξ ἑνὸς στόματος βοήσωμεν34 πρὸς αὐτὸν ἐκτενῶς35 εἰς τὸ μετόχους36 ἡμᾶς γενέσθαι τῶν μεγάλων καὶ ἐνδόξων37 ἐπαγγελιῶν αὐτοῦ. 8 λέγει γάρ· Ὀφθαλμὸς οὐκ εἶδεν, καὶ οὖς οὐκ ἤκουσεν, καὶ ἐπί καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη, ὅσα ἡτοίμασεν κύριος τοῖς ὑπομένουσιν38 αὐτόν.

35 Ὡς μακάρια καὶ θαυμαστὰ39 τὰ δῶρα40

τοῦ θεοῦ, ἀγαπητοί. 2 ζωὴ ἐν ἀθανασίᾳ,41 λαμπρότης42 ἐν δικαιοσύνῃ, ἀλήθεια ἐν παρρησίᾳ, πίστις ἐν πεποιθήσει,43 ἐγκράτεια44

23. λειτουργέω, 3PPAI, perform a public service, minister, serve 24.  μύριοι, adj., ten thousand 25.  μυριάς, fem., myriad, ten thousand 26.  χίλιοι, adj., a thousand 27.  χιλιάς, fem., a thousand 28. λειτουργέω, 3PIAI, perform a public service, minister, serve 29.  σαβαώθ, indecl., Sabaoth [κύριος σαβαώθ = Lord of the Hosts, Lord of the Armies] 30.  πλήρης, adj., filled, full 31.  κτίσις, fem., creation 32.  ὁμόνοια, fem., agreement, unity, harmony 33.  συνείδησις, fem., awareness, conscience 34. βοάω, 1PAAS, call, cry out, shout 35.  ἐκτενῶς, adv., constantly, eagerly, fervently 36.  μέτοχος, adj., companion, partner, sharer 37.  ἔνδοξος, adj., splendid, glorious 38. ὑπομένω, 3PPAI, endure, wait upon 39.  θαυμαστός, adj., remarkable, wondrous, wonderful 40.  δῶρον, neut., gift 41.  ἀθανασία, fem., immortality 42.  λαμπρότης, fem., brilliance, shinning, splendor 43.  πεποίθησις, fem., trust, boldness, confidence 44.  ἐγκράτεια, fem., self–restraint, self–control

261

262

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐν ἁγιασμῷ1 καὶ ταῦτα ὑπέπιπτεν2 πάντα ὑπὸ τὴν διάνοιαν3 ἡμῶν. 3 τίνα οὖν ἄρα4 ἐστὶν τὰ ἑτοιμαζόμενα τοῖς ὑπομένουσιν;5 ὁ δημιουργὸς6 καὶ πατὴρ τῶν αἰώνων ὁ πανάγιος7 αὐτὸς γινώσκει τὴν ποσότητα8 καὶ τὴν καλλονὴν9 αὐτῶν. 4 ἡμεῖς οὖν ἀγωνισώμεθα10 εὑρεθῆναι ἐν τῷ ἀριθμῷ11 τῶν ὑπομενόντων,12 ὅπως μεταλάβωμεν13 τῶν ἐπηγγελμένων14 δωρεῶν.15 5 πῶς δὲ ἔσται τοῦτο, ἀγαπητοί; ἐὰν ἐστηριγμένη16 ᾖ ἡ διάνοια17 ἡμῶν πιστῶς πρὸς τὸν θεόν, ἐὰν ἐκζητῶμεν18 τὰ εὐάρεστα19 καὶ εὐπρόσδεκτα20 αὐτῷ, ἐὰν ἐπιτελέσωμεν21 τὰ ἀνήκοντα22 τῇ ἀμώμῳ23 βουλήσει24 αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθήσωμεν25 τῇ ὁδῷ τῆς ἀληθείας, ἀπορρίψαντες26 ἀφʼ ἑαυτῶν πᾶσαν

ἀδικίαν27 καὶ πονηρίαν,28 πλεονεξίαν,29 ἔρεις,30 κακοηθείας31 τε καὶ δόλους,32 ψιθυρισμούς33 τε καὶ καταλαλιάς,34 θεοστυγίαν,35 ὑπερηφανίαν36 τε καὶ ἀλαζονείαν,37 κενοδοξίαν38 τε καὶ ἀφιλοξενίαν.39 6 ταῦτα γὰρ οἱ πράσσοντες στυγητοὶ40 τῷ θεῷ ὑπάρχουσιν· οὐ μόνον δὲ οἱ πράσσοντες αὐτά, ἀλλὰ καὶ οἱ συνευδοκοῦντες41 αὐτοῖς. 7 λέγει γὰρ ἡ γραφή· Τῷ δὲ ἁμαρτωλῷ εἶπεν ὁ θεός· Ἱνατί σὺ διηγῇ42 τὰ δικαιώματά43 μου, καὶ ἀναλαμβάνεις44 τὴν διαθήκην μου ἐπὶ στόματός σου; 8 σὺ δὲ ἐμίσησας παιδείαν45 καὶ ἐξέβαλες τοὺς λόγους μου εἰς τὰ ὀπίσω. εἰ ἐθεώρεις κλέπτην,46 συνέτρεχες47 αὐτῷ, καὶ μετὰ μοιχῶν48 τὴν μερίδα49 σου ἐτίθεις. τὸ στόμα σου ἐπλεόνασεν50

1.  ἁγιασμός, masc., consecration, sanctification, holiness 2. ὑποπίπτω, 3SIAI, fall under, subject to, belong to 3.  διάνοια, fem., mind, thought, understanding 4.  ἄρα, part., then, therefore 5. ὑπομένω, 3PPAI, endure, wait for 6.  δημιουργός, masc., craftsman, maker, creator 7.  πανάγιος, adj., all–holy 8.  ποσότης, fem., amount, quantity 9.  καλλονή, fem., beauty, quality 10. ἀγωνίζομαι, 1PAMS, fight, struggle, strive 11.  ἀριθμός, masc., total, number 12.  ὑπομένω, PAPGPM, endure, wait for 13. μεταλαμβάνω, 1PAAS, receive, have a share in 14.  ἐπαγγέλλομαι, RMPGPF, promise 15.  δωρεά, fem., gift 16.  στηρίζω, RPPNSF, strengthen, support, establish, fix 17.  διάνοια, fem., mind, thought, understanding 18. ἐκζητέω, 1PPAS, search for, seek out 19.  εὐάρεστος, adj., acceptable, pleasing 20.  εὐπρόσδεκτος, adj., acceptable 21. ἐπιτελέω, 1PAAS, finish, complete, accomplish 22.  ἀνήκω, PAPAPN, it is fitting, belonging to, accords with 23.  ἄμωμος, adj., blameless, faultless 24.  βούλησις, fem., will 25. ἀκολουθέω, 1PAAS, obey, go after, follow 26.  ἀπορρίπτω, AAPNPM, cast off, throw away

27.  ἀδικία, fem., injustice 28.  πονηρία, fem., evil, wickedness 29.  πλεονεξία, fem., greed 30.  ἔρις, fem., quarrel, contention, strife 31.  κακοήθεια, fem., mean-spiritedness, malice 32.  δόλος, masc., deceit 33.  ψιθυρισμός, masc., whispering, gossip 34.  καταλαλιά, fem., evil speech, slander 35.  θεοστυγία, fem., hatred toward God 36.  ὑπερηφανία, fem., pride, haughtiness, arrogance 37.  ἀλαζονεία, fem., pretension, arrogance, boastfulness 38.  κενοδοξία, fem., vanity, empty conceit 39.  ἀφιλοξενία, fem., inhospitality 40.  στυγητός, adj., hateful, loathsome, despicable 41.  συνευδοκέω, PAPNPM, consent to, agree with, approve of 42. διηγέομαι, 2SPMI, tell, set out in detail, describe 43.  δικαίωμα, neut., commandment, decree, righteous requirement 44. ἀναλαμβάνω, 2SPAI, take in one’s hand, take up 45.  παιδεία, fem., training, teaching, instruction 46.  κλέπτης, masc., thief 47. συντρέχω, 2SIAI, join with, run together 48.  μοιχός, masc., adulterer 49.  μερίς, fem., part, portion, share 50. πλεονάζω, 3SAAI, grow, increase, multiply

1 clement κακίαν,1 καὶ ἡ γλῶσσα σου περιέπλεκεν2 δολιότητα.3 καθήμενος κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ σου κατελάλεις,4 καὶ κατὰ τοῦ υἱοῦ τῆς μητρός σου ἐτίθεις σκάνδαλον.5 9 ταῦτα ἐποίησας, καὶ ἐσίγησα·6 ὑπέλαβες,7 ἄνομε,8 ὅτι ἔσομαί σοι ὅμοιος. 10 ἐλέγξω9 σε καὶ παραστήσω σε κατὰ πρόσωπόν σου. 11 σύνετε10 δὴ11 ταῦτα, οἱ ἐπιλανθανόμενοι12 τοῦ θεοῦ, μήποτε13 ἁρπάσῃ14 ὡς λέων,15 καὶ μὴ ᾖ ὁ ῥυόμενος.16 12 θυσία17 αἰνέσεως18 δοξάσει με, καὶ ἐκεῖ ὁδός, ᾗ δείξω19 αὐτῷ τὸ σωτήριον20 τοῦ θεοῦ.

36 Αὕτη ἡ ὁδός, ἀγαπητοί, ἐν ᾗ εὕρομεν

τὸ σωτήριον21 ἡμῶν, Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν ἀρχιερέα τῶν προσφορῶν22 ἡμῶν, τὸν προστάτην23 καὶ βοηθὸν24 τῆς ἀσθενείας25 1.  κακία, fem., evil, wickedness 2.  wrong gloss, 3SIAI, enfold around, weave twine around, weave 3.  δολιότης, fem., deceit 4. καταλαλέω, 2SIAI, speak degradingly of, slander 5.  σκάνδαλον, neut., cause for stumbling, stumbling block 6.  σιγάω, 1SAAI, say nothing, be silent 7. ὑπολαμβάνω, 2SAAI, think, assume, suppose 8.  ἄνομος, masc., lawless 9. ἐλέγχω, 1SFAI, bring to light, expose, convict, reprove, reproach 10. συνίημι, 2PAAM, consider, comprehend, understand 11.  δή, part., now, indeed, therefore, then 12.  ἐπιλανθάνομαι, PMPNPM, neglect, overlook, forget 13.  μήποτε, adv., that not, lest 14. ἁρπάζω, 3SAAS, carry off, snatch away, seize 15.  λέων, masc., lion 16.  ῥύομαι, PMPNSM, save, deliver, rescue 17.  θυσία, fem., offering, sacrifice 18.  αἴνεσις, fem., praise 19. δείκνυμι, 1SFAI, reveal, make known, show 20.  σωτήριος, adj., salvation 21.  σωτήριος, adj., salvation 22.  προσφορά, fem., sacrificing, offering 23.  προστάτης, masc., leader, defender, guardian, benefactor 24.  βοηθός, adj., help, helper 25.  ἀσθένεια, fem., weakness

ἡμῶν. 2 διὰ τούτου ἀτενίζομεν26 εἰς τὰ ὕψη27 τῶν οὐρανῶν, διὰ τούτου ἐνοπτριζόμεθα28 τὴν ἄμωμον29 καὶ ὑπερτάτην30 ὄψιν31 αὐτοῦ, διὰ τούτου ἠνεῴχθησαν ἡμῶν οἱ ὀφθαλμοὶ τῆς καρδίας, διὰ τούτου ἡ ἀσύνετος32 καὶ ἐσκοτωμένη33 διάνοια34 ἡμῶν ἀναθάλλει35 εἰς τὸ φῶς, διὰ τούτου ἠθέλησεν ὁ δεσπότης36 τῆς ἀθανάτου37 γνώσεως38 ἡμᾶς γεύσασθαι,39 ὃς ὢν ἀπαύγασμα40 τῆς μεγαλωσύνης41 αὐτοῦ, τοσούτῳ μείζων ἐστὶν ἀγγέλων, ὅσῳ διαφορώτερον42 ὄνομα κεκληρονόμηκεν.43 3 γέγραπται γὰρ οὕτως· Ὁ ποιῶν τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ πνεύματα καὶ τοὺς λειτουργοὺς44 αὐτοῦ πυρὸς φλόγα.45 4 ἐπὶ δὲ τῷ υἱῷ αὐτοῦ οὕτως εἶπεν ὁ δεσπότης.46 Υἱός μου εἶ σύ, ἐγὼ σήμερον γεγέννηκά σε· αἴτησαι παρʼ ἐμοῦ, καὶ δώσω σοι ἔθνη· τὴν κληρονομίαν47 σου καὶ τὴν κατάσχεσίν48 σου τὰ πέρατα49 τῆς γῆς. 5 καὶ πάλιν λέγει πρὸς αὐτόν· Κάθου ἐκ δεξιῶν μου, ἕως ἂν θῶ

26. ἀτενίζω, 1PPAI, stare, gaze, stare intently at 27.  ὕψος, neut., height 28. ἐνοπτρίζομαι, 1PPMI, see in a mirror 29.  ἄμωμος, adj., blameless 30.  ὑπέρτατος, adj., uppermost, highest, supreme, superior 31.  ὄψις, fem., countenance, appearance, face 32.  ἀσύνετος, adj., void of understanding, senseless, foolish 33.  σκοτόω, RPPNSF, be darkened 34.  διάνοια, fem., thought, understanding, mind 35. ἀναθάλλω, 3SPAI, sprout afresh, spring up 36.  δεσπότης, masc., lord, master 37.  ἀθάνατος, adj., immortal 38.  γνῶσις, fem., knowledge 39.  γεύομαι, AMN, taste 40.  ἀπαύγασμα, neut., brightness, radiance 41.  μεγαλωσύνη, fem., greatness, majesty 42.  διάφορος, adj., outstanding, most excellent 43. κληρονομέω, 3SRAI, obtain, inherit 44.  λειτουργός, masc., minister, servant 45.  φλόξ, fem., flame 46.  δεσπότης, masc., lord, master 47.  κληρονομία, fem., inheritance 48.  κατάσχεσις, fem., possession 49.  πέρας, neut., end, limit, boundary

263

264

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον1 τῶν ποδῶν σου. 6 τίνες οὖν οἱ ἐχθροί; οἱ φαῦλοι2 καὶ ἀντιτασόμενοι3 τῷ θελήματι αὐτοῦ.

37 Στρατευσώμεθα4 οὖν, ἄνδρες ἀδελφοί,

μετὰ πάσης ἐκτενείας5 ἐν τοῖς ἀμώμοις6 προστάγμασιν7 αὐτοῦ. 2 κατανοήσωμεν8 τοὺς στρατευομένους9 τοῖς ἡγουμένοις10 ἡμῶν, πῶς εὐτάκτως11 πῶς ἑκτικῶς,12 πῶς ὑποτεταγμένως ἐπιτελοῦσιν13 τὰ διατασσόμενα.14 3 οὐ πάντες εἰσὶν ἔπαρχοι15 οὐδὲ χιλίαρχοι16 οὐδὲ ἑκατόνταρχαι17 οὐδὲ πεντηκόνταρχοι18 οὐδὲ τὸ καθεξῆς,19 ἀλλʼ ἕκαστος ἐν τῷ ἰδίῳ τάγματι20 τὰ ἐπιτασσόμενα21 ὑπὸ τοῦ βασιλέως καὶ τῶν ἡγουμένων22 ἐπιτελεῖ.23 4 οἱ μεγάλοι δίχα24 1.  ὑποπόδιον, neut., footstool 2.  βούλημα, neut., purpose, will 3.  ἀντιτάσσω, PMPNPM, resist, oppose 4. στρατεύω, 1PAMS, be a soldier, wage war, fight 5.  ἐκτένεια, fem., intensity, zeal, earnestness 6.  ἄμωμος, adj., blameless 7.  πρόσταγμα, neut., ordinance, command 8. κατανοέω, 1PAAS, observe, consider, understand 9.  στρατεύω, PMPAPM, be a soldier, wage war, fight 10.  ἡγέομαι, PMPDPM, go before, lead 11.  εὐτάκτως, adv., in an orderly manner, in good order, precisely 12.  ἑκτικῶς, adv., habitually, readily 13. ἐπιτελέω, 3PPAI, finish, complete, accomplish 14.  διατάσσω, PPPAPN, appoint, direct, give orders 15.  ἔπαρχος, adj., governor, commanding officer, prefect 16.  χιλίαρχος, masc., commander over a thousand, military tribune 17.  ἑκατοντάρχης, masc., leader of a hundred, centurion 18.  πεντηκόνταρχος, masc., commander of fifty, company commander 19.  καθεξῆς, adv., in order, and so on 20.  τάγμα, neut., order, class, group, division 21.  ἐπιτάσσω, PMPAPN, order, command 22.  ἡγέομαι, PMPGPM, go before, lead 23. ἐπιτελέω, 3SPAI, finish, complete, accomplish 24.  δίχα, adv., in two, apart from, without

τῶν μικρῶν οὐ δύνανται εἶναι, οὔτε οἱ μικροὶ δίχα τῶν μεγάλων· σύγκρασίς25 τίς ἐστιν ἐν πᾶσιν, καὶ ἐν τούτοις χρῆσις. 5 λάβωμεν τὸ σῶμα ἡμῶν· ἡ κεφαλὴ δίχα τῶν ποδῶν οὐδέν ἐστίν, οὕτως οὐδὲ οἱ πόδες δίχα τῆς κεφαλῆς· τὰ δὲ ἐλάχιστα26 μέλη27 τοῦ σώματος ἡμῶν ἀναγκαῖα28 καὶ εὔχρηστά29 εἰσιν ὅλῳ τῷ σώμᾳτι· ἀλλὰ πάντα συνπνεῖ30 καὶ ὑποταγῇ31 μιᾷ χρῆται32 εἰς τὸ σώζεσθαι ὅλον τὸ σῶμα.

38 Σωζέσθω οὖν ἡμῶν ὅλον τὸ σῶμα ἐν

Χριστῷ Ἰησοῦ, καὶ ὑποτασσέσθω ἕκαστος τῷ πλησίον33 αὐτοῦ, καθὼς ἐτέθη· ἐν τῷ χαρίσματι34 αὐτοῦ. 2 ὁ ἰσχυρὸς35 τημελείτω36 τὸν ἀσθενῆ,37 ὁ δὲ ἀσθενὴς ἐντρεπέσθω38 τὸν ἰσχυρόν· ὁ πλούσιος39 ἐπιχορηγείτω40 τῷ πτωχῷ, ὁ δὲ πτωχὸς εὐχαριστείτω41 τῷ θεῷ, ὅτι ἔδωκεν αὐτῷ, διʼ οὗ ἀναπληρωθῇ42 αὐτοῦ τὸ ὑστέρημα·43 ὁ σοφὸς44 ἐνδεικνύσθω45 25.  σύγκρασις, fem., mixing together, combination 26.  ἐλάχιστος, adj., short, least, most insignificant 27.  μέλος, neut., limb, member, body part 28.  ἀναγκαῖος, adj., necessary 29.  εὔχρηστος, adj., useful 30. συμπνέω, 3SPAI, coincide, agree, work together 31.  ὑποταγή, fem., obedience, subordination, submission 32. χράομαι, 3SPMS, make use of, experience 33.  πλησίον, adv., neighbor 34.  χάρισμα, neut., favor bestowed, gracious gift 35.  ἰσχυρός, adj., strong 36. τημελέω, 3SPAM, look after, care for 37. ἀσθενής, ill, without strength, weak 38. ἐντρέπω, 3SPPM, have regard for, show respect 39.  πλούσιος, adj., wealthy, rich 40. ἐπιχορηγέω, 3SPAM, give, supply, support, provide for 41. εὐχαριστέω, 3SPAM, be thankful, give thanks 42. ἀναπληρόω, 3SAPS, fill, fulfill, make complete, provide, supply 43.  ὑστέρημα, neut., deficiency, want, need 44.  σοφός, adj., wise 45. ἐνδείκνυμι, 3SPMM, point out, demonstrate, show

1 clement τὴν σοφίαν αὐτοῦ μὴ ἐν λόγοις, ἀλλʼ ἐν ἔργοις ἀγαθοῖς· ὁ ταπεινοφρονῶν1 μὴ ἑαυτῷ μαρτυρείτω, ἀλλʼ ἐάτω2 ὑφʼ ἑτέρου ἑαυτὸν μαρτυρεῖσθαι· ὁ ἁγνὸς3 ἐν τῇ σαρκὶ μὴ ἀλαζονευέσθω,4 γινώσκων ὅτι ἕτερός ἐστιν ὁ ἐπιχορηγῶν5 αὐτῷ τὴν ἐγκράτειαν.6 3 ἀναλογισώμεθα7 οὖν, ἀδελφοί, ἐκ ποίας8 ὕλης9 ἐγενήθημεν, ποῖοι καὶ τίνες εἰσήλθαμεν εἰς τὸν κόσμον, ἐκ ποῖου τάφου10 καὶ σκότους11 ὁ πλάσας12 ἡμᾶς καὶ δημιουργήσας13 εἰσήγαγεν14 εἰς τὸν κόσμον αὐτοῦ, προετοιμάσας15 τὰς εὐεργεσίας16 αὐτοῦ, πρὶν17 ἡμᾶς γεννηθῆναι. 4 ταῦτα οὖν πάντα ἐξ αὐτοῦ ἔχοντες ὀφείλομεν κατὰ πάντα εὐχαριστεῖν αὐτῷ ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.

39 Ἄφρονες18 καὶ ἀσύνετοι19 καὶ μωροὶ20

μυκτηρίζουσιν,23 ἑαυτοὺς βουλόμενοι ἐπαίρεσθαι24 ταῖς διανοίαις25 αὐτῶν. 2 τί γὰρ δύναται θνητός;26 ἢ τίς ἰσχὺς27 γηγενοῦς;28 3 γέγραπται γάρ· Οὐκ ἦν μορφὴ29 πρὸ ὀφθαλμῶν μου, ἀλλʼ ἢ αὔραν30 καὶ φωνὴν ἤκουον· 4 Τί γάρ; μὴ καθαρὸς31 ἔσται βροτὸς32 ἔναντι33 κυρίου; ἢ ἀπὸ τῶν ἔργων αὐτοῦ ἄμεμπτος34 ἀνήρ, εἰ κατὰ παίδων35 αὐτοῦ οὐ πιστεύει, κατὰ δὲ ἀγγέλων αὐτοῦ σκολιόν36 τι ἐπενόησεν;37 5 οὐρανὸς δὲ οὐ καθαρὸς38 ἐνώπιον αὐτοῦ· ἔα39 δέ, οἱ κατοικοῦντες οἰκίας πηλίνας,40 ἐξ ὧν καὶ αὐτοὶ ἐκ τοῦ αὐτοῦ πηλοῦ41 ἐσμέν· ἔπαισεν42 αὐτοὺς σητὸς43 τρόπον,44 καὶ ἀπὸ πρωΐθεν45 ἕως ἑσπέρας46 οὐκ ἔτι εἰσίν· παρὰ τὸ μὴ δύνασθαι αὐτοὺς ἑαυτοῖς βοηθῆσαι47 ἀπώλοντο. 6 ἐνεφύσησεν48 αὐτοῖς, καὶ ἐτελεύτησαν49 παρὰ τὸ μὴ ἔχειν

1.  ταπεινοφρονέω, PAPNSM, be humble– minded, humble 2. ἐάω, 3SPAM, let, permit, allow 3.  ἁγνός, masc., pure, holy 4. ἀλαζονεύομαι, 3SPMM, brag, boast 5.  ἐπιχορηγέω, PAPNSM, give, supply, support, provide for 6.  ἐγκράτεια, fem., self–restraint, self–control 7. ἀναλογίζομαι, 1PAMS, consider 8.  ποῖος, pron., what, which, what kind of, 9.  ὕλη, fem., wood, matter, material 10.  τάφος, masc., burial, tomb, grave 11.  σκότος, neut., gloom, darkness 12.  πλάσσω, AAPNSM, shape, mold, fashion, form 13.  δημιουργέω, AAPNSM, create 14. εἰσάγω, 3SAAI, lead in, bring in 15.  προετοιμάζω, AAPNSM, prepare in advance, prepare beforehand 16.  εὐεργεσία, fem., doing of good, good, kindness, benefit 17.  πρίν, adv., until, before 18.  ἄφρων, neut., ignorant, foolish 19.  ἀσύνετος, adj., void of understanding, foolish, senseless 20.  μωρός, adj., foolish, stupid 21.  ἀπαίδευτος, adj., foolish, uninstructed, uneducated 22. χλευάζω, 3PPAI, joke, jeer, scoff, mock

23. μυκτηρίζω, 3PPAI, mock, treat with contempt, ridicule 24.  ἐπαίρω, PPN, lift up, vaunt, exalt 25.  διάνοια, fem., mind, thought 26.  θνητός, masc., mortal 27.  ἰσχύς, fem., strength 28.  γηγενής, adj., earthborn 29.  μορφή, fem., outward appearance, form 30.  αὔρα, fem., breeze, breath 31.  καθαρός, adj., spotless, pure, clean 32.  βροτός, masc., mortal 33.  ἔναντι, adv., opposite, before 34.  ἄμεμπτος, adj., blameless 35.  παῖς, masc., child, slave, servant 36. ἐπιτελέω, 3PPAI, finish, complete, accomplish 37. ἐπινοέω, 3SAAI, bring to mind, observe, notice 38.  καθαρός, adj., spotless, pure, clean 39.  ἔα, interj., alas, ha, ah 40.  πήλινος, adj., made of clay, clay 41.  πηλός, masc., mud, clay 42. παίω, 3SAAI, hit, strike, smash 43.  σής, masc., moth 44.  τρόπος, masc., way, manner, like 45.  πρωΐθεν, adv., from early morning, from morning 46.  ἑσπέρα, fem., evening 47.  βοηθέω, AAN, help 48. ἐμφυσάω, 3SAAI, blow in, breathe on 49. τελευτάω, 3PAAI, come to an end, die

καὶ ἀπαίδευτοι21 χλευάζουσιν22 ἡμᾶς καὶ

265

266

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s αὐτοὺς σοφίαν. 7 ἐπικάλεσαι1 δέ, εἴ τίς σοι ὑπακούσεται,2 ἢ εἴ τινα ἁγίων ἀγγέλων ὄψῃ· καὶ γὰρ ἄφρονα3 ἀναιρεῖ4 ὀργή, πεπλανημένον δὲ θανατοῖ5 ζῆλος.6 8 ἐγὼ δὲ ἑώρακα ἄφρονας7 ῥίζας8 βάλλοντας, ἀλλʼ εὐθέως ἐβρώθη9 αὐτῶν ἡ δίαιτα.10 9 πόρρω11 γένοιντο οἱ υἱοὶ αὐτῶν ἀπὸ σωτηρίας· κολαβρισθείησαν12 ἐπὶ θύραις ἡσσόνων,13 καὶ οὐκ ἔσται ὁ ἐξαιρούμενος14 ἃ γὰρ ἐκείνοις ἡτοίμασται, δίκαιοι ἔδονται, αὐτοὶ δὲ ἐκ κακῶν οὐκ ἐξαίρετοι15 ἔσονται.

40 Προδήλων16 οὖν ἡμῖν ὄντων τούτων,

καὶ ἐγκεκυφότες17 εἰς τὰ βάθη18 τῆς θείας19 γνώσεως,20 πάντα τάξει21 ποιεῖν ὀφείλομεν, ὅσα ὁ δεσπότης22 ἐπιτελεῖν23 ἐκέλευσεν24 κατὰ καιροὺς τεταγμένους.25 2 τάς τε

1. ἐπικαλέω, 2SAMM, call upon, call out 2. ὑπακούω, 3SFMI, obey, listen, answer 3.  ἄφρων, adj., ignorant, foolish 4. ἀναιρέω, 3SPAI, kill, destroy 5. θανατόω, 3SPAI, put to death, kill 6.  ζῆλος, neut., envy, jealousy 7.  ἄφρων, adj., ignorant, foolish 8.  ῥίζα, fem., root 9. βιβρώσκω, 3SAPI, eat, consume 10.  δίαιτα, fem., sustenance, food, dwelling, house 11.  πόρρω, adv., far away 12. κολαβρίζω, 3PAPO, mock, ridicule, deride 13.  ἥσσων, adj., lesser, inferior 14.  ἐξαιρέω, PMPNSM, take out of, rescue, deliver 15.  ἐξαιρετός, adj., separated, delivered 16.  πρόδηλος, adj., known, clear, evident 17.  ἐγκύπτω, RAPNPM, examine, stoop down and look into, look closely 18.  βάθος, neut., depth 19.  θεῖος, adj., divine 20.  γνῶσις, fem., knowledge 21.  τάξις, fem., arranging, order 22.  δεσπότης, masc., lord, master 23.  ἐπιτελέω, PAN, complete, finish, accomplish 24. κελεύω, 3SAAI, order, command 25.  τάσσω, RPPAPM, arrange, determine, appoint

προσφορὰς26 καὶ λειτουργίας27 ἐπιτελεῖσθαι,28 καὶ οὐκ εἰκῇ29 ἢ ἀτάκτως30 ἐκέλευσεν γίνεσθαι, ἀλλʼ ὡρισμένοις31 καιροῖς καὶ ὥραις. 3 ποῦ τε καὶ διὰ τίνων ἐπιτελεῖσθαι32 θέλει, αὐτὸς ὥρισεν33 τῇ ὑπερτάτῳ34 αὐτοῦ βουλήσει,35 ἵνʼ ὁσίως36 πάντα γινόμενα ἐν εὐδοκήσει37 εὐπρόσδεκτα38 εἴη· τῷ θελήματι αὐτοῦ. 4 οἱ οὖν τοῖς προστεταγμένοις39 καιροῖς ποιοῦντες τὰς προσφορὰς40 αὐτῶν εὐπρόσδεκτοί41 τε καὶ μακάριοι· τοῖς γὰρ νομίμοις42 τοῦ δεσπότου43 ἀκολουθοῦντες οὐ διαμαρτάνουσιν.44 5 τῷ γὰρ ἀρχιερεῖ ἴδιαι λειτουργίαι45 δεδομέναι εἰσίν, καὶ τοῖς ἱερεῦσιν ἴδιος ὁ τόπος προστέτακται,46 καὶ Λευΐταις47 ἴδιαι διακονίαι ἐπίκεινται·48

26.  προσφορά, fem., gift, offering 27.  λειτουργία, fem., public service, ministry, service 28.  ἐπιτελέω, PPN, complete, finish, accomplish 29.  εἰκῇ, adv., in vain, without purpose, rashly, haphazardly 30.  ἀτάκτως, adv., irresponsibly, disorderly 31.  ὁρίζω, RPPDPM, appoint, determine, fix, set limits to, set 32.  ἐπιτελέω, PPN, finish, complete, accomplish 33. ὁρίζω, 3SAAI, determine, designate, appoint 34.  ὑπέρτατος, adj., loftiest, highest, most supreme 35.  βούλησις, fem., will 36.  ὁσίως, adv., devoutly, in holiness 37.  εὐδόκησις, fem., approval, satisfaction, good pleasure 38.  εὐπρόσδεκτος, adj., favorable, acceptable 39.  προστάσσω, RPPDPM, order, command 40.  προσφορά, fem., gift, offering 41.  εὐπρόσδεκτος, adj., favorable, acceptable 42.  νόμιμος, adj., lawful 43.  δεσπότης, masc., lord, master 44. διαμαρτάνω, 3PPAI, miss entirely, be quite wrong, sin 45.  λειτουργία, fem., public service, ministry, service 46. προστάσσω, 3SRPI, order, command 47.  Λευίτης, masc., Levite 48. ἐπίκειμαι, 3PPPI, be placed, press upon, enjoin, impose

1 clement ὁ λαϊκὸς1 ἄνθρωπος τοῖς λαϊκοῖς προστάγμασιν2 δέδεται.

41 Ἕκαστος ἡμῶν, ἀδελφοί, ἐν τῷ ἰδίῳ

τάγματι3 εὐαριστείτω4 τῷ θεῷ ἐν ἀγαθῇ συνειδήσει5 ὑπάρχων, μὴ παρεκβαίνων6 τὸν ὡρισμένον7 τῆς λειτουργίας8 αὐτοῦ κανόνα,9 ἐν σεμνότητι.10 2 οὐ πανταχοῦ,11 ἀδελφοί, προσφέρονται θυσίαι12 ἐνδελεχισμοῦ13 ἢ εὐχῶν14 ἢ περὶ ἁμαρτίας καὶ πλημμελείας,15 ἀλλʼ ἢ ἐν Ἱερουσαλὴμ μόνῃ κἀκεῖ16 δὲ οὐκ ἐν παντὶ τόπῳ προσφέρεται, ἀλλʼ ἔμπροσθεν τοῦ ναοῦ πρὸς τὸ θυσιαστήριον,17 μωμοσκοπηθὲν18 τὸ προσφερόμενον διὰ τοῦ ἀρχιερέως καὶ τῶν προειρημένων19 λειτουργῶν.20 3 οἱ οὖν παρὰ τὸ καθῆκον21 τῆς βουλήσεως22 1. λαϊκός, adj., unofficial, of the people, laity 2.  πρόσταγμα, neut., ordinance, command 3.  τάγμα, neut., arrangement, division, class, group 4. εὐαρεστέω, 3SPAM, be pleasing, please 5.  συνείδησις, fem., awareness, conscience 6.  παρεκβαίνω, PAPNSM, step aside, transgress, go beyond, violate 7.  ὁρίζω, RPPASM, set limits to, designate, appoint 8.  λειτουργία, fem., public service, ministry, service 9.  κανών, masc., standard, rule 10.  σεμνότης, masc., seriousness, solemnity, dignity 11.  πανταχοῦ, adv., everywhere 12.  θυσία, fem., offering, sacrifice 13.  ἐνδελεχισμός, masc., perpetual, persistence, daily 14.  εὐχή, fem., vow, prayer 15.  πλημμέλεια, fem., error, fault, offense, trespass 16.  κἀκεῖ, adv., and there 17.  θυσιαστήριον, neut., altar 18.  μωμοσκοπέομαι, APPNSN, examine for blemishes 19.  προεῖπον, RPPGPM, state beforehand, previously mentioned 20.  λειτουργέω, PAPGSM, perform public duty, minister, serve 21.  καθήκω, PAPASN, belong to, be fitting, be proper 22.  βούλησις, fem., will

αὐτοῦ ποιοῦντές τι θάνατον τὸ πρόστιμον23 ἔχουσιν. 4 ὁρᾶτε, ἀδελφοί· ὅσῳ πλείονος κατηξιώθημεν24 γνώσεως,25 τοσούτῳ26 μᾶλλον ὑποκείμεθα27 κινδύνῳ.28

42 Οἱ ἀπόστολοι ἡμῖν εὐηγγελίσθησαν

ἀπὸ τοῦ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς ἀπὸ τοῦ θεοῦ ἐξεπέμφθη.29 2 ὁ Χριστὸς οὖν ἀπὸ τοῦ θεοῦ καὶ οἱ ἀπόστολοι ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ· ἐγένοντο οὖν ἀμφότερα30 εὐτάκτως31 ἐκ θελήματος θεοῦ. 3 παραγγελίας32 οὖν λαβόντες καὶ πληροφορηθέντες33 διὰ τῆς ἀναστάσεως τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ πιστωθέντες34 ἐν τῷ λόγῳ τοῦ θεοῦ, μετὰ πληροφορίας35 πνεύματος ἁγίου ἐξῆλθον εὐαγγελιζόμενοι, τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ μέλλειν ἔρχεσθαι. 4 κατὰ χώρας36 οὖν καὶ πόλεις κηρύσσοντες καθίστανον37 τὰς ἀπαρχὰς38 αὐτῶν, δοκιμάσαντες39 τῷ πνεύματι, εἰς ἐπισκόπους40 καὶ διακόνους41 τῶν μελλόντων πιστεύειν. 5 καὶ τοῦτο οὐ καινῶς·42 ἐκ γὰρ δὴ43 πολλῶν χρόνων 23.  πρόστιμον, neut., fine, penalty 24. καταξιόω, 1PAPI, consider worthy 25.  γνῶσις, fem., knowledge 26.  τοσοῦτος, pron., so great, so many, so 27. ὑπόκειμαι, 1PPPI, be exposed to, be subject to 28.  κίνδυνος, masc., risk, danger 29. ἐκπέμπω, 3SAPI, send out 30.  ἀμφότεροι, adj., both 31.  εὐτάκτως, adv., in good order 32.  παραγγελία, fem., instruction, order, command 33.  πληροφορέω, APPNPM, fill completely, convince fully 34.  πιστόω, APPNPM, be convinced, feel confidence, persuade 35.  πληροφορία, fem., full assurance, certainty 36.  χώρα, fem., land, region, countryside 37. καθίστημι, 3PIAI, establish, put in charge, appoint 38.  ἀπαρχή, fem., first fruits 39.  δοκιμάζω, AAPNPM, approve, examine, test 40.  ἐπίσκοπος, masc., overseer, bishop 41.  διάκονος, masc., servant, minister, deacon 42.  καινῶς, adv., newly, new, recent 43.  δή, part., now, then, indeed

267

268

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐγέγραπτο περὶ ἐπισκόπων καὶ διακόνων. οὕτως γάρ που1 λέγει ἡ γραφή· Καταστήσω2 τοὺς ἐπισκόπους αὐτῶν ἐν δικαιοσύνῃ καὶ τοὺς διακόνους αὐτῶν ἐν πίστει.

43 Καὶ τί θαυμαστόν,3 εἰ οἱ ἐν Χριστῷ

πιστευθέντες παρὰ θεοῦ ἔργον τοιοῦτο κατέστησαν4 τοὺς προειρημένους;5 ὅπου καὶ ὁ μακάριος πιστὸς θεράπων6 ἐν ὅλῳ τῷ οἴκῳ Μωϋσῆς τὰ διατεταγμένα7 αὐτῷ πάντα ἐσημειώσατο8 ἐν ταῖς ἱεραῖς9 βίβλοις,10 ᾧ καὶ ἐπηκολούθησαν11 οἱ λοιποὶ προφῆται, συνεπιμαρτυροῦντες12 τοῖς ὑπʼ αὐτοῦ νενομοθετημένοις.13 2 ἐκεῖνος γάρ, ζήλου14 ἐμπεσόντος15 περὶ τῆς ἱερωσύνης16 καὶ στασιαζουσῶν17 τῶν φυλῶν,18 ὁποία19 αὐτῶν εἴη τῷ ἐνδόξῳ20 ὀνόματι κεκοσμημένη,21 ἐκέλευσεν22 τοὺς 1.  πού, part., somewhere 2. καθίστημι, 1SFAI, establish, put in charge, appoint 3.  θαυμαστός, adj., marvelous, wonderful, amazing 4. καθίστημι, 3PAAI, establish, put in charge, appoint 5.  προερέω, RPPAPM, say beforehand, already say, mention previously 6.  θεράπων, masc., attendant, servant 7.  διατάσσω, RPPAPN, direct, give orders 8. σημειόω, 3SAMI, show, make note, write 9.  ἱερός, adj., holy, sacred 10.  βίβλος, fem., book, scroll 11. ἐπακολουθέω, 3PAAI, follow after, follow 12.  συνεπιμαρτυρέω, PAPNPM, testify at the same time, testify together 13.  νομοθετέω, RPPDPM, legislate, give laws 14.  ζῆλος, masc., zeal, envy, jealousy 15.  ἐμπίπτω, AAPGSM, attack, fall in, fall 16.  ἱερωσύνη, fem., priestly office, priesthood 17.  στασιάζω, PAPGPF, stir up sedition, rebel, revolt 18.  φυλή, fem., tribe 19.  ὁποῖος, adj., of what sort, what kind, about which 20.  ἔνδοξος, adj., honored, splendid, glorious 21.  κοσμέω, RPPNSF, decorate, make neat, order, arrange 22. κελεύω, 3SAAI, order, command

δώδεκα φυλάρχους23 προσενεγκεῖν αὐτῷ ῥάβδους24 ἐπιγεγραμμένας25 ἑκάστης φυλῆς26 κατʼ ὄνομα καὶ λαβὼν αὐτὰς ἔδησεν καὶ ἐσφράγισεν27 τοῖς δακτυλίοις28 τῶν φυλάρχων,29 καὶ ἀπέθετο30 αὐτὰς εἰς τὴν σκηνὴν31 τοῦ μαρτυρίου32 ἐπὶ τὴν τράπεζαν33 τοῦ θεοῦ. 3 καὶ κλείσας34 τὴν σκηνὴν ἐσφράγισεν35 τὰς κλεῖδας36 ὡσαύτως37 καὶ τὰς ῥάβδους, 4 καὶ εἶπεν αὐτοῖς· Ἄνδρες ἀδελφοί, ἧς ἂν φυλῆς38 ἡ ῥάβδος βλαστήσῃ,39 ταύτην ἐκλέλεκται40 ὁ θεὸς εἰς τὸ ἱερατεύειν41 καὶ λειτουργεῖν42 αὐτῷ. 5 πρωΐας43 δὲ γενομένης συνεκάλεσεν44 πάντα τὸν Ἰσραήλ, τὰς ἑξακοσίας45 χιλιάδας46 τῶν ἀνδρῶν, καὶ ἐπεδείξατο47 τοῖς φυλάρχοις48 τὰς σφραγῖδας,49 καὶ ἤνοιξεν τὴν σκηνὴν 23.  φύλαρχος, masc., tribal chief, head of a tribe 24.  ῥάβδος, fem., rod, staff 25.  ἐπιγράφω, RPPGSF, record, write upon, inscribe 26.  φυλή, fem., tribe 27. σφραγίζω, 3SAAI, seal 28.  δακτύλιος, masc., ring, signet ring 29.  φύλαρχος, masc., tribal chief, head of a tribe 30. ἀποτίθημι, 3SAMI, lay aside, put away 31.  σκηνή, fem., tent 32.  μαρτύριον, neut., testimony 33.  τράπεζα, fem., table 34.  κλείω, AAPNSM, close, shut 35. σφραγίζω, 3SAAI, seal 36.  κλείς, fem., key 37.  ὡσαύτως, adv., similarly, in like manner, likewise, 38.  φυλή, fem., tribe 39. βλαστάνω, 3SAAS, grow, bud, sprout 40. ἐκλέγομαι, 3SRPI, elect, choose 41.  ἱερατεύω, PAN, perform the service of a priest, hold the office of a priest, be a priest 42.  λειτουργέω, PAN, perform public duties, serve 43.  πρωΐα, fem., early morning 44. συγκαλέω, 3SAAI, call together, summon 45.  ἑξακόσιοι, adj., six hundred 46.  χιλιάς, adj., a thousand 47. ἐπιδείκνυμι, 3SAMI, point out, exhibit, display, show 48.  φύλαρχος, masc., tribal chief, head of a tribe 49.  σφραγίς, fem., seal

1 clement τοῦ μαρτυρίου καὶ προεῖλεν1 τὰς ῥάβδους καὶ εὑρέθη ἡ ῥάβδος Ἀαρὼν2 οὐ μόνον βεβλαστηκυῖα,3 ἀλλὰ καὶ καρπὸν ἔχουσα. 6 τί δοκεῖτε, ἀγαπητοί; οὐ προῄδει4 Μωϋσῆς τοῦτο μέλλειν ἔσεσθαι; μάλιστα5 ᾔδει· ἀλλʼ ἵνα μὴ ἀκαταστασία6 γένηται ἐν τῷ Ἰσραήλ, οὕτως ἐποίησεν, εἰς τὸ δοξασθῆναι τὸ ὄνομα τοῦ ἀληθινοῦ7 καὶ μόνου θεοῦ· ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.

44 Καὶ οἱ ἀπόστολοι ἡμῶν ἔγνωσαν διὰ

τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅτι ἔρις8 ἔσται ἐπὶ τοῦ ὀνόματος τῆς ἐπισκοπῆς.9 2 διὰ ταύτην οὖν τὴν αἰτίαν10 πρόγνωσιν11 εἰληφότες τελείαν12 κατέστησαν13 τοὺς προειρημένους,14 καὶ μεταξὺ15 ἐπινομὴν16 δεδώκασιν, ὅπως, ἐὰν κοιμηθῶσιν,17 διαδέξωνται18 ἕτεροι δεδοκιμασμένοι19 ἄνδρες τὴν λειτουργίαν20 αὐτῶν. 3 τοὺς οὖν κατασταθέντας21 ὑπʼ ἐκείνων ἢ 1. προαιρέω, 3SAAI, bring forth, take out 2.  Ἀαρών, indecl., Aaron 3.  βλαστάνω, RPPNSF, grow, bud, sprout 4. πρόοιδα, 3SLAI, foresee, know in advance 5.  μάλιστα, adv., above all, most of all, especially 6.  ἀκαταστασία, fem., disorder, disturbance, insurrection 7.  ἀληθινός, adj., authentic, genuine, true 8.  ἔρις, fem., contention, discord, strife 9.  ἐπισκοπή, fem., watching over, supervision, bishop, office of the bishop 10.  αἰτία, fem., charge, cause, reason 11.  πρόγνωσις, fem., foreknowledge, perceiving beforehand, know in advance 12.  τέλειος, adj., mature, perfect, complete 13. καθίστημι, 3PAAI, establish, put in charge, appoint 14.  προερέω, RPPAPM, say beforehand, already say, mention previously 15.  μεταξύ, adv., in the midst, between, next, afterwards 16.  ἐπινομή, fem., rule 17. κοιμάω, 3PAPS, fall asleep, sleep, die 18. διαδέχομαι, 3PAMS, receive in turn, take one’s place, succeed 19.  δοκιμάζω, RPPNPM, approve, examine, test 20.  λειτουργία, fem., public duty, ministry, service 21.  καθίστημι, APPAPM, establish, put in

μεταξὺ22 ὑφʼ ἑτέρων ἐλλογίμων23 ἀνδρῶν συνευδοκησάσης24 τῆς ἐκκλησίας πάσης, καὶ λειτουργήσαντας25 ἀμέμπτως26 τῷ ποιμνίῳ27 τοῦ Χριστοῦ μετὰ ταπεινοφροσύνης,28 ἡσύχως29 καὶ ἀβαναύσως,30 μεμαρτυρημένους τε πολλοῖς χρόνοις ὑπὸ πάντων, τούτους οὐ δικαίως31 νομίζομεν32 ἀποβάλλεσθαι33 τῆς λειτουργίας.34 4 ἁμαρτία γὰρ οὐ μικρὰ ἡμῖν ἔσται, ἐὰν τοὺς ἀμέμπτως35 καὶ ὁσίως36 προσενεγκόντας τὰ δῶρα τῆς ἐπισκοπῆς37 ἀποβάλωμεν.38 5 μακάριοι οἱ προοδοιπορήσαντες39 πρεσβύτεροι, οἵτινες ἔγκαρπον40 καὶ τελείαν41 ἔσχον τὴν ἀνάλυσιν·42 οὐ γὰρ εὐλαβοῦνται43 μή τις αὐτοὺς μεταστήσῃ44 ἀπὸ τοῦ ἱδρυμένου45 charge, appoint 22.  μεταξύ, adv., in the midst, between, next, afterwards 23.  ἐλλόγιμος, adj., reputable 24.  συνευδοκέω, AAPGSF, agree with, approve of 25.  λειτουργέω, AAPAPM, perform public duty, minister, serve 26.  ἀμέμπτως, adv., blamelessly 27.  ποίμνιον, neut., flock of sheep, flock 28.  ταπεινοφροσύνη, fem., humility 29.  ἡσύχως, adv., quietly 30.  ἀβαναύσως, adv., unselfishly 31.  δικαίως, adv., rightly, justly, uprightly 32. νομίζω, 1PPAI, think, consider 33.  ἀποβάλλω, PMN, take off, throw away, dispose, remove 34.  λειτουργία, fem., public duty, ministry, service 35.  ἀμέμπτω, adv., blameless, blamelessly 36.  ὁσίως, adv., devoutly, in holiness 37.  ἐπισκοπή, fem., watching over, supervision, bishop, office of the bishop 38. ἀποβάλλω, 1PAAS, take off, throw away, dispose, remove 39.  προοδοιπορέω, AAPNPM, die before now 40.  ἔγκαρπος, adj., fruitful 41.  τέλειος, adj., mature, complete, perfect 42.  νάλυσις, fem., departure 43. εὐλαβέομαι, 3PPPI, have respect of, have reverence, be afraid 44. μεθίστημι, 3SAAS, change, transfer, remove 45.  ἱδρύω, RPPGSM, be seated, establish

269

270

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s αὐτοῖς τόπου. 6 ὁρῶμεν γάρ, ὅτι ἐνίους1 ὑμεῖς μετηγάγετε2 καλῶς πολιτευομένους3 ἐκ τῆς ἀμέμπτως4 αὐτοῖς τετιμημένης5 λειτουργίας.6

45 Φιλόνεικοι7 ἔστε, ἀδελφοί, καὶ ζηλωταὶ8

περὶ τῶν ἀνηκόντων9 εἰς σωτηρίαν. 2 ἐγκεκύφατε10 εἰς τὰς ἱερὰς11 γραφάς, τὰς ἀληθεῖς,12 τὰς διὰ τοῦ πνεύματος τοῦ ἁγίου. 3 ἐπίστασθε,13 ὅτι οὐδὲν ἄδικον14 οὐδὲ παραπεποιημένον15 γέγραπται ἐν αὐταῖς. οὐχ εὑρήσετε δικαίους ἀποβεβλημένους16 ἀπὸ ὁσίων17 ἀνδρῶν. 4 ἐδιώχθησαν δίκαιοι, ἀλλʼ ὑπό ἀνόμων·18 ἐφυλακίσθησαν,19 ἀλλʼ ὑπὸ ἀνοσίων·20 ἐλιθάσθησαν21 ὑπὸ παρανόμων22 ἀπεκτάνθησαν ὑπὸ τῶν μιαρὸν23 καὶ ἄδικον24 ζῆλον25 ἀνειληφότων.26 1.  ἔνιοι, adj., several, some 2. μετάγω, 2PAAI, guide, move, remove 3.  πολιτεύω, PMPAPM, be a citizen, live one’s life, live 4.  ἀμέμπτως, adv., blamelessly 5.  τιμάω, RPPGSF, honor, hold in honor 6.  λειτουργία, fem., public duty, ministry, service 7.  φιλόνεικος, adj., quarrelsome, contentious 8.  ζηλωτής, masc., envious, jealous, zealous 9.  ἀνήκω, PAPGPM, it is fitting, belong to, relate 10. ἐγκύπτω, 2PRAI, examine, stoop down and look into, look closely 11.  ἱερός, fem., holy, sacred 12.  ἀληθής, adj., truthful, true 13. ἐπίσταμαι, 2PPPI, understand, know 14.  ἄδικος, adj., unjust, unrighteous 15.  παραποιέω, RPPNSN, make false, falsify, counterfeit 16.  ἀποβάλλω, RPPAPM, take off, throw away, dispose, remove 17.  ὅσιος, adj., pleasing to God, holy 18. ἄνομος, adj., lawless 19. φυλακίζω, 3PAPI, imprison 20.  ἄνόσιος, adj, profane, unholy 21. λιθάζω, 3PAPI, fling stones, stone 22.  παράνομος, adj., violent, lawless, unlawful 23.  μιαρός, adj., abominable, foul, vile, depraved 24.  ἄδικος, adj., unrighteous, unjust 25.  ζῆλος, masc., zeal, jealousy, envy 26.  ἀναλαμβάνω, RAPGPM, take up, take to

5 ταῦτα πάσχοντες εὐκλεῶς27 ἤνεγκαν. 6

τί γὰρ εἴπωμεν, ἀδελφοί; Δανιὴλ28 ὑπὸ τῶν φοβουμένων τὸν θεὸν ἐβλήθη εἰς λάκκον29 λεόντων;30 7 ἡ Ἀνανίας31 καὶ Ἀζαρίας32 καὶ Μισαὴλ33 ὑπὸ τῶν θρησκευόντων34 τὴν μεγαλοπρεπῆ35 καὶ ἔνδοξον36 θρησκείαν37 τοῦ ὑψίστου38 κατείρχθησαν39 εἰς κάμινον40 πυρός; μηθαμῶς41 τοῦτο γένοιτο. τίνες οὖν οἱ ταῦτα δράσαντες42 οἱ στυγητοὶ43 καὶ πάσης κακίας44 πλήρεις45 εἰς τοσοῦτο46 ἐξήρισαν47 θυμοῦ,48 ὥστε τοὺς ἐν ὁσίᾳ49 καὶ ἀμώμῳ50 προθέσει51 δουλεύοντας52 τῷ θεῷ εἰς αἰκίαν53 περιβαλεῖν,54 μὴ εἰδότες ὅτι ὁ ὕψιστος55 oneself, adopt, embrace 27.  εὐκλεῶς, adv., gloriously 28.  Δανιήλ, indecl., Daniel 29.  λάκκος, masc., pit, cistern, den 30.  λέων, masc., lion 31.  Ἀνανίας, indecl., Ananias, Hananiah 32.  Ἀζαρίας, indecl., Azarias, Azariah 33.  Μισαήλ, indecl., Mishael 34.  θρησκεύω, PAPGPM, perform a religious observance, worship 35.  μεγαλοπρεπής, adj., glorious, majestic, magnificent 36.  ἔνδοξος, fem., held in esteem, splendid, glorious 37.  θρησκεία, fem., worship 38.  ὕψιστος, adj., loftiest, highest, most high 39. κατείργω, 3PAPI, shut up, enclose 40.  κάμινος, fem., oven, kiln, furnace 41.  μηδαμῶς, adv., certainly not, by no means 42.  δράω, AAPNPM, do, accomplish 43.  στυγητός, adj., loathsome, despicable 44.  κακία, fem., malice, wickedness, evil 45.  πλήρης, adj., infected by, filled, full 46.  τοσοῦτος, pron., so great, so many, so much 47. ἐξερίζω, 3PAAI, be contentious, rouse 48.  θυμός, masc., wrath, anger 49.  ὅσιος, adj., pleasing to God, holy 50.  ἄμωμος, adj., blameless 51.  πρόθεσις, fem., plan, purpose, resolve 52.  δουλεύω, PAPAPM, be subject, be a slave, serve 53.  αἰκία, fem., mistreatment, torture 54.  περιβάλλω, AAN, dress, clothe, put on, adorn 55.  ὕψιστος, adj., loftiest, highest, most high

1 clement ὑπέρμαχος1 καὶ ὑπερασπιστής2 ἐστιν τῶν ἐν καθαρᾷ3 συνειδήσει4 λατρευόντων5 τῷ παναρέτῳ6 ὀνόματι αὐτοῦ· ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν. 8 οἱ δὲ ὑπομένοντες7 ἐν πεποιθήσει8 δόξαν καὶ τιμὴν ἐκληρονόμησαν,9 ἐπήρθησάν10 τε καὶ ἔγγραφοι11 ἐγένοντο ἀπό τοῦ θεοῦ ἐν τῷ μνημοσύνῳ12 αὐτοῦ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.

46 Τοιούτοις οὖν ὑποδείγμασιν13

κολληθῆναι14 καὶ ἡμᾶς δεῖ, ἀδελφοί. 2 γέγραπται γάρ· Κολλᾶσθε15 τοῖς ἁγίοις, ὅτι οἱ κολλώμενοι16 αὐτοῖς ἁγιασθήσονται.17 3 καὶ πάλιν ἐν ἑτέρῳ τόπῳ λέγει· Μετὰ ἀνδρὸς ἀθῴου ἀθῷος18 ἔσῃ καὶ μετὰ ἐκλεκτοῦ19 ἐκλεκτὸς ἔσῃ, καὶ μετὰ στρεβλοῦ20 διαστρέψεις.21 4 κολληθῶμεν22 οὖν τοῖς ἀθῷοις καὶ δικαίοις· εἰσὶν δὲ οὗτοι

1.  ὑπέρμαχος, adj., defender, champion 2.  ὑπερασπιστής, masc., protector 3.  καθαρός, adj., spotless, clean, pure 4.  συνείδησις, fem., awareness, consciousness 5.  λατρεύω, PAPGPM, worship, serve 6.  πανάρετος, adj., most excellent 7.  ὑπομένω, PAPNPM, wait upon, endure 8.  πεποίθησις, fem., trust, boldness, confidence 9. κληρονομέω, 3PAAI, come into possession of, inherit 10. ἐπαίρω, 3PAPI, raise up, lift up, exalt 11.  ἔγγραφος, adj., written, recorded 12.  μνημόσυνον, neut., remembrance, memorial 13.  ὑπόδειγμα, neut., pattern, model, example 14.  κολλάω, APN, join to, unite with, cling to 15. κολλάω, 2PPAM, join to, unite with, cling to 16.  κολλάω, PPPNPM, join to, unite with, cling to 17. ἁγιάζω, 3PFPI, make holy, sanctify 18.  ἀθῷος, adj., innocent 19.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 20.  στρεβλός, adj., crooked, twisted, corrupt, perverse 21. διαστρέφω, 2SFAI, turn in different ways, corrupt, pervert 22. κολλάω, 1PAPS, join to, unite with, cling to

ἐκλεκτοὶ τοῦ θεοῦ. 5 ἱνατί23 ἔρεις24 καὶ θυμοὶ25 καὶ διχοστασίαι26 καὶ σχίσματα27 πόλεμός28 τε ἐν ὑμῖν; 6 ἢ οὐχὶ ἕνα θεὸν ἔχομεν καὶ ἕνα Χριστὸν καὶ ἓν πνεῦμα τῆς χάριτος τὸ ἐκχυθὲν29 ἐφʼ ἡμᾶς; καὶ μία κλῆσις30 ἐν Χριστῷ̀ 7 ἱνατί31 διέλκομεν32 καὶ διασπῶμεν33 τὰ μέλη34 τοῦ Χριστοῦ καὶ στασιάζομεν35 πρὸς τὸ σῶμα τὸ ἴδιον, καὶ εἰς τοσαύτην36 ἀπόνοιαν37 ἐρχόμεθα, ὥστε ἐπιλαθέσθαι38 ἡμᾶς, ὅτι μέλη39 ἐσμὲν ἀλλήλων; μνήσθητε40 τῶν λόγων τοῦ κυρίου Ἰησοῦ. 8 εἶπεν γάρ· Οὐαὶ τῷ ἀνθρώπῳ ἐκείνῳ· καλὸν ἦν αὐτῷ, εἰ οὐκ ἐγεννήθη, ἢ ἕνα τῶν ἐκλεκτῶν41 μου σκανδαλίσαι·42 κρεῖττον43 ἦν αὐτῷ περιτεθῆναι44 μύλον45 καὶ καταποντισθῆναι46 εἰς τὴν θάλασσαν, ἢ ἕνα τῶν ἐκλεκτῶν μου διαστρέψαι.47 9 τὸ σχίσμα48 ὑμῶν πολλοὺς 23.  ἱνατί, conj., for what reason, why 24.  ἔρις, fem., contention, discord, strife 25.  θυμός, masc., wrath, anger 26.  διχοστασία, fem., sedition, dissension 27.  σχίσμα, neut., schism, division 28.  πόλεμος, masc., war, battle, fight 29.  ἐκχέω, APPASN, pour out 30.  κλῆσις, fem., calling 31.  νατί, conj., for what reason, why 32. διέλκω, 1PPAI, rend, tear apart, mangle 33. διασπάω, 1PPAI, tear asunder, tear up, mutilate 34.  μέλος, neut., body part, member 35. στασιάζω, 1PPAI, rebel, revolt 36.  τοσοῦτος, pron., so great, so many, so much 37.  ἀπόνοια, fem., senselessness, madness 38.  ἐπιλανθάνομαι, AMN, overlook, neglect, forget 39.  μέλος, neut., body part, member 40. μιμνῄσκομαι, 2PAPM, remember 41.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 42.  σκανδαλίζω, AAN, cause to sin, make stumble 43.  κρείττων, adj., better 44.  περιτίθημι, APN, place around 45.  μύλος, masc., millstone 46.  καταποντίζω, APN, drown, throw into the sea 47.  διαστρέφω, AAN, turn in different ways, corrupt, pervert 48.  σχίσμα, neut., schism, division

271

272

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s διέστρεψεν,1 πολλοὺς εἰς ἀθυμίαν2 ἔβαλεν, πολλοὺς εἰς δισταγμόν,3 τοὺς πάντας ἡμᾶς εἰς λύπην·4 καὶ ἐπίμονος5 ὑμῶν ἐστιν ἡ στάσις.6

47 Ἀναλάβετε7 τὴν ἐπιστολὴν8 τοῦ

μακαρίου Παύλου τοῦ ἀποστόλου. 2 τί πρῶτον ὑμῖν ἐν ἀρχῇ τοῦ εὐαγγελίου ἔγραψεν; 3 ἐπʼ ἀληθείας πνευματικῶς9 ἐπέστειλεν10 ὑμῖν περὶ ἑαυτοῦ τε καὶ Κηφᾶ11 τε καὶ Ἀπολλώ,12 διὰ τὸ καὶ τότε προσκλίσεις13 ὑμᾶς πεποιῆσθαι. 4 ἀλλʼ ἡ πρόσκλισις ἐκείνη ἥττονα14 ἁμαρτίαν ὑμῖν προσήνεγκεν· προσεκλίθητε15 γὰρ ἀποστόλοις μεμαρτυρημένοις καὶ ἀνδρὶ δεδοκιμασμένῳ16 παρʼ αὐτοῖς. 5 νυνὶ17 δὲ κατανοήσατε,18 τίνες ὑμᾶς διέστρεψαν19 καὶ τὸ σεμνὸν20 τῆς περιβοήτου21 φιλαδελφίας22

1. διαστρέφω, 3SAAI, turn in different ways, corrupt, pervert, 2.  ἀθυμία, fem., discouragement, hopelessness, despondency 3.  δισταγμός, masc., uncertainty, doubt 4.  λύπη, fem., pain, sorrow, grief 5.  ἐπίμονος, adj., permanent, lasts, persists 6.  στάσις, fem., faction, disunion, discord, strife 7. ἀναλαμβάνω, 2PAAM, take up 8.  ἐπιστολή, fem., epistle, letter 9.  πνευματικῶς, adv., spiritually 10. ἐπιστέλλω, 3SAAI, send to, inform by letter 11.  Κηφᾶς, masc., Cephas 12.  Ἀπολλῶς, masc., Apollos 13.  πρόσκλισις, fem., leaning against, inclination, partiality, partisan 14.  ἥσσων, adj., lesser, minor 15. προσκλίνω, 2PAPI, be attached to, join with 16.  δοκιμάζω, RPPDSM, test, examine, approve 17.  νυνί, adv., at this moment, now 18. κατανοέω, 2PAAM, understand, observe, consider 19. διαστρέφω, 3PAAI, turn in different ways, corrupt, pervert, 20.  σεμνός, adj., dignified, honorable, worthy of respect 21.  περιβόητος, adj., renown, well–known 22.  φιλαδελφία, fem., love for the brothers and sisters, brotherly love

ὑμῶν ἐμείωσαν.23 6 αἰσχρά,24 ἀγαπητοί, καὶ λίαν25 αἰσχρά, καὶ ἀνάξια26 τῆς ἐν Χριστῷ ἀγωγῆς27 ἀκούεσθαι, τὴν βεβαιοτάτην28 καὶ ἀρχαίαν29 Κορινθίων30 ἐκκλησίαν διʼ ἓν ἢ δύο πρόσωπα στασιάζειν31 πρὸς τοὺς πρεσβυτέρους. 7 καὶ αὕτη ἡ ἀκοὴ32 οὐ μόνον εἰς ἡμᾶς ἐχώρησεν,33 ἀλλὰ καὶ εἰς τοὺς ἑτεροκλινεῖς34 ὑπάρχοντας ἀφʼ ἡμῶν, ὥστε καὶ βλασφημίας35 ἐπιφέρεσθαι36 τῷ ὀνόματι κυρίου διὰ τὴν ὑμετέραν37 ἀφροσύνην,38 ἑαυτοῖς δὲ κίνδυνον39 ἐπεξεργάζεσθαι.40

48 Ἐξάρωμεν41 οὖν τοῦτο ἐν τάχει42

καὶ προσπέσωμεν43 τῷ δεσπότῃ44 καὶ κλαύσωμεν ἱκετεύοντες45 αὐτόν, ὅπως ἵλεως46 γενόμενος ἐπικαταλλαγῇ47 ἡμῖν καὶ ἐπὶ τὴν σεμνὴν48 τῆς φιλαδελφίας49 ἡμῶν 23. μειόω, 3PAAI, make smaller, lessen, diminish 24.  αἰσχρός, adj., shameful 25.  λίαν, adv., exceedingly, very 26.  ἀνάξιος, adj., unworthy 27.  ἀγωγή, fem., way of life, conduct 28.  βέβαιος, adj., sure, firm, steady, steadfast, most secure 29.  ἀρχαῖος, adj., from the beginning, ancient 30.  Κορίνθιος, adj., Corinthian 31.  στασιάζω, PAN, rebel, revolt 32.  ἀκοή, fem., report 33. χωρέω, 3SAAI, reach 34.  ἑτεροκλινής, adj., have a propensity for, leaning to one side, different allegiances 35.  βλασφημία, fem., slander, blasphemy 36.  ἐπιφέρω, PPN, inflict, bring on 37.  ὑμέτερος, pron., your 38.  ἀφροσύνη, fem., lack of sense, foolishness 39.  κίνδυνος, masc., danger 40.  ἐπεξεργάζομαι, PPN, cause 41. ἐξαίρω, 1PAAS, lift away, dispose, remove 42.  τάχος, neut., speed, swift, haste, quick 43. προσπίπτω, 1PAAS, fall down before 44.  δεσπότης, masc., lord, master 45.  ἱκετεύω, PAPNPM, supplicate, ask, implore, beg 46.  ἵλεως, adj., gracious, merciful 47. ἐπικαταλλάσσομαι, 3SAAS, be reconciled 48.  σεμνός, adj., honorable, dignified, worth of respect 49.  φιλαδελφία, fem., love of brother and sister, brotherly love

1 clement ἁγνὴν1 ἀγωγὴν2 ἀποκαταστήσῃ3 ἡμᾶς. 2 πύλη4 γὰρ δικαιοσύνης ἀνεῳγυῖα5 εἰς ζωὴν αὕτη, καθὼς γέγραπται· Ἀνοίξατέ6 μοι πύλας δικαιοσύνης, ἵνα εἰσελθὼν ἐν αὐταῖς ἐξομολογήσωμαι7 τῷ κυρίῳ. 3 αὕτη ἡ πύλη8 τοῦ κυρίου· δίκαιοι εἰσελεύσονται ἐν αὐτῇ. 4 πολλῶν οὖν πυλῶν ἀνεῳγυιῶν9 ἡ ἐν δικαιοσύνῃ αὕτη· ἐστὶν ἡ ἐν Χριστῷ, ἐν ᾗ μακάριοι πάντες οἱ εἰσελθόντες καὶ κατευθύνοντες10 τὴν πορείαν11 αὐτῶν ἐν ὁσιότητι12 καὶ δικαιοσύνῃ, ἀταράχως13 πάντα ἐπιτελοῦντες.14 5 ἤτω τις πιστός, ἤτω δυνατὸς γνῶσιν γνῶσις15 ἐξειπεῖν,16 ἤτω σοφὸς17 ἐν διακρίσει18 λόγων, ἤτω ἁγνὸς19 ἐν ἔργοις. 6 τοσούτῳ20 γὰρ μᾶλλον ταπεινοφρονεῖν21 ὀφείλει, ὅσῳ δοκεῖ μᾶλλον μείζων εἶναι, καὶ ζητεῖν τὸ κοινωφελὲς22 πᾶσιν, καὶ μὴ τὸ ἑαυτοῦ.

49 Ὁ ἔχων ἀγάπην ἐν Χριστῷ ποιησάτω τὰ τοῦ Χριστοῦ παραγγέλματα.23 2 τὸν

1.  ἁγνός, adj., pure, holy 2.  ἀγωγή, fem., way of life, conduct 3. ἀποκαθίστημι, 3SAAS, restore 4.  πύλη, fem., door, gate 5.  ἀνοίγνυμι, RAPNSF, open 6. ἀνοίγνυμι, 2PAAM, open 7. ἐξομολογέω, 1SAMS, admit, confess, praise 8.  πύλη, fem., door, gate 9.  ἀνοίγνυμι, RAPGPF, open 10.  κατευθύνω, PAPNPM, lead, direct 11.  πορεία, fem., way, path, journey 12.  ὁσιότης, masc., piety, holiness 13.  ἀταράχως, adv., without disorder, without confusion 14.  ἐπιτελέω, PAPNPM, finish, complete, accomplish 15.  γνῶσις, fem., knowledge 16.  ἐξεῖπον, AAN, express 17.  σοφός, adj., wise 18.  διάκρισις, fem., distinguishing, discernment 19.  ἁγνός, masc., holy, pure 20.  τοσοῦτος, pron., so much, so great 21.  ταπεινοφρονέω, PAN, be humble–minded, humble 22.  κοινωφελής, adj., of common utility, generally useful, common good 23.  παράγγελμα, neut. instruction, order,

δεσμὸν24 τῆς ἀγάπης τοῦ θεοῦ τίς δύναται ἐξηγήσασθαι;25 3 τὸ μεγαλεῖον26 τῆς καλλονῆς27 αὐτοῦ τίς ἀρκετὸς28 ἐξειπεῖν;29 4 τὸ ὕψος,30 εἰς ὃ ἀνάγει31 ἡ ἀγάπη, ἀνεκδιήγητόν32 ἐστιν. 5 ἀγάπη κολλᾷ33 ἡμᾶς τῷ θεῷ, ἀγάπη καλύπτει34 πλῆθος35 ἁμαρτιῶν, ἀγάπη πάντα ἀνέχεται,36 πάντα μακροθυμεῖ·37 οὐδὲν βάναυσον38 ἐν ἀγάπῃ, οὐδὲν ὑπερήφανον·39 ἀγάπη σχίσμα40 οὐκ ἔχει, ἀγάπη οὐ στασιάζει,41 ἀγάπη πάντα ποιεῖ ἐν ὁμονοίᾳ·42 ἐν τῇ ἀγάπῃ ἐτελειώθησαν43 πάντες οἱ ἐκλεκτοὶ44 τοῦ θεοῦ, δίχα45 ἀγάπης οὐδὲν εὐάρεστόν46 ἐστιν τῷ θεῷ. 6 ἐν ἀγάπῃ προσελάβετο47 ἡμᾶς ὁ δεσπότης·48 διὰ τὴν ἀγάπην, ἣν ἔσχεν πρὸς ἡμᾶς, τὸ αἷμα αὐτοῦ ἔδωκεν ὑπὲρ ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ὁ κύριος ἡμῶν ἐν θελήματι θεοῦ, καὶ τὴν σάρκα ὑπὲρ τῆς σαρκὸς ἡμῶν καὶ τὴν ψυχὴν ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν. command 24.  δεσμός, masc., fetter, bond 25.  ἐξηγέομαι, AMN, make known, describe, explain 26.  μεγαλεῖος, adj., magnificent, greatness 27.  καλλονή, fem., beauty 28.  ἀρκετός, adj., enough, sufficient, adequate 29.  ἐξεῖπον, AAN, express 30.  ὕψος, neut., height 31. ἀνάγω, 3SPAI, bring up, lead up 32.  ἀνεκδιήγητος, adj., indescribable 33. κολλάω, 3SPAI, cling to, join, unite 34. καλύπτω, 3SPAI, conceal, cover 35.  πλῆθος, neut., great number, multitude 36. ἀνέχω, 3SPMI, accepts without a complaint, tolerate, endure 37. μακροθυμέω, 3SPAI, longsuffering, bear, have patience for 38.  βάναυσος, adj., base, vulgar 39.  ὑπερήφανος, adj., haughty, arrogant 40.  σχίσμα, neut., schism, dissension, division 41. στασιάζω, 3SPAI, rebel, revolt 42.  ὁμόνοια, fem., agreement, unity, harmony 43. τελειόω, 3PAPI, finish, complete, perfect 44.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 45.  ἐκλεκτός, adv., without, apart from 46.  εὐάρεστος, adj., acceptable, pleasing 47. προσλαμβάνω, 3SAMI, accept, take, receive 48.  δεσπότης, masc., lord, master

273

274

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s

50 Ὁρᾶτε, ἀγαπητοί, πῶς μέγα καὶ

θαυμαστόν1 ἐστιν ἡ ἀγάπη, καὶ τῆς τελειότητος2 αὐτῆς οὐκ ἔστιν ἐξήγησις.3 2 τίς ἱκανὸς4 ἐν αὐτῇ εὑρεθῆναι, εἰ μὴ οὓς ἂν καταξιώσῃ5 ὁ θεός; δεώμεθα6 οὖν καὶ αἰτώμεθα ἀπὸ τοῦ ἐλέους7 αὐτοῦ, ἵνα ἐν ἀγάπῃ εὑρεθῶμεν δίχα8 προσκλίσεως9 ἀνθρωπίνης,10 ἄμωμοι.11 3 αἱ γενεαὶ πᾶσαι ἀπὸ Ἀδὰμ12 ἕως τῆσδε13 τῆς ἡμέρας παρῆλθον,14 ἀλλʼ οἱ ἐν ἀγάπῃ τελειωθέντες15 κατὰ τὴν τοῦ θεοῦ χάριν ἔχουσιν χῶρον16 εὐσεβῶν,17 οἳ φανερωθήσονται18 ἐν τῇ ἐπισκοπῇ19 τῆς βασιλείας τοῦ Χριστοῦ. 4 γέγραπται γάρ· Εἰσέλθετε εἰς τὰ ταμεῖα20 μικρὸν ὅσον ὅσον, ἕως οὗ παρέλθῃ21 ἡ ὀργὴ καὶ ὁ θυμός22 μου, καὶ μνησθήσομαι23 ἡμέρας ἀγαθῆς, καὶ ἀναστήσω ὑμᾶς ἐκ τῶν θηκῶν24 ὑμῶν. 5 μακάριοί ἐσμεν, ἀγαπητοί, εἰ τὰ προστάγματα25 τοῦ θεοῦ ἐποιοῦμεν 1.  θαυμαστός, adj., wondrous, marvelous, wonderful 2.  τελειότης, fem., completeness, perfection 3.  ἐξήγησις, fem., explanation, description 4.  ἱκανός, adj., enough, sufficient, adequate 5. καταξιόω, 3SAAS, consider worthy 6. δέομαι, 1PPPS, beg, ask, request 7.  ἔλεος, neut., compassion, mercy 8.  κλεκτός, adv., without, apart from 9.  πρόσκλισις, fem., leaning against, inclination, partiality 10.  ἀνθρώπινος, adj., human 11.  ἄμωμος, adj., blameless 12.  Ἀδάμ, indecl., Adam 13.  ὅδε, pron., such and such, this is what, this 14. παρέρχομαι, 3PAAI, pass away 15.  τελειόω, APPNPM, finish, complete, perfect 16.  χῶρος, masc., place, place among 17.  εὐσεβής, adj., pious, godly 18. φανερόω, 3PFPI, make manifest, show, reveal 19.  ἐπισκοπή, fem., watching over, visitation 20.  ταμεῖον, neut., storeroom, chamber, inner room 21. παρέρχομαι, 3SAAS, pass away 22.  θυμός, masc., wrath, anger 23. μιμνῄσκομαι, 1SFPI, remember 24.  θήκη, fem., grave 25.  πρόσταγμα, neut., ordinance, command, commandment

ἐν ὁμονοίᾳ26 ἀγάπης, εἰς τὸ ἀφεθῆναι ἡμῖν διʼ ἀγάπης τὰς ἁμαρτίας. 6 γέγραπται γάρ· Μακάριοι, ὧν ἀφέθησαν αἱ ἀνομίαι27 καὶ ὧν ἐπεκαλύφθησαν28 αἱ ἁμαρτίαι· μακάριος ἀνήρ, οὗ οὐ μὴ λογίσηται κύριος ἁμαρτίαν, οὐδέ ἐστιν ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ δόλος.29 7 οὗτος ὁ μακαρισμὸς30 ἐγένετο ἐπὶ τοὺς ἐκλελεγμένους31 ὑπὸ τοῦ θεοῦ διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ κυρίου ἡμῶν, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.

51 Ὅσα οὖν παρεπέσαμεν32 καὶ ἐποιήσαμεν

διά τινας παρεμπτώσεις33 τοῦ ἀντικειμένου,34 ἀξιώσωμεν35 ἀφεθῆναι ἡμῖν. καὶ ἐκεῖνοι δέ, οἵτινες ἀρχηγοὶ36 στάσεως37 καὶ διχοστασίας38 ἐγενήθησαν, ὀφείλουσιν τὸ κοινὸν39 τῆς ἐλπίδος σκοπεῖν.40 2 οἱ γὰρ μετὰ φόβου καὶ ἀγάπης πολιτευόμενοι41 ἑαυτοὺς θέλουσιν μᾶλλον αἰκίαις42 περιπίπτειν43 ἢ τοὺς πλησίον·44 μᾶλλον δὲ ἑαυτῶν κατάγνωσιν45 φέρουσιν ἢ τῆς παρεδεδομένης ἡμῖν καλῶς καὶ δικαίως46 ὁμοφωνίας,47 3 καλὸν 26.  ὁμόνοια, fem., agreement, unity, harmony 27.  ἀνομία, fem., lawless act, transgression 28. ἐπικαλύπτω, 3PAPI, cover over 29  δόλος, masc., deceit 30.  μακαρισμός, masc., blessing 31.  ἐκλέγομαι, RPPAPM, elect, choose 32. παραπίπτω, 1PAAI, fall away 33.  παρέμπτωσις, fem., insidious plot 34.  ἀντίκειμαι, PMPGSM, set against, oppose 35. ἀξιόω, 1PAAS, consider worthy 36.  ἀρχηγός, masc., originator, founder, ruler, leader 37.  στάσις, fem., strife, insurrection, rebellion 38.  διχοστασία, fem., sedition, dissension 39.  κοινός, adj., common 40.  σκοπέω, PAN, look out, contemplate, pay careful attention to 41.  πολιτεύομαι, PMPNPM, have one’s citizenship, live, lead one’s life, 42.  αἰκία, fem., injurious treatment, torture, mistreatment 43.  περιπίπτω, PAN, fall into, encounter 44.  πλησίον, adv., neighbor 45.  κατάγνωσις, fem., condemnation 46.  δικαίως, adv., justly, uprightly, rightly 47.  ὁμοφωνία, fem., unison, harmony

1 clement γὰρ ἀνθρώπῳ ἐξομολογεῖσθαι1 περὶ τῶν παραπτωμάτων2 ἢ σκληρῦναι3 τὴν καρδίαν αὐτοῦ, καθῶς ἐσκληρύνθη4 ἡ καρδία τῶν στασιαζόντων5 πρὸς τὸν θεράποντα6 τοῦ θεοῦ Μωϋσῆν, ὧν τὸ κρίμα7 πρόδηλον8 ἐγενήθη, 4 κατέβησαν γὰρ εἰς ᾅδου9 ζῶντες, καὶ θάνατος ποιμανεῖ10 αὐτούς. 5 Φαραὼ11 καὶ ἡ στρατιὰ12 αὐτοῦ καὶ πάντες οἱ ἡγούμενοι13 Αἰγύπτου,14 τά τε ἅρματα15 καὶ οἱ ἀνάβαται16 αὐτῶν οὐ διʼ ἄλλην τινὰ αἰτίαν17 ἐβυθίσθησαν18 εἰς θάλασσαν ἐρυθρὰν19 καὶ ἀπώλοντο,20 ἀλλὰ διὰ τὸ σκληρυνθῆναι21 αὐτῶν τὰς ἀσυνέτους22 καρδίας μετὰ τὸ γενέσθαι τὰ σημεῖα καὶ τὰ τέρατα23 ἐν γῇ Αἰγύπτου24 διὰ τοῦ θεράποντος25 τοῦ θεοῦ Μωϋσέως.

1.  ἐξομολογέω, PMN, admit, acknowledge, confess 2.  παράπτωμα, neut., wrongdoing, sin, transgression 3.  σκληρύνω, AAN, harden 4. σκληρύνω, 3SAPI, harden 5.  στασιάζω, PAPGPM, revolt, rebel 6.  θεράπων, masc., attendant, servant 7.  κρίμα, neut., judgment 8.  πρόδηλος, adj., clear, evident, known to all 9.  ᾅδης, masc., grave, Hades 10. ποιμαίνω, 3SFAI, tend, shepherd 11.  Φαραώ, indecl., Pharaoh 12.  στρατιά, fem., land force, host, army 13.  ἡγέομαι, PMPNPM, lead 14.  Αἴγυπτος, fem., Egypt 15.  ἅρμα, neut., war chariot, chariot 16.  ἀναβάτης, masc., horseman, rider, driver 17.  αἰτία, fem., cause, reason 18. βυθίζω, 3PAPI, drown, sink, plunge into 19.  ἐρυθρός, adj., red 20. ἀπόλλυμι, 3PAMI, perish, destroy, destroy utterly 21.  σκληρύνω, APN, harden 22.  ἀσύνετος, adj., senseless, foolish 23.  τέρας, neut., wonder 24.  Αἴγυπτος, fem., Egypt 25.  θεράπων, masc., attendant, servant

52 Ἀπροσδεής,26 ἀδελφοί, ὁ δεσπότης27

ὑπάρχει τῶν ἁπάντων· οὐδὲν οὐδενὸς χρῄζει28 εἰ μὴ τὸ ἐξομολογεῖσθαι29 αὐτῷ. 2 φησὶν γὰρ ὁ ἐκλεκτὸς30 Δαυείδ· Ἐξομολογήσομαι31 τῷ κυρίῳ, καὶ ἀρέσει32 αὐτῷ ὑπέρ μόσχον33 νέον34 κέρατα35 ἐκφέροντα36 καὶ ὁπλάς·37 ἰδέτωσαν πτωχοὶ καὶ εὐφρανθήτωσαν.38 3 καὶ πάλιν λέγει· Θῦσον39 τῷ θεῷ θυσίαν40 αἰνέσεως41 καὶ ἀπόδος τῷ ὑψίστῳ42 τὰς εὐχάς43 σου· καὶ ἐπικάλεσαί44 με ἐν ἡμέρᾳ θλίψεώς σου, καὶ ἐξελοῦμαι45 σε, καὶ δοξάσεις με. 4 θυσία46 γὰρ τῷ θεῷ πνεῦμα συντετριμμένον.47

53 Ἐπίστασθε48 γὰρ καὶ καλῶς ἐπίστασθε τὰς ἱερὰς49 γραφάς, ἀγαπητοί, καὶ ἐγκεκύφατε50 εἰς τὰ λόγια51 τοῦ θεοῦ. πρὸς ἀνάμνησιν52 οὖν ταῦτα γράφομεν.

26.  ἀπροσδεής, adj., self–sufficient, without need, needing nothing 27.  δεσπότης, masc., lord, master 28. χρῄζω, 3SPAI, want, lack, need 29.  ἐξομολογέω, PMN, confess, acknowledge, praise 30.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 31. ἐξομολογέω, 1SFMI, confess, acknowledge, praise 32. ἀρέσκω, 3SFAI, satisfy, please 33.  μόσχος, masc., ox, calf, young bull 34.  κέρας, adj., new, young 35.  κέρας, neut., horn 36.  ἐκφέρω, PAPAPN, bring out, produce, bear 37.  ὁπλή, fem., solid hoof, hoof 38. εὐφραίνω, 3PAPM, gladden, celebrate, rejoice 39. θύω, 2SAPM, offer, sacrifice 40.  θυσία, fem., offering, sacrifice 41.  αἴνεσις, fem., praise 42.  ὕψιστος, adj., highest, most high 43.  ἐπικαλέω, fem., prayer, vow 44. ἐπικαλέω, 2SAMM, call, call upon 45. ἐξαιρέω, 1SFMI, take out of, rescue, deliver 46.  θυσία, fem., offering, sacrifice 47.  συντρίβω, RPPASN, shatter, crush, break 48. ἐπίσταμαι, 2PPPI, understand, know 49.  ἱερός, adj., holy, sacred 50. ἐγκύπτω, 2PRAI, examine, stoop down and look into, look closely 51.  λόγιον, neut., oracle, word, saying 52.  ἀνάμνησις, fem., calling to mind, reminder

275

276

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s 2 Μωϋσέως γὰρ ἀναβάντος εἰς τὸ ὄρος

καὶ ποιήσαντος τεσσαράκοντα1 ἡμέρας καὶ τεσσαράκοντα νύκτας ἐν νηστείᾳ2 καὶ ταπεινώσει,3 εἶπεν πρὸς αὐτὸν ὁ θεός· Κατάβηθι τὸ τάχος4 ἐντεῦθεν,5 ὅτι ἠνόμησεν6 ὁ λαός σου, οὓς ἐξήγαγες7 ἐκ γῆς Αἰγύπτου·8 παρέβησαν9 ταχὺ10 ἐκ τῆς ὁδοῦ ἧς ἐντείλω11 αὐτοῖς, ἐποίησαν ἑαυτοῖς χωνεύματα.12 3 καὶ εἶπεν κύριος πρὸς αὐτόν· Λελάληκα πρός σε ἅπαξ13 καὶ δὶς14 λέγων· Ἑώρακα τὸν λαὸν τοῦτον, καὶ ἰδού ἐστιν σκληροτράχηλος·15 ἔασόν16 με ἐξολεθρεῦσαι17 αὐτούς, καὶ ἐξαλείψω18 τὸ ὄνομα αὐτῶν ὑποκάτωθεν19 τοῦ οὐρανοῦ, καὶ ποιήσω σε εἰς ἔθνος μέγα καὶ θαυμαστὸν20 καὶ πολὺ μᾶλλον ἢ τοῦτο. 4 καὶ εἶπεν Μωϋσῆς· Μηδαμῶς,21 κύριε· ἄφες τὴν ἁμαρτίαν τῷ λαῷ τούτῳ, ἢ κἀμὲ ἐξάλειψον22 ἐκ βίβλου23 ζώντων. 5 ὢ μεγάλης ἀγάπης, ὢ τελειότητος24 ἀνυπερβλήτου.25 1.  τεσσεράκοντα, num., forty 2.  νηστεία, fem., fast, fasting 3.  ταπείνωσις, fem., humility 4.  τάχος, neut., speed, swift, haste, quick 5.  ἐντεῦθεν, adv., from here 6. ἀνομέω, 3SAAI, act lawlessly 7. ἐξάγω, 2SAAI, bring out, lead out 8.  Αἴγυπτος, fem., Egypt 9. παραβαίνω, 3PAAI, go aside, turn away 10.  ταχύς, adv., swiftly, quickly 11. ἐντέλλω, 2SAMI, command 12.  χώνευμα, neut., molten image, cast image 13.  ἅπαξ, adv., once 14.  δίς, adv., twice 15.  σκληροτράχηλος, masc., stiff–necked, stubborn 16. ἐάω, 2SAAM, permit, let, allow 17.  ἐξολεθρεύω, AAN, root out, destroy utterly 18. ἐξαλείφω, 1SFAI, remove, erase, wipe out 19.  ὑποκάτωθεν, adv., from under, underneath 20.  θαυμαστός, adj., marvelous, wonderful, wondrous 21.  μηδαμῶς, adv., certainly not, by now means 22. ἐξαλείφω, 2SAAM, remove, erase, wipe out 23.  βίβλος, fem., book, scroll 24.  τελειότης, fem., completeness, perfection 25.  ἀνυπέρβλητος, adj., unsurpassable

παρρησιάζεται26 θεράπων27 πρὸς κύριον, αἰτεῖται ἄφεσιν28 τῷ πλήθει,29 ἢ καὶ ἑαυτὸν ἐξαλειφθῆναι30 μετʼ αὐτῶν ἀξιοῖ.31

54 Τίς οὖν ἐν ὑμῖν γενναῖος,32 τίς

εὔσπλαγχνος,33 τίς πεπληροφορημένος34 ἀγάπης; 2 εἰπάτω· Εἰ διʼ ἐμὲ στάσις35 καὶ ἔρις36 καὶ σχίσματα,37 ἐκχωρῶ,38 ἄπειμι,39 οὗ ἐὰν βούλησθε, καὶ ποιῶ τὰ προστασσόμενα40 ὑπὸ τοῦ πλήθους·41 μόνον τὸ ποίμνιον42 τοῦ Χριστοῦ εἰρηνευέτω43 μετὰ τῶν καθεσταμένων44 πρεσβυτέρων. 3 τοῦτο ὁ ποιήσας ἑαυτῷ μέγα κλέος45 ἐν Χριστῷ περιποιήσεται,46 καὶ πᾶς τόπος δέξεται αὐτόν, τοῦ γὰρ κυρίου ἡ γῆ καὶ τὸ πλήρωμα47 αὐτῆς. 4 ταῦτα οἱ πολιτευόμενοι48 26. παρρησιάζομαι, 3SPMI, speak freely, speak boldly 27.  θεράπων, masc., attendant, servant 28.  ἄφεσις, fem., letting go, pardon, forgiveness 29.  πλῆθος, neut., throng, great number, multitude 30.  ἐξαλείφω, APN, remove, erase, wipe out 31. ἀξιόω, 3SPAI, consider worthy 32.  γενναῖος, masc., high born, noble 33.  εὔσπλαγχνος, masc., tenderhearted, compassionate 34.  πληροφορέω, RPPNSM, full, fill completely 35.  στάσις, fem., quarrel, sedition, rebellion 36.  ἔρις, fem., contention, strife 37.  σχίσμα, neut., schism, division 38. ἐκχωρέω, 1SPAI, go away, depart 39. ἄπειμι, 1SPAI, be absent, move away 40.  προστάσσω, PPPAPN, assign, order, command 41.  πλῆθος, neut., multitude, congregation, people 42.  ποίμνιον, neut., flock of seek, flock 43. εἰρηνεύω, 3SPAM, reconcile, live in peace, be at peace 44.  καθίστημι, RPPGPM, establish, put in charge, appoint 45.  κλέος, neut., glory, fame 46. περιποιέω, 3SFMI, obtain, acquire, gain for oneself 47.  πλήρωμα, neut., full measure, fullness, that which fills 48.  πολιτεύομαι, PMPNPM, have one’s citizenship, lead one’s life, live

1 clement τὴν ἀμεταμέλητον1 πολιτείαν2 τοῦ θεοῦ ἐποίησαν καὶ ποιήσουσιν.

55 Ἵνα δὲ καὶ ὑποδείγματα3 ἐθνῶν

ἐνέγκωμεν. πολλοὶ βασιλεῖς καὶ ἡγούμενοι,4 λοιμικοῦ5 τινος ἐνστάντος6 καιροῦ, χρησμοδοτηθέντες7 παρέδωκαν ἑαυτοὺς εἰς θάνατον, ἵνα ῥύσωνται8 διὰ τοῦ ἑαυτῶν αἵματος τοὺς πολίτας·9 πολλοὶ ἐξεχώρησαν10 ἰδίων πόλεων, ἵνα μὴ στασιάζωσιν11 ἐπὶ πλεῖον. 2 ἐπιστάμεθα12 πολλοὺς ἐν ἡμῖν παραδεδωκότας ἑαυτοὺς εἰς δεσμά,13 ὅπως ἑτέρους λυτρώσονται·14 πολλοὶ ἑαυτοὺς παρέδωκαν εἰς δουλείαν,15 καὶ λαβόντες τὰς τιμὰς αὐτῶν ἑτέρους ἐψώμισαν.16 3 πολλαὶ γυναῖκες ἐνδυναμωθεῖσαι17 διὰ τῆς χάριτος τοῦ θεοῦ ἐπετελέσαντο18 πολλὰ ἀνδρεῖα.19 4 Ἰουδὶθ20 ἡ μακαρία, ἐν συγκλεισμῷ21 οὔσης τῆς πόλεως, ᾐτήσατο παρὰ τῶν πρεσβυτέρων ἐαθῆναι22 αὐτὴν ἐξελθεῖν

1.  ἀμεταμέλητος, adj., with no remorse, without regret 2.  πολιτεία, fem., way of life, conduct, citizenship, commonwealth 3.  ὑπόδειγμα, neut., example 4.  ἡγέομαι, PMPNPM, lead 5.  λοιμικός, adj., pestilential, pestilence, plague 6.  ἐνίστημι, AAPGSM, be present, arrive at, happen 7.  χρησμοδοτέω, APPNPM, receive an oracle 8. ῥύομαι, 3PAMS, deliver, rescue, save 9.  πολίτης, masc., citizen 10. ἐκχωρέω, 3PAAI, go away, depart 11. στασιάζω, 3PPAS, rebel, revolt 12. ἐπίσταμαι, 1PPMI, understand, know 13.  δεσμός, masc., fetter, bond, chain 14.  λυτρόω, 3PFMI, rescue, set free, redeem 15.  δουλεία, fem., slavery 16. ψωμίζω, 3PAAI, feed 17.  ἐνδυναμόω, APPNPF, strengthen 18. ἐπιτελέω, 3PAMI, finish, complete, accomplish 19.  ἀνδρεῖος, adj., manly, brave, courageous 20.  Ἰουδίθ, indecl., Judith 21.  συγκλεισμός, masc., encircle, under siege 22.  ἐάω, APN, let, allow, permit

εἰς τὴν παρεμβολὴν23 τῶν ἀλλοφύλων.24 5 παραδοῦσα οὖν ἑαυτὴν τῷ κινδύνῳ25 ἐξῆλθεν διʼ ἀγάπην τῆς πατρίδος26 καὶ τοῦ λαοῦ τοῦ ὄντος ἐν συγκλεισμῷ,27 καὶ παρέδωκεν κύριος Ὀλοφέρνην28 ἐν χειρὶ θηλείας.29 6 οὐχ ἧττον30 καὶ ἡ τελεία31 κατὰ πίστιν Ἐσθὴρ32 κινδύνῳ33 ἑαυτὴν παρέβαλεν,34 ἵνα τὸ ἔθνος τοῦ Ἰσραὴλ μέλλον ἀπολέσθαι ῥύσηται·35 διὰ γὰρ τῆς νηστείας36 καὶ τῆς ταπεινώσεως37 αὐτῆς ἠξίωσεν38 τὸν παντεπόπτην39 δεσπότην40 τῶν αἰώνων· ὅς ἰδὼν τὸ ταπεινὸν41 τῆς ψυχῆς αὐτῆς ἐρύσατο42 τὸν λαόν, ὧν χάριν ἐκινδύνευσεν.43

56 Καὶ ἡμεῖς οὖν ἐντύχωμεν44 περὶ τῶν ἔν

τινι παραπτώματι45 ὑπαρχόντων, ὅπως δοθῇ αὐτοῖς ἐπιείκεια46 καὶ ταπεινοφροσύνη47 εἰς τὸ εἶξαι48 αὐτοὺς μὴ ἡμῖν ἀλλὰ τῷ θελήματι τοῦ θεοῦ· οὕτως γὰρ ἔσται αὐτοῖς 23.  παρεμβολή, fem., barracks, encampment, camp 24.  ἀλλόφυλος, adj., of another tribe, foreign 25.  κίνδυνος, masc., risk, danger 26.  πατρίς, adj., native land, homeland, country 27.  συγκλεισμός, masc., encircle, under siege 28.  Ὀλοφέρνην, indecl., Holophernes 29.  θῆλυς, adj., female 30.  ἥσσων, adj., inferior, less 31.  τέλειος, adj., mature, complete, perfect 32.  Ἐσθήρ, indecl., Esther 33.  κίνδυνος, masc., risk, danger 34. παραβάλλω, 3SAAI, throw 35.  ῥύομαι, 3SAMS, save, deliver, rescue 36.  νηστεία, fem., fast, fasting 37.  ταπείνωσις, fem., humility 38. ἀξιόω, 3SAAI, consider worthy 39.  παντεπόπτης, masc., all–seeing 40.  δεσπότης, masc., lord, master 41.  ταπεινός, neut., lowly, humble 42. ῥύομαι, 3SAMI, save, deliver, rescue 43. κινδυνεύω, 3SAAI, run a risk, be in danger 44. ἐντυγχάνω, 1PAAS, intercede, pray 45.  παράπτωμα, neut., wrongdoing, sin, transgression 46.  ἐπιείκεια, fem., equity, tolerance, gentleness 47.  ταπεινοφροσύνη, fem., humility 48.  εἴκω, AAN, give way, submit, yield

277

278

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἔγκαρπος1 καὶ τελεία2 ἡ πρὸς τὸν θεὸν καὶ τοὺς ἁγίους μετʼ οἰκτιρμῶν3 μνεία.4 2 ἀναλάβωμεν5 παιδείαν,6 ἐφʼ ᾗ οὐδεὶς ἀγανακτεῖν,7 ἀγαπητοί. ἡ νουθέτησις,8 ἣν ποιούμεθα εἰς ἀλλήλους, καλή ἐστιν καὶ ὑπεράγαν9 ὠφέλιμος·10 κολλᾷ11 γὰρ ἡμᾶς τῷ θελήματι τοῦ θεοῦ. 3 οὕτως γάρ φησιν ὁ ἅγιος λόγος· Παιδεύων12 ἐπαίδευσέν13 με ὁ κύριος, καὶ τῷ θανάτῳ οὐ παρέδωκέν με· 4 ὃν γὰρ ἀγαπᾷ· κύριος παιδεύει,14 μαστιγοῖ15 δὲ πάντα υἱὸν ὃν παραδέχεται.16 5 Παιδεύσει17 με γάρ, φησίν, δίκαιος ἐν ἐλέει18 καὶ ἐλέγξει19 με, ἔλαιον20 δὲ ἁμαρτωλῶν μὴ λιπανάτω21 τὴν κεφαλήν μου. 6 καὶ πάλιν λέγει· Μακάριος ἄνθρωπος, ὃν ἤλεγξεν22 ὁ κύριος· νουθέτημα23 δὲ παντοκράτορος24

μὴ ἀπαναίνου25 αὐτὸς γὰρ ἀλγεῖν26 ποιεῖ, καὶ πάλιν ἀποκαθίστησιν·27 7 ἔπαισεν,28 καὶ αἱ χεῖρες αὐτοῦ ἰάσαντο.29 8 ἑξάκις30 ἐξ ἀναγκῶν31 ἐξελεῖταί32 σε, ἐν δὲ τῷ ἑβδόμῳ33 οὐχ ἅψεταί34 σου κακόν. 9 ἐν λιμῷ35 ῥύσεταί36 σε ἐκ θανάτου, ἐν πολέμῳ37 δὲ ἐκ χειρὸς σιδήρου38 λύσει σε· 10 καὶ ἀπὸ μάστιγος39 γλώσσης σε κρύψει,40 καὶ οὐ μὴ φοβηθήσῃ κακῶν ἐπερχομένων.41 11 ἀδίκων42 καὶ ἀνόμων43 καταγελάσῃ,44 ἀπὸ δὲ θηρίων ἀγρίων45 οὐ μὴ φοβηθῇς· 12 θῆρες46 γὰρ ἄγριοι47 εἰρηνεύσουσίν48 σοι. 13 εἶτα49 γνώσῃ, ὅτι εἰρηνεύσει50 σου ὁ οἶκος, ἡ δὲ δίαιτα51 τῆς σκηνῆς52 σου οὐ μὴ ἁμάρτῃ. 14 γνώσῃ δέ, ὅτι πολὺ τὸ σπέρμα σου, τὰ δὲ τέκνα σου ὥσπερ τὸ

1.  ἔγκαρπος, adj., containing fruit, fruitful 2.  τέλειος, adj., mature, complete, perfect 3.  οἰκτιρμός, masc., pity, mercy, compassion 4.  μνεία, fem., memory, remembrance 5. ἀναλαμβάνω, 1PAAS, take up, receive 6.  παιδεία, fem., teaching, instruction, discipline 7.  ἀγανακτέω, PAN, be indignant, be angry 8.  νουθέτησις, fem., admonition, warning, rebuke 9.  ὑπεράγαν, adv., beyond measure, exceedingly 10.  ὠφέλιμος, adj., advantageous, beneficial, useful 11. κολλάω, 3SPAI, associate with, join, unite, cling to 12.  παιδεύω, PAPNSM, train, educate, discipline 13. παιδεύω, 3SAAI, train, educate, discipline 14. παιδεύω, 3SPAI, train, educate, discipline 15. μαστιγόω, 3SPAI, whip, chastise, punish 16. παραδέχομαι, 3SPMI, accept, receive 17. παιδεύω, 3SFAI, train, educate, discipline 18.  ἔλεος, neut., compassion, mercy 19. ἐλέγχω, 3SFAI, bring to light, expose, convict, reprove, correct 20.  ἔλαιον, neut., olive oil, oil 21. λιπαίνω, 3SAAM, anoint 22. ἐλέγχω, 3SAAI, bring to light, expose, convict, reprove, correct 23.  νουθέτησις, fem., warning, rebuke, admonition 24.  παντοκράτωρ, masc., Omnipotent one, Almighty

25. ἀπαναίνομαι, 2SPMM, reject 26.  ἀλγέω, PAN, grieve, suffer, feel pain 27.  ποκαθίστημι, 3SPAI, restore 28. παίω, 3SAAI, strike, hit, wound 29. ἰάομαι, 3PAMI, heal 30.  ἑξάκις, num., six times 31.  ἀνάγκη, fem., tribulation, distress, anguish 32. ἐξαιρέω, 3SFMI, take out of, deliver, rescue 33.  ἕβδομος, adj., seventh 34. ἅπτω, 3SFMI, touch 35.  λιμός, masc., hunger, famine 36. ῥύομαι, 3SFMI, save, deliver, rescue 37.  πόλεμος, masc., fight, battle, war 38.  σίδηρος, masc., iron 39.  μάστιξ, fem., whip, torment, scourge 40. κρύπτω, 3SFAI, conceal, hide, keep safe 41.  ἐπέρχομαι, PMPGPN, come upon, happen, approach, draw near 42.  ἄδικος, adj., unjust, unrighteous 43.  ἄνομος, adj., lawless 44. καταγελάω, 2SFMI, mock, ridicule, laugh at 45.  ἄγριος, adj., living in the fields, wild 46.  θήρ, masc., beast, animal 47.  ἄγριος, adj., living in the fields, wild 48. εἰρηνεύω, 3PFAI, reconcile, be at peace, live in peace 49.  εἶτα, adv., next, then 50. εἰρηνεύω, 3SFAI, reconcile, be at peace, live in peace 51.  δίαιτα, fem., way of life, live, abode, habitation, dwelling place 52.  σκηνή, fem., tabernacle, tent

1 clement παμβότανον1 τοῦ ἀγροῦ. 15 ἐλεύσῃ δὲ ἐν τάφῳ2 ὥσπερ σῖτος3 ὥριμος4 κατὰ καιρὸν θεριζὸμενος,5 ἢ ὥσπερ θημωνιὰ6 ἅλωνος7 καθʼ ὥραν συγκομισθεῖσα.8 16 βλέπετε, ἀγαπητοί, πόσος9 ὑπερασπισμός10 ἐστιν τοῖς παιδευομένοις11 ὑπὸ τοῦ δεσπότου·12 πατὴρ γὰρ ἀγαθὸς ὢν παιδεύει13 εἰς τὸ ἐλεηθῆναι14 ἡμᾶς διὰ τῆς ὁσίας15 παιδείας16 αὐτοῦ.

57 Ὑμεῖς οὖν οἱ τὴν καταβολὴν17 τῆς

στάσεως18 ποιήσαντες ὑποτάγητε τοῖς πρεσβυτέροις καὶ παιδεύθητε19 εἰς μετάνοιαν,20 κάμψαντες21 τὰ γόνατα22 τῆς καρδίας ὑμῶν. 2 μάθετε23 ὑποτάσσεσθαι, ἀποθέμενοι24 τὴν ἀλαζόνα25 καὶ ὑπερήφανον26 τῆς γλώσσης ὑμῶν αὐθάδειαν·27 ἄμεινον28 1.  παμβότανον, neut., grass, herbage, plant 2.  τάφος, masc., tomb, grave 3.  σῖτος, masc., grain, wheat 4.  ὥριμος, adj., in season, ripe 5.  θερίζω, PPPNSM, reap, harvest 6.  θημωνιά, fem., pile, heap of sheaves 7.  ἅλων, fem., threshing floor 8.  συγκομίζω, APPNSF, bring in, collect, gather together 9.  πόσος, pron., how much, how great 10.  ὑπερασπισμός, masc., shield., protection 11.  παιδεύω, PPPDPM, train, educate, discipline 12.  δεσπότης, masc., lord, master 13. παιδεύω, 3SPAI, train, educate, discipline 14.  ἐλεέω, APN, have compassion, have mercy 15.  ὅσιος, adj., pious, holy 16.  παιδεία, fem., teaching, instruction, discipline 17.  καταβολή, fem., foundation 18.  στάσις, fem., insurrection, faction, rebellion, revolt 19. παιδεύω, 2PAPM, train, educate, discipline 20.  μετάνοια, fem., change of mind, repentance 21.  κάμπτω, AAPNPM, bend 22.  γόνυ, neut., knee 23. μανθάνω, 2PAAM, learn 24.  ἀποτίθημι, AMPNPM, take off, put away, lay aside 25.  ἀλαζών, fem., braggart, boaster, pretentious 26.  ὑπερήφανος, adj., proud, haughty, arrogant 27.  αὐθάδεια, fem., self–centeredness, willfulness, stubbornness 28.  ἀμείνων, adj., better

γάρ ἐστιν ὑμῖν, ἐν τῷ ποιμνίῳ29 τοῦ Χριστοῦ μικροὺς καὶ ἐλλὸγιμους30 εὑρεθῆναι, ἢ καθʼ ὑπεροχὴν31 δοκοῦντας ἐκριφῆναι32 ἐκ τῆς ἐλπίδος αὐτοῦ. 3 οὕτως γὰρ λέγει ἡ πανάρετος33 σοφία· Ἰδού, προήσομαι34 ὑμῖν ἐμῆς πνοῆς35 ῥῆσιν,36 διδάξω δὲ ὑμᾶς τὸν ἐμὸν λόγον. 4 ἐπειδὴ37 ἐκάλουν καὶ οὐχ ὑπηκούσατε,38 καὶ ἐξέτεινον39 λόγους καὶ οὐ προσείχετε,40 ἀλλὰ ἀκύρους41 ἐποιεῖτε τὰς ἐμὰς βουλάς,42 τοῖς δὲ ἐμοῖς ἐλέγχοις43 ἠπειθήσατε·44 τοιγαροῦν45 κἀγὼ τῇ ὑμετέρᾳ46 ἀπωλείᾳ47 ἐπιγελάσομαι,48 καταχαροῦμαι49 δὲ ἡνίκα50 ἂν ἔρχηται ὑμῖν ὄλεθρος51 καὶ ὡς ἂν ἀφίκηται52 ὑμῖν ἄφνω53 θόρυβος,54 ἡ δὲ

29.  ποίμνιον, neut., flock of sheep, flock 30.  ἐλλόγιμος, adj., reputable 31.  ὑπεροχή, fem., authority, superiority, prominent 32.  ἐκρίπτω, APN, cast forth, drive away 33.  πανάρετος, adj., model of all virtue, most excellent 34. προΐημι, 1SFMI, bring forth, express 35.  πνοή, fem., wind, breath 36.  ῥῆσις, fem., saying, speech 37.  ἐπειδή, conj., when, because, since 38. ὑπακούω, 2PAAI, obey, hear, listen 39. ἐκτείνω, 1SIAI, stretch out, extend 40. προσέχω, 2PIAI, care for, give heed to, pay attention to 41.  ἄκυρος, adj., void, invalid, of no effect 42.  βουλή, fem., counsel 43.  ἔλεγχος, masc., rebuke, reproof, correction 44. ἀπειθέω, 2PAAI, refuse compliance, disobey 45.  τοιγαροῦν, part., for that very reason, therefore 46.  ὑμέτερος, pron. your 47.  ἀπώλεια, fem., annihilation, ruin, destruction 48. ἐπιγελάω, 1SFMI, laugh, laugh at 49. καταχαίρω, 1SFMI, exult over, rejoice 50.  ἡνίκα, adv., at the time when, when 51.  ὄλεθρος, masc., death, ruin, destruction 52. ἀφικνέομαι, 3SAMS, arrive at, reach, come to 53.  ἄφνω, adv., unawares, suddenly 54.  θόρυβος, masc., confusion, unrest, trouble, turmoil

279

280

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s καταστροφὴ1 ὁμοὶα καταιγίδι2 παρῇ,3 ἢ ὅταν ἔρχηται ὑμῖν θλίψις καὶ πολιορκία.4 5 ἔσται γὰρ ὅταν ἐπικαλέσησθέ5 με, ἐγὼ δὲ οὐκ εἰσακούσομαι6 ὑμῶν· ζητήσουσίν με κακοί, καὶ οὐχ εὑρήσουσιν. ἐμίσησαν γὰρ σοφίαν, τὸν δὲ φόβον τοῦ κυρίου οὐ προείλαντο,7 οὐδὲ ἤθελον ἐμαῖς προσέχειν8 βουλαῖς, ἐμυκτήριζον9 δὲ ἐμοὺς ἐλέγχους.10 6 τοιγαροῦν11 ἔδονται τῆς ἑαυτῶν ὁδοῦ τοὺς καρπούς, καὶ τῆς ἑαυτῶν ἀσεβείας12 πλησθήσονται·13 7 ἀνθʼ ὧν γὰρ ἠδίκουν14 νηπίους15 φονευθήσονται,16 καὶ ἐξετασμὸς17 ἀσεβεῖς ὀλεῖ·18 ὁ δὲ ἐμοῦ ἀκούων κατασκηνώσει19 ἐπʼ ἐλπίδι πεποιθὼς καὶ ἡσυχάσει20 ἀφόβως21 ἀπὸ παντὸς κακοῦ.

1.  καταστροφή, fem, overthrow, ruin, destruction 2.  καταιγίς, fem., squall, storm, whirlwind, sudden blast of wind 3. πάρειμι, 3SPAS, be present, have come, arrive 4.  πολιορκία, fem., siege, distress, adversity 5. ἐπικαλέω, 2PAMS, appeal to, call upon 6. εἰσακούω, 1SFMI, give ear to, hear, listen 7. προαιρέω, 3PAMI, prefer, choose for oneself, choose 8.  προσέχω, PAN, care for, give heed to, pay attention to 9. μυκτηρίζω, 3PIAI, turn up the nose at, mock, sneer at, treat with contempt 10.  ἔλεγχος, masc., rebuke, reproof, correction 11.  τοιγαροῦν, part., for that very reason, therefore 12.  ἀσέβεια, fem., impious, ungodly 13. πίμπλημι, 3PFPI, fill full, fill completely 14. ἀδικέω, 3PIAI, do wrong, be unjust, treat with injustice 15.  νήπιος, adj., infant, child, minor, young 16. φονεύω, 3PFPI, murder, kill 17.  ἐξετασμός, masc., inquiry, close examination 18. ὄλλυμι, 3SFAI, destroy 19. κατασκηνόω, 3SFAI, dwell 20. ἡσυχάζω, 3SFAI, be silent, keep quiet, rest 21.  ἀφόβως, adv., without fear, fearlessly

58 Ὑπακούσωμεν22 οὖν τῷ παναγίῳ23

καὶ ἐνδόξῳ24 ὀνόματι αὐτοῦ φυγόντες25 τὰς προειρημένας26 διὰ τῆς σοφίας τοῖς ἀπειθοῦσιν27 ἀπειλάς,28 ἵνα κατασκηνώσωμεν29 πεποιθότες ἐπὶ τὸ ὁσιώτατον30 τῆς μεγαλωσύνης31 αὐτοῦ ὄνομα. 2 δέξασθε τὴν συμβουλὴν32 ἡμῶν, καὶ ἔσται ἀμεταμέλητα33 ὑμῖν. ζῇ γὰρ ὁ θεὸς καὶ ζῇ ὁ κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς καὶ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἥ τε πίστις καὶ ἡ ἐλπὶς τῶν ἐκλεκτῶν,34 ὅτι ὁ ποιήσας ἐν ταπεινοφροσύνῃ35 μετʼ ἐκτενοῦς36 ἐπιεικείας37 ἀμεταμελήτως38 τὰ ὑπὸ τοῦ θεοῦ δεδομένα δικαιώματα39 καὶ προστάγματα,40 οὗτος ἐντεταγμένος41 καὶ ἐλλόγιμος42 ἔσται εἰς τὸν ἀριθμὸν43 τῶν σωζομένων διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ, διʼ οὗ ἐστὶν αὐτῷ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.

22. ὑπακούω, 1PAAS, obey, hear, listen 23.  πανάγιος, adj., all–holy 24.  ἔνδοξος, adj., honored, splendid, glorious 25.  φεύγω, AAPNPM, run away, flee, escape 26.  προεῖπον, RPPAPF, state beforehand, previously mentioned 27.  ἀπειθέω, PAPDPM, refuse compliance, disobey 28.  ἀπειλή, fem., threat 29. κατασκηνόω, 1PAAS, dwell 30.  ὅσιος, adj., holy, holiest, most holy 31.  μεγαλωσύνη, fem., greatness, majesty 32.  συμβουλή, fem., advice, counsel 33.  ἀμεταμέλητος, adj., with no remorse, without regret 34.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 35.  ταπεινοφροσύνη, fem., humility 36.  ἐκτενής, adj., intense, constant, eager, earnest 37.  ἐπιείκεια, fem., equity, tolerance, gentleness 38.  ἀμεταμελήτως, adv., without feeling regret 39.  δικαίωμα, neut., commandment, righteous requirement 40.  πρόσταγμα, neut., ordinance, command 41.  ἐντάσσω, RPPNSM, enroll, insert in, include 42.  ἐλλόγιμος, adj., reputable 43.  ἀριθμός, masc., number

1 clement

59 Ἐὰν δέ τινες ἀπειθήσωσιν1 τοῖς ὑπʼ

αὐτοῦ διʼ ἡμῶν εἰρημένοις,2 γινωσκέτωσαν ὅτι παραπτώσει3 καὶ κινδύνῳ4 οὐ μικρῷ ἑαυτοὺς ἐνδήσουσιν.5 2 ἡμεῖς δὲ ἀθῷοι6 ἐσόμεθα ἀπὸ ταύτης τῆς ἁμαρτίας καὶ αἰτησόμεθα ἐκτενῆ7 τὴν δέησιν8 καὶ ἱκεσίαν9 ποιούμενοι, ὅπως τὸν ἀριθμὸν10 τὸν κατηριθμημένον11 τῶν ἐκλεκτῶν12 αὐτοῦ ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ διαφυλάξῃ13 ἄθραυστον14 ὁ δημιουργὸς15 τῶν ἁπάντων διὰ τοῦ ἠγαπημένου παιδὸς16 αὐτοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, διʼ οὗ ἐκάλεσεν ἡμᾶς ἀπὸ σκότους17 εἰς φῶς, ἀπὸ ἀγνωσίας18 εἰς ἐπίγνωσιν19 δόξης ὀνόματος αὐτοῦ, 3 … ἐλπίζειν ἐπὶ τὸ ἀρχεγόνον20 πάσης κτίσεως21 ὄνομά σου, ἀνοίξας τοὺς ὀφθαλμοὺς τῆς καρδίας ἡμῶν εἰς τὸ γινώσκειν σε τὸν μόνον ὕψιστον22 ἐν ὑψίστοις, ἅγιον ἐν ἁγίοις ἀναπαυόμενον.23 τὸν ταπεινοῦντα24 ὕβριν25 ὑπερηφάνων,26

1. ἀπειθέω, 3PAAS, refuse compliance, disobey 2.  ἐρῶ, RPPDPM, tell, speak, say 3.  παράπτωσις, fem., sin, transgression 4.  κίνδυνος, masc., risk, danger 5. ἐνδέω, 3PFAI, bind, entangle 6.  ἀθῷος, adj., innocent 7.  ἐκτενής, adj., intense, constant, eager, earnest 8.  δέησις, fem., prayer 9.  ἱκεσία, fem., supplication, petition, request 10.  ἀριθμός, masc., number 11.  καταριθμέω, RPPASM, count among 12.  ἐκλεκτός, adj., elect, chosen 13. διαφυλάσσω, 3SAAS, protect, guard 14.  ἄθραυστος, adj., unbroken 15.  δημιουργός, masc., craftsman, maker, creator 16.  παῖς, masc., servant, child 17.  σκότος, neut., darkness 18.  ἀγνωσία, fem., ignorance 19.  ἐπίγνωσις, fem., knowledge 20.  ἀρχέγονος, adj., source, originator, author 21.  κτίσις, fem., creation 22.  ὕψιστος, adj., highest, most high 23.  ἀναπαύω, PMPASM, rest, remain 24.  ταπεινόω, PAPASM, humble 25.  ὕβρις, fem., violence, insolence, arrogance 26.  ὑπερήφανος, adj., arrogant, haughty, proud

τὸν διαλύοντα27 λογισμοὺς28 ἐθνῶν, τὸν ποιοῦντα ταπεινοὺς29 εἰς ὕψος30 καὶ τοὺς ὑψηλοὺς31 ταπεινοῦντα,32 τὸν πλουτίζοντα33 καὶ πτωχίζοντα,34 τὸν ἀποκτείνοντα καὶ ζῆν ποιοῦντα, μόνον εὑρέτην35 πνευμάτων καὶ θεὸν πάσης σαρκός· τὸν ἐπιβλέποντα36 ἐν τοῖς ἀβύσσοις,37 τὸν ἐπόπτην38 ἀνθρωπίνων39 ἔργων, τὸν τῶν κινδυνευόντων40 βοηθόν,41 τὸν τῶν ἀπηλπισμένων42 σωτῆρα,43 τὸν παντὸς πνεύματος κτίστην44 καὶ ἐπίσκοπον·45 τὸν πληθύνοντα46 ἔθνη ἐπὶ γῆς καὶ ἐκ πάντων ἐκλεξάμενον47 τοὺς ἀγαπῶντάς σε διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ ἠγαπημένου παιδός48 σου, διʼ οὗ ἡμᾶς ἐπαίδευσας,49 ἡγίασας,50 ἐτίμησας.51 4 ἀξιοῦμέν52 σε, δέσποτα,53 βοηθὸν54 γενέσθαι καὶ ἀντιλήπτορα55 ἡμῶν. τοὺς ἐν θλίψει ἡμῶν σῶσον, τοὺς 27.  διαλύω, PAPASM, break up, dissolve, destroy, shatter 28.  λογισμός, masc., argument, reasoning 29.  ταπεινός, adj., lowly, humble 30.  ὕψος, neut., high position, height 31.  ὑψηλός, masc., high, exalted, proud 32.  ταπεινόω, PAPASM, make humble, humble 33.  πλουτίζω, PAPASM, enrich, make rich 34.  πτωχίζω, PAPASM, make poor 35.  εὑρετής, masc., inventor, discoverer, benefactor 36.  ἐπιβλέπω, PAPASM, looking down, peer into 37.  ἄβυσσος, fem., abyss, deep, depths 38.  ἐπόπτης, masc., watchful observer, overseer 39.  ἀνθρώπινος, adj., human 40.  κινδυνεύω, PAPGPM, be in danger 41.  βοηθός, adj., help, helper 42.  ἀπελπίζω, RPPGPM, lose hope, despair 43.  σωτήρ, masc., deliverer, savior 44.  κτίστης, masc., creator 45.  ἐπίσκοπος, masc., bishop, overseer, guardian 46.  πληθύνω, PAPASM, grow, increase, multiply 47.  ἐκλέγομαι, AMPASM, elect, choose 48.  παῖς, masc., child, servant 49. παιδεύω, 2SAAI, train, educate, discipline 50. ἁγιάζω, 2SAAI, make holy, dedicate, sanctify 51. τιμάω, 2SAAI, highly esteem, honor 52. ἀξιόω, 1PPAI, consider worthy 53.  δεσπότης, masc., lord, master 54.  βοηθός, adj., help, helper 55.  ἀντιλήπτωρ, masc., helper, protector

281

282

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ταπεινοὺς1 ἐλέησον,2 τοὺς πεπτωκότας ἔγειρον, τοῖς δεομένοις3 ἐπιφάνηθι,4 τοὺς ἀσθενεῖς5 ἴασαι,6 τοὺς πλανωμένους7 τοῦ λαοῦ σου ἐπίστρεψον· χόρτασον8 τοὺς πεινῶντας,9 λύτρωσαι10 τοὺς δεσμίους11 ἡμῶν, ἐξανάστησον12 τοὺς ἀσθενοῦντας,13 παρακάλεσον τοὺς ὀλιγοψυχοῦντας·14 γνώτωσάν σε ἅπαντα τὰ ἔθνη, ὅτι σὺ εἶ ὁ θεὸς μόνος καὶ Ἰησοῦς Χριστὸς ὁ παῖς15 σου καὶ ἡμεῖς λαός σου καὶ πρόβατα τῆς νομῆς16 σου.

60 Σὺ γὰρ τὴν ἀέναον17 τοῦ κόσμου

σύστασιν18 διὰ τῶν ἐνεργουμένων19 ἐφανεροποίησας·20 σύ, κύριε, τὴν οἰκουμένην21 ἔκτισας,22 ὁ πιστὸς ἐν πάσαις ταῖς γενεαῖς,23 δίκαιος ἐν τοῖς κρίμασιν,24

1.  ταπεινός, adj., lowly, humble 2. ἐλεέω, 2SAAM, have compassion, have mercy 3.  δέομαι, PMPDPM, beg, ask, pray 4. ἐπιφαίνω, 2SAPM, give light to, appear, show, reveal 5.  ἀσθενής, adj., feeble, weak, sick 6. ἰάομαι, 2SAMM, heal 7.  πλανάω, PPPAPM, deceive, lead astray 8. χορτάζω, 2SAAM, satisfy, feed 9.  πεινάω, PAPAPM, be hungry, hunger 10. λυτρόω, 2SAMM, rescue, set free, redeem 11.  δέσμιος, masc., prisoner, captive 12. ἐξανίστημι, 2SAAM, raise up 13.  ἀσθενέω, PAPAPM, be in need, be sick, be weak 14.  ὀλιγοψυχέω, PAPAPM, be faint–hearted, discouraged 15.  παῖς, masc., child, servant 16.  νομή, fem., pasture 17.  ἀέναος, adj., ever–flowing, eternal, everlasting 18.  σύστασις, fem., structure 19.  ἐνεργέω, PMPGPM, be at work, work 20.  φανεροποιέω, 2SAAI, reveal, make known 21.  οἰκουμένη, fem., inhabited world, world 22. κτίζω, 2SAAI, create 23.  γενεά, fem., generation 24.  κρίμα, neut., judgment

θαυμαστὸς25 ἐν ἰσχύϊ26 καὶ μεγαλοπρεπείᾳ,27 ὁ σοφὸς28 ἐν τῷ κτίζειν29 καὶ συνετὸς30 ἐν τῷ τὰ γενόμενα ἑδράσαι,31 ὁ ἀγαθὸς ἐν τοῖς ὁρωμένοις καὶ χρηστὸς32 ἐν τοῖς πεποιθόσιν ἐπὶ σέ, ἐλεῆμον33 καὶ οἰκτίρμον,34 ἄφες ἡμῖν τὰς ἀνομίας35 ἡμῶν καὶ τὰς ἀδικίας36 καὶ τὰ παραπτώματα37 καὶ πλημμελείας.38 2 μὴ λογίσῃ πᾶσαν ἁμαρτίαν δούλων σου καὶ παιδισκῶν,39 ἀλλὰ καθάρισον ἡμᾶς τὸν καθαρισμὸν40 τῆς σῆς ἀληθείας, καὶ κατεύθυνον41 τὰ διαβήματα42 ἡμῶν ἐν ὁσιότητι43 καρδίας πορεύεσθαι καὶ ποιεῖν τὰ καλὰ καὶ εὐάρεστα44 ἐνώπιόν σου καὶ ἐνώπιον τῶν ἀρχόντων ἡμῶν. 3 ναί, δέσποτα,45 ἐπίφανον46 τὸ πρόσωπόν σου ἐφʼ ἡμᾶς εἰς ἀγαθὰ ἐν εἰρήνῃ, εἰς τὸ σκεπασθῆναι47 ἡμᾶς τῇ χειρί σου τῇ κραταιᾷ48 καὶ ῥυσθῆναι49 ἀπὸ πάσης

25.  θαυμαστός, adj., marvelous, spectacular, wonderful 26.  ἰσχύς, fem., power, strength 27.  μεγαλοπρέπεια, fem., majesty, magnificence 28.  σοφός, adj., wise 29.  κτίζω, PAN, create 30.  συνετός, masc., wise, intelligent 31.  ἑδράζω, AAN, to fix, establish 32.  χρηστός, adj., good, kind 33.  ἐλεήμων, adj., compassionate, merciful 34.  οἰκτίρμων, adj., merciful, compassionate 35.  ἀνομία, fem., lawlessness, lawless act 36.  ἀδικία, fem., wrong–doing, injustice, wickedness 37.  παράπτωμα, neut., offense, sin, transgression 38.  πλημμέλεια, fem., error, fault, trespass 39.  παιδίσκη, fem., young girl, female slave 40.  καθαρισμός, masc., purification, cleansing 41. κατευθύνω, 2SAAM, make straight, lead, direct 42.  διάβημα, neut., step 43.  ὁσιότης, masc., piety, holiness 44.  εὐάρεστος, adj., acceptable, pleasing 45.  δεσπότης, masc., lord, master 46. ἐπιφαίνω, 2SAAM, show, give light to, shine 47.  σκεπάζω, APN, cover, shelter, protect 48.  κραταιός, fem., powerful, strong, mighty 49.  ῥύομαι, APN, save, deliver, rescue

1 clement ἁμαρτίας τῷ βραχίονί1 σου τῷ ὑψηλῷ,2 καὶ ῥῦσαι3 ἡμᾶς ἀπὸ τῶν μισούντων ἡμᾶς ἀδίκως.4 4 δὸς ὁμόνοιαν5 καὶ εἰρήνην ἡμῖν τε καὶ πᾶσιν τοῖς κατοικοῦσιν τὴν γῆν, καθὼς ἔδωκας τοῖς πατράσιν ἡμῶν, ἐπικαλουμένων6 σε αὐτῶν ὁσίως7 ἐν πίστει καὶ ἀληθείᾳ, ὑπηκόους8 γινομένους τῷ παντοκράτορι9 καὶ ἐνδόξῳ10 ὀνόματί σου, τοῖς τε ἄρχουσιν καὶ ἡγουμένοις11 ἡμῶν ἐπὶ τῆς γῆς.

61 Σύ, δέσποτα,12 ἔδωκας τὴν ἐξουσίαν τῆς βασιλείας αὐτοῖς διὰ τοῦ μεγαλοπρεποῦς13 καὶ ἀνεκδιηγήτου14 κράτους15 σου, εἰς τὸ γινώσκοντας ἡμᾶς τὴν ὑπὸ σοῦ αὐτοῖς δεδομένην δόξαν καὶ τιμὴν ὑποτάσσεσθαι αὐτοῖς, μηδὲν ἐναντιουμένους16 τῷ θελήματί σου· οἷς δός, κύριε, ὑγίειαν,17 εἰρήνην, ὁμόνοιαν,18 εὐστάθειαν,19 εἰς τὸ διέπειν20 αὐτοὺς τὴν ὑπὸ σοῦ δεδομένην αὐτοῖς ἡγεμονίαν21 ἀπροσκόπως.22 2 σὺ γάρ, δέσποτα23 ἐπουράνιε,24 βασιλεῦ τῶν

1.  βραχίων, masc., arm 2.  ὑψηλός, masc., lofty, high, uplifted 3. ῥύομαι, 2SAMM, save, deliver, rescue 4.  ἀδίκως, adv., wrongfully, undeservedly, unjustly 5.  ὁμόνοια, fem., unity, harmony 6.  ἐπικαλέω, PMPGPM, appeal, call upon 7.  ὁσίως, adv., devoutly, in holiness 8.  ὑπήκοος, adj., subject to, obedient 9.  παντοκράτωρ, neut., omnipotent, almighty 10.  ἔνδοξος, adj., honored, splendid, glorious 11.  ἡγέομαι, PMPDPM, go before, lead 12.  δεσπότης, masc., lord, master 13.  μεγαλοπρεπής, adj., majestic, magnificent 14.  ἀνεκδιήγητος, adj., indescribable 15.  κράτος, neut., might, strength, power 16.  ἐναντιόομαι, PMPAPM, set oneself against, resist, oppose 17.  ὑγίεια, fem., health 18.  ὁμόνοια, fem., unity, harmony 19.  εὐστάθεια, fem., good disposition, stability 20.  διέπω, PAN, conduct, manage, administer 21.  ἡγεμονία, fem., government, leadership, reign 22. ἀπροσκόπως, without stumbling, faultlessly 23.  δεσπότης, masc., lord, master 24.  ἐπουράνιος, adj., heavenly

αἰώνων, δίδως τοῖς υἱοῖς τῶν ἀνθρώπων δόξαν καὶ τιμὴν καὶ ἐξουσίαν τῶν ἐπὶ τῆς γῆς ὑπαρχόντων· σύ, κύριε, διεύθυνον25 τὴν βουλὴν26 αὐτῶν κατὰ τὸ καλὸν καὶ εὐάρεστον27 ἐνώπιόν σου, ὅπως διέποντες28 ἐν εἰρήνῃ καὶ πραΰτητι29 εὐσεβῶς30 τὴν ὑπὸ σοῦ αὐτοῖς δεδομένην ἐξουσίαν ἵλεώ31 σου τυγχάνωσιν.32 3 ὁ μόνος δυνατὸς ποιῆσαι ταῦτα καὶ περισσότερα33 ἀγαθὰ μεθʼ ἡμῶν, σοὶ ἐξομολογούμεθα34 διὰ τοῦ ἀρχιερέως καὶ προστάτου35 τῶν ψυχῶν ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, διʼ οὗ σοι ἡ δόξα καὶ ἡ μεγαλωσύνη36 καὶ νῦν καὶ εἰς γενεὰν γενεῶν καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.

62 Περὶ μὲν τῶν ἀνηκόντων37 τῇ θρησκείᾳ38 ἡμῶν καὶ τῶν ὠφελιμωτάτων39 εἰς ἐνάρετον40 βίον41 τοῖς θέλουσιν εὐσεβῶς42 καὶ δικαίως43 διευθύνειν,44 ἱκανῶς45 ἐπεστείλαμεν46 ὑμῖν, 25. διευθύνω, 2SAAM, guide, direct, govern 26.  βουλή, fem., will, purpose, plan 27.  εὐάρεστος, adj., acceptable, pleasing 28.  διέπω, PAPNPM, conduct, manage, administer 29.  πραΰτης, fem., humility, gentleness 30.  εὐσεβῶς, adv., piety, godly, in a godly manner 31.  ἵλεως, adj., gracious, merciful 32. τυγχάνω, 3PPAS, turn out, happen to be, experience 33.  περισσός, adj., extraordinary, beyond, abundant 34. ἐξομολογέω, 1PPMI, admit, confession, praise 35.  προστάτης, masc., guardian, defender, protector 36.  μεγαλωσύνη, fem., greatness, majesty 37.  ἀνήκω, PAPGPN, belong to, proper, it is fitting 38.  θρησκεία, fem., worship 39.  ὠφέλιμος, adj., profitable, useful, beneficial 40.  ἐνάρετος, adj., virtuous 41.  βίος, masc., life 42.  εὐσεβῶς, adv., piety, godly, in a godly manner 43.  δικαίως, adv., justly, rightly, in an upright manner 44.  διευθύνω, PAN, guide, direct, govern, conduct [one’s life] 45.  ἱκανῶς, adv., sufficiently, enough 46. ἐπιστέλλω, 1PAAI, inform by letter, instruct

283

284

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἄνδρες ἀδελφοί. 2 περὶ γὰρ πίστεως καὶ μετανοίας1 καὶ γνησίας2 ἀγάπης καὶ ἐγκρατείας3 καὶ σωφροσύνης4 καὶ ὑπομονῆς πάντα τόπον ἐψηλαφήσαμεν,5 ὑπομιμνήσκοντες6 δεῖν ὑμᾶς ἐν δικαιοσύνῃ καὶ ἀληθείᾳ καὶ μακροθυμίᾳ7 τῷ παντοκράτορι8 θεῷ ὁσίως9 εὐαρεστεῖν,10 ὁμονοοῦντας11 ἀμνησικάκως12 ἐν ἀγάπῃ καὶ εἰρήνῃ μετὰ ἐκτενοῦς13 ἐπιεικείας,14 καθὼς καὶ οἱ προδεδηλωμένοι15 πατέρες ἡμῶν εὐηρέστησαν16 ταπεινοφρονοῦντες17 τὰ πρὸς τὸν πατέρα καὶ κτίστην18 θεὸν καὶ πάντας ἀνθρώπους. 3 καὶ ταῦτα τοσούτῳ19 ἥδιον20 ὑπεμνήσαμεν,21 ἐπειδὴ22 σαφῶς23 ᾔδειμεν γράφειν ἡμᾶς ἀνδράσιν πιστοῖς καὶ by letter, write 1.  μετάνοια, fem., change of mind, repentance 2.  γνήσιος, adj., legitimate, sincere, genuine 3.  ἐγκράτεια, fem., self–restraint, self–control 4.  σωφροσύνη, fem., self-control, good judgment, rationality, moderation 5. ψηλαφάω, 1PAAI, handle, touch 6.  ὑπομιμνήσκω, PAPNPM, call to mind, remember, remind 7.  μακροθυμία, fem., longsuffering, patience 8.  παντοκράτωρ, masc., omnipotent, almighty 9.  ὁσίως, adv., devoutly, in holiness 10.  εὐαρεστέω, PAN, take delight, be well pleasing, please 11.  ὁμονοέω, PAPAPM, be of one mind, be in agreement, unified, live in harmony 12.  ἀμνησικάκως, adv., forgivingly, without bearing malice 13.  ἐκτενής, adj., constant, intense, eager, earnest 14.  ἐπιείκεια, fem., equity, tolerance, gentleness 15.  προδηλόω, RPPNPM, reveal, make clear beforehand, already explained 16. εὐαρεστέω, 3PAAI, take delight, be well pleasing, please 17.  ταπεινοφρονέω, PAPNPM, be humble– minded, humble 18.  κτίστης, masc., creator 19.  τοσοῦτος, pron., so great, so much, even more 20.  ἡδέως, adv., happy, gladly 21. ὑπομιμνήσκω, 1PAAI, remember, remind, call to mind 22.  ἐπειδή, conj., when, because, since 23.  σαφῶς, adv., clearly, plainly, very well

ἐλλογιμωτάτοις24 καὶ ἐγκεκυφόσιν25 εἰς τὰ λόγια26 τῆς παιδείας27 τοῦ θεοῦ.

63 Θεμιτὸν28 οὖν ἐστὶν τοῖς τοιούτοις29 καὶ

τοσούτοις30 ὑποδείγμασιν31 προσελθόντας ὑποθεῖναι32 τὸν τράχηλον33 καὶ τὸν τῆς ὑπακοῆς34 τόπον ἀναπληρῶσαι,35 ὅπως ἡσυχάσαντες36 τῆς ματαίας37 στάσεως38 ἐπὶ τὸν προκείμενον39 ἡμῖν ἐν ἀληθείᾳ σκοπὸν40 δίχα41 παντὸς μώμου42 καταντήσωμεν.43 2 χαρὰν γὰρ καὶ ἀγαλλίασιν44 ἡμῖν παρέξετε,45 ἐὰν ὑπήκοοι46 γενόμενοι τοῖς ὑφʼ ἡμῶν γεγραμμένοις διὰ τοῦ ἁγίου πνεύματος ἐκκόψητε47 τὴν ἀθέμιτον48 τοῦ ζήλους49 ὑμῶν ὀργὴν κατὰ τὴν ἔντευξιν,50 ἣν ἐποιησάμεθα

24.  ἐλλόγιμος, adj., reputable, highly respectable 25.  ἐγκύπτω, RAPDPM, examine, stoop down and look into, look closely 26.  λόγιον, neut., oracle, word, saying 27.  παιδεία, fem., instruction, teaching 28.  θεμιτός, adj., lawful, permitted, right 29.  τοιοῦτος, pron., of such a kind, such as this 30.  τοσοῦτος, pron., so great, so much 31.  ὑπόδειγμα, neut., example 32.  ὑποτίθημι, AAN, lay down, risk, bow 33.  τράχηλος, masc., neck 34.  ὑπακοή, fem., obedience 35.  ἀναπληρόω, AAN, fulfill, occupy, take up, adopt 36.  ἡσυχάζω, AAPNPM, rest, halt, cease 37.  μάταιος, adj., vain, empty, useless, futile 38.  στάσις, fem., faction, dissension 39.  πρόκειμαι, PPPASM, set before 40.  σκοπός, masc., mark, target, goal 41.  δίχα, adv., without 42.  μῶμος, masc., blemish, defect, blame 43. καταντάω, 1PAAS, come to, arrive at, attain, reach 44.  ἀγαλλίασις, fem., exultation, great joy 45. παρέχω, 2PFAI, make happen, grant, give 46.  ὑπήκοος, adj., subject to, obedient 47. ἐκκόπτω, 2PAAS, cut out, remove, do away with 48.  ἀθέμιτος, adj., unlawful, forbidden, unseemly, detestable 49.  ζῆλος, neut., jealousy, envy 50.  ἔντευξις, fem., prayer, petition, request

1 clement περὶ εἰρήνης καὶ ὁμονοίας1 ἐν τῇδε2 τῇ ἐπιστολῇ.3 3 ἐπεμψσαμεν δὲ ἄνδρας πιστοὺς καὶ σώφρονας4 ἀπὸ νεότητος5 ἀναστραφέντας6 ἕως γήρους7 ἀμέμπτως8 ἐν ἡμῖν, οἵτινες καὶ μάρτυρες ἔσονται μεταξὺ9 ὑμῶν καὶ ἡμῶν. 4 τοῦτο δὲ ἐποιήσαμεν, ἵνα εἰδῆτε, ὅτι πᾶσα ἡμῖν φροντὶς10 καὶ γέγονεν καὶ ἔστιν εἰς τὸ ἐν τάχει11 ὑμᾶς εἰρηνεῦσαι.12

64 Λοιπὸν ὁ παντεπόπτης13 θεὸς καὶ

δεσπότης14 τῶν πνευμάτων καὶ κύριος πάσης σαρκός, ὁ ἐκλεξάμενος15 τὸν κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν καὶ ἡμᾶς διʼ αὐτοῦ εἰς λαὸν περούσιον,16 δῴη πάσῃ ψυχῇ ἐπικεκλημένῃ17 τὸ μεγαλοπρεπὲς18 καὶ ἅγιον ὄνομα αὐτοῦ πίστιν, φόβον, εἰρήνην, ὑπομονὴν καὶ μακροθυμίαν,19 ἐγκράτειαν,20 ἁγνείαν,21 σωφροσύνην,22 εἰς εὐαρέστησιν23 τῷ ὀνόματι 1.  ὁμόνοια, fem., agreement, unity, harmony 2.  ὅδε, pron., this is what, this 3.  ἐπιστολή, fem., epistle, letter 4.  σώφρων, adj., sensible, self–controlled, prudent 5.  νεότης, fem., youth 6.  ἀναστρέφω, APPAPM, live, behave, conduct oneself 7.  γῆρας, neut., old age 8.  ἀμέμπτως, adv., blamelessly 9.  μεταξύ, adv., in the midst, between 10.  φροντίς, fem., thought, care, concern 11.  τάχος, neut., speed, swift, haste, quick 12.  εἰρηνεύω, AAN, live in peace, be at peace, attain peace 13.  παντεπόπτης, masc., one who sees all, all–seeing 14.  δεσπότης, masc., lord, master 15.  ἐκλέγομαι, AMPNSM, elect, choose 16.  περούσιος, adj., specially acquired, special 17.  ἐπικαλέω, RPPDSF, appeal to, call upon 18.  μεγαλοπρεπής, adj., glorious, majestic, magnificent 19.  μακροθυμία, fem., longsuffering, patient 20.  ἐγκράτεια, fem., self–control 21.  ἁγνεία, fem., purity 22.  σωφροσύνη, fem., self-control, good judgment, rationality, moderation 23.  εὐαρέστησις, fem., satisfaction, be well pleasing

αὐτοῦ διὰ τοῦ ἀρχιερέως καὶ προστάτου24 ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, διʼ οὗ αὐτῷ δόξα καὶ μεγαλωσύνη,25 κράτος26 καὶ τιμή, καὶ νῦν καὶ εἰς πάντας τοῦς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.

65 Τοὺς δὲ ἀπεσταλμένους ἀφʼ ἡμῶν

Κλαύδιον27 Ἔφηβον28 καὶ Οὐαλέριον29 Βίτωνα30 σὺν καὶ Φορτουνάτῳ31 ἐν εἰρήνῃ μετὰ χαρᾶς ἐν τάχει32 ἀναπέμψατε33 πρὸς ἡμᾶς, ὅπως θᾶττον34 τὴν εὐκταίαν35 καὶ ἐπιποθήτην36 ἡμῖν εἰρήνην καὶ ὁμόνοιαν37 ἀπαγγέλλωσιν, εἰς τὸ τάχιον καὶ ἡμᾶς χαρῆναι περὶ τῆς εὐσταθείας38 ὑμῶν.2 Ἡ χάρις τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ μεθʼ ὑμῶν καὶ μετὰ πάντων πανταχῆ39 τῶν κεκλημένων ὑπὸ τοῦ θεοῦ διʼ αὐτοῦ, διʼ οὗ αὐτῷ δόξα, τιμή, κράτος40 καὶ μεγαλωσύνη,41 θρόνος αἰώνιος, ἀπὸ τῶν αἰώνων εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν.

24.  προστάτης, masc., guardian, defender, protector 25.  μεγαλωσύνη, fem., greatness, majesty 26.  κράτος, neut., might, power, strength 27.  Κλαύδιος, masc., Claudius 28.  Ἔφηβος, masc., Ephebus 29.  Οὐαλέριος, masc., Valerius 30.  Βίτων, masc., Bito 31.  Φορτουνᾶτος, masc., Fortunatus 32.  τάχος, neut., speed, swift, haste, quick 33. ἀναπέμπω, 2PAAM, send back 34.  ταχέως, adv., at once, soon, swiftly, quickly 35.  εὐκταῖος, adj., prayed for 36.  ἐπιπόθητος, adj., longed for, greatly desired 37.  ὁμόνοια, fem., agreement, unity, harmony 38.  εὐστάθεια, fem., good disposition, stability 39.  πανταχῆ, adv., everywhere 40.  κράτος, neut., might, power, strength 41.  μεγαλωσύνη, fem., greatness, majesty

285

The Epistle to Diognetus

9–10). The latter part of the letter seems to switch its intended audience from an inquiring non–believer to the Christian community (chaps. 11–12). The literary style and Greek is some of the most advanced out of all the writings included in the Apostolic Fathers.

Who So many questions exist regarding the Epistle to Diognetus that it makes it impossible to suggest an author with any certainty. It has been attributed to Apollos, Justin Martyr, Clement of Rome, Aristides of Athens, Theophilus of Antioch, Hippolytus of Rome, and quite a few others. The only fact which is certain about the author is that he is a Christian, likely not Jewish, who has an extremely advanced grasp of Greek syntax.

Texts The text of the Epistle to Diognetus was preserved in only one document. The Codex Argentoratensis [A] (13th–14th c.) was housed in Strasbourg, but was destroyed on August 24, 1870 by fire due to bombing during the Franco–German war. Thankfully, it was preserved, somewhat imperfectly, through a couple of transcriptions: Haus [h] (1580), and Beurer [b] (1590).

When Being that there is so little known about the origin of this letter, the suggestions for the date of composition extend from 117–313 CE and beyond. Many scholars favor a date somewhere between 150 and 225 CE.

Reading Difficulty

What

The Epistle to Diognetus has a much higher difficulty level of reading than all of the Apostolic Fathers. It is recommended for more advanced Greek students who are able to interact with complex Greek syntax.

The Epistle to Diognetus is an elegant and masterful apologia offering a well– reasoned defense of the Christian faith. It is addressed to Diognetus, who is interested to learn about Christianity. The author attempts to demonstrate the superiority of Christianity by undermining pagan idolatry (chap. 2) and Judaism (chaps. 3–4) before seeking to defend Christianity (chaps. 5­–6) by discussing Jesus as God’s son (chaps. 7–8) and the provision of salvation (chaps.

286

the epistle to diognetus

ΠΡΟΣ ΔΙΟΓΝΗΤΟΝ

1 Ἐπειδὴ1 ὁρῶ, κράτιστε2 Διόγνητε,3

ὑπερεσπουδακότα σε τὴν θεοσέβειαν τῶν Χριστιανῶν6 μαθεῖν7 καὶ πάνυ8 σαφῶς9 καὶ ἐπιμελῶς10 πυνθανόμενον11 περὶ αὐτῶν, τίνι τε θεῷ πεποιθότες καὶ πῶς θρησκεύοντες12 αὐτὸν τόν τε κόσμον ὑπερορῶσι13 πάντες καὶ θανάτου καταφρονοῦσι14 καὶ οὔτε τοὺς νομιζομένους15 ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων16 θεοὺς λογίζονται οὔτε τὴν Ἰουδαίων δεισιδαιμονίαν17 φυλάσσουσι, καὶ τίνα τὴν φιλοστοργίαν18 ἔχουσι πρὸς ἀλλήλους, καὶ τί δή19 ποτε20 καινὸν τοῦτο γένος21 ἢ ἐπιτήδευμα22 εἰσῆλθεν εἰς τὸν βίον23 νῦν καὶ οὐ πρότερον·24 ἀποδέχομαί25 γε26 τῆς 4

5

1.  ἐπειδή, conj., because, since 2.  κράτιστος, adj., most noble, most excellent 3.  Διόγνητος, masc., Diognetus 4.  ὑπερσπουδάζω, RAPASM, take great pains, be very eager 5.  θεοσέβεια, fem., religiousness, piety, godliness 6.  χριστιανός, masc. Christian 7.  μανθάνω, AAN, learn 8.  πάνυ, adv., entirely, altogether 9.  σαφῶς, adv., truly, accurately, clearly 10.  ἐπιμελῶς, adv., diligently, carefully 11.  πυνθάνομαι, PMPASM, ask, inquire 12.  θρησκεύω, PAPNPM, worship 13. ὑπεροράω, 3PPAI, despise, disregard 14. καταφρονέω, 3PPAI, look down on, scorn, despise 15.  νομίζω, PPPAPM, think, consider 16.  Ἕλλην, masc., Greek 17.  δεισιδαιμονία, fem., religiosity, superstition 18.  φιλοστοργία, fem., strong affection, heartfelt love 19.  δή, part., now, indeed, therefore, then 20.  ποτέ, part., ever 21.  γένος, neut., race, family, people 22.  ἐπιτήδευμα, neut., custom, practice, way of living 23.  βίος, masc., life 24.  πρότερος, adv., previously, before, formerly 25. ἀποδέχομαι, 1SPMI, recognize, accept, welcome 26.  γέ, part., even, indeed

προθυμίας27 σε ταύτης καὶ παρὰ τοῦ θεοῦ, τοῦ καὶ τὸ λέγειν καὶ τὸ ἀκούειν ἡμῖν χορηγοῦντος,28 αἰτοῦμαι δοθῆναι ἐμοὶ μὲν εἰπεῖν οὕτως, ὡς μάλιστα29 ἂν ἀκούσαντά σε βελτίω30 γενέσθαι, σοί τε οὕτως ἀκοῦσαι, ὡς μὴ λυπηθῆναι31 τὸν εἰπόντα.

2 Ἄγε δή,32 καθάρας33 σεαυτὸν ἀπὸ

πάντων τῶν προκατεχόντων34 σου τὴν διάνοιαν35 λογισμῶν36 καὶ τὴν ἀπατῶσάν37 σε συνήθειαν38 ἀποσκευασάμενος39 καὶ γενόμενος ὥσπερ ἐξ ἀρχῆς καινὸς ἄνθρωπος, ὡς ἂν καὶ λόγου καινοῦ, καθάπερ40 καὶ αὐτὸς ὡμολόγησας,41 ἀκροατὴς42 ἐσόμενος· ἴδε μὴ μόνον τοῖς ὀφθαλμοῖς, ἀλλὰ καὶ τῇ φρονήσει,43 τίνος ὑποστάσεως44 ἢ τίνος εἴδους45 τυγχάνουσιν,46 οὓς ἐρεῖτε καὶ νομίζετε47 θεούς. 2 οὐχ ὁ μέν 27.  προθυμία, fem., readiness, willingness, eagerness 28.  χορηγέω, PAPGSM, supply, provide, enable 29.  μάλιστα, adv., above all, especially 30.  βελτίων, adj., better 31.  λυπέω, APN, grieve, distress, regret 32.  δή, part., now, indeed, therefore, then 33.  καθαίρω, AAPNSM, make clean, purify, cleanse 34.  προκατέχω, PAPGPM, gain possession of previously, prejudice, preoccupy 35.  διάνοια, fem., mind 36.  λογισμός, masc., reasoning, speculation 37.  ἀπατάω, PAPASF, trick, deceive 38.  συνήθεια, fem., accustomed, custom 39.  ἀποσκευάζω, AMPNSM, get rid of, lay aside 40.  καθάπερ, adv., according as, just as 41. ὁμολογέω, 2SAAI, acknowledge, admit, confess 42.  ἀκροατής, masc., hearer 43.  φρόνησις, fem., wisdom, understanding, intellect 44.  ὑπόστασις, fem., foundation, substance 45.  εἶδος, neut., appearance, shape, form 46. τυγχάνω, 3PPAI, attain, turn out, happen to be 47. νομίζω, 2PPAI, think, consider, regard

287

288

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s τις λίθος ἐστίν, ὅμοιος τῷ πατουμένῳ,1 ὁ δʼ ἐστὶ χαλκός,2 οὐ κρείσσων3 τῶν εἰς τὴν χρῆσιν4 ἡμῖν κεχαλκευμένων5 σκευῶν,6 ὁ δὲ ξύλον,7 ἤδη· καὶ σεσηπός,8 ὁ δὲ ἄργυρος,9 χρῄζων10 ἀνθρώπου τοῦ φυλάξαντος, ἵνα μὴ κλαπῇ,11 ὁ δὲ σίδηρος,12 ὑπὸ ἰοῦ13 διεφθαρμένος,14 ὁ δὲ ὄστρακον,15 οὐδὲν τοῦ κατεσκευασμένου16 πρὸς τὴν ἀτιμοτάτην17 ὑπηρεσίαν18 εὐπρεπέστερον;19 3 οὐ φθαρτῆς20 ὕλης21 ταῦτα πάντα; οὐχ ὑπὸ σιδήρου καὶ πυρὸς κεχαλκευμένα;22 οὐχ ὃ μὲν αὐτῶν λιθοξόος,23 ὃ δὲ χαλκεύς,24 ὃ δὲ ἀργυροκόπος,25 ὃ δὲ κεραμεὺς26 ἔπλασεν;27 οὐ πρὶν28 ἢ ταῖς τέχναις29 τούτων εἰς τὴν μορφὴν30 τούτων ἐκτυπωθῆναι,31 1.  πατέω, PMPDSM, tread, walk 2.  χαλκός, masc., brass, bronze 3.  κρείσσων, adj., better 4.  χρῆσις, fem., function, usage, use 5.  χαλκεύω, RPPGPN, forge 6.  σκεῦος, neut., utensil, instrument, object, vessel 7.  ξύλον, neut., timber, wood 8.  σήπω, RAPNSN, decay, rot 9.  ἄργυρος, masc., silver 10. χρῄζω, PAPNSM, lack, be in need 11. κλέπτω, 3SAPS, steal 12.  σίδηρος, masc., iron 13.  ἰός, masc., corrosion, rust 14.  διαφθείρω, RPPNSM, corrupt, ruin, destroy 15.  ὄστρακον, neut., earthen vessel, pottery 16.  κατασκευάζω, RPPGSN, build, make ready 17.  ἄτιμος, adj., insignificant, dishonored 18.  ὑπηρεσία, fem., service, domestic use 19.  εὐπρεπής, adj., beautiful, attractive 20.  φθαρτός, adj., destructible, perishable 21.  ὕλη, fem., wood, material 22.  χαλκεύω, RPPNPN, forge 23.  λιθοξόος, masc., sculptor 24.  χαλκεύς, masc., coppersmith, blacksmith, metalworker 25.  ἀργυροκόπος, masc., silversmith 26.  κεραμεύς, masc. potter 27. πλάσσω, 3SAAI, shape, form 28.  πρίν, adv., until, before 29.  τέχνη, fem., skill, trade 30.  μορφή, fem., appearance, shape, form 31.  ἐκτυπόω, APN, form, shape

ἦν ἕκαστον αὐτῶν ἑκάστῳ, ἔτι καὶ νῦν, μεταμεμορφωμένον;32 οὐ τὰ νῦν ἐκ τῆς αὐτῆς ὕλης33 ὄντα σκεύη34 γένοιτʼ ἄν, εἰ τύχοι35 τῶν αὐτῶν τεχνιτῶν,36 ὅμοια τοιούτοις; 4 οὐ ταῦτα πάλιν, τὰ νῦν ὑφʼ ὑμῶν προσκυνούμενα, δύναιτʼ ἂν ὑπὸ ἀνθρώπων σκεύη37 ὅμοια γενέσθαι τοῖς λοιποῖς; οὐ κωφὰ38 πάντα; οὐ τυφλά; οὐκ ἄψυχα;39 οὐκ ἀναίσθητα;40 οὐκ ἀκίνητα;41 οὐ πάντα σηπόμενα;42 οὐ πάντα φθειρόμενα;43 5 ταῦτα θεοὺς καλεῖτε; τούτοις δουλεύετε; τούτοις προσκυνεῖτε, τέλεον44 δʼ αὐτοῖς ἐξομοιοῦσθε.45 6 διὰ τοῦτο μισεῖτε Χριστιανούς,46 ὅτι τούτους οὐχ ἡγοῦνται47 θεούς; 7 ὑμεῖς γὰρ αἰνεῖν48 νομίζοντες49 καὶ οἰόμενοι,50 οὐ πολὺ πλέον αὐτῶν καταφρονεῖτε;51 οὐ πολὺ μᾶλλον αὐτοὺς χλευάζετε52 καὶ ὑβρίζετε,53 τοὺς μὲν λιθίνους54 καὶ ὀστρακίνους55 σέβοντες56 32.  μεταμορφόω, RPPNSN, be changed, be transformed 33.  ὕλη, fem., wood, material 34.  σκεῦος, neut., utensil, instrument, object, vessel 35. τυγχάνω, 3SAAO, attain, turn out, happen to be 36.  τεχνίτης, masc., artisan, craftsman 37.  λατομέω, APN, hew out of rock, quarry 38.  κωφός, adj., mute, deaf 39.  ἄψυχος, adj., inanimate, lifeless 40.  ἀναίσθητος, adj., without feeling, without perception 41.  ἀκίνητος, adj., unmoved, motionless 42.  σήπω, PPPNPN, decay, rot 43.  φθείρω, PPPNPN, corrupt, ruin, destroy 44.  τέλεον, adv., altogether, in the end 45. ἐξομοιόω, 2PPPI, assimilate, become like 46.  Χριστιανός, masc., Christian 47. ἡγέομαι, 3PPMI, regard, think, consider 48.  αἰνέω, PAN, approve, praise 49.  νομίζω, PAPNPM, consider, think 50.  οἴομαι, PPPNPM, think, suppose 51. καταφρονέω, 2PPAI, look down on, despise 52. χλευάζω, 2PPAI, scoff, mock, joke 53. ὑβρίζω, 2PPAI, scoff at, mistreat, insult 54.  λίθινος, adj., stone, made of stone 55.  ὀστράκινος, adj., earthenware, made of clay 56.  σέβω, PAPNPM, honor, worship

the epistle to diognetus ἀφυλάκτους,1 τοὺς δὲ ἀργυρέους2 καὶ χρυσοῦς3 ἐγκλείοντες4 ταῖς νυξὶ καὶ ταῖς ἡμέραις φύλακας5 παρακαθιστάντες,6 ἵνα μὴ κλαπῶσιν;7 8 αἷς δὲ δοκεῖτε τιμαῖς προσφέρειν, εἰ μὲν αἰσθάνονται,8 κολάζετε9 μᾶλλον αὐτούς· εἰ δὲ ἀναισθητοῦσιν,10 ἐλέγχοντες11 αἵματι καὶ κνίσαις12 αὐτοὺς θρησκεύετε.13 9 ταῦθʼ ὑμῶν τις ὑπομεινάτω,14 ταῦτα ἀνασχέσθω15 τις ἑαυτῷ γενέσθαι. ἀλλὰ ἄνθρωπος μὲν οὐδὲ εἷς ταύτης τῆς κολάσεως16 ἑκὼν17 ἀνέξεται,18 αἴσθησιν19 γὰρ ἔχει καὶ λογισμόν·20 ὁ δὲ λίθος ἀνέχεται,21 ἀναισθητεῖ22 γάρ. οὐκ οὖν τὴν αἴσθησιν23 αὐτοῦ ἐλέγχετε;24 10 περὶ μὲν οὖν τοῦ μὴ δεδουλῶσθαι25 Χριστιανοὺς26 τοιούτοις θεοῖς πολλὰ μὲν ἂν καὶ ἄλλα εἰπεῖν ἔχοιμι· εἰ δέ τινι μὴ δοκοίη· κἂν ταῦτα ἱκανά, περισσὸν27 ἡγοῦμαι28 καὶ τὸ πλείω λέγειν. 1.  ἀφύλακτος, masc., unguarded 2.  ἀργυροῦς, masc., of silver, silver 3.  χρυσοῦς, adj., golden 4.  ἐγκλείω, PAPNPM, lock up 5.  φύλαξ, masc., sentinel, guard 6.  παρακαθίστημι, PAPNPM, to post 7. κλέπτω, 3PAPS, steal 8. αἰσθάνομαι, 3PPMI, perceive, understand 9. κολάζω, 2PPAI, penalize, punish 10. ἀναισθητέω, 3PPAI, insensible, be unfeeling 11.  ἐλέγχω, PAPNPM, reprove, refute, expose 12.  κνῖσα, fem., odor of burning fat 13. θρησκεύω, 2PPAI, perform religious observance, worship 14. ὑπομένω, 3SAAM, endure 15. ἀνέχω, 3SAMM, endure, bear with, tolerate 16.  κόλασις, fem., punishment 17.  ἑκών, adj., freely, voluntarily, willingly 18. ἀνέχω, 3SFMI, endure, bear with, tolerate 19.  αἴσθησις, fem., discern 20.  λογισμός, masc., thought, reason 21. ἀνέχω, 3SPMI, endure, bear with, tolerate 22. ἀναισθητέω, 3SPAI, insensible, be unfeeling 23.  αἴσθησις, fem., discernment, perception 24. ἐλέγχω, 2PPAI, reprove, refute, expose 25.  δουλόω, RPN, enslave 26.  Χριστιανός, masc., Christian 27.  περισσός, adj., extraordinary, unnecessary 28. ἡγέομαι, 1SPMI, think, regard, consider

3 Ἑξῆς29 δὲ περὶ τοῦ μὴ κατὰ τὰ αὐτὰ

Ἰουδαίοις θεοσεβεῖν30 αὐτοὺς οἶμαί31 σε μάλιστα32 ποθεῖν33 ἀκοῦσαι. 2 Ἰουδαῖοι τοίνυν,34 εἰ μὲν ἀπέχονται35 ταύτης τῆς προειρημένης36 λατρείας,37 καλῶς θεὸν ἕνα τῶν πάντων σέβειν38 καὶ δεσπότην39 ἀξιοῦσι40 φρονεῖν·41 εἰ δὲ τοῖς προειρημένοις42 ὁμοιοτρόπως43 τὴν θρησκείαν44 προσάγουσιν45 αὐτῷ ταύτην, διαμαρτάνουσιν.46 3 ἃ γὰρ τοῖς ἀναισθήτοις47 καὶ κωφοῖς48 προσφέροντες οἱ Ἕλληνες49 ἀφροσύνης50 δεῖγμα51 παρέχουσι,52 ταῦθʼ οὗτοι καθάπερ53 προσδεομένῳ54 τῷ θεῷ λογιζόμενοι παρέχειν55 μωρίαν56 εἰκὸς57

29.  ἑξῆς, adv., next 30.  θεοσεβέω, PAN, worship God 31. οἴομαι, 1SPMI, think suppose 32.  μάλιστα, adv., most of all, especially 33.  ποθέω, PAN, desire, long for 34.  τοίνυν, part., hence, therefore, indeed 35. ἀπέχω, 3PPMI, be distant, abstain, avoid 36.  προεῖπον, RPPGSF, have already said, previously mentioned 37.  λατρεία, fem., service, worship 38.  σέβω, PAN, honor, worship 39.  δεσπότης, masc., master, lord 40. ἀξιόω, 3PPAI, consider worthy 41.  φρονέω, PAN, think 42.  προεῖπον, RPPDPM, have already said, previously mentioned 43.  ὁμοιοτρόπως, adv., in the same way 44.  θρησκεία, fem., ritual, worship 45. προσάγω, 3PPAI, approach, bring, offer 46. διαμαρτάνω, 3PPAI, utterly fail, miss entirely 47.  ἀναίσθητος, adj., without feeling, without perception 48.  κωφός, adj., mute, deaf 49.  Ἕλλην, masc., Greek 50.  ἀφροσύνη, fem., lack of sense, thoughtlessness, foolishness, stupidity 51.  δεῖγμα, neut., example 52. παρέχω, 3PPAI, present, provide 53.  καθάπερ, adv., according as, just as 54.  προσδέομαι, PMPDSM, need 55.  παρέχω, PAN, offer 56.  μωρία, fem., silliness, foolishness 57.  εἰκός, RAPASN, reasonable, probable

289

290

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s μᾶλλον ἡγοῖντʼ1 ἂν, οὐ θεοσέβειαν.2 4 ὁ γὰρ ποιήσας τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς καὶ πᾶσιν ἡμῖν χορηγῶν,3 ὧν προσδεόμεθα,4 οὐδενὸς ἂν αὐτὸς προσδέοιτο5 τούτων ὧν τοῖς οἰομένοις6 διδόναι παρέχει7 αὐτός. 5 οἱ δέ γε8 θυσίας9 αὐτῷ διʼ αἵματος καὶ κνίσης10 ὁλοκαυτωμάτων11 ἐπιτελεῖν12 οἰόμενοι13 καὶ ταύταις ταῖς τιμαῖς αὐτὸν γεραίρειν,14 οὐδέν μοι δοκοῦσι διαφέρειν15 τῶν εἰς τὰ κωφὰ16 τὴν αὐτὴν ἐνδεικνυμένων17 φιλοτιμίαν· 18τῶν μὲν μὴ δυναμένοις τῆς τιμῆς μεταλαμβάνειν,19 τῶν δὲ δοκούντων παρέχειν20 τῷ μηδενὸς προσδεομένῳ.21

4 Ἀλλὰ μὴν22 τό γε23 περὶ τὰς βρώσεις24

ἀλαζονείαν27 καὶ τὴν τῆς νηστείας28 καὶ νουμηνίας29 εἰρωνείαν,30 καταγέλαστα31 καὶ οὐδενὸς ἄξια λόγου, οὐ νομίζω32 σε χρῄζειν33 παρʼ ἐμοῦ μαθεῖν.34 2 τό τε γὰρ τῶν ὑπὸ τοῦ θεοῦ κτισθὲντων35 εἰς χρῆσιν36 ἀνθρώπων ἃ μὲν ὡς καλῶς κτισθέντα37 παραδέχεσθαι,38 ἃ δʼ ὡς ἄχρηστα39 καὶ περισσὰ40 παραιτεῖσθαι,41 πῶς οὐκ ἀθέμιστον;42 3 τὸ δὲ καταψεύδεσθαι43 θεοῦ ὡς κωλύοντος44 ἐν τῇ τῶν σαββάτων ἡμέρᾳ καλόν τι ποιεῖν, πῶς οὐκ ἀσεβές;45 4 τὸ δὲ καὶ τὴν μείωσιν46 τῆς σαρκὸς μαρτύριον47 ἐκλογῆς48 ἀλαζονεύεσθαι49 ὡς διὰ τοῦτο ἐξαιρέτως50 ἠγαπημένους ὑπὸ θεοῦ, πῶς οὐ χλεύης51 ἄξιον;52 5 τὸ δὲ παρεδρεύοντας53 αὐτοὺς

αὐτῶν ψοφοδεὲς25 καὶ τὴν περὶ τὰ σάββατα δεισιδαιμονίαν26 καὶ τὴν τῆς περιτομῆς

1. ἡγέομαι, 3PPMO, think, consider, regard 2.  θεοσέβεια, fem., religiousness, piety, godliness 3.  χορηγέω, PAPNSM, supply, provide 4. προσδέομαι, 1PPMI, need 5. προσδέομαι, 3SPMO, need 6.  οἴομαι, PMPDPM, think, imagine, suppose 7. παρέχω, 3SPAI, present, provide, grant 8.  γέ, part., even, also, indeed 9.  θυσία, fem., sacrifice, offering 10.  κνῖσα, fem., odor of burning fat 11.  ὁλοκαύτωμα, neut., whole burnt offering 12.  ἐπιτελέω, PAN, accomplish, finish, complete 13.  οἴομαι, PMPNPM, think, imagine, suppose 14.  γεραίρω, PAN, reward with a gift, honor 15.  διαφέρω, PAN, to be different than, different from 16.  κωφός, adj., mute, deaf 17.  ἐνδείκνυμι, PMPGPM, demonstrate, show 18.  φιλοτιμία, fem., ambition, love of honor, generous zeal 19.  μεταλαμβάνω, PAN, share in, partake 20.  παρέχω, PAN, present, provide, grant 21.  προσδέομαι, PMPDSM, need 22.  μήν, part., indeed, surely 23.  γέ, part., even, also, indeed 24.  βρῶσις, fem., food, meat 25.  ψοφοδεής, adj., anxious, anxiety 26.  δεισιδαιμονία, fem., religiosity, religious scruples, superstition

27.  ἀλαζονεία, fem., boastfulness, pretension, arrogance 28.  νηστεία, fem., fast 29.  νεομηνία, fem., new moon 30.  εἰρωνεία, fem., posturing, pretense 31.  καταγέλαστος, adj., absurd, ridiculous 32. νομίζω, 1SPAI, think, consider 33. χρῄζω, PAN, want, lack, need 34.  μανθάνω, AAN, learn 35.  κτίζω, APPGPN, create 36.  χρῆσις, fem., function, usage, use 37.  κτίζω, APPAPN, create 38.  παραδέχομαι, PMN, receive, accept 39.  ἄχρηστος, adj., worthless, useless 40.  περισσός, adj., extraordinary, unnecessary, superfluous 41.  παραιτέομαι, PMN, decline, reject, refuse 42.  ἀθέμιστος, adj., forbidden 43.  καταψεύδομαι, PMN, tell lies against, accuse falsely, speak falsely of, 44.  κωλύω, PAPGSM, hinder, prevent, forbid 45.  ἀσεβής, adj., profane, impious, ungodly 46.  μείωσις, fem., mutilation 47.  μαρτύριον, neut., testimony, proof 48.  ἐκλογή, fem., chosen, election 49.  ἀλαζονεύομαι, AMN, make false pretensions, boast, brag, 50.  ἐξαιρέτως, adv., especially 51.  χλεύη, fem., scorn, ridicule 52.  ἄξιος, adj., worthy of, deserving 53.  παρεδρεύω, PAPAPM, apply oneself to, be concerned with, give attention to

the epistle to diognetus ἄστροις1 καὶ σελήνῃ2 τὴν παρατήρησιν3 τῶν μηνῶν4 καὶ τῶν ἡμερῶν ποιεῖσθαι καὶ τὰς οἰκονομίας5 θεοῦ καὶ τὰς τῶν καιρῶν ἀλλαγὰς6 καταδιαιρεῖν7 πρὸς τὰς αὐτῶν ὁρμάς,8 ἃς μὲν εἰς ἑορτάς,9 ἃς δὲ εἰς πένθη·10 τίς ἂν θεοσεβείας11 καὶ οὐκ ἀφροσύνης12 πολὺ πλέον ἡγήσαιτο13 δεῖγμα;14 6 τῆς μὲν οὖν κοινῆς15 εἰκαιότητος16 καὶ ἀπάτης17 καὶ τῆς Ἰουδαίων πολυπραγμοσύνης18 καὶ ἀλαζονείας19 ὡς ὀρθῶς20 ἀπέχονται21 Χριστιανοί,22 ἀρκούντως23 σε νομίζω24 μεμαθηκέναι·25 τὸ δὲ τῆς ἰδίας αὐτῶν θεοσεβείας26 μυστήριον27 μὴ προσδοκήσῃς28 δύνασθαι παρὰ ἀνθρώπου μαθεῖν.29

1.  ἄστρον, neut., constellation, star 2.  σελήνη, fem., moon 3.  παρατήρησις, fem., observation 4.  μήν, masc., month 5.  οἰκονομία, fem., administration, plan, order 6.  ἀλλαγή, fem., change 7.  καταδιαιρέω, PAN, divide, make a distinction between 8.  ὁρμή, fem., inclination, impulse 9.  ἑορτή, fem., feast, festival 10.  πένθος, neut., grief, sadness, mourning 11.  θεοσέβεια, fem., piety, godliness 12.  ἀφροσύνη, fem., thoughtlessness, folly, foolishness 13. ἡγέομαι, 3SAMO, thing, consider, regard 14.  δεῖγμα, neut., example 15.  κοινός, adj., general, common 16.  εἰκαιότης, fem., silliness 17.  ἀπάτη, fem., deception, deceit 18.  πολυπραγμοσύνη, fem., fussiness 19.  ἀλαζονεία, fem., pretension, arrogance 20.  ὀρθῶς, adv., justly, correctly, rightly 21. ἀπέχω, 3PPMI, keep distance from, abstain, avoid 22.  χριστιανός, masc., Christian 23.  ἀρκούντως, adv., sufficiently 24. νομίζω, 1SPAI, think, consider 25.  μανθάνω, RAN, learn 26.  θεοσέβεια, fem., religiousness, piety, godliness 27.  μυστήριον, neut., mystery 28. προσδοκάω, 2SAAS, wait for, look for, expect 29.  μανθάνω, AAN, learn

5 Χριστιανοὶ30 γὰρ οὔτε γῇ οὔτε φωνῇ

οὔτε ἔθεσι31 διακεκριμένοι32 τῶν λοιπῶν εἰσιν ἀνθρώπων. 2 οὔτε γάρ που πόλεις ἰδίας κατοικοῦσιν οὔτε διαλέκτῳ33 τινὶ παρηλλαγμένῃ34 χρῶνται35 οὔτε βίον36 παράσημον37 ἀσκοῦσιν.38 3 οὐ μὴν39 ἐπινοίᾳ40 τινὶ καὶ φροντίδι41 πολυπραγμόνων42 ἀνθρώπων μάθημα43 τοῦτʼ αὐτοῖς ἐστιν εὑρημένον, οὐδὲ δόγματος44 ἀνθρωπίνου45 προεστᾶσιν,46 ὥσπερ ἔνιοι.47 4 κατοικοῦντες δὲ πόλεις ἑλληνίδας48 τε καὶ βαρβάρους,49 ὡς ἕκαστος ἐκληρώθη,50 καὶ τοῖς ἐγχωρίοις51 ἔθεσιν52 ἀκολουθοῦντες ἔν τε ἐσθῆτι53 καὶ διαίτῃ54 καὶ τῷ λοιπῷ βίῳ55 θαυμαστὴν56 καὶ ὁμολογουμένως57 παράδοξον58 30.  χριστιανός, masc., Christian 31.  ἔθος, neut., usage, habit, custom 32.  διακρίνω, RPPNPM, make a distinction, distinguish 33.  διάλεκτος, fem., dialect, language 34.  παραλλάσσω, RPPDSF, alternate, to make different, extraordinary, strange 35. χράομαι, 3PPMI, make use of, act 36.  βίος, masc., life 37.  παράσημος, adj., peculiar, odd 38. ἀσκέω, 3PPAI, engage in, practice 39.  μήν, part., indeed, surely 40.  ἐπίνοια, fem., conception, notion, thought 41.  φροντίς, fem., thought, reflection 42.  πολυπράγμων, adj., inquisitive 43.  μάθημα, neut., knowledge, teaching 44.  δόγμα, neut., ordinance, dogma, doctrine 45.  ἀνθρώπινος, adj., human 46. προΐστημι, 3SPAI, set before, advocate, promote 47.  ἔνιοι, adj., several, some 48.  Ἑλληνίς, fem., Greek 49.  βάρβαρος, adj., Barbarian 50. κληρόω, 3SAPI, obtain by lot 51.  ἐγχώριος, adj., native, local 52.  ἔθος, neut., habit, custom 53.  ἐσθής, fem., dress, clothing 54.  δίαιτα, fem., way of living, food, diet 55.  βίος, masc., life 56.  θαυμαστός, fem., wondrous, wonderful, remarkable 57.  ὁμολογουμένως, adv., beyond question, most certainly, undeniable 58.  παράδοξος, adj., paradox, strange

291

292

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ἐνδείκνυνται1 τὴν κατάστασιν2 τῆς ἑαυτῶν πολιτείας.3 5 πατρίδας4 οἰκοῦσιν5 ἰδίας, ἀλλʼ ὡς πάροικοι·6 μετέχουσι7 πάντων ὡς πολῖται,8 καὶ πάνθʼ ὑπομένουσιν9 ὡς ξένοι·10 πᾶσα ξένη· πατρίς ἐστιν αὐτῶν, καὶ πᾶσα πατρὶς ξένη. 6 γαμοῦσιν11 ὡς πάντες, τεκνογονοῦσιν·12 ἀλλʼ οὐ ῥίπτουσι13 τὰ γεννώμενα. 7 τράπεζαν14 κοινὴν15 παρατίθενται,16 ἀλλʼ οὐ κοίτην.17 8 ἐν σαρκὶ τυγχάνουσιν,18 ἀλλʼ οὐ κατὰ σάρκα ζῶσιν. 9 ἐπὶ γῆς διατρίβουσιν,19 ἀλλʼ ἐν οὐρανῷ πολιτεύονται.20 10 πείθονται τοῖς ὡρισμένοις21 νόμοις, καὶ τοῖς ἰδίοις βίοις22 νικῶσι23 τοὺς νόμους. 11 ἀγαπῶσι πάντας, καὶ ὑπὸ πάντων διώκονται. 12 ἀγνοοῦνται,24 καὶ κατακρίνονται·25

1. ἐνδείκνυμι, 3PPMI, demonstrate, show 2.  κατάστασις, fem., character 3.  πολιτεία, fem., way of life, citizenship 4.  πατρίς, fem., fatherland, homeland, one’s own country 5. οἰκέω, 3PPAI, inhabit, occupy, dwell, live 6.  πάροικος, adj., stranger, foreigner, alien, sojourner 7. μετέχω, 3PPAI, share in, participate 8.  πολίτης, masc., compatriot, fellow citizen 9. ὑπομένω, 3PPAI, endure 10.  ξένος, adj., foreigner, alien, stranger 11. γαμέω, 3PPAI, marry 12.  τεκνογονέω, 3PPAI, bear children 13. ῥίπτω, 3PPAI, hurl, throw out [i.e., exposure] 14.  τράπεζα, fem., table, meal, food 15.  κοινός, adj., common, share in common, shared 16. παρατίθημι, 3PPMI, set before, placed beside 17.  κοίτη, fem., sexual intercourse, marriage–bed 18. τυγχάνω, 3PPAI, experience, happen to be 19. διατρίβω, 3PPAI, spend time, stay 20. πολιτεύομαι, 3PPMI, live one’s life, have one’s citizenship 21.  ὁρίζω, RPPDPM, designate, determine, appoint 22.  βίος, masc., manner of living, life 23. νικάω, 3PPAI, overcome, prevail, surpass 24. ἀγνοέω, 3PPPI, be ignorant of, not know 25.  κατακρίνω, 3PPPI, pass judgment on, condemn

θανατοῦνται,26 καὶ ζωοποιοῦνται.27 13 πτωχεύουσι,28 καὶ πλουτίζουσι29 πολλούς· πάντων ὑστεροῦνται,30 καὶ ἐν πᾶσι περισσεύουσιν. 14 ἀτιμοῦνται,31 καὶ ἐν ταῖς ἀτιμίαις32 δοξάζονται. βλασφημοῦνται, καὶ δικαιοῦνται. 15 λοιδοροῦνται,33 καὶ εὐλογοῦσιν· ὑβρίζονται,34 καὶ τιμῶσιν.35 16 ἀγαθοποιοῦντες36 ὡς κακοὶ κολάζονται·37 κολαζόμενοι38 χαίρουσιν ὡς ζωοποιούμενοι.39 17 ὑπὸ Ἰουδαίων ὡς ἀλλόφυλοι40 πολεμοῦνται41 καὶ ὑπὸ Ἑλλήνων42 διώκονται· καὶ τὴν αἰτίαν43 τῆς ἔχθρας44 εἰπεῖν οἱ μισοῦντες οὐκ ἔχουσιν.

6 Ἁπλῶς45 δʼ εἰπεῖν, ὅπερ ἐστὶν σώματι

ψυχή, τοῦτʼ εἰσὶν ἐν κόσμῳ Χριστιανοί.46 2 ἔσπαρται κατὰ πάντων τῶν τοῦ σώματος μελῶν47 ἡ ψυχή, καὶ Χριστιανοὶ κατὰ τὰς τοῦ κόσμου πόλεις. 3 οἰκεῖ48 μὲν ἐν τῷ σώματι ψυχή, οὐκ ἔστι δὲ ἐκ τοῦ σώματος· καὶ Χριστιανοὶ ἐν κόσμῳ οἰκοῦσιν,49 οὐκ 26. θανατόω, 3PPPI, put to death, execute 27. ζωοποιέω, 3PPPI, make alive 28. πτωχεύω, 3PPAI, become destitute, be (extremely) poor 29. πλουτίζω, 3PPAI, gain wealth, make rich 30. ὑστερέω, 3PPPI, lack 31. ἀτιμόω, 3PPPI, dishonor 32.  ἀτιμία, fem., disgrace, dishonor 33. λοιδορέω, 3PPPI, revile, abuse 34. ὑβρίζω, 3PPPI, mistreat, scoff, insult 35. τιμάω, 3PPAI, esteem, pay honor 36.  ἀγαθοποιέω, PAPNPM, do what is right, do good 37.  κολάζω, 3PPPI, punish 38.  κολάζω, PPPNPM, punish 39.  ζωοποιέω, PPPNPM, make alive, receive life 40.  ἀλλόφυλος, adj., foreigner, alien 41. πολεμέω, 3PPPI, wage war, fight 42.  Ἕλλην, masc., Greek 43.  αἰτία, fem., cause, reason, charge, accusation 44.  ἔχθρα, fem., enmity, hatred, hostility 45.  ἁπλῶς, adv., sincerely, simply 46.  χριστιανός, masc., Christian 47.  μέλος, neut., body part, member 48. οἰκέω, 3SPAI, inhabit, occupy, dwell, live 49. οἰκέω, 3PPAI, inhabit, occupy, dwell, live

the epistle to diognetus εἰσὶ δὲ ἐκ τοῦ κόσμου. 4 ἀόρατος1 ἡ ψυχὴ ἐν ὁρατῷ2 φρουρεῖται3 τῷ σώματι· καὶ Χριστιανοὶ γινώσκονται μὲν ὂντες ἐν τῷ κόσμῳ, ἀόρατος δὲ αὐτῶν ἡ θεοσέβεια4 μένει. 5 μισεῖ τὴν ψυχὴν ἡ σὰρξ καὶ πολεμεῖ5 μηδὲν ἀδικουμένη,6 διότι7 ταῖς ἡδοναῖς8 κωλύεται9 χρῆσθαι·10 μισεῖ καὶ Χριστιανοὺς ὁ κόσμος μηδὲν ἀδικούμενος, ὅτι ταῖς ἡδοναῖς ἀντιτάσσονται.11 6 ἡ ψυχὴ τὴν μισοῦσαν ἀγαπᾷ· σάρκα καὶ τὰ μέλη· καὶ Χριστιανοὶ τοὺς μισοῦντας ἀγαπῶσιν. 7 ἐγκέκλεισται12 μὲν ἡ ψυχὴ τῷ σώματι, συνέχει13 δὲ αὐτὴ τὸ σῶμα· καὶ Χριστιανοὶ κατέχονται14 μὲν ὡς ἐν φρουρᾷ·15 τῷ κόσμῳ, αὐτοὶ δὲ συνέχουσι16 τὸν κόσμον. 8 ἀθάνατος17 ἡ ψυχὴ ἐν θνητῷ18 σκηνώματι19 κατοικεῖ· καὶ Χριστιανοὶ παροικοῦσιν20 ἐν φθαρτοῖς,21 τὴν ἐν οὐρανοῖς ἀφθαρσίαν22 προσδεχόμενοι.23 9 κακουργουμένη·24

1.  ἀόρατος, adj., invisible 2.  ὁρατός, adj., visible 3. φρουρέω, 3SPPI, watch, guard 4.  θεοσέβεια, fem., religiousness, piety, godliness 5. πολεμέω, 3SPAI, wage war, fight 6.  ἀδικέω, PPPNSF, be unjust, do wrong 7.  διότι, conj., therefore, because, since 8.  ἡδονή, fem., pleasure 9. κωλύω, 3SPPI, prevent, forbid 10.  χράομαι, PMN, make use, act, indulge 11. ἀντιτάσσω, 3PPMI, resist, oppose 12. ἐγκλείω, 3SRPI, enclose, lock up 13. συνέχω, 3SPAI, hold together 14. κατέχω, 3PPPI, hold fast to, restrain 15.  φρουρά, fem., prison 16. συνέχω, 3PPAI, hold together 17.  ἀθάνατος, adj., immortal 18.  θνητός, adj., mortal 19.  σκήνωμα, neut., habitation, tent 20. παροικέω, 3PPAI, dwell, reside as a stranger, sojourn, dwell temporarily 21.  φθαρτός, adj., corruptible, perishable 22.  ἀφθαρσία, fem, incorruptibility, immortality 23.  προσδέχομαι, PMPNPM, accept, receive, wait for 24.  κακουργέω, PPPNSF, treat badly

σιτίοις25 καὶ ποτοῖς26 ἡ ψυχὴ βελτιοῦται·27 καὶ Χριστιανοὶ28 κολαζόμενοι29 καθʼ ἡμέραν πλεονάζουσι30 μᾶλλον. 10 εἰς τοσαύτην31 αὐτοὺς τάξιν32 ἔθετο ὁ θεός, ἣν οὐ θεμιτὸν33 αὐτοῖς παραιτήσασθαι.34

7 Οὐ γὰρ ἐπίγειον,35 ὡς ἔφην, εὕρημα36 τοῦτʼ αὐτοῖς παρεδόθη·, οὐδὲ θνητὴν37 ἐπίνοιαν38 φυλάσσειν οὕτως ἀξιοῦσιν39 ἐπιμελῶς,40 οὐδὲ ἀνθρωπίνων41 οἰκονομίαν42 μυστηρίων43 πεπίστευνται. 2 ἀλλʼ αὐτὸς ἀληθῶς44 ὁ παντοκράτωρ45 καὶ παντοκτίστης46 καὶ ἀόρατος47 θεός, αὐτὸς ἀπʼ οὐρανῶν τὴν ἀλήθειαν καὶ τὸν λόγον τὸν ἅγιον καὶ ἀπερινόητον48 ἀνθρώποις ἐνίδρυσε49 καὶ ἐγκατεστήριξε50 ταῖς καρδίαις αὐτῶν· οὐ, καθάπερ51 ἄν τις εἰκάσειεν,52 ἀνθρώποις

25.  σιτίον, neut., food, grain 26.  ποτόν, neut., drink 27.  βελτιόω, 3SPPI, become better, improve 28.  χριστιανός, masc., Christian 29.  κολάζω, PPPNPM, punish 30. πλεονάζω, 3PPAI, be more than enough, increase 31.  τοσοῦτος, adj., so great, so much 32.  τάξις, fem., order, arrangement, position 33.  θεμιτός, adj., lawful, right 34.  παραιτέομαι, AMN, refuse, reject 35.  ἐπίγειος, adj., earthly 36.  εὕρημα, neut, discovery 37.  θνητός, adj., mortal 38.  ἐπίνοια, fem., conception, notion, thought 39. ἀξιόω, 3PPAI, consider worthy 40.  ἐπιμελῶς, adv., diligently, carefully 41.  ἀνθρώπινος, adj., human 42.  οἰκονομία, fem., order, management, administration 43.  μυστήριον, neut., mystery 44.  ἀληθῶς, adv., really, truly 45.  παντοκράτωρ, masc., All–powerful, Almighty 46.  παντοκτίστης, masc., creator of the universe 47.  ἀόρατος, adj., invisible 48.  ἀπερινόητος, adj., incomprehensible 49. ἐνιδρύω, 3SAAI, put in place, establish 50. εγκαταστηρίζω, 3SRAI, establish, fix firmly 51.  καθάπερ, adv., according as, just as 52. εἰκάζω, 3SAAO, imagine, suppose

293

294

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s ὑπηρέτην1 τινὰ πέμψας ἢ ἄγγελον ἢ ἄρχοντα ἤ τινα τῶν διεπόντων2 τὰ ἐπίγεια3 ἤ τινα τῶν πεπιστευμένων τὰς ἐν οὐρανοῖς διοικήσεις,4 ἀλλʼ αὐτὸν τὸν τεχνίτην5 καὶ δημιουργὸν6 τῶν ὅλων, ᾧ τοὺς οὐρανοὺς ἔκτισεν,7 ᾧ τὴν θάλασσαν ἰδίοις ἐνέκλεισεν,8 οὗ τὰ μυστήρια9 πιστῶς πάντα φυλάσσει τὰ στοιχεῖα,10 παρʼ οὗ τὰ μέτρα11 τῶν τῆς ἡμέρας δρόμων12 ὁ ἥλιος εἴληφε φυλάσσειν, ᾧ πειθαρχεῖ13 σελήνη·14 νυκτὶ φαίνειν κελεύοντι,15 ᾧ πειθαρχεῖ τὰ ἄστρα16 τῷ τῆς σελήνης ἀκολουθοῦντα δρόμῳ·17 ᾧ πάντα διατέτακται18 καὶ διώρισται19 καὶ ὑποτέτακται, οὐρανοὶ καὶ τὰ ἐν οὐρανοῖς, γῆ καὶ τὰ ἐν τῇ γῇ, θάλασσα καὶ τὰ ἐν τῇ θαλάσσῃ, πῦρ, ἀήρ,20 ἄβυσσος,21 τὰ ἐν ὕψεσι,22 τὰ ἐν βάθεσι,23 τὰ ἐν τῷ μεταξύ·24 τοῦτον πρὸς αὐτοὺς ἀπέστειλεν. 3 ἆρά γε,25 ὡς ἀνθρώπων ἄν τις λογίσαιτο, ἐπὶ τυραννίδι26 καὶ φόβῳ 1.  ὑπηρέτης, masc., helper, assistant, servant 2.  διέπω, PAPGPM, conduct, manage, direct 3.  ἐπίγειος, adj., earthly 4.  διοίκησις, fem., government, management, administration 5.  τεχνίτης, masc., craftsmen, designer, artisan 6.  δημιουργός, masc., maker, creator 7. κτίζω, 3SAAI, create 8. ἐγκλείω, 3SAAI, lock up, shut up, enclose 9.  μυστήριον, neut., mystery 10.  στοιχεῖον, neut., elemental spirits, elements 11.  μέτρον, neut., measure 12.  δρόμος, masc., running, race, course 13. πειθαρχέω, 3SPAI, obey 14.  σελήνη, fem., moon 15.  κελεύω, PAPDSM, order, command 16.  ἄστρον, neut., constellation, star 17.  δρόμος, masc., running, race, course 18. διατάσσω, 3SRPI, give orders, appoint 19. διορίζω, 3SRPI, set limits, draw a boundary through 20.  ἀήρ, masc. air 21.  ἄβυσσος, fem., deep, abyss 22.  ὕψος, neut., height 23.  βάθος, neut., depth 24.  μεταξύ, adv., between 25.  γέ, part., even, also, indeed 26.  τυραννίς, fem., despotic rule, tyranny

καὶ καταπλήξει;27 4 οὐ μὲν οὖν· ἀλλʼ ἐν ἐπιεικείᾳ28 καὶ πραΰτητι29 ὡς βασιλεὺς πέμπων υἱὸν βασιλέα ἔπεμψεν, ὡς θεὸν ἔπεμψεν, ὡς ἄνθρωπον πρὸς ἀνθρώπους ἔπεμψεν, ὡς σώζων ἔπεμψεν, ὡς πείθων, οὐ βιαζόμενος·30 βία31 γὰρ οὐ πρόσεστι32 τῷ θεῷ. 5 ἔπεμψεν ὡς καλῶν, οὐ διώκων· ἔπεμψεν ὡς ἀγαπῶν, οὐ κρίνων. 6 πέμψει γὰρ αὐτὸν κρίνοντα· καὶ τίς αὐτοῦ τὴν παρουσίαν33 ὑποστήσεται;34 … 7 … παραβαλλομένους35 θηρίοις, ἵνα ἀρνήσωνται τὸν κύριον, καὶ μὴ νικωμένους;36 8 οὐχ ὁρᾷς, ὅσῳ πλείονες κολάζονται,37 τοσούτῳ38 πλεονάζοντας39 ἄλλους; 9 ταῦτα ἀνθρώπου οὐ δοκεῖ τὰ ἔργα· ταῦτα δύναμίς ἐστι θεοῦ· ταῦτα τῆς παρουσίας40 αὐτοῦ δείγματα.41

8 Τίς γὰρ ὅλως42 ἀνθρώπων ἠπίστατο,43 τί

ποτʼ44 ἐστὶ θεὸς πρὶν45 αὐτὸν ἐλθεῖν; 2 ἢ τοὺς κενοὺς46 καὶ ληρώδεις47 ἐκείνων λόγους

27.  κατάπληξις, fem., terror 28.  ἐπιείκεια, fem., equity, fairness, gentleness 29.  πραΰτης, fem., gentleness, considerateness, humility 30.  βιάζω, PMPNSM, dominate, constrain, use force 31.  βία, fem., might, power, force 32. πρόσειμι, 3SPAI, be present, belong to 33.  παρουσία, fem., presence, arrive, coming 34. ὑφίστημι, 3SFMI, face, endure 35.  παραβάλλω, PPPAPM, throw to 36.  νικάω, PPPAPM, overcome, prevail, conquer 37. κολάζω, 3PPPI, punish 38.  τοσοῦτος, pron., so great, so much 39.  πλεονάζω, PAPAPM, more than enough, increase 40.  παρουσία, fem., presence, arrive, coming 41.  δεῖγμα, neut., example 42.  ὅλως, adv., completely, in fact, actually 43. ἐπίσταμαι, 3SIPI, know, understand 44.  ποτέ, part., formerly, ever 45.  πρίν, adv., before 46.  κενός, adj., in vain, empty 47.  ληρώδης, adj., frivolous, silly

the epistle to diognetus ἀποδέχῃ1 τῶν ἀξιοπίστων2 φιλοσόφων,3 ὧν οἱ μέν τινες πῦρ ἔφασαν εἶναι τὸν θεὸν οὗ μέλλουσι χωρήσειν4 αὐτοί, τοῦτο καλοῦσι θεόν, οἱ δὲ ὕδωρ, οἱ δʼ ἄλλο τι τῶν στοιχείων5 τῶν ἐκτισμένων6 ὑπὸ θεοῦ; 3 καίτοι7 γε,8 εἴ τις τούτων τῶν λόγων ἀποδεκτός9 ἐστι, δύναιτʼ ἂν καὶ τῶν λοιπῶν κτισμάτων10 ἓν ἕκαστον ὁμοίως11 ἀποφαίνεσθαι12 θεόν. 4 ἀλλὰ ταῦτα μὲν τερατεία13 καὶ πλάνη·14 τῶν γοήτων15 ἐστίν· 5 ἀνθρώπων δὲ οὐδεὶς οὔτε εἶδεν οὔτε ἐγνώρισεν,16 αὐτὸς δὲ ἑαυτὸν ἐπέδειξεν.17 6 ἐπέδειξε δὲ διὰ πίστεως, ᾗ μόνῃ θεὸν ἰδεῖν συγκεχώρηται.18 7 ὁ γὰρ δεσπότης19 καὶ δημιουργὸς20 τῶν ὅλων θεός, ὁ ποιήσας τὰ πάντα καὶ κατὰ τάξιν21 διακρίνας,22 οὐ μόνον φιλάνθρωπος23 ἐγένετο, ἀλλὰ καὶ μακρόθυμος.24 8 ἀλλʼ οὗτος ἦν μὲν ἀεὶ25

1. ἀποδέχομαι, 2SPMI, accept 2.  ἀξιόπιστος, adj., worthy of being believed, convincing, trustworthy 3.  φιλόσοφος, masc. philosopher 4.  χωρέω, FAN, hold, contain, to go 5.  στοιχεῖον, neut., element 6.  κτίζω, RPPGPN, create 7.  καίτοι, conj., and yet 8.  γέ, part., even, also, indeed 9.  ἀπόδεκτος, masc., pleasing, acceptable 10.  κτίσμα, neut., creation 11.  ὁμοίως, adv., in the same way, likewise 12.  ἀποφαίνομαι, PMN, declare 13.  τερατεία, fem., illusion 14.  πλάνη, fem., deception 15.  γόης, masc., swindler, cheat, imposter 16. γνωρίζω, 3SAAI, make known, explain 17. ἐπιδείκνυμι, 3SAAI, demonstrate, show 18. συγχωρέω, 3SRPI, grant, assent, permit 19.  δεσπότης, masc., master, lord 20.  δημιουργός, masc., maker, creator 21.  τάξις, fem., arrangement, order 22.  διακρίνω, AAPNSM, make a distinction, distinguish, differentiate 23.  φιλάνθρωπος, adj., humane, loving humanity, kind, benevolent 24.  μακρόθυμος, adj., longsuffering, patient, even–tempered 25.  ἀεί, adv., forever, always

τοιοῦτος καὶ ἔστι καὶ ἔσται, χρηστὸς26 καὶ ἀγαθὸς καὶ ἀόργητος27 καὶ ἀληθής,28 καὶ μόνος ἀγαθός ἐστιν· 9 ἐννοήσας29 δὲ μεγάλην καὶ ἄφραστον30 ἔννοιαν31 ἀνεκοινώσατο32 μόνῳ τῷ παιδί.33 10 ἐν ὅσῳ μὲν οὖν κατεῖχεν34 ἐν μυστηρίῳ35 καὶ διετήρει36 τὴν σοφὴν37 αὐτοῦ βουλήν,38 ἀμελεῖν39 ἡμῶν καὶ ἀφροντιστεῖν40 ἐδόκει· 11 ἐπεὶ41 δὲ ἀπεκάλυψε42 διὰ τοῦ ἀγαπητοῦ παιδὸς43 καὶ ἐφανέρωσε τὰ ἐξ ἀρχῆς ἡτοιμασμένα, πάνθʼ ἅμα44 παρέσχεν45 ἡμῖν καὶ μετασχεῖν46 τῶν εὐεργεσιῶν47 αὐτοῦ καὶ ἰδεῖν καὶ νοῆσαι,48 ἃ τίς ἂν πώποτε49 προσεδόκησεν50 ἡμῶν;

9 Πάντʼ οὖν ἤδη· παρʼ ἑαυτῷ σὺν τῷ παιδὶ51 οἰκονομηκώς,52 μέχρι53 μὲν τοῦ πρόσθεν54

26.  χρηστός, adj., good, benevolent, kind 27.  ἀόργητος, adj., free from anger 28.  ἀληθής, adj., truthful, true 29.  ἐννοέω, AAPNSM, think, consider 30.  ἄφραστος, fem., marvelous, inexpressible, too wonderful for words 31.  ἔννοια, fem., insight, thought 32. ἀνακοινόω, 3SAMI, communicate 33.  παῖς, masc., servant, child 34. κατέχω, 3SIAI, restrain, hold, keep 35.  μυστήριον, neut., mystery 36. διατηρέω, 3SIAI, watch closely, guard, keep 37.  σοφός, fem., wise 38.  βουλή, fem., will, intention, plan 39.  ἀμελέω, PAN, neglect 40.  ἀφροντιστέω, PAN, be unconcerned 41.  ἐπεί, conj., because, since 42. ἀποκαλύπτω, 3SAAI, make fully know, reveal 43.  παῖς, masc., servant, child, son 44.  ἅμα, adv., at once, together 45. παρέχω, 3SAAI, grant, give, provide 46.  μετέχω, AAN, partake of, share in 47.  εὐεργεσία, fem., doing of good, benefit 48.  νοέω, AAN, think, perceive, understand 49.  πώποτε, adv., at any time, ever yet 50. προσδοκάω, 3SAAI, wait for, look for, expect 51.  παῖς, masc., servant, child, son 52.  οἰκονομέω, RAPNSM, order, manage, plan 53.  μέχρι, prep., as far as, to the point of, until 54.  πρόσθεν, adv., earlier, former

295

296

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s χρόνου εἴασεν1 ἡμᾶς, ὡς ἐβουλόμεθα, ἀτάκτοις2 φοραῖς3 φέρεσθαι, ἡδοναῖς4 καὶ ἐπιθυμίαις ἀπαγομένους.5 οὐ πάντως ἐφηδόμενος6 τοῖς ἁμαρτήμασιν7 ἡμῶν, ἀλλʼ ἀνεχόμενος,8 οὐδὲ τῷ τότε τῆς ἀδικίας9 καιρῷ συνευδοκῶν,10 ἀλλὰ τὸν νῦν τῆς δικαιοσύνης δημιουργῶν,11 ἵνα ἐν τῷ τότε χρόνῳ ἐλεγχθέντες12 ἐκ τῶν ἰδίων ἔργων ἀνάξιοι13 ζωῆς νῦν ὑπὸ τῆς τοῦ θεοῦ χρηστότητος14 ἀξιωθῶμεν,15 καὶ τὸ καθʼ ἑαυτοὺς φανερώσαντες ἀδύνατον16 εἰσελθεῖν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ τῇ δυνάμει τοῦ θεοῦ δυνατοὶ γενηθῶμεν. 2 ἐπεὶ17 δὲ πεπλήρωτο μὲν ἡ ἡμετέρα18 ἀδικία19 καὶ τελείως20 πεφανέρωτο, ὅτι ὁ μισθὸς21 αὐτῆς κόλασις22 καὶ θάνατος προσεδοκᾶτο,23 ἦλθε δὲ ὁ καιρός, ὃν θεὸς προέθετο24 λοιπὸν φανερῶσαι τὴν ἑαυτοῦ χρηστότητα

καὶ δύναμιν ὢ τῆς ὑπερβαλλούσης25 φιλανθρωπίας26 καὶ ἀγάπης τοῦ θεοῦ, οὐκ ἐμίσησεν ἡμᾶς οὐδὲ ἀπώσατο27 οὐδὲ ἐμνησικάκησεν,28 ἀλλὰ ἐμακροθύμησεν,29 ἠνέσχετο,30 ἐλεῶν31 αὐτὸς τὰς ἡμετέρας ἁμαρτίας ἀνεδέξατο,32 αὐτὸς τὸν ἴδιον υἱὸν ἀπέδοτο λύτρον33 ὑπὲρ ἡμῶν, τὸν ἅγιον ὑπέρ ἀνόμων,34 τὸν ἄκακον35 ὑπὲρ τῶν κακῶν, τὸν δίκαιον ὑπὲρ τῶν ἀδίκων,36 τὸν ἄφθαρτον37 ὑπέρ τῶν φθαρτῶν,38 τὸν ἀθάνατον39 ὑπὲρ τῶν θνητῶν.40 3 τί γὰρ ἄλλο τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν ἠδυνήθη· καλύψαι41 ἢ ἐκείνου δικαιοσύνη 4 ἐν τίνι δικαιωθῆναι δυνατὸν τοὺς ἀνόμους42 ἡμᾶς καὶ ἀσεβεῖς43 ἢ ἐν μόνῳ τῷ υἱῷ τοῦ θεοῦ; 5 ὢ τῆς γλυκείας44 ἀνταλλαγῆς,45 ὢ τῆς ἀνεξιχνιάστου46 δημιουργίας,47 ὢ τῶν ἀπροσδοκήτων48 εὐεργεσιῶν·49 ἵνα ἀνομία μὲν πολλῶν ἐν

1. ἐάω, 3SAAI, allow, permit 2.  ἄτακτος, adj., disorderly, undisciplined 3.  φορά, fem., impulse 4.  ἡδονή, fem., pleasure 5.  ἀπάγω, PPPAPM, lead away 6.  ἐφήδομαι, PMPNSM, take delight in 7.  ἁμάρτημα, neut., transgression, sinful action,

25.  ὑπερβάλλω, PAPGSF, go beyond, surpass 26.  φιλανθρωπία, fem., benevolence, love for humankind, loving kindness 27. ἀπωθέω, 3SAMI, push aside, repudiate, reject 28. μνησικακέω, 3SAAI, remember evil, bear a grudge 29. μακροθυμέω, 3SAAI, longsuffering, be patient 30. ἀνέχω, 3SAMI, put up with, tolerate, be patient with 31.  ἐλεέω, PAPNSM, have mercy upon 32. ἀναδέχομαι, 3SAMI, receive, take up, accept, experience 33.  λύτρον, neut., price of release, ransom 34.  ἄνομος, adj., lawless 35.  ἄκακος, adj., innocent 36.  ἄδικος, adj., unjust, unrighteous 37.  ἄφθαρτος, adj., immortal, imperishable 38.  φθαρτός, adj., destructible, perishable 39.  ἀθάνατος, adj., immortal 40.  θνητός, adj., mortal 41.  καλύπτω, AAN, conceal, hide 42.  ἄνομος, adj., lawless 43.  ἀσεβής, adj., profane, impious, ungodly 44.  γλυκύς, fem., sweet 45.  ἀνταλλαγή, fem., exchange 46.  ἀνεξιχνίαστος, adj., incomprehensible, inexpressible 47.  δημιουργία, fem., creative act 48.  ἀπροσδόκητος, adj., unexpected 49.  εὐεργεσία, fem., good deed, kindness, benefit

sin

8.  ἀνέχω, PMPNSM, put up with, tolerate, be patient with 9.  ἀδικία, fem., wrong–doing, injustice, unrighteousness 10.  συνευδοκέω, PAPNSM, approve of 11.  δημιουργέω, PAPNSM, fabricate, fashion, create 12.  ἐλέγχω, APPNPM, reprove, rebuke, convict, expose 13.  ἀνάξιος, adj., unworthy 14.  χρηστότης, fem., kindness, goodness 15. ἀξιόω, 1PAPS, consider worthy 16.  ἀδύνατος, adj., weak, powerless, impossible, inability 17.  ἐπεί, conj., when, because, since 18.  ἡμέτερος, pron., our 19.  ἀδικία, fem., wrong–doing, injustice, unrighteousness 20.  τελείως, adv., finally, fully, completely 21.  μισθός, masc., reward, pay, wages 22.  κόλασις, fem., punishment 23. προσδοκάω, 3SIPI, look for, wait for, expect 24. προτίθημι, 3SAMI, plan, purpose, appoint

the epistle to diognetus δικαίῳ ἑνὶ κρυβῇ,1 δικαιοσύνη· δὲ ἑνὸς πολλοὺς ἀνόμους δικαιώσῃ. 6 ἐλέγξας2 οὖν ἐν μὲν τῷ πρόσθεν3 χρόνῳ τὸ ἀδύνατον4 τῆς ἡμετέρας φύσεως5 εἰς τὸ τυχεῖν6 ζωῆς, νῦν δὲ τὸν σωτῆρα7 δείξας8 δυνατὸν σώζειν καί τὰ ἀδύνατα, ἐξ ἀμφοτέρων9 ἐβουλήθη· πιστεύειν ἡμᾶς τῇ χρηστότητι10 αὐτοῦ, αὐτὸν ἡγεῖσθαι11 τροφέα,12 πατέρα, διδάσκαλον, σύμβουλον,13 ἰατρόν,14 νοῦν,15 φῶς, τιμήν, δόξαν, ἰσχύν,16 ζωήν, περὶ ἐνδύσεως17 καὶ τροφῆς18 μὴ μεριμνᾶν.19 καὶ λάβῃς πρῶτον μὲν ἐπίγνωσιν21 πατρός … 2 ὁ γὰρ θεὸς τοὺς ἀνθρώπους ἠγάπησε, διʼ οὓς ἐποίησε τὸν κόσμον, οἷς ὑπέταξε πάντα τὰ ἐν τῇ γῇ, οἷς λόγον ἔδωκεν, οἷς νοῦν,22 οἷς μόνοις ἄνω23 πρὸς αὐτὸν ὁρᾶν ἐπέτρεψεν,24 οὓς ἐκ τῆς ἰδίας εἰκόνος25 ἔπλασε,26 πρὸς οὓς ἀπέστειλε τὸν υἱὸν

αὐτοῦ τὸν μονογενῆ,27 οἷς τὴν ἐν οὐρανῷ βασιλείαν ἐπηγγείλατο,28 καὶ δώσει τοῖς ἀγαπήσασιν αὐτόν. 3 ἐπιγνοὺς δὲ τίνος οἴει29 πληρωθήσεσθαι χαρᾶς; ἢ πῶς ἀγαπήσεις τὸν οὕτως προαγαπήσαντά30 σε; 4 ἀγαπήσας δὲ μιμητὴς31 ἔσῃ αὐτοῦ τῆς χρηστότητος.32 καὶ μὴ θαυμάσῃς, εἰ δύναται μιμητὴς ἄνθρωπος γενέσθαι θεοῦ. δύναται θέλοντος αὐτοῦ. 5 οὐ γὰρ τὸ καταδυναστεύειν33 τῶν πλησίον34 οὐδὲ τὸ πλέον ἔχειν βούλεσθαι τῶν ἀσθενεστέρων35 οὐδὲ τὸ πλουτεῖν36 καὶ βιάζεσθαι37 τοὺς ὑποδεεστέρους38 εὐδαιμονεῖν39 ἐστιν, οὐδὲ ἐν τούτοις δύναταί τις μιμήσασθαι40 θεόν, ἀλλὰ ταῦτα ἐκτὸς41 τῆς ἐκείνου μεγαλειότητος.42 6 ἀλλʼ ὅστις τὸ τοῦ πλησίον43 ἀναδέχεται44 βάρος,45 ὃς ἐν ᾧ κρείσσων46 ἐστὶν ἕτερον τὸν ἐλαττούμενον47 εὐεργετεῖν48 ἐθέλει, ὃς ἃ παρὰ τοῦ θεοῦ λαβὼν ἔχει, ταῦτα τοῖς ἐπιδεομένοις49 χορηγῶν50 θεὸς γίνεται τῶν

1. κρύπτω, 3SAPS, conceal, hide 2.  ἐλέγχω, APPNSM, bring to light, expose 3.  πρόσθεν, adv., earlier, former 4.  ἀδύνατος, adj., weak, powerless, impossible, inability 5.  φύσιςfem, fem., nature 6.  τυγχάνω, AAN, experience, attain, obtain 7.  σωτήρ, masc., savior 8.  δείκνυμι, AAPNSM, demonstrate, reveal, show 9.  ἀμφότεροι, adj., both 10.  χρηστότης, fem., kindness, goodness 11.  ἡγέομαι, PMN, regard, think, consider 12.  τροφεύς, masc., nurse, nourisher 13.  σύμβουλος, masc., advisor, counselor 14.  ἰατρός, masc., healer, physician 15.  νοῦς, masc., intellect, mind 16.  ἰσχύς, fem., might, power, strength 17.  ἔνδυσις, fem., clothing 18.  τροφή, fem., food 19.  μεριμνάω, PAN, be anxious, worry 20. ποθέω, 2SAAS, desire, long for 21.  ἐπίγνωσις, fem., knowledge 22.  νοῦς, masc., mind 23.  ἄνω, adv., above, up 24. ἐπιτρέπω, 3SAAI, allow, permit 25.  εἰκών, fem., image 26. πλάσσω, 3SAAI, form, mold, shape, make

27.  μονογενής, adj., only–begotten, one and only 28. ἐπαγγέλλομαι, 3SAMI, promise 29. οἴομαι, 2SPAM, imagine, suppose, think 30.  πρόἀγαπάω, AAPASM, love in advance, love first 31.  μιμητής, masc., imitator 32.  χρηστότης, fem., kindness, goodness 33.  καταδυναστεύω, PAN, exploit, dominate, oppress 34.  πλησίον, adv., neighbor 35.  ἀσθενής, adj., sick, feeble, weak 36.  πλουτέω, PAN, to be rich, wealthy 37.  βιάζω, PMN, urge, constrain, force 38.  ὑποδεής, adj., subservient, inferior 39.  εὐδαιμονέω, PAN, be happy 40.  μιμέομαι, AMN, imitate 41.  ἐκτός, adv., without, outside 42.  μεγαλειότης, fem., majesty, magnificence, greatness 43.  πλησίον, adv., neighbor 44. ἀναδέχομαι, 3SPMI, welcome, receive, accept, take up 45.  βάρος, neut., weight, burden 46.  κρείσσων, adj., better off 47.  ἐλαττόω, PPPASM, to become less, worse off 48.  εὐεργετέω, PAN, to be a benefactor, do good 49.  ἐπιδέομαι, PMPDPM, to be in need, need 50.  χορηγέω, PAPNSM, supply, provide

10 Ταύτην καὶ σὺ τὴν πίστιν ἐὰν ποθήσῃς,20

297

298

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s λαμβανόντων, οὗτος μιμητής1 ἐστι θεοῦ. 7 τότε θεάσῃ2 τυγχάνων3 ἐπὶ γῆς, ὅτι θεὸς ἐν οὐρανοῖς πολιτεύεται,4 τότε μυστήρια5 θεοῦ λαλεῖν ἄρξῃ, τότε τοὺς κολαζομένους6 ἐπὶ τῷ μὴ θέλειν ἀρνήσασθαι θεὸν καὶ ἀγαπήσεις καὶ θαυμάσεις· τότε τῆς ἀπάτης τοῦ κόσμου καὶ τῆς πλάνης7 καταγνώσῃ,8 ὅταν τὸ ἀληθῶς9 ἐν οὐρανῷ ζῆν ἐπιγνῷς, ὅταν τοῦ δοκοῦντος ἐνθάδε10 θανάτου καταφρονήσῃς,11 ὅταν τὸν ὄντως12 θάνατον φοβηθῇς, ὃς φυλάσσεται τοῖς κατακριθησομένοις13 εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον, ὃ τοὺς παραδοθέντας αὐτῷ μέχρι14 τέλους κολάσει.15 8 τότε τοὺς ὑπομένοντας16 ὑπὲρ δικαιοσύνης θαυμάσεις τὸ πῦρ τὸ πρόσκαιρον17 καὶ μακαρίσεις,18 ὅταν ἐκεῖνο τὸ πῦρ ἐπιγνῷς.

11 Οὐ ξένα19 ὁμιλῶ20 οὐδὲ παραλόγως21

ζητῶ, ἀλλὰ ἀποστόλων γενόμενος μαθητὴς γίνομαι διδάσκαλος ἐθνῶν· τὰ παραδοθέντα ἀξίως22 ὑπηρετῶ23 γινομένοις 1.  μιμητής, masc., imitator 2. θεάομαι, 2SFMI, behold, gaze, see 3.  τυγχάνω, PAPNSM, obtain, attain, experience 4. πολιτεύομαι, 3SPMI, rule, live 5.  μυστήριον, neut., mystery 6.  κολάζω, PPPAPM, punish 7.  πλάνη, fem., deceit 8. καταγινώσκω, 2SFMI, condemn 9.  ἀληθῶς, adv., truly 10.  ἐνθάδε, adv., here 11. καταφρονέω, 2SAAS, look down on, disregard, despise 12.  ὄντως, adv., actually, truly 13.  κατακρίνω, FPPDPM, condemn 14.  μέχρι, prep., to the point of, as far as, until 15. κολάζω, 3SFAI, punish 16.  ὑπομένω, PAPAPM, endure 17.  πρόσκαιρος, adj., temporary 18. μακαρίζω, 2SFAI, bless, consider blessed 19.  ξένος, adj., strange 20. ὁμιλέω, 1SPAI, converse, speak, say 21.  παραλόγως, adv., in an unreasonable manner 22.  ἀξίως, adv., worthy 23. ὑπηρετέω, 1SPAI, be helpful, render service,

ἀληθείας μαθηταῖς. 2 τίς γὰρ ὀρθῶς24 διδαχθεὶς καὶ λόγῳ προσφιλὴς25 γενηθεὶς οὐκ ἐπιζητεῖ26 σαφῶς27 μαθεῖν28 τὰ διὰ λόγου δειχθέντα29 φανερῶς30 μαθηταῖς, οἷς ἐφανέρωσεν ὁ λόγος φανείς, παρρησίᾳ λαλῶν, ὑπὸ ἀπίστων31 μὴ νοούμενος,32 μαθηταῖς δὲ διηγούμενος,33 οἳ πιστοὶ λογισθέντες ὑπʼ αὐτοῦ ἔγνωσαν πατρὸς μυστήρια;34 3 οὗ χάριν ἀπέστειλε λόγον, ἵνα κόσμῳ φανῇ, ὃς ὑπὸ λαοῦ ἀτιμασθείς,35 διὰ ἀποστόλων κηρυχθείς, ὑπὸ ἐθνῶν ἐπιστεύθη. 4 οὗτος ὁ ἀπʼ ἀρχῆς, ὁ καινὸς φανεὶς καὶ παλαιὸς36 εὑρεθεὶς καὶ πάντοτε νέος37 ἐν ἁγίων καρδίαις γεννώμενος. 5 οὗτος ὁ ἀεί,38 ὁ σήμερον υἱὸς λογισθείς, διʼ οὗ πλουτίζεται39 ἡ ἐκκλησία καὶ χάρις ἁπλουμένη40 ἐν ἁγίοις πληθύνεται,41 παρέχουσα42 νοῦν,43 φανεροῦσα μυστήρια,44 διαγγέλλουσα45 καιρούς, χαίρουσα ἐπὶ πιστοῖς, ἐπιζητοῦσι46 δωρουμένη,47 οἷς administer 24.  ὀρθῶς, adv., justly, correctly, rightly 25.  προσφιλής, masc., agreeable, pleasing 26. ἐπιζητέω, 3SPAI, seek after, search for 27.  σαφῶς, adv., exactly 28.  μανθάνω, AAN, learn 29.  δείκνυμι, APPASM, reveal, bring to light, show 30.  φανερῶς, adv., manifestly, plainly, clearly 31.  ἄπιστος, adj., unbeliever 32.  νοέω, PPPNSM, understand 33.  διηγέομαι, PMPNSM, set out in detail, describe 34.  μυστήριον, neut., mystery 35.  ἀτιμάζω, APPNSM, esteem lightly, dishonor 36.  παλαιός, adj., old 37.  νέος, adj., young, new 38.  ἀεί, adv., always, forever, eternal 39. πλουτίζω, 3SPPI, make rich, enrich 40.  ἁπλόω, PPPNSF, unfold 41. πληθύνω, 3SPPI, increase, multiply 42.  παρέχω, PAPNSF, give, grant, provide 43.  νοῦς, masc., understanding 44.  μυστήριον, neut., mystery 45.  διαγγέλλω, PAPNSF, proclaim, announce 46.  ἐπιζητέω, PAPDPM, seek 47.  δωρέομαι, PPPNSF, gift, present

the epistle to diognetus ὅρκια1 πίστεως οὐ θραύεται2 οὐδὲ ὅρια3 πατέρων παρορίζεται.4 6 εἶτα5 φόβος νόμου ᾄδεται,6 καὶ προφητῶν χάρις γινώσκεται, καὶ εὐαγγελίων πίστις ἵδρυται,7 καὶ ἀποστόλων παράδοσις8 φυλάσσεται, καὶ ἐκκλησίας χάρις σκιρτᾷ.9 7 ἣν χάριν μὴ λυπῶν10 ἐπιγνώσῃ, ἃ λόγος ὁμιλεῖ11 διʼ ὧν βούλεται, ὅτε θέλει. 8 ὅσα γὰρ θελήματι τοῦ κελεύοντος12 λόγου ἐκινήθημεν13 ἐξειπεῖν14 μετὰ πόνου,15 ἐξ ἀγάπης τῶν ἀποκαλυφθέντων16 ἡμῖν γινόμεθα ὑμῖν κοινωνοί.17

12 Οἷς ἐντυχόντες18 καὶ ἀκούσαντες

μετὰ σπουδῆς19 εἴσεσθε, ὅσα παρέχει20 ὁ θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν ὀρθῶς,21 οἱ γενόμενοι παράδεισος22 τρυφῆς,23 πάγκαρπον24 ξύλον25 εὐθαλοῦν26 ἀνατείλαντες27 ἐν ἑαυτοῖς,

joy

1.  ὅρκιον, neut. oath, vow, pledge 2. θραύω, 3SPPI, shatter, break 3.  ὅριον, neut., boundary 4. παρορίζω, 3SPPI, transgress, overstep 5.  εἶτα, adv., then 6. ᾄδω, 3SPPI, sing 7. ἱδρύω, 3SRPI, be established 8.  παράδοσις, fem., tradition 9. σκιρτάω, 3SPAI, skip, leap, rejoice, leap for 10.  λυπέω, PAPNSM, distress, grieve 11. ὁμιλέω, 3SPAI, converse, speak, say 12.  κελεύω, PAPGSM, order, command 13. κινέω, 1PAPI, set in motion, motivate, cause 14.  ἐξεῖπον, AAN, express 15.  πόνος, masc., hard work, affliction, pain 16.  ἀποκαλύπτω, APPGPN, reveal 17.  κοινωνός, adj., sharer, companion, partner 18.  ἐντυγχάνω, AAPNPM, read 19.  σπουδή, fem., haste, diligence, eagerness 20. παρέχω, 3SPAI, grant, give, provide 21.  ὀρθῶς, adv., justly, correctly, rightly 22.  παράδεισος, masc., garden, paradise 23.  τρυφή, fem., luxury, splendor, delight 24.  πάγκαρπος, adj., bearing much fruit 25.  ξύλον, neut., tree 26.  εὐθαλέω, PAPASN, thrive, flourish, bloom 27.  ἀνατέλλω, AAPNPM, rise, grow

ποικίλοις28 καρποῖς κεκοσμημένοι.29 2 ἐν γὰρ τούτῳ τῷ χωρίῳ30 ξύλον γνώσεως31 καὶ ξύλον ζωῆς πεφύτευται·32 ἀλλʼ οὐ τὸ τῆς γνώσεως ἀναιρεῖ,33 ἀλλʼ ἡ παρακοὴ34 ἀναιρεῖ. 3 οὐδὲ γὰρ ἄσημα35 τὰ γεγραμμένα, ὡς θεὸς ἀπʼ ἀρχῆς ξύλον γνώσεως καὶ ξύλον ζωῆς ἐν μέσῳ παραδείσου ἐφύτευσε,36 διὰ γνώσεως ζωὴν ἐπιδεικνύς·37 ᾗ μὴ καθαρῶς38 χρησάμενοι39 οἱ ἀπʼ ἀρχῆς πλάνῃ40 τοῦ ὄφεως41 γεγύμνωνται.42 4 οὐδὲ γὰρ ζωὴ ἄνευ43 γνώσεως44 οὐδὲ γνῶσις ἀσφαλὴς45 ἄνευ ζωῆς ἀληθοῦς·46 διὸ πλησίον47 ἑκάτερον48 πεφύτευται.49 5 ἣν δύναμιν ἐνιδὼν50 ὁ ἀπόστολος τήν τε ἄνευ ἀληθείας προστάγματος51 εἰς ζωὴν ἀσκουμένην52 γνῶσιν μεμφόμενος53 λέγει· Ἡ γνῶσις φυσιοῖ,54 ἡ δὲ ἀγάπη· οἰκοδομεῖ.55 6 ὁ γὰρ 28.  ποικίλος, adj., diversified, various 29.  κοσμέω, RPPNPM, adorn 30.  χωρίον, neut., piece of land, place 31.  γνῶσις, fem., knowledge 32. φυτεύω, 3SRPI, plant 33. ἀναιρέω, 3SPAI, destroy, kill 34.  παρακοή, fem., unwillingness to hear, disobedience 35.  ἄσημος, neut., obscure, insignificant 36. φυτεύω, 3SAAI, plant 37.  ἐπιδείκνυμι, PAPNSM, demonstrate, point out, show 38.  καθαρῶς, adv., purity 39.  χράομαι, AMPNPM, make use of, use 40.  πλάνη, fem., deception 41.  ὄφις, masc., snake, serpent 42. γυμνόω, 3PRPI, strip naked 43.  ἄνευ, prep., without 44.  γνῶσις, fem., knowledge 45.  ἀσφαλής, adj., secure, certain 46.  ἀληθής, adj, truth 47.  πλησίον, adv., neighbor, nearby, next to 48.  ἑκάτερος, adj., each other 49. φυτεύω, 3SRPI, plant 50.  ἐνοράω, AAPNSM, see, perceive, discern 51.  πρόσταγμα, neut., commandment 52.  ἀσκέω, PPPASF, practice, exercise 53.  μέμφομαι, PMPNSM, blame, find fault with 54. φυσιόω, 3SPAI, puff up, make proud 55. οἰκοδομέω, 3SPAI, build up

299

300

a g r e e k r e a d e r ’ s a p o s t o l i c fat h e r s νομίζων1 εἰδέναι τι ἄνευ γνώσεως ἀληθοῦς2 καὶ μαρτυρουμένης ὑπὸ τῆς ζωῆς οὐκ ἔγνω, ὑπὸ τοῦ ὄφεως πλανᾶται, μὴ ἀγαπήσας τὸ ζῆν. ὁ δὲ μετὰ φόβου ἐπιγνοὺς κ α ὶ ζωὴν ἐπιζητῶν3 ἐπʼ ἐλπίδι φυτεύει,4 καρπὸν προσδοκῶν.5 7 ἤτω σοὶ καρδία γνῶσις, ζωὴ δὲ λόγος ἀληθής, χωρούμενος.6 8 οὗ ξύλον φέρων καὶ καρπὸν αἱρῶν τρυγήσεις7 ἀεὶ8 τὰ παρὰ θεῷ ποθούμενα,9 ὧν ὄφις10 οὐχ ἅπτεται11 οὐδὲ πλάνη12 συγχρωτίζεται·13 οὐδὲ Εὔα14 φθείρεται,15 ἀλλὰ παρθένος16 πιστεύεται· 9 καὶ σωτήριον17 δείκνυται,18 καὶ ἀπόστολοι συνετίζονται,19 καὶ τὸ κυρίου πάσχα20 προέρχεται,21 καὶ καιροὶ συνάγονται καὶ μετὰ κόσμου ἁρμόζονται,22 καὶ διδάσκων ἁγίους ὁ λόγος εὐφραίνεται,23 διʼ οὗ πατὴρ δοξάζεται· ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. ἀμήν.

1.  νομίζω, PAPNSM, think, consider 2.  ἀληθής, adj., true 3.  ἐπιζητέω, PAPNSM, search for, seek after 4. φυτεύω, 3SPAI, plant 5.  προσδοκάω, PAPNSM, look for, expect 6.  χωρέω, PPPNSM, have room for, contain, comprehend 7. τρυγάω, 2SFAI, gather in, harvest 8.  ἀεί, adv., forever, always 9.  ποθέω, PPPAPN, long for, desire 10.  ὄφις, masc., snake, serpent 11. ἅπτω, 3SPMI, touch 12.  πλάνη, fem., deceit 13. συγχρωτίζομαι, 3SPMI, defile by touching, defile 14.  Εὔα, fem., Eve 15. φθείρω, 3SPPI, ruin, corrupt 16.  παρθένος, fem., virgin 17.  σωτήριος, adj., salvation 18. δείκνυμι, 3SPPI, made known, bring to light, show 19. συνετίζω, 3PPPI, instruct, cause to understand, understand 20.  πάσχα, fem., Passover 21. προέρχομαι, 3SPMI, go forward, move on, advance 22. ἁρμόζω, 3PPPI, betroth, join together, harmonize 23. εὐφραίνω, 3SPPI, gladden, celebrate, rejoice